Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het XIII. Capittel.
De Crvycen der Ghetrauwde.

CHristvs seyde, wy en hebben noch niet al de Cruycen van de werelijcke uytgheleydt: want daer resteert noch den houwelijcken Staet, over den welcken, ghelijck met een seer dicken reghen, droefheden, swaerigheden, benautheden, ende Cruycen zijn vallende. Want dit gaet vast ende seker t'ghene den Apostel voorseydt + heeft: Is't dat ghy een huysvrauw ghenomen hebt, ghy en hebt niet gesondight, maer nochtans soodanige sullen de quellinge des vleeschs hebben. Heere seyde

Stavrophila, wat is dit te segghen? Ick onervaren + in die dinghen, meynde dat ten minsten de bruyloften des vleeschs ghenuchten hadden. Maer indien dat aen de ghene die trauwen oock quellinghe in't vleesch is, in het welck sy alleen scheenen ghenoeghte te hebben; wat sal dan de reste wesen, daer sy om trauwen; aengesien dat daer in den geest, ziel, ende in't vleesch selver oock quellingen zijn? T'is soo, antwoordede Christvs, ende dat in't houwelijck voor het beste gehouden wort, dat is met veel galle ende bitterheydt overgoten.

Onder de voordeelen van desen Staet rekenen sy de onbindelijckheydt, dat is, dat sy niet en konnen ghescheyden worden, op dat t'gene + Godt versaemt heeft, den mensch niet en scheyde; maer op sulcken manier moghen oock boeyen en banden voor goet gehouden worden: want het houwelijck is eenen bandt en boeye, waervan Paulus is segghende: Een vrauwe is aen de wet + gehouden, soo langh als haeren man leeft. Ende van den man: Zijt ghy verbonden aen een huysvrauw? + en wilt gheen ontbindinghe soecken. Want ghelijckerwijs de vluchtige Slaven yder in't besonder van hunne meesters gebonden, ende wederom met een kleyn dunne keten allegader soo aen malckanderen vast zijn, dat den eenen den anderen moet volgen, sonder van malkanderen te konnen scheyden: alsoo gaet het oock met de zielen der gehouwde, de welcke als sy d'eygen sorghe van hunselven onderstaen, dan worden sy oock van een andere nootsaeckelijckheydt (aen hun van de gemeyne banden des houwelijckx opgeleydt) gepraemt, de welcke hun meer quelt, dan alle banden: ende

mitsdien soo wordt aen beyde den vrydom benomen, soo dat eenen alleen noyt d'overhandt en heeft, maer + de selve is aen beyde verdeylt. Maer eylaes hoe groot en is dese slavernye niet! Want ghemeynelijck, wort aen een slave sijnen vrydom weder-gegeven, indien hy met ghereedt gheldt den prijs, daer hy mede ghekocht is, kan betaelen. Maer een man, al waer't dat hy de moeylijckste vrauwe van de werelt getrauwt hadde, soo moet hy nochtans die slavernye onderstaen, ende daer mede sijn patientie hebben; want daer en is geenen middel te vinden, om daer van ontbonden, oft verlost te worden. De conditie van de huysvrauwe + en is niet een hayr beter, de welcke met haer houwelijcks goet een man ende heere oft meester koopende, wordt van een vrye vrauw een slavinne gemaeckt, ende voor een seer korte genoeghte, wordt sy van haeren aengheboren vrydom berooft, doende met desen houwelijckschen bandt de deure open van onuytsprekelijcke quellingen, ende eeuwighe droefheydt.

Maer nochtans, seyde Stavrophila, gelijck dese banden ghemeyn zijn, alsoo helpen de gehouwde malckanderen, ende den last in tweën verdeylt zijnde, wort lichter gedraegen. Hy en doet seker niet, antwoordede Christvs, want sy beswaeren het jock van elckanderen. En weet ghy dan niet, oft en hebt ghy noodt gesien dat gekoppelde schapen lichtelijck verdrincken? alsoo gaet het oock met de ghehouwde. Want + die een goeden ende fraeyen man verkreghen heeft, is geduerigh in pijn, ende swarigheden, op dat hy niet en sterve, van vreese van het wedueschap; altijdts, soo in sijn by-als af-wesen in haer hert hebbende een groo-

te ende swaere sorge, om de willl' van d'onverwachte ongelucken, die hem souden mogen over-komen. Maer in tegendeel, is sy getrauwt met een hardten ende straffen man, soo is haer heel leven een quellinge ende Cruys: ende alsoo sy door eerbaerheydt geen van twee en magh verkiesen, dat is, noch den mans doodt, om de swaerigheden van het wedueschap, noch het leven, om de moeylijckheyt ende het ongemack van de gemeynschap met malckanderen: soo is't dat sy geduerigh met swaere pijnen ende droefheden vernielt, ende versleten wort. T'schijnt, seyde Stavrophila, dat het de mans wat beter hebben, als de vrauwen, om dat sy aen soo veel perijckelen niet onderworpen en zijn. Hunne conditie, antwoordede Christvs, en is niet veel beter, jae niet een aesken swaerder: want sy op hun nemen den last van t'gheheel huysghesin te bestieren, en gade te slaen. Seker + geleert man seght, waer het saecken, dat men aen my gaf noch een soodaenigh ander lichaem, ghelijck het mijn is, my soo groote sorgh ende moeyte bybrengende voor't onderhouden der ghesontheydt, en voor den kost daghelijcks te vergaderen, oock voor de glorie, ende matigheydt, om een goeden naem te krijghen, ende gepresen te worden, ick en soude niet konnen leven. Wat souder dan gheschieden, waer't byaldien, dat ick soodaenigh ander lichaem van-gelijcken moest besorgen? Soo dan, t'is klaer, dat de vrauw, hoe lief sy den man is, evenwel hem meer bekommert in blijdschap, oft droefheydt, dan hy sy-selven. Maer is't dat ghy eens letten wilt op den aert der vrauwen, den welcken voor het meestendeel moeytelijck, ende misselijck is, en t'is een seldsaemen voghel, die

soodaenigh niet en is, hier af siet men een gheduerighe pijne, oock tot den eynde des levens + duerende. T'is beter te woonen in een verlaeten lant, dan met een kijfachtighe, ende grammoedige vrauwe. + Doordruypende daken in den dagh der kouden, en kijfachtighe vrauwen worden by-een vergheleken: die haer tegen-houdt, is gelijck die den windt houdt, ende + wilt d'olie met'er handt vaten. Daer en is gheen arger hooft, dan het hooft van een slange, en daer en is geen gramschap boven de gramschap der vrauwen. Te woonen met een leeuw ende een draeck, sal meer believen, dan te woonen met een arghe en boose vrauwe. Met een woordt geseydt, een yder man kan een quaedt wijf temmen behalven hy diese heeft: want dit gaet vast, dat

 
Een boose vrauwe tongh is erger als de slangen,
 
Die scherper steken kan als Schorpioensche angen
 
Vol doodelijck fenijn, die roose des menschens rust,
 
Want alle soet vermaeck door haer wort uytgeblust.

Wilt ghy hier een proefjen van? luystert toe naer het ghene dat ick u segghen sal.

Een seker vrauwe versocht zijnde van haeren man, terwijl hy eenen vriendt ghenoodt hadde, datse hem niet beschaemt en sou maken, soo heeft sy hem t'selfde belooft, ende toe-gheseydt; doch evenwel soo sy op het eynde vande tafel opstont om den kees uyt de schappraey te haelen (de welcke stondt achter den rugghe vanden genooden gast) heeft sy haeren man een vuyst gethoont, vraeeghende: wilt ghy van diën kees eten? Wat dunckt u lieve Stavrophila, van soo eenen quinckslagh?

Dese dinghen en worden niet geseyt van een + overspeelster, oft hoere, maer van een wettelijcke huysvrauw. Met soodaenighe dan den geheelen loop des levens nacht ende dagh over te brengen, en is het niet in eeuwige distelen ende doornen wentelen? Aen de welcke gy nochtans soo verwerret wort, dat ghy door de doodt alleen van dese ellenden, ende swaerigheden verlost kont worden.

Maer Heere, seyde Stavrophila, ghy smalt hier soo gheweldigh op de quade vrauwen, seght toch eens ter goeder trouwen, vindtmen dan wel vrouwen, daer de mans hun Cruys in hebben? Niet dan al te vele, Dochter, antwoordede Christvs, namentlijck als een man gequollen is met een van die sleep-lenden, labbe-soeten, ende slampamsters waer van in alle landen een overvloedighen ooghst is. Heere, seyde Stavrophila, ick en kan dit niet soo gheheel voor goede, ende ganghbare munte ontfangen, maer ghemerckt het vast gaet, dat de woorden verwecken, en de exempelen trecken, soo wilde ick wel, dat ghy my daer van (soo het u niet te moeyelijck en viel) een exempel vertelde. Een exempel? schoot Christvs hier op uyt, de selve zijn menighvuldigh, maer om tijdt te winnen, sult ghy u, soo ick hope, met een verghenoegen. T'is ghebeurt inde vermaerde universiteydt + van Loven, dat den Pastoor vande Kercke van S. Pieters met een grooten yver ende vierigheydt ghepredickt hadde op dese mijne woorden,k die ick ghesproken hebbe by den

H. Euanghelist Mattheus cap 16. Die nae my wilt komen, dat is, die wilt zijn ende ghenoemt worden een Christen mensch, dat hy verloochene sy-selven, ende op-neme sijn CRVYS, ende my volghe. Ende tot uytleggingh van dit woordt Cruys, heeft hy geseydt, dat allen t'gene dat aen iemant swaer en moeyelijck is, dat dat sijn Cruys is, en t'selve met geduldicheydt moet draghen. Doch een sekeren van sijne toe-hoorders, hebbende een vyse ende nortsche huysvrouwe, is t'huys ghekomen, heeft de selve op sijn schouderen ghenomen, ende is daer mede een straet oft twee omme-ghegaen. Maer soo hem een jeghelijck vraeghde, wat dit te bedieden hadde, oft waerom hy dit dede, heeft geantwoort: ick doe t'gene onsen Pastoor heden ghepredickt heeft, dat wy te weten onse CRVYCEN moeten op-nemen, en CHRISTVM volghen: daer by-voeghende, dat al tghene ons lastigh en moeyelijck is, dat dat ons CRVYS is. Maer ick en heb inde wereldt niet daer ick meer mede ghebrilt ben, als met dese vrouwe, daerom neme ick haer op mijne schouderen en draghe haer, op dat ick sou mogen een Christen-mensch wesen. Wat dunckt u Stavrophila, van dit staeltjen?

Dit is seker, seyde sy, een wonder geschiedenisse, en soude voorwaer aen vele vrouwen al wat seldsaem in d'ooren klincken. Maer Heer, sy en krijghen allegaer gheen quaede vrauwe; want daer zijnder oock die heel sachtmoedigh, goedertieren, ende stil-swijghende zijn. Is't by-aldien, antwoordede Christvs, dat'er eenighe ghevonden worden, soo zijnse heel dunne ghe-

saeyt. Ghelooft Salomon, die menighte vrauwen ghehadt heeft, ende nochtans seght; Ick hebbe + een vrauw ghevonden, die bitterder is, als de doodt. Een man heb ick onder duysent gevonden, maer geen vrauwe en hebbe ick onder alle die gevonden. Al oft hy hadde willen segghen, nauwelijcks hebbe ick een goeden ende rechtsinnighen man ghevonden, maer niet een vrauwe. Dan, seyde Stavrophila, sy hebben noch eenighen troost in hunne kinders, in de welcke sy ghelijck hun-selven zijn aenschouwende, die sy oock uytnemende beminnen, ende met groote ghenoeghte (ghelijck men over al siet) opvoeden. Iae, antwoordede Christvs, tot vermeerderinghe van swaerigheydt zijn de kinders: want soo veel kinders, soo veel Crvycen. Want is'er een meysken + voort-ghebroght, den man siet suer, om dat'er geen knechtjen geboren en is. Hebben sy daer naer oock een knechtjen geteelt? t'is een vrucht, die niet schoon en is. Zijnse beyde fraey van aensicht? daer is meerder swaerigheydt, om de sorge, die men voor de schoone moet draghen. Zijnse ghespent van het suyghen? wederom anghst, ende sorghvuldigheydt voor de opvoedinghe. Alsse ghesondt zijn, de vreese van sieck te worden: alsse sieck zijn, de benautheydt van te sterven. Alsse doodt zijn, de vreese van gheen meer kinders te krijgen, ende daer door versmaedt te worden. Blijven sy in het leven, soo hebben sy van de levende noch een swaerder sorge, van waer men voor de kinders de kosten krijgen sal, om onderwesen te worden: van waer de bereydinghe tot den houwelijcken staet; van waer de optoyingh, ende çierlijckheydt der klee-

deren, van waer dat yder sal hebben sijne knechten, ende wat van sijne goederen hy sal toeschicken aen den oudtsten? met wat middel sal hy d'afgunste van den jonghsten voldoen? Wel wat dunckt u nu Stavrophila?

Voorwaer, seyde sy, t'is wonder, dat van daer aen de ouders oock traenen en droefheden veroorsaeckt worden, van waer sy een stock des ouderdoms, ende troost des droefheydts verwacht hadden. T'is soo, antwoordede Christvs, + want de geboren kinders brenghen soo veel droefheydt by, als de niet geboren: wederom soo de levende, als de doode. Want desen verheught sich door menighte der kinders, daer hy nochtans qualijck middelen heeft, om hun den kost te geven. Den anderen heeft geen kinders nochtans vele rijckdommen, om welcke te vergaederen hy grootelijcks heeft gheaerbeydt, ende alsoo geen erfgenaem der selve goederen. Niet tegenstaende sy wenschten alle beyde te hebben, waer mede sy sien een ander gequollen te wesen. Maer aen desen is een seer lief kindeken afgestorven; dien heeft noch in't leven een verloren sone; seker men behoorde met alle beyde medelijden te hebben: want den eenen beweent de doodt van sijn sone, den anderen is droef om sijn leven. * Oock een moeder, en baert niet yder kindt met benautheydt, ende by de tegenwoordighe droefheden wordt daer naer niet by-ghevoeght altijdt een sorge? Daerom als sy nu sonen voorts-ghebraght heeft, oft sy slaen in't goede, soo lijdtse geduerigh meerder pijn door hun afwesen, dan sy ghehadt heeft hun baerende: oft is't dat sy in't quade slaen, soo lijdt sy veel meerder droefheydt door de voorts-brenginge de-

ser kinderen, dan oft sy onvruchtbaer gebleven waer. Dickwijls eer sy dese voorgenoemde ellenden heeft geproeft, soo wordt sy seffens de bruydt, en weduwe: ende sonder kinders in den weduwelijcken staet gevallen zijnde, en is nu noch vrauw, noch maeght, noch moeder. Aldus voorwaer gepasseert zijnde al het gene, dat in den houwelijcken staet scheen blijdschap te gheven, soo heeft sy verloren door een seker kort, jae vliegende gevoelen van genoeghte de onwederkrijgelijcke bloeme van haeren maeghdom. Ende heeft enckelijck maer geproeft in den houwelijcken staet, het gene haer brenght tot kennisse der ongemackelijcke swaerigheden van den weduwelijcken staet. Indien de overgebleven weduwe kinders heeft op te voeden, die weesen zijn, soo heeft sy een gestadige gedenckenisse des droefheydts, verweckt door het afsterven van haeren man, ende aldus altijdt levende in traenen, altijdt in suchten en duchten, altijdt in sorghvuldigheydt voor de gene die sy moet opvoeden, en geenen troost over alle den voorgaenden tegenspoedt. Daerenboven wort sy gestelt als tot roof, ende spot aen vrienden, dienst-boden, Vooghden van haer kinders, jae ten lesten aen haere kinders selver, wanneer sy tot haere volkomen jaeren ghekomen zijn, haer alsoo t'saemen quellende, dat sy ellendelijck stervende, eyndight ten lesten inde tegewoordigheydt van hun allen het treur-spel van haer leven. Om kort te maecken, soo gaen ick voorby alle d'andere qualen ende swaerigheden, de welcke ghelijck met geheele leghers daghelijcks desen staet overvallen, ende quellen.

Heere, seyde Stavrophila, is't dat men alsoo + leeft, ende indien in alsulcke dingen den geest is van

+ die ghetrauwt zijn, voorwaer soo en is't niet goet te trauwen: Want.

Wat is het leven doch van twee die zijn gepaert,

Als een seer lastigh jock, dat beyde seer beswaert?

Christvs antwoordede aen haer, en seyde; wat sal ick seggen Stavrophila? hout dit voor een sekeren grondt-regel, hoe het gaet oft niet en gaet, soo moet ghy nochtans weten, dat de houwelijcken langh dueren, noch en dienen soo ter loops, en op een schielijcken inval (gelijck-men eylaes! Hedensdaeghs niet dan al te veel en siet gheschieden) niet aenghegaen. Doch waerom dient dit gheseydt? Want ick weet wel + dat sy alle dat woordt niet en vatten, maer aen de welcke dat ghegeven is. Dus saligh zijn sy, die hun-selven versneden hebben om het rijck der hemelen. Oock niet te vergeefs heb ick, gheladen zijnde met den galghe-boom des Cruys, tot de dochters + van Ierusalem gheseydt: Daer sullen dagen komen, in de welcke men seggen sal; saligh zijn de onvruchtbaere, en de lichaemen die niet ghebaert en hebben, en de borsten die niet ghesoghen en hebben. Voorwaer, seyde Stavrophila, saligher als saligh, ende + gheluckigh is de onvruchtbaere, en de onbesmette, die gheen bedde bekent en heeft in misdaedt, sy sal vrucht hebben, als der heyliger zielen sullen versocht worden. Ende ick sien nu oogh-schijnelijck, dat het in den houwelijcken staet, daer wy ons jonghe meyskens vele wondere dinghen van inbeelden, niet al boterken tot den boöm is.


Vorige Volgende