Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het XIV. Capittel.
Dat de vervolginghe sijn-sels de beste bereydingh is om het Crvys te draegen.

Dat hy sy selven verlooghene, ende sijn Crvys opneme.
Luc. c. 9.

WY hebben nu meer als ghenoegh, seyde Christvs, de Cruycen van de werelijcke over-weghen, ende uyt-geleydt: ende ghy siet selver wel eenighsins, dat uwe Susters het Cruys soo niet ontvlucht, als verandert hebben, dat licht, ende kort-stondigh te weten, in een seer swaer, ende langhduerigh: van het welck sy alleen gheen verdiensten en moghen verhopen, maer bovendien verdienen sy oock straffen. Oversulcks dit altemael daer laetende, soo en resteert'er anders niet, dan dat ghy voorder tot d'aenveerdinghe des Cruys onderwesen wordt. Geen aengenaemer dingh, antwoordede Stavrophila, en soude my konnen gheschieden: want schoon ick eenighsins wel ghemoedt ben, soo en weet ick nochtans niet, wat voor een vreese oft grouwel mijn hert doorsnijdt, het welck soo ick klaerlijck sien, moet versterckt worden.

Daerom, ô Dochter, seyde Christvs, en heb ick u sonder voor baene den wegh des Cruys niet ingheleydt. En heb ick niet geseydt:

+Soo-wie wilt achter my komen, dat hy sy-selven verloogene, ende op-neme sijn Cruys? * Ende dit schijnt wel maer een dingh te beteeckenen, maer het begrijpt in sy-selven dry dingen, de verloogheninghe uws selfs, d'aenveerdinge des Cruys, ende dat ghy my volght. D'eerste conditie dan is nootsaeckelijck, te weten de verloogeninge sijns-selfs, sonder de welcke niemant het Cruys en sal opnemen: oft is't by-aldien hy dat sal opghenomen hebben, soo en sal hy't niet standtvastelijck draeghen. Ende voorwaer aen de ghene die my volghen willen, heb ick gheseydt, dat sy alles moeten verlaeten, t'selve hun duydelijck te kennen ghevende met + dese woorden: Die niet en verlaet al dat hy heeft, en kan mijnen discipel niet wesen. Maer in alle die dinghen (ick bidd' u lett'er wel op) en heb ick den mensch selver niet uytghenomen, willende dat den selven is verlaetende, ende verlaeten. Het welck, op dat ick u te beter soude te kennen + gheven, soo heb ick gheseydt; Dat hy sy-selven verlooghene. Ende t'en is misschien den mensch niet seer moeylijck sijne goederen te verlaeten; maer t'is seer hardt ende swaer sy-selven te verlaeten. Want t'is een kleyn te verloogenen t'gene hy heeft, maer seer groot te verloogenen t'gene hy is.

Maer, seyde Stavrophila, hoe is dat te verstaen,+ dat hy sy-selven aen hem verloogene, gemerckt den mensch hem aen sich-selven niet en kan verloochenen, om dieswille dat sijn conscientie niet toe en laet, dat hy oft sy-selven meynt niet te wesen, oft wel een anderen kan achten, als hy geweest is: Sich-selven loochenen, verstaen ick dat te wesen, by exempel,

is't dat iemandt ghevraeght wordt, zijt ghy Lucius? Ende gemerckt hy t'is, nochtans antwoordt, dat hy't niet en is. T'welck, alhoewel misschien by een ander sal goet ende waerachtigh wesen, nochtans niet by sijn eygen selven. Hoe is dan dat te verstaen, oft wat wilt ons dat te kennen geven: Dat hy sy-selven verlooghene: oft hoe sal iemandt sy-selven, verlaeten? waer-henen sal hy buyten sy-selven gaen? oft wie is'er, die en-t'waer henen gaet, ende sy-selven, om soo te segghen, t'huys laet, ofte verlaet? wel wat is dit dan te segghen? het schijnt my seker een graetseltjen te wesen.

Dochter, antwoordede Christvs, daer is noch een weynigh licht in u, hoort toe, ende ghy sult het verstaen. Wat anders zijn de menschen + door de sonde ghevallen, wat anders gemaeckt door de nature. Wat anders t'ghene sy gedaen hebben, wat anders dat sy ghemaeckt zijn. Sy verlaeten hun-selven, hoedaenige sy hun-selven met te sondighen gemaeckt hebben, ende sy blijven de selve, hoedaenige sy door de gratie gemaeckt zijn. Want siet, die hooveerdigh geweest is, indien hy bekeert zijnde, oodtmoedigh is geworden, heeft ontwijffelijck sy-selven verlaeten. Indien een gulsigaert sich tot maetigheydt verandert heeft, soo heeft hy oock verlooghent t'ghene hy geweest is: Is't dat een gierigaert nu ophoudt van uyt te zijn, om iet by-een te schrafelen, ende geleert heeft sijn eyghen goederen uyt te deylen, die voor desen steelde de gene die andere toequamen, dien heeft sonder-twijffel sy-selven verlaeten. Het is wel den selven door de nature, maer seker niet door de sonde: want hier-van staet'er gheschreven: Bekeert de boose, en sy en sullen +

niet wesen: want de sondaers bekeert zijnde, en sullen gheen sondaers zijn: niet om datse niet en sullen zijn geheel in wesen, maer om datse niet en sullen zijn in de schult, oft misdaedt der boosheydt. Soo dan sy-selven te verloogenen, is schouwen, ende vlieden t'ghene door d'outheydt geweest is, ende trachten naer t'ghene daer men door de nieuwigheyt toe gheroepen wort. T'is, segh ick, sy-selven ontkleeden van den ouden mensch met sijne wercken ende den nieuwen aendoen.

Dat onghehoort, ende seldsaem woordt, soo ick sien, seyde Stavrophila, is moeylijck, ende swaer om verstaen: jae misschien luttel begrijpen den sin van het selve. Door exempels, antwoordede Christvs, sal de saeck wel wat + klaerder wesen. De fabels verhaelen ons, hoe dat'er gheweest is een sekeren jonghman, die buytens landts ghereyst was, om te vergheten en te versetten de liefde van een hoere, daer hy van inghenomen was; welcke liefde vergaen en verstorven zijnde, soo is hy wederom naer huys ghekeert, ende eenighen tijdt daer naer sijn oudt lief te ghemoedt ghekomen. De welcke, siende datse van hem niet ghegroet en wierdt, verwondert zijnde, meynde dat hy haer niet en kende, waerom sy goets-moedts hem wederom gemoetende heeft geseydt: ick ben't. Wel hoe en kende ghy my niet, ick ben die persoon, welcke ghy soo seer beminde, hoe ist moghelijck dat ghy my niet en kent? en zijt ghy niet indachtigh hoe dat wy te saemen hebben gewoont langen tijdt als man en vrouw, en veynst ghy my nu niet te kennen? hoe dickwils hebben V. E. dese mijne armen omhelst?

ick ben die vrouw-persoon welcke ghy als een Goddinne hebt ghe-eert, en kent ghy my dan noch niet? Waer op hy den onbekenden en onbeminden makende, antwoordede en seyde; Is't saecken dat ghy dien persoon zijt, ick en ben die niet, is't dat ghy die vrauw zijt sonder eer' en schaemte, ick en ben dien jonghman niet, die sonder schaemte met u ghesondight heeft, soo ghy die zijt, weet dat ick dien niet en ben; want nu buyten Christvm en hebbe ick in mijn herte niet, noch oock iet anders en begeer ick niet.

Oock soo overleght eens, hoe dat Paulus sy-selven + verloogent heeft, die seyde; maer ick leve, nu niet ick. Want dien bitteren vervolgher was te niet gedaen, ende den godtvruchtighen prediker begonste te leven. Want waer het saecken dat hy t'selver waere, voorwaer hy en soude niet godtvruchtigh wesen. Maer die sy-selven loogent te leven, dat hy dan segge van waer, ende door wat kracht hy de heylighe woorden door de leeringhe der waerheydt is roepende? Want terstondt voeght hy daer by, maer in my leeft Christvs. Al oft hy opentlijck seyde: ick ben inder waerheydt van mijn eyghen-selven verstorven, want naer het vleesch en leve ick niet: Ende nochtans wesentlijck en ben ick niet doodt, want naer den geest leve ick in Christo. + Oock hadde sy-selven verlooghent dien Broeder woonende in de woestijne, den welcken aen sijn vleeschelijcken broeder, die hem was komen besoecken om hulpe te vraegen, geantwoort heeft, dat hy soude gaen tot hunnen anderen broeder, daer dien nochtans waerachtelijck ghestorven was. Ende als hy, die hem was komen besoecken, verwondert zijnde, antwoordede, dat dien overleden was, soo seyde den Eremijt, dat hy

oock van-gelijcken doodt was. Want hy was doodt, aen de werelt, ende sijne vrienden, maer hy leefde in Godt, ende dat is het, te weten, t'ghene mijnen Apostel al de wereldt vermaent, als hy + seght; Christvs is voor ons allen gestorven, op dat oock de ghene die leven, nu voortaen hun-selven niet leven en souden, maer hem die voor hun ghestorven is. Want t'is van noode, dat yder-een aen sy-selven sterve, op dat hy leve in Godt. Want t'en zy dat + iemandt aen sy-selven versterft, hy en kan niet komen tot den genen die boven hem is: noch hy en kan niet verkrijgen, dat boven hem is: indien hy niet en weet te dooden, t'ghene hy selver is. Aldus worden de planten van het hof-kruydt verset, op datse te beter vruchten souden voortsbrenghen, ende sy worden, om soo te seggen, uytgeroeyt, op datse te beter souded wassen. Alsoo oock sterft in de t'samen-mengelinghe van d'aerde het zaet van alle dinghen, op dat het in de hermakinghe huns aerdts te vruchtbaerder soude op-staen. Want van waer het scheen verloren te hebben, dat het was, van daer ontfanght het gesien te worden, t'ghene het niet en was.

Niet sonder groot profijt, seyde Stavrophila, was my onbekent, t'welck ick (soo klaerlijck aen my uyt-gheleydt zijnde) nu ghelijck met'er handt taste. Maer noch klaerder antwoordede Christvs, ende veel beter sal ick de verloogheninghe sijns-selfs u uyt-legghen; ghemerckt ghy den Leeraer noodtsaeckelijck is: + Is't byaldien dat ghy verstaet, wat dat is te verloogenen een ander, soo sult ghy ontwijffelijck wel begrij-

pen, wat dat is te verlooghenen u-selven. Die een ander nu verloogent heeft, te weten, broeder, oft knecht, oft wel iemandt anders, indien hy den selven siet met roeden ghegeesselt, ende met ketenen geboeyt worden, oft eenigh ander quaet lijden, hy en sal dat niet beletten, hy en sal hem niet helpen, hy en sal geensins door medoogingh beweeght, oft eenighsins beroert worden niet min ofte meer als den genen die gantsch, ende geheel van hem vervremt is, oft die hem sijn leven niet gesien en heeft. Daerom soo wille ick, dat ghy geensins en spaert aen u lichaem: op dat ghy dat niet en spaert, indien het ghedoodt, ghestooten, verjaeght, ofte gebrandt wordt, ofte wel iet anders soodaenighs komt te lijden: maer dat ghy daer niet meer in ghedaen, oft onstelt en wort, dan oft het den vremdsten van t'landt oft wel uwen doodt-vyandt dese dingen waer lijdende.

Godt zeghen my, seyde Stavrophila, wat is dat noch eens te segghen? gantsch ongevoelijck, oft doodt te moeten wesen, die soodaenighen zijn wilt! Maer aengesien ick een menschen ben, + soo en achte ick niet het minste; dat menschelijck is, van my vervremt te wesen. Noch k'en sien niet, hoe dat ick op mijn eyghen selven soude konnen wreet wesen, die oock met een andermans quaedt oft ongheval groot medelijden hebbe. Ick en will' u, antwoordede Christvs, gheen sotte onghevoelijckheydt oft wreedheydt aenraeden, maer ick wille alleenlijck, dat de menschelijcke gheneghentheden afgesneden worden, dat de vleeschelijcke affectien verloogent worden, en dat aen t'vleesch ende bloedt niet te veel en worde toe-ghegheven. Want de liefde tot

d'ouders wordt by my gherekent voor sonde, is't datse aen de goddelijcke liefde contrarie is. + Want die vader oft moeder liever heeft, als my, en is mijns niet weerdigh. Iae dat meer is, men moet de ziel, en het leven selver haten, om mijnen t'wille. Petrus heeft sijn ziel meer bemindt dan my, als hy die vreesde in't perijckel te stellen, ende daerom heeft hy my drymaels gheloogent. Indien hy my bemindt hadde, hy soude buyten alle twijffel sy-selven verlooghent hebben. Bovendien, en hebbe ick den eenighen gheboren Sone van de H. Maghet mijne Moeder, mijn-selven niet verlooghent, als ick, al oft sy my in't minste niet aen en ginck, aen haer geseydt hebbe: + Vrauwe wat heb ick met u te doen? Doch mijn meyningh en was niet met dese woorden haer teere eerbaerheyt beschaemt te maecken, maer u te leeren, dat de sorgh voor de vleeschelijcke ouders, en t'maeghschap der vrienden, de gheestelijcke oeffeninghen niet beletten en moeten. + Reden waerom, als my eens geseydt wiert; Siet uwe moeder, ende uwe broeders staen daer buyten, begeerende + u; ick gheantwoordt hebbe: wie is mijn moeder, ende wie zijn mijne broeders? Niet dat ick grammoedigh berispte, oft wederleyde den dienst der moederlijcke affectie, oft de broeders versmadede; maer ick was enckelijck toonende dat wy meer schuldigh zijn aen de vaderlijcke mysteren, ofte verholentheden, als aen de moederlijcke affectien: ende het gheestelijck werck voorghestelt moet worden aen het maeghschap des vleesch. Heer, seyde Stavrophila, ick ben t'eenemael verblijdt, dat ick u

niet alleen tot een Meester, maer oock tot een voor-beeldt hebbe van dese verloogeninge. Sy sal my voorwaer hier door veel lichter, ende aenghenamer wesen. En heeft Abraham, antwoordede Christvs, sy-selven niet verloogent, als hy, verghetende dat hy vader was, sijn eenigen gheboren, ende seer beminden sone tot een offerande heeft willen opofferen? En zijn de + Leviten niet ghepresen gheweest, die gheseydt hebben tot hun vader, ende hun moeder, ick en kenne u niet: ende aen hunne broeders, ick en kenne u-lieden niet, ende die haer kinders niet ghekent en hebben? Als sy, te weten, om het aenbeden kalf + met eenen yver onsteken zijnde, sonder eenigh respect oft aensien van persoonen, oock haere naeste vrienden, ende bloedt-verwanten ghedoot hebben? Soo dan, alhoewel met den hangenden + hayr, ende gescheurde kleederen uwe moeder haere borsten is toonende, met de welcke sy u gesogen ende gevoedt heeft, schoon dat u vader light op den dorpel, oft sille van de deure, gaet kloeckelijck voort, ende vertreet den vader, ende vlieght met drooge oogen tot het vendel of standaert mijns Cruyce. Want het is in eenige soorte van godtvruchtigheydt in dese saecke wreedt te wesen. By soo verre dan, dat van den eenen kant het bedrieghelijck vleesch u aenlockt, van den anderen kant de sotte sinnelijckheydt vleydt, ende ten lesten oock de verganckelijcke werelt, ende u bekende speel-ghenooten u nooden: antwoordt stoutelijck, ick en kenne u-lieden niet. Ende indien dat'er dan van eenen anderen kant des uytwendigen menschs u een gepeys sal aen-ge-+

komen wesen, antwoordt, ende seght; vertreckt, want ick en kenne u niet. Soo langh als ick de mijne geweest ben, soo heb ick oock geerne aen uwe ingevingen voldaen: maer nu heeft my Christvs, met den prijs van sijn dierbaer Bloedt ghekocht: k'en ben de mijne niet, noch k'en magh mijn eygen wille niet doen, maer wel van dien, aen den welcken ick toebehoore.

Ick hebbe, seyde Stavrophila, goet betrauwen, dat ick door uwe gratie soo doen sal. Maer dunckt u, dat ick nu genoegh onderwesen ben, om het Cruys te draghen? Ba-jaeghe, antwoordede Christvs, niet dan te veel, indien ghy dese wel sult weten te ghebruycken, ende komende tot de besondere toevallen, t'gene ick u geleert hebbe discretelijck sult konnen te werck stellen. Maer op wat manier, badt sy, sal ick dat doen? Den mensch, antwoordede Christvs, ghelijck ghy weet, bestaet in twee dinghen, de welcke elckanderen seer onghelijck zijn, te weten, in ziel, ende lichaem, maer aen alle-beyde moet sijne verloogheninghe ghegeven worden, de welcke, t'en zy dat ghy ghedaen sult hebben, soo sal het Cruys aen u onverdraeghelijck wesen. Maer ten eersten is't noodtsaeckelijck, dat ghy die uwe nabuerige meestersse verre weg-jaeght, ick segghe de sinnelijckheydt, een vrauwe in alles lichtveerdigh, wereldtsch, ende vleeschelijck: de welcke haer beste doet, om u oock door d'aenlockinghen des vleeschs, en d'ydelheden des wereldts tot haer te trecken. Dese vleyingen der sinnen, door de welcke den mensch wel meestendeel ghevanghen wordt, biedt sy ghe-

duerigh aen; want sy ghemeynlijck ingheeft dinghen bevallijck om te lacchen, oft goet van smaeck, oft soet van geur, oft wel genoegelijck om hooren, en door dese aenlockselen soeckt sy een-yder aen te trecken ende te verleyden. Alle welcke dinghen, t'en zy ghy die terstondt sult versmaedt hebben, sullen u afleyden, en doen doolen van den rechten voet-pat des Cruys: Ende ghy sult, segg' ick, weder-keeren tot den wegh der sondaeren. Die verleydtster sal aen u thoonen (ghelijck sy gewoon is) alle de wellusten, ende eeren van de jonghe meyskens deser wereldt, die sy naer hunne begeerten genieten. Maer t'en zy dat ghy u oogen van haer afkeert, op datse geen ydelheydt en sien, soo suldy haestelijck het Cruys wegh-worpende, beginnen te loopen herwaerts ende derwaerts naer het gheselschap uwer medeghesellinnen. Daer naer sal sy u ingheven de verarghenisse des Cruys, en de bespottingen van de dochters van Babilonien: maer stopt uwe ooren tot de stemme der meerminnen, ende zijt ghelijck eenen mensch die niet en + hoort, ende die gheen wederspraeck in sijnen mondt en heeft. Sy sal u verwijten dat het Cruys bitter, onsmaeckelijck, ende schroomelijck om aenraecken is: maer gaet ghy, ô mijne dochter, standtvastelijck voort, noch en hout niet op van hardte, ende straffe weghen gade te slaen, ende dat om de woorden mijner lippen. Versmaedt de genoeghten der sinnelijckheden, ende omhelst met een liefde de bitterheydt des Cruys. Want + ydel zijn de sinnen der menschen, in de welcke de ken-

nisse Godts niet en is. Ick sal door dese vermaeninghen, seyde stavrophila, voorsichtigher zijn, op dat ick die schalcke Vrauwe (de welcke men dat niet en soude toe-geven: want voorwaer sy scheen my seer eerbaer, sinceer, ende oprecht te wesen) op alle manieren moghte schouwen. Dat is wel goet, antwoordede Christvs, maer niet ghenoegh, want daer resteert noch, dat ghy den inwendighen mensch oock moet oeffenen, ende versterven. Want daer in moet verlooghent worden de memorie, het verstandt, en den wille. De memorie hout ghelijck in een handt-boecxken t'samen ghehoopte ghelijckenissen van ydele, onnutte, ende onbehoorelijcke dinghen: dese verwecken het verstandt om die t'overlegghen, den wille om die te beminnen. Oversulcks treedt dese rafeltjens met den voet, de welcke de schou-speelen van de menschelijcke geluckigheyt zijn verbeeldende. Want indien ghy wilt gaen peysen van den menschelijcken voorspoet, ende geluckigheydt, soo is 't met u ghedaen, ende ghy en sult niet langh volherden inde Heyr-baene des Cruys. Treedt oock onder den voet het licht van de inwendighe ooghen, het verstant, segg' ick, en de scherpsinnigheden van d'ydele inbeeldinghe, ende doet dat altemael ten dienste van't H. Cruys, noch en wilt u eyghen oordeel noyt ghebruycken, + noch de wijsheydt des vleesch, de welcke een vyandt aen Godt is, oft sy sal u brenghen in veel dool-weghen. De schalcke inbeeldinghe sal u het Cruys veel grooter, en swaerder maecken,

als het inder waerheydt wel is, ende dienvolghens suldy altoos klaeghen, en onverduldigh zijn. Het verstandt sal u ingheven, dat het opgheleydt Cruys u niet bequaem en is, maer dat wel eenigh ander u soude saligher wesen. Maer ghy beyde verloogenende, alles dat u toegeschickt + sal wesen, dat ontfanght; ende in lijden verdraeght, ende in u vernederinghe hebt verduldigheydt. Ende ten lesten keert u af van uwen wille. Want hy + door sijne begheerten, liefde, droefheydt, blijdschap, ende gramschap herwaerts ende derwaerts vervoert zijnde, soeckt op alle manieren het jock des Cruys t'ontvluchten, en af te weeren. Oversulcks verlooghent, naer mijn exempel uwen eyghen wille, op dat ghy in alle dinghen segghen, en peysen moght: Heere en laet + niet mijnen, maer uwen wille geschieden. Overdenckt dese dinghen rypelijck, ende gaet met dese omme. Want ghy moet weten, ende dit gaet vast, mijne Stavrophila, dat

Die met een reyn ghemoedt is aen den Hemel vast,

En schrickt ter geender tijt, schoon hell' en duyvel bast.

Vorige Volgende