Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het VI. Capittel.
Waerom de Cruycen noodigh zijn.

STavrophila was nu wat beter gemoedt om het Cruys te aenveerden, het welck, soo sy sagh, Christvs, ende sijne Moeder seer verduldighlijck gedraegen hadden, ende dat sy ten lesten, watse dede, oft niet en dede, oock 't selve niet en konde ontvluchten; Maer sy verwonderde haer, welck hier van d'oorsaeck moghte wesen, dat de quellinghe en onlosselijcken bandt was + van het Christen-leven. En, seyde sy, ick bidde dat mijnen Heere niet qualijck en wilt nemen, is't dat ick vervolge voor te stellen, 't ghene my in den sin komt. Ick vraeghe u Heere, waerom toch, wilt ghy hebben, dat uwe uytverkorene ghequelt worden? oft dat ghy niemant sonder Cruys tot het rijck uws Vaders in en laet?

Dochter, antwoordede Christvs, het behoorde u genoegh te wesen, dat het soo belieft aen mijnen Vader, noch ghy en behoorde hier van geen redens t'onder-soecken; aengesien ghy seer wel weet, dat, het alder-billighste te wesen, het welck aen den wille Godts sal believen. Nochtans en sal ick niet weygeren u verborgen vraghe, de welcke ghy voor-stelt, uyt te leggen: want dit seer helpen sal, om uwen slappen moet te verstercken. Dit, seyde Stavrophila, is oock d'eenige reden, waerom ick dit meest versochte, noch 'ken twijffelde niet het minste, oft het steunde, en was ghefondeert op goede, en bondige redens, al't ghene dat oft van den alder-goedertierensten Godt gedaen, oft immers van hem toe-gelaeten wiert te geschieden.

Hoort dan neerstigh toe, antwoordede + Christvs: Het gheschiet door den godtvruchtighen raedt Godts, dat ten tijde van dese pelgrimagie het leven der uytverkorene beroert ende verstoort wordt. Want het tegenwoordigh leven is den wegh, door den welcken men gaet tot het vaderlandt, ende daerom worden de menschen door een verborgen oordeel met veelderley ellendigheden vermorzelt, op dat sy den wegh niet en souden beminnen voor het vaderlandt. En dit is d'eenige reden waerom den wegh des werelts scherp, en hardt is, op dat niemant als hy door de ruste van het teghenwoogh leven, gelijck door de lieffelijckheydt van den wegh gevoedt wort, sich meer verheugen soude langh te gaen, dan haest te toekomen: op dat als hy hem verblijdt op den wegh, niet t'samen en soude vergeten, 't ghene hy begheerde in het Vaderlandt.

Daerom hebben alle dinghen met galle en bitterheyt moeten ghemengelt worden, op dat den honigh des wereldts voor d'opperste weelden niet en soude gehouden worden: want waer het saecken dat Godt-almachtigh altijts gunstigh + waere in die voorspoedigheden, soo dat alles overvloeyde, ende in desen tijdt des stervelijckheydts ghy-lieden noch ellenden, noch benautheden, noch quellinghen en leedet, ghy en soudt anders niet segghen, dan dat die d'opperste goederen zijn, die Godt gheeft aen sijne dienaers, ende noch grootere, noch meerdere dinghen en soudt ghy van hem begheeren, maer daerom mengelt hy dit quaed-soet leven met de bitterheden van tribulatien, quellinghen ende tegen-spoet, op dat het ander leven, 't welck salighlijck goet is, soude begeert, ende verkregen worden. * O ongeluckigheydt des menschelijcks geslachts! bitter is de wereldt, ende sy wort bemint. Wat dunckt u, waer't saeken datse soet waer, hoe en soude sy niet bemint worden? De werelt wort beroert, ende onstelt, ende sy wort bemint; wat soude't dan wesen, waer't dat de wereldt vreedtsaemigh ende gerust waere? + Is't by-aldien dat ghy een leelijcken soo omhelst, hoe en soudt ghy een fraeyen niet aenhanghen? Hoe vyerigh soudt ghy de bloemen plucken, is't dat ghy u niet en kont onthouden van de doornen?

Voorwaer, seyde Stavrophila, het Cruys, soo ick sien, en is niet alleen profijtelijck, maer oock noodtsaeckelijck: want andersins souden de dwaese, ende quaet-aerdighe menschen den hemel der hemelen aen den Heere laeten; ende d'aerde voor d'aertsche, en voor de kinderen der menschen wenschen. Maer daer-en-boven, ant-

woordede Christvs, moet ghy aenmercken, + dat den goeden Godt goet ende quaedt heeft om uyt te deylen aen yder in 't besonder, en d'een naer d'ander geluck en tegenspoet te verspreyden, soo nochtans, wat den mensch hier van beyde sal over-gekomen wesen, dat hy al andere dinghen in het toekomende leven te verwachten heeft. Dit was het ghene dat Abraham segghen wilde, als hy tot den rijcken Vreck aldus + was sprekende: Sone weest gedachtigh dat ghy goederen ende weelden ontfangen hebt in u leven, ende Lazarus desgelijcks qualen en ellenden, en nu wort desen getroost, ende ghy ghepijnight.

+Och hoe waerachtelijck vervaerlijck is Godt in sijne raeden op de kinderen der menschen! want + wie en soude niet vreesen door het voorbeelt van desen rijcken? Den welcken de weelden ende wellusten des levens aen het vyer der eeuwighe verdoemenisse ghelevert hebben? want niet om onrechtveerdigheydt, maer om sijn luy en lecker leven berispt zijnde, soo wiert hy in de vlamme des forneys gebraden. Soo dan, 'tgeluck en voorspoet wort by Godt voor sonden gherekent; ende sonder Cruys geleeft te hebben, verdient d'eeuwighe pijnen en tormenten. En heb ick niet duydelijck geseyt in't + H. Euangelie: Wee u ghy rijcke, want ghy hebt uwe vertroostinge! wee u die versaedt zijt, want ghy sult hongher hebben! wee u die lacht, want ghy sult droef zijn, ende weenen!

Stavrophila was verstelt boven maten, en 't en waer-saecken, seyde sy, dat wy wel wisten, dat alle dingen seer wijselijck van de Goddelijcke voorsienigheyt geschickt worden, 'k en weet

niet, hoe dat menschelijck verstandt dat diep oordeel Godts soude konnen vatten, ofte begrijpen. Hoe soo? antwoordede Christvs, en hebben dat oock de Heydenen niet gheweten? Want waer toe dienen die twee vaten van Iupiter, + waer van ons is mellende den Poët Homerus, van de welcke 't een gevult is met honigh, en 't ander met galle, dat is, het een met voor-spoet, en het ander met teghen-spoet, het een met wellusten en weelden, het ander met verdriet en aermoede van dit leven, de welcke hy d'een naer d'ander over de menschen is uyt-stortende? Socrates seyde oock dat de droefheydt, en de wellusten, soo t'saemen gevoeght waeren, dat sy malkanderen volghen, ghelijck in een put een volle aedere en een ydele, gelijck het leven ende doodt in de levende, ende gelijck den dagh ende nacht in den Hemel. Den dagh is den voor-looper van den nacht, ende den nacht een voor-bode van den dagh. Die de maet oft ketel hier vol heeft, sal hem hier naer ydel vinden. Aen wie in dit leven den dagh gheschenen heeft, aen dien sal't in het ander een eeuwighen nacht wesen. Soo is 't, ô mijne Stavrophila, niemant en kan hier, ende daer ruste hebben, jae het is een seer slechten hals,

 
Die, als sijn vreught hier is gedaen,
 
Meynt recht ten Hemel op te gaen,
 
Die bouwt kasteelen in de locht,
 
Want hy hier vreught, en daer vreugh socht.

Ende waerom verwondert ghy u soo over de

schickinghe Godts? want is'er wel een vreught oft blijdtschap in alle de menschelijcke saecken, de welcke de droefheydt niet en heeft voor-gegaen? + Een vrauwe, als sy baert, heeft droefheyt, om dat haere ure ghekomen is, maer als sy een kindt gebaert heeft, soo en ghedenckt sy der bangigheydt niet, + om de blijdschap, want daer een mensch gheboren is in de wereldt. Want de bitterheyt der voorgaende droefheyt, is een teecken dat'er meerdere blijdschappen volgen sullen. Alsoo is oock die gesontheyt veel kostelijcker, de welcke naer't ongemack der sieckte verkregen wordt. Van ghelijcken, den Acker-man en sal van d'overvloedigheydt der vruchten niet verblijdt konnen worden, 't en zy dat hy te vooren d'aerde met grooten aerbeydt geploeght, ende gelabeurt heeft, ende soo veel te meer hope heeft hy van voorspoedigheyt, hoe veel te meer hy weet dat hy gesweet heeft. Dit is't, te weten, dat men ghemeynelijck seght; daer het vruchtbaer is, daer is smerte, daer weelden zijn, daer is misnoeghen, daer honigh is, daer is galle, ende

 
Men siet de doorens staen de naeste by de roosen:
 
Soo-wie haer plucken wilt, oft om haer aerdigh bloosen,
 
Oft om haer zoeten reuck, moet doorens wederstaen:
 
Begeert gy 'shemels vreugt, gy moet door't lijden gaen.

Te vollen, seyde Stavrophila, is voldaen aen mijne twijffelachtigheydt. Oversulcx, Heere, soo daer noch andere redens zijn, ick sal die gheerne hooren. Ick sal dan voort gaen, antwoordede Christvs: Godt beproeft u door + Crvycen, op dat openbaer soude worden, oft ghy hem

lief hebt, oft niet, met u gantsche herte, ende met u gheheele ziele. Want in het vyer wort gheproeft het + gout en't silver, ende de aenghenaeme menschen in den oven van vernederinghe. En hebje oock noyt gehoort, + dat het forneys proeft de vaten der Potte-backers, ende de bekoringhe der quellingen proeft de rechtveerdige menschen? Godt en voedt de goede niet op in weelden ende wellusten, maer hy beproeft die, verhardt, ende bereydt hun tot sijnen dienst. Maer die, de welcke hy schijnt al te laeten doen + datse willen, ende de welcke hy schijnt te spaeren, die bewaert hy voor de toekomende quaden. En hebje noyt ghelesen wat'er van de gheplaeghde rechtveerdige geschreven staet? Want Godt heeftse geproeft, + ende gevonden sijns weerdigh. Gelijck het gout in't forneys heeft hyse beproeft, ende gelijck een slagh-offerande des brandt-offers heeft hyse ontfanghen, ende in den tijdt sullen sy aensien worden. De geplaeghde dan, ghequelde, en de ghepijnighde zijn Godts weerdigh. Maer in tegendeel, die sijn Cruys niet + op en neemt, ende my volght, die en is mijns niet weerdigh. * Iae waerachtelijck is dien ellendigh, den welcken in quellinghe gestelt zijnde, te seer bedroeft wordt, ende sy-selven niet Godts weerdigh en maeckt.

Maer, seyde Stavrophila, wat is de beproevinghe van noode, aengesien een-yders deught, oft sterckte kenbaer ghenoegh is aen Godt-almaghtigh, al is't oock dat hem gheenen teghenspoedt over en komt? Godt, antwoordede Christvs, en beproeft den mensch niet, op dat hy een nieuwe kennisse van hem krijgen soude, maer op dat hy aen andere soude kennelijck

maecken de verduldigheydt der rechtveerdige, aen de welcke hy de stoffe geeft, ende de gelegentheyt. + Aldus is geseyt aen Tobias: Om dat ghy Godt aengenaem waert, daerom heeft het van noode geweest, dat u de bekoringe beproeven, ende te kennen geven soude, niet aen Godt, oft Tobias, maer aen andere menschen, met wat een kloecken moedt hy den tegen-spoet was verdraegende. Oock den meerderen deel van de menschen en weet niet met wat verstant oft meynighe de Heyligen Godt vyeren: ende seer dickmaels gelooven sy, datse Godt dienen om't geluck oft voorspoet van het teghenwoordigh leven; maer het Cruys ende de quellinge betoonen lichtelijc met wat een groote liefde sy Godt aenhangen. Alsoo heeft ghemeynt den duyvel, dat Godt gevyert ende ghedient wierdt van den H. Iob, om de tijdelijcke goederen. Want als hy sagh, dat dien seer H. Man heel + zegen-rijck, ende maghtigh was, ende dat hy niet het minste en hadde, waer mede hy hem soude hebben mogen beschuldighen, oft 't gene hy in plaets van beschuldinge soude op-worpen soo heeft hy sijnen toevlucht genomen tot dese lasteringhe, seggende: Eert Iob Godt doch oock om niet? Ghy hebt sijne binnenste ende buytenste omschanst ende omvest: om den loon volght hy de deught, genietende soodanige overvloedigheyt. Wat heeft dan den Heere gedaen? willende betoonen dat de Heyligen hem niet en dienen om den loon, soo heeft hy hem alle sijne rijckdommen afgenomen, ende heel aerm en byster gemaeckt, boven dien heeft hy hem laeten vallen in een seer swaere sieckte. Ende voorwaer Iob, met alle rijckdommen overgoten zijnde, was aen luttel menschen bekent, wie hy was; maer naer dat den Camp-

vechter alle dese, ghelijck daer-van ontkleedt zijnde, verworpen hadde, ende tot den strijdt van godtvruchtigheydt ingegaen was; soo heeft hy alle d'aensienders verbaest gemaeckt; jae dat oock den Heere der Engelen over de groote lijdsaemheydt van sijn gemoedt, toeriep, ende sich in den verwinner seer wel behaeghde.

Ick bekenne nu Heere, seyde Stavrophila, nootsaeckelijck te wesen d'exempels ofte voorbeelden der stercke, eensdeels op dat wy hun, gelijckse verdient hebben, souden eeren: anderdeels, op dat wy, om hun naer te volgen, souden ontsteecken worden. Maer hoort, antwoordede Christvs, noch een andere reden: Een groote, ende + ende een van de voornaemste deughden is de verduldigheyt, dese en sal den rechtveerdighen niet hebben, is't dat hy geen quellinge en lijt, oft tegen-spoet. * Want de verduldigheydt, is een verdraeginge der quaelen met gelijck-moedigheydt, de welcke ons oft by gebroght worden, oft toevallen. Godt heeft een vaderlijck herte tot de goede, ende bemint hun vyerighlijck. Hy seght, laet hun met aerbeyt, pijn', en schade bestreden worden, op dat sy een waerachtige sterckheyt verkrijgen mogen. Dien boom alleen is sterck ende bestandig, daer den wint aen-slaet: want hy wordt door dat lijden gedwongen, vaster, ende schiet dieper wortelen: want de deugt verflauwt sonder weder-partye: ende dan blijckt hoe groot sy is, ende wat sy vermagh, als wanneer de verduldigheydt is vertoonende, wat datse kan.

Want die Deught een Weduwe is,
+
Die met gheduelt niet vast en is.

Ick beken' het, seyde Stavrophila, dat Godt een vaderlijck herte tot ons is draegende;

maer sijne handt is hart over ons. Want wie soude oock van een stijf-vader geduerighe quellinghen, jae oock groote ellenden verwachten? O antwoordede Christvs, ick sien wel, ghy soect de vleyingen ende streelingen der moederkens, oock soo wenscht ghy op den schoot gekoestert te worden, noyt bedroeft te zijn, noyt te aerbeyden, noyt gestraft, oft gequollen te worden. En hebdy noyt ghehoort,

+De lijdsaemheydt // die wenscht om strijdt,

En is verblijdt // als sy wat lijdt?

En hebt ghy noyt gelesen dat besluyt van den + Vader der Bermhertigheden, Die ick lief hebbe, die straffe ende kastijde ick? God doet met sijne uytverkorene + gelijck de School-meesters met hunne leerlingen; de welcke meerderen ende grooteren aerbeyt ver-eysschen van dese, in de welcke de sekerste hope is. Meynt ghy dat de Lacedaemoniers hunne kinderen haeten, om dat sy hunnen aerdt, oft inborst beproeven willende, hun openbaerlijck doen geesselen? Iae de vaders selve vermaenen hun de geessel-slagen mannelijck ende volstandelijck te verdraegen, ende bidden hun, door-hackelt, ende half doodt zijnde, datse souden volherden in wonden op wonden te ontfanghen. Oock d'Overste der cloosters, gelijck gy lichtelijck weten kont, aenveerden schaers eenige, dan die hardt, ende wel-ge-oeffent zijn. Climachus verhaelt ons van een sekeren Dispensier, oft Schaf-meester van een clooster, seer godvruchtigh, ende maetigh, oock soo sachtmoedigh als den besten. Den Vader oft Oversten van het clooster is desen inghevaeren, sonder eenighe reden oft oorsaeck; ende heeft

hem doen uyt de kercke stooten: voorwaer seer ontijdelijck. Climachus, siende dat hy in't misdaet + dat hem den Oversten opleyde, onnoosel, ende ontschuldigh was, heeft de onnooselheyt van den Dispensier in 't heymelijck aen dien Oversten ghepresen. Aen den welcken hy seer wijselijck heeft geantwoort; seggende: Ick weet het wel, Vader, maer gelijck het wreet is uyt den mondt van het hongerigh kindt het broodt te trecken, alsoo quetst oock dien sich-selven, ende den aerbeyder, den welcken ontfanght zielen te bestieren, 't en zy dat hy sijn beste doet aen dien alle uren kroonen te besorghen, soo groot als hy weet dat hy onderstaen kan, 't zy door lasteringen, 'tzy door schaden, 'tzy door verwijtingen, ofte bespottinghen. * Soo dan is't saecken dat een Convents Oversten wel ende ghevoegelijck doet, als hy de goede, en de onschuldige versmaet, ende lastert: waerom dan en sal den Vader van het alder-grootste Clooster, Godt den opper-regeerder van dese geheele werelt, die sijn Clooster met de zee, en den Hemel gelijck besloten hout; waerom, segh ick, sal desen grooten Vader qualijc doen, is't dat hy sijne kinders met honger, dorst, gebreck, ende ongeluck is oeffenende? Ten lesten, op dat ick u niet langer en weder-houde, soo worden de Cruycen af-ghesonden, op dat aen u den loon, ende de kroonen souden vermeerdert worden. Want hoe veel de quellinghen te grooter, ende swaerder zijn, hoe veel te meer dat de vergeldingen ende de verdiensten vergroot worden. Iae, ende oock meer; Want het lijden van desen tijt + en is niet weerdigh genoegh der toekomende glorien, de welcke in u-lieden sullen veropenbaert worden.


Vorige Volgende