Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het III. Capittel.
Wat dat het Crvys is, en hoe veelderley.

Veel zijn de quellinghen der Rechtveerdighe. Ps. 33.

STavrophila was gehoorsaem, volgende de leer-reden, de welcke Iesvs gesproken hadde; maer willende voorder onderwesen worden, om dat ick begonst hebbe, seyde sy, soo sal ick spreken tot mijnen Heere, gemerckt ick stoff, ende asschen ben. Seght, bid ick u Heere, aen uwe dienst maeght; Wat wilt + ons dat woordt beteeckenen, dat hy op-neme sijn Cruys? oft wilt dit ons te kennen geven dat yder-een van ons een hout soude dragen? oft wel met Christvs op een hout gecruyst worden? ghelijck een + van de dwase vrauwen, seyde Christvs, hebdy gesproken, de heylighe Schrifturen niet verstaende. (a) Want het Cruys der Christenen en is niet al-

leen galghe van hout, maer een opset oft voornemen des levens, ende des deughts. Iae het geheel leven van een Christen mensch, is 't saeck en dat hy leeft naer 't Euangelie, is maer een Cruys, ende martelie. Uws gelijcke, Stavrophila, zijn gheweest, * oock de strenghste der monincken, hebbende wel den yver Godts, maer niet nae de wetenschap; de welcke eenvoudighlijck dat verstaende; die niet op en neemt sijn Cruys, ende my volght, diën en is mijns niet weerdigh, voor hun selven houte Cruycen gemaeckt hebben, en de-selve altijts op hun schouders draegende, en hebben geen stichtinghe, maer een gelagh aen alle die dat saegen, veroorsaeckt. Dese worden berispt van den Abt Serenus, gelijckerwijs de ghene die souden volgen de doodende schriften, ende niet den levendigh-maeckenden geest. Want het Cruys, het welck ick gebiede gedraegen te worden en + wort niet alleen dat genaemt, het welck ten tijde des lijdens, door de aen-hechtinge des houts gemaeckt is; maer oock dat, 't welck op den gheheelen loop des levens, door de deughden van alle leeringen met aerbeyt verkregen wort. Want zijn alle Martelaers, die my gevolght hebben, gecruyst geweest? zijn alle Maeghdekens, de welcke naer 't segghen van den H. Ioannes, + volgen het Lam Godts, gecruyst, op dat sy 't selve souden volgen? oft was oock den H. Apostel Paulus gecruyst, als hy seyde, * maer verre zy van my te beroemen anders, dan in't Cruys ons Heeren Iesv Christi, door wiën my de werelt gecruyst is, ende ick der werelt? (a) De aenneminghe dan des Cruys en is anders niet, als een doodinge der begeerlijckheden, een verfoeyinge van d'ydelheydt, ende een af-segginge van alle doolinghe.

Ick sien wel, seyde Stavrophila, dat door't licht des waerheydts mijne doolinghe wegh-genomen is. Maer Heere ('t is met uwen goeden oorloff dat ick dit vraeghe) en hebben sy dan geene verdiensten gehadt, die uyt lautere eenvoudigheyt een houte Cruys om-droegen? Waerom en soudense niet? antwoordede Christvs, is't datse soo godtvruchtelijck eenvoudigh geweest zijn, datse uyt mijn ghebodt ende regel ghemeynt hebben, dat het soo moeste wesen? Want is't saecken dat u ooge simpel is, soo sal u geheel + lichaem klaer wesen. Is't dat den wille, en de meyninghe goet is, het geheel werck, dat daer uyt voorts-komt, en sal niet dan goet wesen. En heb-je noyt gelesen, hoe dat'er geweest is een sekeren + man met naeme Nicolaes, eenen vremden lief-hebber des Cruys, den welcken alle verganckelijcke dinghen versmaedt hebbende, sich aen Godt-almachtigh op-ghedragen hadde, in het godtvruchtigh clooster vanden H. Lucas? Desen, gheleydt hebbende de grondt-vesten van een waerachtighe godtvruchtigheyt, als hy nu dickmaels gehoort hadde de woorden, met de welcke de gene die my volgen willen, geboden worden het Cruys op te nemen, meynende dat hy het gebodt niet en soude volbrengen, 't en waer hy een swaer ende groot houte Cruys op sijn schouderen nam: verlaetende de vergaederinge van sijne mede-broeders, heeft met sijn op-genomen Cruys een bedevaert aengenomen, en is gekomen tot Otranto, ende van daer te Tarento; aldaer op sijn schouders draegende den gewoo-

nelijcken balck des Cruys, heeft een menighte van kinderen by-een vergadert, ende is gaen besoecken de kercken van de Stadt, geduerighlijck, ende sonder op-houden singhende den solemnëlen Kyie eleyson, de kinders aenlockende om de selve woorden te herhaelen ende nae te singhen. Dit is geweest sijne eenvoudigheyt, van sommige gehouden voor dwaesheyt, ende van andere ge-eert met groote devotie. Eyndelijck dan is de saecke ghekomen ter ooren van den Bisschop, den welcken als kijvende, ghevraeght heeft, waerom hy de stadt met soodaenigh gheroep en geschreeuw vervulde, wat dat het selve te seggen was? Ick ben, seyde hy, gehoorsaem aen het ghebodt des Heeren, op dat ick sijn voor-beeldt naer-volghende, het Cruys niet alleen met'er herten, maer oock met den lichaeme draeghen sou: 't welck is't dat u niet aen en staet, ende my verbiedt mijne beloften te volbrengen, soo sal ick my vertrecken naer andere steden, ende vryheden. Middelertijdt heeft den voorsichtighen Bisschop ondervonden, dat den man niet quaedt en was, jae dat meer is, hem heyligh achtende, seyde, ick en will' u niet beletten voorts te gaen in uwe begonste manier van leven; maer komt oock daegelijcx met my ter taefel, op dat ghy te ghemackelijcker u in wercken van godtvruchtigheyt oeffenen moogt. Dese sachtmoedigheyt van den Bisschop is aen Nicolaes seer aengenaem gheweest, maer korts daer naer van een kortse bevangen zijnde, ende sijn geselschap (ick segge de ontallijcke kinders

die dagelijcks by hem waeren, by-een geroepen hebbende, heeft aen hun sijn Cruys, gelijck een heerlijck vaders goet by testamente achter-gelaeten: ende naer dat hy yder-een gezegent, oft de benedictie gegeven hadde, is vertrocken naer den Keyser der Hemelen. Maer hoe kostelijck sijne doodt in't aenschouwen van Godt-almachtigh geweest is, hebben de menighvuldige weldaeden door hem aen de menschen verkregen, geleert. Soodaenigen goeden loon heeft ghehadt dien goeden man voor sijn goede meyninghe. Maer gelijck ick begonst hadde te seggen, als ick belaste het Cruys te draeghen, soo en gebiede ick niet een hout, maer al't gene dat moeylijck is, op te nemen. Want het Cruys wort genaemt + van de quellinge, oft voorwaer het gequel van het Cruys. Soo dan het Cruys op nemen, is draegen, al't gene dat moeylijck is, oft pijnight. Het Cruys op-heffen, is met ghedult lijden in de wereldt voor mijnen naem, al't ghene de wereldt + ons sal op-legghen, oft by-brenghen. Want de kloeckheydt des gemoedts, om de doodt voor my te lijden, en de verstervinge der lidtmaeten, de welcke zijn opder aerden, daerenboven dat iemant geerne bereedt is voor mijnen naem sigh op te draghen aen alle aenstaende perijckel, ende door geene harts-toghte oft genegentheyt van de saecken van dit leven ontroert oft geraeckt wort; dat is voorwaer op-heffen sijn Cruys. * Soo dan, 't zy dreygementen, 't zy aenlockselen, oft 't zy wat verbiedinghen het oock souden mogen wesen, is't dat ghy volgen wilt, keertse om, en maeckter een Cruys van: lijdtse, verdraeghtse, noch en wilt daer niet onder beswijcken.

Stavrophila sweegh stil, draegende in haer herte de woorden van haeren alder-wijsten Meester; als-wanneer den Heere wederom seyde: En wilt ghy, dochter, noch meer, ende beter kennen, hoe dat het niet een Cruys alleen is, 'twelck ick gebiede op te nemen? wel aen, doorwandelt met my desen voet padt die ter rechterhandt light, ende ick sal u toonen de schat kamer, ick segghe, den geheelen wijden winckel van de Cruycen mijns Vaders, de welcke hy uyt-deelt aen sijne uyt-verkorene soo het hem belieft. Sy volghde seer vlijtigh, ende op-springhende van blijdschap, was seer begeerigh om alle de soorten van Cruycen te sien verdeelt elck op sijn reke en ordre. Soo dan sy gingen te saemen, tot datse eyndelijck ghekomen zijn aen eenen bergh met twee heuveltjens onder scheyden, ende over al beplant met Cruycen, oft seer hooghe boomen. Nu siet, seyde Christvs, dit is de haven der Cruycen, geschickt tot de saligheyt van het menschelijck gheslachte. En siedy niet dien hooghsten heuvel met gebruyckte, ende eygentlijck genaemde Cruycen verçiert? oock soo kendy, geloof ick, op d'eerste plaetse mijn Cruys, gecroont met een doorne croone, ende gegort van den eenen kant met een lancie, en van den anderen met een spongie. Want d'eerste, en de voornaemste plaetse heeft moeten hebben dien edelen boom, boven alle ceder-boomen-hout verheven, aen den welcken ick, het leven des wereldts, ghehangen, ende de doodt overwonnen hebbe. Ick kenne, antwoordede

Stavrophila, het instrument van de gemeyne welvaert, het teecken van d'overhant tegen de maght+ des duyvels, ende het beginsel van sijne verdoemenisse. Maer seght my eens, ick bidd' het u, wat is dat ander voor een Cruys, 't welck het u niet seer onghelijck is, dan alleenlijck dat het opperste is nederwaerts gekeert? Dat, seyde Christvs, is het Cruys van mijnen Apostel Petrus, die oock het hout des Cruys ghesmaeckt heeft, maer hy en heeft niet begeert op de rechte, ende gewoonelijcke maniere + (gelijck sijnen Meester) gecruyst te worden, biddende dat hy met de voeten opwaerts moght gehecht, ende vast gemaeckt worden, ghelijck als van d'aerde eenen wegh maeckende tot den hemel.

Ick verwachte, seyde Stavrophila, te hooren, wat de andere voor soorten van Cruycen zijn. Wat is dat van noode? antwoordede Christvs. En siedy niet dat Cruys-wijs gemaeckt Cruys? Dit noemt ghy-lieden gemeynlijck het Cruys + van S. Andries, die met eenen stercken moet, ende ouden loff aen het selve gepijnight is. Nu van desen kant siet ghy een vorcke oft gaffele der ouderlingen, van dien anderen kant de Cruycen van die van Iaponien, de reste zijn galgen op heden aen u-lieden genoegh bekent. Maer mijn hert, seyde Stavrophila, is seer begeerigh om te kennen de Cruycen van de benedenste reke: want ick sien dat aen die verscheyde waer-teeckens by-ghevoeght worden, de welcke buyten alle twijffel vol zijn van mysterien, ofte geheymenissen. Die, antwoordede Christvs, beteeckenen oock verscheyde soorten van quellinghen, met

de welcke oft het lichaem, oft het hert van den mensch, oft wel beyde t'saemen gepijnight worden. Ende voor al dat Cruys, aen 't welck hanght een hert door-steken met een sweert, beteeckent het inwendigh Cruys, het welck de ziele sterckelijck praemt, ende seer pijnight. Dit is + het Cruys van mijne alder-salighste Moeder, door wiens ziele (gelijck Simeon voorseyt hadde0 een sweert gegaen is. Oock met dit selve wiert gequollen dien Apostel, den welcken seyde: Ick + hebbe groote droefheydt, ende eenen gestadighen rouwe in mijn herte. Dit magh gheheeten worden het + Cruys van medooginghe. Want soo wie droefheydt toont in eens anders noodt, dien draeght een Cruys in't herte. Onghetwijffelt worden oock onder dit Cruys gherekent sorghvuldigheden, anxten, bekommernissen, droefheden, pijnen, scrupulen, mistroostigheyt des herten, geestelijcke verlatentheyt, verdrietigheden, ende meer andere diergelijcke. Voorwaer seer swaer is dese quellinge, gelijck ons betuyght den Konincklijcken Propheet David, als hy was roepende: Heere + Godt mijnder saligheydt, in den dagh heb ick geroepen, ende des nachts voor u: want mijn ziele is vol lijdens, ende mijn leven is nae byder hellen geraeckt. Soo is't, seyde Stavrophila, want het herte oordeelt het grootste der qualen te wesen, 't welck vermoeden heeft dat op hem vergramt is den Vader der bermhertigheden, ende den Godt van aller vertroostinge.

Maer ick bidde, dat mijnen Heere believe voort te gaen in't uyt-leggen van d'andere Cruy-

cen, yder-een in't besonder. Soo dan, den Heere heeft gheantwoort: dat Cruys, t'welck ghy verçiert siet met sweerden, stocken, ketenen, stricken, voetbanden, roeden, ende gheesselen, beduyt de verscheyde pijnen ende straffen mijnder martelaeren: want hoe groote en swaere pijnen en hebben sy niet geleden op dat sy gerust souden mogen komen tot den lauwer-krans van de martelie! Want bespottingen, ende slaghen beproeft + hebbende, daer toe oock banden, ende kerckeren; soo zijn sy gesteent gheweest, van een gehouwen geweest, ghetenteert gheweest, ende door't verslaen des sweerts gestorven. Oock wat en hebben sy niet onderstaen ende geleden in de wereldt, de welcke de wereldt niet weerdigh en was?

Ghy kont lichtelijck kennen het Cruys der sieckten, het welck niet alleen profijtigh, maer oock ondertusschen noodtsaeckelijck is. De Israëliten ghesont zijnde vergaten Godt-almachtigh; maer als hunne kranckheden zijn vermenighvuldight, + dan hebben sy hun gehaest, * ende als Godt hun doodede, soo sochten sy hem, ende sy keerden wederom, ende des morgens geheel vroegh quamen sy tot hem. Aen hoe veele en heeft de kranckheydt des lichaems niet de gemaetigheyt gegeven der ziele? Want een swaere kranckheydt, maeckt een + sobere ziele. Daerom gelooft vastelijck dat de sieckte + niet anders en is, als een nutte leeringe, dat is, dat ghy al dat lichaemelijck, tijdelijck, oft verganckelijck is, soudt versmaden, ende u gheheelijck begeven tot het ghene dat hemelsch, ende eeuwigh is.

Maer dat Cruys, by't welcke light een houte

schotel, ende een broodt-bidders kleppe, is een teecken van armoede. Want wie is'er soo slecht, die niet en weet, dat dese oock een instrument van deughden is, soo wie het selve wel sal weten te gebruycken? Het verkrijgen der rijckdommen + wort gevonden vol aerbeydts, het besitten vol vreesen, ende het verlies vol droefheyts: want de rijckdommen als sy bemint worden, zijn smetten, als sy behouden worden, beswaernissen, als sy vermindert worden, pijnen. Wilt ghy't klaerder?

 
'T gelt is quellingh', aerd' van aerdt:
 
Niet dan aerbeydt, alsmen 'tgaert
 
Niet dan sorghe, wel bewaert;
 
Verloren, dobbel droefheyt baert.

Maer, seyde Stavrophila, wat beteeckent die berye, daer men de dooden op draeght, die ick daer sien op den anderen kant liggen? Die, antwoordede Christvs, beduyt het ghequel, ende droefheyt, de welcke getrocken wort uyt het af-sterven van ouders, ofte vrienden. Dese moeten oock met verduldigheydt verdraeghen worden; want schoon het hardt en swaer is te verliesen sijne vrienden, nochtans soo is het verdraegelijck: want den goeden Godt, die de selve gegeven hadde, heeft die wederom wegh-genomen. Oock aen hoe menigh mensch en is het niet nut, ende profijtigh geweest geene vrienden te hebben, de welcke wijlen sy leefden hun t'eenemael van Godt af-trocken? Stavrophila dit hoorende, sloegh haere oogen op den sots-capruyn: maer Christvs voor-wetende dat sy

hem vraegen wilde, seyde aldus; Ick sien wel, dat ghy verwondert zijt van die nieuw mode, oft maniere van sottigheyt, en dat ghy niet wel begrijpen en kont, wat dat het selve te bedieden heeft. Dit is, ô Dochter, het swaer Cruys van versmaetheden, ende beschimpinghe; door het welck, die waerachtighlijck verduldigh zijn, niet en vreesen voor sot ende dwaes, om mijnen t'wille, ghehouden te worden; noch daer en is geen dingh dat des menschen hert soo raeckt, en onstelt, dan tot spot, en schimp uytgemaeckt te worden. Voorwaer vele zijnder, die Godt + willen dienen, maer met loff, en gunste der menschen; ende den meerderen deel beminnen d'ootmoedigheyt sonder vernederinge, willende de selve oeffenen sonder verlies van wereltsche eere, ende besitten de vergunninge van verduldigheydt sonder terginghe van eenigh verwijt oft schimp.

Maer wat is dat ten lesten, seyde Stavrophila, dat ick sien begeckende vinghers, ende uytspouwende monden? Hier door antwoordede Christvs, wil ick te kennen gheven, dat aen mijne dienaers, wiens leven van de wereldt gheacht wort dwaesheyt te wesen, niet en onbreecken lasteringen, achter-klap, versmaetheden, leugens, onversinnighe ende lichtveerdige oordeelen, ende meer diergelijcke, van de welcke overal eenen overvloedigen ooghst is; alsoo schaedelijck aen de bespotters, als wel waerachtighlijck nut, ende profijtigh aen de verduldige. Want Godt verkiest de gene, die de wereldt versmaet, + om dieswille dat de verachtinge selve gemeynlijck den

mensch roept tot sijn-selven. Seer wel dan heeft mijnen Apostel vermaent, dat Godt moet gedient + worden, door eere ende oneere, door quaede faeme en goede faeme, ghelijck verleyders, ende waerachtighe. Maer dat bondeltjen van vele Cruycen t'saemen ghebonden beteeckent, dat somwijlen vele qualen, en quellingen t'saemen eenen mensch alleen over-komen, het welck Godt-almachtigh alsoo toe-laet, jae oock over-sendt tot sijne saligheyt.


Vorige Volgende