Logo DBNL
De heyr-baene des cruys (1672)

De heyr-baene des cruys

(1672)–Benedictus van Haeften–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het eerste deel van de Heyr-baene des Crvys.
De Voor-baene om te komen tot den wegh des Cruys.

Het I. Capittel.
Voor-reden.

DIT wijdt, ende breedt dal der traenen, het welck met den schoonen tijtel van't Rijck des Wereldts bekleedt wort, is eertijts gheweest de zate, oft woon-plaetse van't oudt geslachte van Adam. In dit dal, Godt wreeckende de sonde van Adam, leyden sy (eer verloren, dan gheboren) tot noch toe een pijnlijck, ende ellendigh leven. Want naer dat dien eersten Vader van dit gheslacht, willens en wetens, van de Goddelijcke wetten was afgeweken; soo heeft hy het vaderlandt, en de soete herberghe verandert in een ballingh-

schap, het paradijs der wellusten, in een verwoeste aerde, vervult met alssem-kruyt ende galle: voorwaer een ellendige veranderinge! de welcke beklaeght, ende beweent moet worden met den rouw ende droefheydt van alle eeuwen; de welcke de seer lieffelijcke Lenten in den winter, de Zuyde winden in den Noorden, de roosen in distelen ende doornen, de lelyen in onkruydt, het schoon weder in tempeest, den vrydom in slavernye, ende de poorte des Hemels in de poorte der hellen verandert heeft. Hier zijn voorwaer die traenen, van de welcke de wanghen, ende monden aller menschen nat zijn, ende leken, al oft Adam eertijts niet in een appel, maer in een knop loock ghebeten hadde.

Maer de naekomelinghen dickmaels met hun verstant, ende gedachten, herpeysende t'geluck, ende de weelden, waer in onse voor-ouders eertijdts ghestelt, ende waer uyt sy verstooten zijn, hebben hun uyterste beste gedaen, door de overgroote begheerte van die, de schade, en het verlies, soo veel als't moghelijck was, in te haelen. Want met een groote bewillinghe des gemoets ende kosten, hebben sy voor hun ghebouwt die stadt, de welcke sy ghenaemt hebben Tharsis, dat is soo veel te segghen als a een neerstighe ondersoeckinghe van blijdschap. Want al wat sy hier doen, oft betrachten, al wat sy met het vyerigh ghewelt haerder herts-tochten soecken te bekomen, en streckt bynaer tot gheen ander eynde, dan dat sy de voorleden ghenoeghten souden wederom roepen, ende alsoo door de schaduwe

ten minsten van hunne verlore goederen, hun ellende eenighsins vertroosten.

Hier is gheweest een borgher met naeme Philetes, edel van gheslachte, ende rijck van goederen: wiens huysvrouwe (de welcke nu al over langh doodt was) hem achter-ghelaeten hadde dry dochters, van de welcke d'oudste, die door schoonheydt van aensicht ende kloeckheyt van geest de andere verre over-trefte, ghenaemt was Stavrophila, om dat sy op den feest-dagh van't Heyligh Cruys gheboren was, de middelste oft tweede Honoraria, ende de derde en de jonghste Hilaria. Hunne wercken quamen met de naemen seer wel over-een: want Hilaria was seer toeghedaen de wellusten, ende genoeghten des wereldts; Honoraria trachtede uyt'er maeten naer eeren, glorie, en groote namen. Dese dry ghesusters ginghen dickwils om den geest wat te verscherpen, en een lochtjen te raepen naer hun vaders hofstede, alwaer sy ghewoon waeren twee oft dry daeghen stil te blijven. Den Lenten tijdt was nu ghekomen, als wanneer begint

 
De locht te openen, de boomen botten schieten,+
 
Den wijngaert traenen eerst, dan rancken uyt te gieten,
 
En krommen door't gewicht, het koren swaer te laên,
 
En alles wat'er groeyt met groen bekleet te staen.
 
Wanneer de vogheltjens de tacxkens overspringhen
 
En dringhen door de locht met schatteren, en singen,+
 
En dat den zuyden wint wat lauwer adem geeuwt,
 
Den baert het edel velt.

De lieffelijckheydt van desen tijdt, ende den aenstaenden feest-dagh van de H. Cruys-vindinge was dese maeghden ghelijck noodende tot de hoff-stede. Den goeden vader gaf hun verlof; maer siet! onder-weghen krijght Stavrophila een groote begheerte van te gaen besien de Capelle van het naest-ghelegen bosch, ghewijdt ter eeren van het H. Cruys. Soo dan sy heeft haere susters beginnen te vermaenen, en te bidden, ten eynde sy niet en souden laeten haer uyt devotie gheselschap te houden. Maer sy in tegendeel hebben beginnen dit haer voor-nemen te wederstaen, en te seggen dat dese goedtvruchtigheydt ontijdigh was, en datse meer moesten gaen waer henen sy door den wille des Vaders ghesonden waeren. Maer Stavrophila soo wel haeren naem, als den aenstaenden feest-dagh ghedenckende, dede haer beste om met vele woorden haere susters tot haeren wille te brenghen; jae sy dreyghde oock, dat sy't hun Vader soude segghen, dat sy in soo godtvruchtighe ende lichte saecke soo stijf-sinnighlijck aen de oudtste weder-staen hadden. Maer 't was al te vergheefs, ende gheklopt voor eenen doovemans deure. Sy vervoorderden hunnen begonnen wegh, ende lieten haer alleenlijck toe (waer't by-aldien sy soo vast voor-ghenomen hadde te gaen) datse alleen soude vertrecken, Godt gave waer henen haer de devotie, en haer begheerte was roepende: oock dat haer af-wesen hun seer aenghenaem soude wesen, ghemerckt sy in de plaets van vermaeck en ghenoeghte, de-

se ontijdighe devotie voor den dagh broghte.

Stavrophila dan is seer droef wesende vertrocken, ende op den noen, oft daer ontrent, seyde sy, sal ick by u-lieden wesen. Maer de weghen niet seer wel kennende, soo is sy, het dicht bosch in-ghegaen zijnde, de H. Capelle onwetende voor-by-gegaen, ende hoe sy naerder komen wilde, hoe dat sy meer, ende meer van die af-weeck. Soo dan door verscheyde weghen doolende, en van den eenen ghevallen zijnde in den anderen, soo heeft sy vele uren over-ghebroght. De susters, aen de welcke het verdroot om dat sy langher wegh-bleef, dan sy gheloofden dat sy was biddende, hadden nu het noen-mael ghenomen. Ondertusschen doolde Stavrophila nu hier, nu daer: ende sy en sagh niemant door wiens hulpe sy uyt die om-weghen, ende doolinghen soude gheraecken konnen. Den avondt, ende de duysternissen allenskens meer en meer vallende, verdobbelden d'oorsaek van haere droefheydt. Ach! seyde sy, ick on-gheluckighe dochter, die, als ick gekomen ben om't Cruys te eeren, een groot Cruys selver voor my ghevonden hebbe! En wat goeden Enghel sal my ten langhen-lesten leyden uyt dese plaetsen? 'k en sien gheen huys, ende waer henen ick voorder gaen sal, en weet ick niet. Is't saecken dat ick hier blijve, misschien sal ick een roof wesen aen de wilde beesten: ende ghenomen noch; dat dit niet en geschiede, soo sal ick evenwel seer onghemackelijck slaepen, ende lustigh bereghent worden. Want tot vermeerderin-

ghe der qualen soo gheschiedent, dat

+Den Hemel sloôt,

En met een straffe vlaegh' van boven neder-goôt.

Wat soude sy doen? Van den noot heeft sy een deught gemaeckt. Want vermoeyt van hongher en droefheyt, is sy neder geseten onder het decksel van eenen wijdt-uyt-ghespreyden buecken-boom: ende heeft haer-selven, soo sy best konde, gestelt om wat te rusten. De droefheydt des herten, t'samen met de behaelde vermoeytheyt, hebben haer lichtelijck doen slapen. Den slaep nochtans is seer kort gheweest, den welcken de sorghvuldighe vreese, ende den schroom der plaetse, haer niet heel en lieten uyt-slaepen. Sy dan verscheyde gedachten hebbende, soo is haer ten lesten (door de Goddelijcke inspraecke, gelijck men gelooven magh) dit ghepeys oock te vooren gekomen; gelijck sy nu doolende, ende door verscheyde om-weghen hier en daer loopende, van de Capelle verre was af-gheweken, dat'er alsoo oock ontallijcke sielen, als sy afwijcken den rechten wegh der saligheyt, desen dool-hoff van de werelt door-loopen herwaerts ende derweerts, hun-selven brenghende in vele doolinghen, ende aldus ten lesten van het hemelsch vaderlandt worden uyt-ghesloten.

Dit peysde sy met een seer sorghvuldigh, ende aendachtich gemoet, ende de waerheyt des-selfs wiert sy allenskens meer ende meer ghewaer in haer herte. Reden waerom sy nu meer voor haer-selven, als voor den uytgangh van het bosch be-

sorght sijnde, wenschte alleenelijck, ende trachtede niet anders, dan om te vinden den Wegh des levens. Soo dan haer gekeert hebbende tot den Heere, ende uyt het diepste haers herten suchtende, heeft aldus beginnen te spreecken.

Heerscher van mijn leven! mijnen Godt! siet ick uwe dienst-maeght hebbe nu soo vele jaeren dit leven gheleydt, ende wie weet oft wel? In dese ghemeyne loop-baene, die alle menschen doorloopen, heb ick nu soo veel treden gegaen: ende 'k en weet niet of tot de Saligheydt, oft tot de verdoemenisse. Want wat sal het wesen, is't by aldien dat ick voor den wegh des Saligheyts, den wegh des ydelheyts gekosen hebbe? Want + daer is eenen wegh, die aen den mensch schijnt recht te wesen, ende sijn uytterste leydt ter doodt. * Ick hebbe misschien ghedoolt, ghelijck een schaepken dat verloren ghegaen is, gaende niet waer-henen men gaen moet, maer daer van alle kanten ghegaen, ende gedoolt wordt. Ende nu weet ick Heere, dat eens + menschen wegh in sijn handt niet en is, * noch dat het in des mans macht niet en is, dat hy wandele, ende ten rechte beschicke sijne weghen: Waerom ick + bidde, besiet of den wegh der boosheydt in my is, ende leydt my in den eeuwighen wegh: maeckt my kenbaer des weghs, daer ick in wandelen magh, want tot + u heb ick mijn ziele op-gheheven.

Dese, ende meer diergelijcke ziel-schichtjens schoot sy uyt naer den hemel, bitterlijck weenende, en door een onstelde voortsbrenginghe van een beter leven, wierdt haer ghemoedt onkleedt van de werelt, het selve met vyerighe begeerten aen den Hemel vast-hechtende.


Vorige Volgende