Strofische gedichten

[p. 204]

Twee en dertigste lied

Inhoud.

INLEIDING: In Liefde zet ik mijn heil; dat ik steeds in Hare macht blijve! EERSTE DEEL: wat den trouwen minnaar te wachten staat, vanwege de vreemden (II); vanwege de Liefde, in wier dienst hij niets vreezen, ontzien, mag (III). Liefde doet alle smart om Haar aanvaarden (IV); zonder klagen aan vreemden; wat der Liefde zeer onaangenaam ware (V). TWEEDE DEEL: Wie Liefde wil dienen, spare niets, duchte geen bedillers, verrichte hooge daden, als een vrije (VI, VII). Wie de inspanning en den strijd ducht, de slagen en wonden, wint Liefde nooit (VIII). Voor lauwen en laaggezinden blijft het groote Goed der Liefde steeds verborgen (IX). SLOT: Mogen zij die alle lijden om Liefde aanvaarden eens Hare wonderen aanschouwen! (X).

Algemeene beschouwingen.

Het lied van de edele fierheid in den dienst der Liefde, die alle traagheid en lage gezindheid verafschuwt.

‘Het is de lente, de tijd der bevrijding. Ook zal men, (i.e. de vremden, die de ware Minne niet dienen) de edele harten rampzalig heeten en laken, die nu in de macht der Minne leven. Wat mij betreft, ik wil blijven in de macht der Liefde; in Haar zet ik al mijn heil; in hare handen geef ik al mijn macht. Geen andere vergelding verlang ik dan dat ik moge blijven in hare banden’.

Dit is de stemming, die door het geheele lied gaat. Met den vernieuwden Liefdedienst komt de vernieuwde tegenkanting der vreemden. ‘Wie nu Liefde wilde dienen zooals Zij het verdient, zou dra ervaren hoe de vreemden er zich mee zouden bemoeien. Zij willen hen die in de hoede der Liefde staan groote vrees aandoen; maar hoe zij hen ook trachten te verdrukken, Goddank, het baat hun weinig’.

Zoo richt zich dan de dichteres tot die trouwen: ‘wie hoghe Liefde wil dienen, vreeze geen inspanning, geve al om al, ten einde Liefde te voldoen. Talmt hij, zoo wordt hij Liefde nooit meester’. Dit meesterschap is weer een ondergaan van de meesterschap der Liefde: ‘sedert ik Haar voor het eerst smaken mocht’, zoo leert zij uit eigen ervaring, ‘lig ik Haar steeds te voet en smeek Haar, dat Zij voor aangenaam hebbe al wat ik om Haar lijd, zelfs tot kwelling ten dood zonder genezing toe, zonder dat ik het vreemden klaag’. Want dit moet de minnaar: een blij uiterlijk vertoonen, niets van zijn smart aan vreemden laten blijken; ‘dat zou Liefde hoogst kwetsen. Vreemden begrijpen toch niet, wat men om Liefde al moet lijden aan pijnlijke lotsverwisselingen, zal Liefde zich in hun dienst verheugen’.

Na deze voorbereiding volgt de fiere opwekking: ‘Om Liefde te voldoen zal men niets sparen; met vurigen ijver in storme dorevaren,

[p. 205]

ten spijt van benijders en bedillers: hoe die hen ook mogen verdrukken, de ware minnenden zullen steeds als vrije zijn. Een vrij man herkent men in den ridderstrijd en in hooge daad; zoo ook den minnaar, die fier volhardt, waar storm van Liefde hem weerstaat. In zulk ridderspel toch is 't, dat men lof ontvangt, waardoor men de Liefde waardig blijkt. Liefde is zoo heerlijk een toeverlaat: het past wel, dat men zich om Haar inspanne. Wie eenige inspanning vreest, gewis, nooit zal hij begrijpen, wat zij winnen, die de Liefde in alles onderdanig zijn, die zware slaghe van haar ontvangen, waarvan ze nooit meer genezen, die door Haar nu eens verheven, dan weer neder geslagen worden, tot ze de Liefde ten volle hebben behaagd’.

En niet minder fier luidt het besluit: ‘traghen herten ende nederen sinnen zal het groote Goed steeds verborgen blijven. Alleen hun komt het toe, die in orewoet van Liefde leven, die haar schoon te gemoet treden, een schoonen strijd met Haar aanbinden. Het betaamt, dat zij voorspoed hebben in hooge Liefde!’

Een gebed besluit de opwekking: ‘God geve hun voorspoed, die er naar streven om de Liefde te behagen, die gaarne om Haar zware lasten willen dragen, die veel willen lijden, wat zij de Liefde waardig achten. Ik gunde het hun wel, dat zij nog de wise wonderen der Liefde mochten aanschouwen!’

Bijzondere opmerkinngen.

Een lentelied, een lied van bevrijding, waarmee de stemming opzettelijk in contrast staat: geen bevrijding van den band der liefde!

De vreemden, de bedillers, mercaren, waarvan hier voor het eerst gewag wordt gemaakt, zijn, als gewoonlijk de aardschgezinden, bepaaldelijk de vijanden van de begijnenbeweging. Zij zijn wellicht machtig, zoodat er heel wat moed toe noodig is om zich openlijk voor de beweging te verklaren. Het woord doemen v. 3 kan nooit van een komende officiëele veroordeeling opgevat worden: niets laat zoo iets veronderstellen.

Behalve de leer van de fiere, volledige offergave in den Liefdedienst, komt de mystieke beeldspraak voor, van: de Minneboeien (8) in 't bijzonder den Minnestrijd: als van een vrijen, met de joesten en de hoghe daden, die scoen ghemoet doet, in storme en avonturen.

Vorm.

STROPHENBOUW:

a⁴ b⁴ a⁴ b⁴ b⁴ c⁴ b⁴ c⁴

Ik lees: 24 méester ván réchter Mínnen. 29 Ic bidde haér dat haér ghenoéghen móet. 38 wat mén dore réchte Mińnne moet

[p. 206]

dóghen. Elders tweelettergrepige voorslag, of geen; tusschen tweede en derde heffing ontbreekt wel eens de daling (b.v. 4: dié léven in Mínnen ghewóut; 24, 37; 45, 68: die léven iń Mínnen orewoét; of die léven in Mínnen órewoét.

RIJMEN: 9/11 minnen / onderwinden: men schrijve of leze onderwinnen 26 suete van C = soete. Het rijm -innen keert nog al dikwijls terug.

TAAL. - Moeilijke plaatsen zijn er eigenlijk geen. v. 40 kan hoghen moeilijk iets anders beteekenen dan: zich verheugen: zal zij (Liefde) zich in hunnen dienst verheugen; dan concatenatio met ghenoeghen. 48 bet. niet dat zij zullen bevrijd worden, (altoes!) maar dat zij zich steeds als een vrije moeten gedragen: die vrijheid dan herkent men aan joesten ende hoghe daet, wat, geestelijk opgevat, beteekent: met fierheiden te dorewaden daer ... vv. 51-52. 51 die heeft als antec. hoghe daet of slaat op hem van v. 52.

I

Tsaermeer ontspringhen ons die bloemen,^*
Ende andere crude menichfout.
Oec salmen die edele herten doemen,³
Die leven in minnen ghewout.⁴
In minnen settic mijn behout,
Ende mine ghewout in hare hande;
Van hare en eysic ander scout,^*
Dan ic al blive in haren bande.⁸

II

Die nu droeghe band van rechter minnen,
Als men wel minne sculdich ware,
Des souden saen hen onderwinden¹¹
Die wrede vremde al openbare.

* .xxxij.

3 Oec d.i. nu de natuur verlost wordt uit den druk van den winter, zullen de vreemden hen afkeuren, of rampzalig noemen, die in den druk der M. blijven.

4 ghewout = in de macht, den dwang.

* 79 a.

8 dan = dan dat ic.

11 Des hetzij: diens te zijnen opzichte, of onz. voor al wat voorafgaat, met anacoloethon: dit schijnt de juiste bet. te zijn.

[p. 207]

 

Si doen hen meneghen groten vare

 

Dien die staen in hoghere minnen hoede;^*14

15

Maer wat si hen doen te sware,

 

God danc, dat es te clenen spoede.

 

 

 

III

 

Die hogher minnen dienen sal,

 

Hine mach ontsien ghene pine;

 

Hi sal hem gheven al om al,

20

Om hogher minnen ghenoech te sine;

 

Ende eest tsake dat hi iet fine,²¹

 

So mach hi wel die waerheit kinnen:

 

Dat hi meer ne werdet in scine²³

 

Meester van rechter minnen.

 

 

 

IV

25

Minne es meester meneghere dinc:

 

Si ghevet ghereet suer ende suete;

 

Sint ic van hare ierst smaken ontfinc

 

Ligic altoes op hare voete;

 

Ic bidde haer dat haer ghenoeghen moete

30

Dat ic dore hare ere draghe

 

Quale ter doet, al sonder boete,^*

 

Ende ics den vremden niet en claghe.^30-32

 

 

 

V

 

Die den vremden dade cont

 

Wat men verdraghet om minnen ere,

35

Hi maecte hare herte wel onghesont,^*

* CXX b.

14 hoede: misschien, verzekerde bewaring, bewaking; liever: onder de hoede = waarom ook alles te clenen spoede is.

21 iet fine = eenigszins talme, ophoude.

23 in scine = stellig. 24 meester = in 't bezit van.

* 65 b.

30-32 is onderwerpszin van moete ghenoeghen.

* CXX c.

[p. 208]

 

Ende quetste hare natuere sere;³⁶

 

Want sine verstaen min noch mere

 

Wat men dore rechte minne moet doghen^*

 

Avontueren ende sware kere,³⁹

40

Ochte si in hare minne sal hoghen.⁴⁰

 

 

 

VI

 

Die minnen willen wel ghenoeghen,

 

Ic rade hen dat si niet en sparen,

 

Ende si hare wesen daertoe voeghen⁴³

 

Dat si met niede in storme dorevaren,⁴⁴

45

An haren danc diere mercaren,

 

Die so staen na hare pine.

 

Wat sise dan moghen swaren,

 

Hen staet altoes vri te sine.⁴⁸

 

 

 

VII

 

Vriheit mach men wel bekinnen⁴⁹

50

In joesten ende in hoghe daet,

 

Die met fierheiden dorewaet van sinnen

 

Daer storm van minnen hem jeghenstaet.

 

Want men in joesten prijs ontfaet

 

Daer men bi minnen waerdich scine.

55

Minne es so riken toeverlaet:⁵⁵

 

Hets recht datmen dore hare pine.

36 hare natuere = zooveel als Haar zelf.

* 79 b.

39 avontueren ... kere zijn bedoeld als 2e nv. na wat: wat voor avonturen...

40 zal Zij zich in hunne minne verheugen.

43 hare wesen = zich.

44 dorevaren is intr. = volharden; in storme = hartstochtelijk ijverig.

48 het past hun steeds vrij te zijn, als vrijen te strijden; of: zij zullen vrij zijn.

49 Vriheit = de vrijheid, adel, van een vrij man.

55 toeverlaet = hulp; steun, waarop men vertrouwen mag. riken = rike een.

[p. 209]

 

VIII

 

Die e[n]neghe pine ontsien in minnen,^*

 

Seker, sine moghen niet verstaen,

 

Wat die ghene moghen winnen

60

Die minnen altoes sijn onderdaen,

 

Ende van hare sware slaghe ontfaen,

 

Daer si al onghenesen af bliven,

 

Ende hoghe oprisen ende nederslaen,^*63

 

Eer si der minnen ghenoech gheriven.

 

 

 

IX

65

Traghe herten ende nederen sinnen

 

Hen blijft verborghen tgrote goet,

 

Dat die ghene wel bekinnen,

 

Die leven in minnen orewoet;

 

Want si doen menich scoen ghemoet⁶⁹

70

In storme ende in avontuere:

 

Hets recht dat si hebben spoet^*

 

Inder minnen hoghe natuere.⁷²

 

 

 

X

 

God gheve hen spoet, die daerna staen

 

Dat si der minnen willen behaghen,

75

Ende gherne dore hare ontfaen

 

Groten last met swaren waghen,

 

Ende altoes vele om hare verdraghen

 

Dies si die minne wa<e>rdich kinnen.^*

 

Ic onste hen wel, dat si noch saghen⁷⁸

80

Die wise wondre vander minnen.⁸⁰

* CXX d.

* 79 c.

63 oprisen, nederslaen: parallel met slaghe ontfaen, vw. van ontfaen.

69 ghemoet = aanval: beeldspraak uit den ridderstrijd; zoo ook storme en avonture hier.

* 65 c.

72 weinig meer dan in de hoghe Minne.

* CXXJ a.

78 dies = vele dies.

80 wise wondre: waarom juist wise; omdat die wonderen de Wijsheid der Liefde, in zulke behandeling der minnenden, zullen openbaren; de wonderen van wijsheid.

I. 1 A Tsiaer meer A de 3 B herte 7 haer A eyschic B eischic.
II. 9 bant B gerechter 10 alse 11 dies souden hen saen 12 B wreede; oppenbare 13 hem A meneghe grote 14 hogher 15 B hem 16 A Gode A ten cleynen B cleinen.

III. 18 enghene 19 omme 20 omme A hoegher 21 es dat sake B datti; yet 22 A de 23 wordet 24 gerechter.
IV. 25 menegher 26 gheuet ontbr. 27 A ierste; smake 28 A licghic altoos B ligghic 29 hare B d. hare 30 A dor h. eere 31 doot 32 A niet ne.
V. 34 A omme; eere 35 hine B haer; therte 36 quetse; nature A seere 37 A men B min i.r. 38 A want B doer 39 A auonture B ...turen 40 hoeghen.

VI. 41 A wille 43 B haer 44 A sij m. nyede B doervaren 45 ane A dien B diere uit dien 48 C Het B steet A altoos.
VII. 50 hogen 51 A dorevaert B dorvart C heeft doervaert boven dorewaet v.l.h.; sinne 52 A stoerm 55 B soe rike 56 A doer B haer.

VIII. 57 enege 59 A de 62 B aue uit ane: in A lijkt de v op n* 63 A up 64 Ende si* A geuouch.
IX. 66 bliuet B tgroete 67 A de erb. 68 B oerewoet 70 stormen; ... turen 72 nature.
X. 73 B hem A daernae 75 B doer; haer 77 A omme B haer 78 de; waerdech A kennen 79 B soghen 80 wondere.