Strofische gedichten

[p. 77]

Dertiende lied

Inhoud.

INLEIDING: De Minne weet wat ik om Haar lijd; zoo leef ik voort in vertrouwen op Haar met bedroefd hart blijde (I). EERSTE DEEL: Steeds toch zou ik in rusteloosheid leven, zoolang ik Minne niet geheel bezat (II). Trouwens de wrede vremde ook maken het den waren minnaar wel lastig (III). TWEEDE DEEL: Hunne Minne is geen ware Minne (IV); wel schijnen zij uitwendig in alles te bloeien, maar werken van trouw alleen bewijzen de ware Liefde (V). DERDE DEEL: Wel zouden wij wenschen dat Minne ons in haar macht hield in innige vereeniging met Haar (VI). Maar laten we niet ijdel zelfbehagen en zelfgenoegen nemen voor Minne: gaf Zij zich voor ons eens te kennen zooals Zij is, wij zouden het nooit vergeten (VII). SLOT: Voor Minne is geen hoede: word haar genoot. De ware minnaar beschouwt alle lijden als zijn beste winst (VIII en rf.).

Algemeene beschouwingen.

Al levert dit lied geen bijzondere moeilijkheden van interpretatie op, toch ziet men weinig in, hoe het samenhangt, wat er de eenheid van uitmaakt. Het leitmotiv zou men willen soeken in v. 8 met droevere herten blide: wat den minnaar, die in blijdschap moet leven, het hart bedroeft.

‘Op dezen nieuwjaarsdag mag men wel nieuwen bloei verwachten. Maar ik wil voort leven met droevere herten blide: Minne weet wat ik om Haar lijden moet, Zij wil het zoo; ik betrouw op Haar. Wat mij bedroeft, zelfs al was het ook voor mij nieuwe bloeitijd, is, dat ik geen duur zou kunnen hebben, zoo lang ik Minne niet geheel bezat om op Haar te leven. Trouwens, in dezen tijd zouden de wrede vremde het den trouwen minnaar wel moeilijk maken’: dit schijnt een andere, uitwendige, reden van droefheid aan te geven, al wordt dit algemeen, niet persoonlijk, uitgedrukt. De twee volgende strophen zetten nu de jonge minnenden aan op hunne hoede te zijn tegen sommigen, die schijnen de Minne te willen dienen: ‘hun leven is uiterlijk heilig en staat in vollen bloei: maar als men ter waarheid grijpen wil, is er weinig in; aan werken van trouw kan men weten of de Minnedienst echt is’. Het verband moet misschien gezocht worden met die wrede vremde waarvan spraak is in voorgaande strophe, die de jonge godgewijden langs hun weg willen lokken, en het den waren minnaars moeilijk maken.

Schijnbaar weer zonder eenig verband volgt dan een persoonlijke ontboezeming over de ellende van het leven buiten de Minne. Het verband schijnt te zijn: de ware Minne is ernstig en vol lijden. Die gedachte ontlokt dan de ontboezeming: ‘Het is te ellendig leven zonder den Beminde zoo lang. Dit is het, ik weet het wel,

[p. 78]

wat ons dikwijls doet bezwijken en weifelen. Kon het zijn, ik ook zou er Trouw voor dankbaar zijn, wilde zij ons voor goed met de Minne vereenigen en in Hare macht voeren. Want het is niet ware liefde die ons doet verstouten tot: Du mi Lief ende ic di, het is zelfbehagen, zelfgenoegen. Gaf de Minne zelf zich ons eenmaal te kennen, wij zouden het nooit vergeten. De ware Minne is almachtig: God zelf bracht Zij ter dood. Haar kan men zich alleen in alles onderwerpen. Werkt dus in ware Minnetrouw, wordt Haar genoot; dan zult gij ook Haar goed deelachtig worden. Doch alleen door veel lijden. Maar daardoor juist vordert de ware minnaar meest’.

Bijzondere opmerkingen.

Had. schijnt vooral op het oog te hebben een bijzondere, gemakkelijke opvatting van den Minnedienst, die in bepaalde, waarschijnlijk in gezaghebbende kringen, zooals in het voorgaande lied, heerschte. De heiligheid is er slechts schijn-heiligheid, de deugden niet echt, geen werken van trouw; waarschijnlijk omdat zij zich niet onvoorwaardelijk aan de Liefde schenken, zich zelf niet volledig verloochenen. In die kringen ook werden zij aangetroffen die in Minne schenen te jubelen (v. 50) en er veel vertroosting aan beleefden. Had. wendt zich niet rechtstreeks tot hen, maar tot de jonge godgewijden in het algemeen, dat ze er zich niet door laten van streek brengen. Daartegenover stelt zij de ware Liefde: die doet lijden, inwendig, zoolang men Haar zelf niet bezit; uitwendig, van de vreemden, van zulke kringen waarschijnlijk als hier bedoeld werden. Zoo komt dan ook de ontboezeming van eigen smart, met de waarschuwing om zich niet door dien jubel van Minne te laten misleiden. De strophe over de almacht der Liefde heeft tot doel de noodzakelijkheid van die algeheele onderworpenheid onder de Liefde te betoonen: die God zelf ten dood bracht. Zoo ver ook moet de ware minnaar, wie eens door de Liefde werkelijk getroffen werd, het brengen: dat alleen is Trouw, dat alleen baat.

Mystieke beelden zijn verder: Minne, waarop de ziel leeft; het lantscap waar Zij woont; het een cleven aan Minne = vereenigd gehecht zijn aan Liefde; de Minnepijlen v. 65; in 't bijzonder de almacht der Liefde.

Vorm.

STROPHENBOUW:

a³ b³ a³ b³ b⁴ a³ b⁴ a³

tornada: b³ of ⁴ a³ b³ of ⁴ a³.

Drieledig. Enkele verzen, 14, 63, bieden moeilijkheden.

Ik lees: v. 14 Het en si dat mi Mínne hare ópenbáre: kan

[p. 79]

moeilijk met slechts drie heffingen gelezen worden, tenzij men een vijflettergrepigen voorslag aanneme. 64 Werket in mińnen tróuwe ende wórdt hare ghenóet.

Treffend is hier tot tweemaal toe de vermanende toespraak v. 25 en v. 57.

Bijzonder plechtig en grootsch is de VIIIe strophe over de almacht der Liefde: wel een gewoon motief in de mystiek; maar mooi uitgedrukt.

RIJMEN. Alle zuiver en rijk.

TAAL. - Alleen str. VII verlangt eenige verklaring: de algemeene beteekenis is wel: laten we niet ijdel zelfbehagen en zelfgenoegen nemen voor ware Minne! Uit te roepen: Du mij, Liefde, ende ic di! is nog geen bewijs van ware Liefde: het is zelfbehagen, het is zelfgenoegen, dat ons zoo vrij maakt. De bedoeling is: zulk een uitroep is die van de geestelijke vrijheid; maar het is zelfgenoegen, dat ons dit doet uitroepen, dat ons die (schijnbare) vrijheid geeft. In werkelijkheid zijn we niet vrij, niet onthecht, hebben we niet de ware Minne.

I^I

Men mach der nuwer tide^*

Op den nuwen dach

Wel hopen in elke side,

Altoes alst nu wel mach.⁴

Die minne bekint den meneghen slach,

Dien ic dore hare lide.

So levic voert op minnen sach,

Met droevere herten blide.

II^II

Al haddic nuwe jare

Ende nuwen tijt ende groene,

Nochtan levede ic met vare^*

In al minen doene¹²

I op den nuwen dach = op dezen nieuwjaarsdag (?).

* .xiij.

4 dus was het mooi lenteweer dien dag: steeds gelijk het vandaag mag gehoopt worden, altoes is eerder: telkens (als 't zoo mooi weer is).

II jare zinspeling op de vernieuwing van het jaar.

* 67 c.

12 doene = doen, levenswijze.

[p. 80]

 

Met vollen nuwen ongheroene,¹³

 

Het en si dat mi minne hare openbare¹⁴

15

Ende hare selven gheheel gheve in verdoene¹⁵

 

In allen nuwen clare.

 

 

 

III^III

 

Het waer hem nu wel ongherede

 

Die nu woude pleghen trouwen;

 

Hem soude ghescien wel lede:

20

Met meneghen nuwen rouwen²⁰

 

Soudenne die vremde wrede blouwen

 

In meneghe nuwe vede,²²

 

Eer hi dat lantscap mochte scouwen

 

Daer minne haren vrient doet ghelede.^*24

 

 

 

IV

25

Ay, hoert ghi, nuwe liede,

 

Die nu minnen wilt pleghen,^*

 

Ende merket wat ic u diede

 

Ende wacht u wel daerjeghen:²⁸

 

Diere es vele die scinen ochte si neghen²⁹

30

Daer men hen minne riede,

 

Ende dolen uter trouwen in vremden weghen:

 

Dat saghic dat ghesciede.

 

 

 

V

 

Selke wanen in minne

 

hebben groot gheval;

13 met steeds volle, hernieuwde onrust.

14 het en si = zoolang niet.

15 in verdoene om er op te leven.

III ongherede = vrij lastig, niet gemakkelijk.

20 nuwe = hevig.

22 nuwe = hevig.

* CIJ d.

24 doet ghelede heenleidt.

* 55 b.

28 neemt u in acht daartegen: om nl. niet te doen gelijk zij van wie ik spreek.

29 er zijn er velen die uiterlijk schijnen alsof zij zich heenrichten waar men hun Minne aanried; die den weg der Minne schijnen te volgen.

[p. 81]

35

Hen scijnt in allen sinne^*35

 

Ghebloyt berch ende dal;

 

Maer als men ter waerheit gripen sal,

 

So esser luttel inne:

 

Ane werken van trouwen proeft men al,

40

Ocht men ane minne iet winne.

 

 

 

VI

 

Het es te ellendich leven

 

Hier sonder lief dus lanc;

 

Dat doet ons dicwil[l]e sneven

 

Ende brenghet ons in meneghen wanc.

45

Waerdt tijt, ic wists der trouwen danc⁴⁵

 

Woude si ons dat wesen gheven,⁴⁶

 

Dat ons gheleide in minnen bedwanc

 

Ane hare natuere een cleven.^*

 

 

 

VII

 

Wi connen ons wel vermeten:

50

‘Du mij, lief, ende ic di;’

 

Behaghen hevet ons beseten,

 

Ghenoechte moect ons vri;^51-52

 

Ende wij moghen ghedueren, ay mi!

 

Dade ons minne eens weten

55

Dat edele wesen dat si si,^*55

 

Wine mochtens ure vergheten.

* Nota

35 geheel het landschap schijnt voor hen in bloei te staan: zij schijnen in alle opzichten te bloeien.

45 ware 't tijd, gelegen, kon het zijn.

46 wesen = gesteldheid, wordt verklaard door v. 48: onafscheidelijke gehechtheid aan hare nature = aan Haar.

* CIIJ a.

51-52 ijdel zelfbehagen is het dat in ons is, zelfgenoegen dat ons vrij maakt, zoo vrij doet spreken; niet ware Minne.

* 67 d.

55 wesen = omschrijving = wat zij in Haar zelve is, si = conjonctief, voor indicatief.

[p. 82]

 

VIII^VIII

 

Nu merket, ghi alle vroede,

 

Hoe der minnen cracht es groet:

 

Si hevet die gheweldeghe roede

60

Over al dat God gheboet;

 

Si brachte hem selven ter doet;

 

Vore minne en es gheen hoede;

 

Werket in minnen trouwe Ende werdt hare ghenoet,⁶³

 

Ende doresmaket hare edele goede.⁶⁴

 

 

65

^*Wien minne ie van binnen scoet,^*

 

Hi es van so fieren moede,

 

Wat hi ghedoghet in wederstoet

 

Hets hem ten besten spoede.⁶⁸

VIII Plechtige en heerlijke strophe over de Almacht der Liefde.

63 ghenoet = zooveel als vriend.

64 goede = goedheid, als inhoud van alle goed.

* R/n

* 55 c.

68 Hij beschouwt het als wat hem het meest baat.

I. 7 soe (zoo altijd) leue ic B vort 8 droeuer.
II. leefdic 11 A na met: sware doorgeh. 12 A tone B minnen tone 14 A d. minne mi B opp. 15 B haer.

III. 17 ware 18 trouwe 19 B leede 20 B rouwe (uit...wen) 21 soudene; de A vreende 22 veede.
IV. 25 A nv i.r. 31 A vreemden 32 C heeft i boven a van Dat.
V. 33-34: op één reg. 35 A Hen uit Hem. 38 A lettel 39 B prueft 40 A Ochte.

VI. 43 C dicwille B dicke 44 bringhet 45 Waert B wiste; C d. minnen d. 48 B ane uit ende; nature.
VII. A mijn B mi uit mijn 51 B ons h.: maar orde herst. 53 B wi B gheduren 54 C en B eens: s erb.

VIII. A u (N bij 't rubriceeren vergeten, staat i.r.) B Nu i.r. A geboed 61 toter d. 62 A ghene 63 wert A hare i.r.
R. 65 ye A stoet B scoet uit st.