Strofische gedichten

Achtste lied

Inhoud.

INLEIDING: Wie tot allen dienst in de Minne bereid is, zal nog eens Minne worden (I). EERSTE DEEL: Minne te worden is onghehoert: vreeselijk en wonderbaar; het vergt een langen trouwen dienst (II); die begint met het vermijden der zonden en het beoefenen van de werken van barmhartigheid (III). TWEEDE DEEL: Minne te worden is een groot werk: welke werken de minnaar zoo al beoefenen moet, zonder er zich door te laten overwinnen, met alle macht, betrouwend op het woord der M. (IV, V). SLOT: Wie zich aan M. alleen iets laat gelegen zijn, wie Haar alleen beoefent, geeft Haar voldoening; hij is de wijze strijder, die Haar eens bemachtigen zal (VI en Rf.).

Algemeene beschouwingen.

Dit lied is zoo goed als geheel didactisch. Het gaat over al wat de dienst der M. verlangt om Minne te worden. Eerst meer in het algemeen, dan meer in 't bijzonder. Weer een lied van vernieuwing, en waarin die nieuwe Minnedienst bestaat.

Het algemeen thema gaat voorop: ‘wie trouw tot allen dienst der Minne ware bereid, zou van Haar nuwen troest en nuwe cracht ontvangen, hij zou Minne werden: geheel opgaan in Minne en haar gelijkvormig worden’. Dit is iets ongehoords: want het vergt een langen en moeizamen dienst; het overtreft alle voorstelling. De Minne woont diep in den schoot van den Vader: daarheen zal de minnaar lang en ver, als door een stormende zee, moeten opvaren, wil Minne hem haar werk openbaren, hare werking in hem ten volle uitoefenen. Hij moet beginnen met de wet te onderhouden, de geboden, en de werken van barmhartigheid te beoefenen. Volhardt hij daarin, beschikt hij over die macht om zoo te werken, dan verkrijgt hij reeds een eerste ghewin: hij doet, werkt, alles, als van zelf, zonder dat het schijnt, dat hij zich inspant; hij lijdt alle leed zonder dat hij schijnt te lijden’. Dit werk wordt nu verder bepaald: ‘altijd gelijkelijk sterk, nooit overwonnen, zal hij

[p. 48]

doen al datgene, waarin hij de Minne mag verkrijgen, in den dienst van lichamelijk of geestelijk lijdenden, in trouw tegenover Gods vrienden, met alle macht, boven ghereken’ = hetzij dit beteekent: boven alle berekening, hetzij: boven waartoe men reiken kan, boven zijn krachten. Het lied besluit met de verzekering dat, wie alleen Minne zoekt en dient, alles verkrijgt wat hij behoeft en Haar ghenoecht = voldoet, genoegen schenkt, of: tot Haar opleeft. Hij is de wijze strijder, die eens M. zelf zal veroveren.

Bijzondere beschouwingen.

De Minne wordt v. 12 voorgesteld als de Zoon Gods.

De gedachte v. 19, een gewoon paradox der Minne, schijnt een variante te zijn van de gewone: is men tot een zekere sterkte van Minne in haren dienst gekomen, zoo zal men alleen nog minnen, zonder zich bijzonder op een of ander werk toe te leggen, of: zonder dat het schijnt dat men nog werkt.

In dit lied wordt eens uitdrukkelijk gezegd waarin de dienst der M. bestaat; men ziet den nadruk, die in die kringen op de werken van naastenliefde werd gelegd.

Aan de STRIJDSYMBOLIEK herinnert v. 45; aan de STORM-symboliek dorevaren v. II.

Mystiek is het Minne werden.

Vorm.

STROPHENBOUW:

a⁴ b⁴ a⁴ b⁴ c⁴ c⁴ a⁴

tornada: d⁴ e⁴ d⁴ e⁴

Is drieledig. Verzen 12 en 15 vallen moeilijk binnen het schema; misschien valt v. 12 Die Minne eenigszins buiten het vers; bij v. 15: Der ontférmicheit cóst...

ONZUIVERE RIJMEN: 42 ghenoeghet, zelfs met ghenoecht.

TAAL. - 35 de onderdrukking van subj. is gewoon in dergelijke constructies.

33. boven ghereken: de beteekenis staat niet vast; men zou verwachten: boven berekening; aldus Mnl. Wdb., vragender wijze; maar ook: ‘misschien als znw. gebruikt in de bet. bereik’; dan zou ik verklaren: boven waartoe men reiken kan; deze bet. past beter bij lezing A = B: tghereken. Of = gherec: wat noodig is; vgl. Vis. 7, 23.

35. Op Minnen sach = een veel voorkomende uitdrukking. In L. 40, 7 heet het: op Minnen beheet; misschien hetzelfde; daarom: op het woord, de belofte; vertrouwend op het woord ... van M.; Mnl. Wdb.: op het gezag, den invloed, de werking.

Dit lied behoort trouwens niet to de stilistisch beste; en heeft zelfs ongewone oversprongen (v. 1, 2); toch wel de taal van Hadewijch.

[p. 49]

I^I

Die tijt vernuwet ende tegheet^*
Die oude die langhe hevet ghestaen.²
Die in minnen dienste ware ghereet,
Van hare soudi loen ontfaen:
Nuwen troest ende nuwe cracht;
Dat hi hare minde met minnen macht,⁶
Met minnen so worde hi minne saen.⁷

II

Hets onghehoert te werdenne minne.⁸
Die minne wilt werden hine sal niet sparen.
Hets wesen boven alle sinne;¹⁰
Hi sal met al in al dorevaren;¹¹
Die minne woent so diepe in[t]s vaders scoet,¹²
Die dienst sal wesen herde groet^*
Daer minne hare werc sal openbaren.¹⁴

III

Der ontferm [hert]icheit cost ende die scout der wet¹⁵
Gheldet die minnare int beghin;
Na dat hi dese ghewout beset¹⁷

I tegheet = een einde nemen; heeft als ow. die oude, nl. tijt, de winter.

* .viij.

2 ghestaen = duren.

6 dat = indien; met M. macht = met al de macht der Liefde.

7 Hij zou zelf M. worden met M.: in Liefde overgaan, Haar gelijkvormig worden.

8 onghehoert = wijst wel op het vreeselijke van den Minnedienst.

10 eenigszins vaag: M. werden overtreft alle voorstelling (daarom ook onghehoert) wesen eerder zelfst. gebruikt.

11 met al wat hij is, in al wat hem overkomt, doorgaan, den storm doorstaan.

12 Hier is M. vereenzelvigd met den tweeden persoon der H. Drievuldigheid.

* CIX b.

14 wil men er toe komen dat M. haar werk zal openbaren; daer = voor het geval dat.

15 door 't vermijden der zonden en het beoefenen der werken van Barmhartigheid: die cost, dienst, uitgaven, offers, zelfopoffering vergend.

17 beset = beschikken over de macht om de wet te onderhouden, enz.

[p. 50]

 

Comt hi in overgroet ghewin:

 

Hi werct alle werc sonder scinen,¹⁹

20

Hi doghet al leet sonder pinen;²⁰

 

Dits leven boven menschen sin.

 

 

 

IV

 

Die minne wilt werden, hi werct groot werc;²³

 

Want hine faelgeert in ghenen sinnen;

 

Hi es onverwonnen ende even starc

25

Daer hi der minnen minne mach winnen,²⁵

 

Eest in sieke, eest in ghesonde,²⁶

 

In blende, in cropele, ende in ghewonde:

 

Dat sal hi over scout bekinnen.²⁸

 

 

 

V

 

Den vremden dienen, den armen gheven,

30

Den sereghen troesten als hi mach,^*

 

Den vrienden Gods met trouwen leven³¹

 

In heyleghen, in menschen, nacht ende dach,^*

 

Met alre macht, boven ghereken;^*

 

Dunct hem dat hem der cracht mach ghebreken,

35

Verlate hem voert op minnen sach.³⁵

 

 

 

VI

 

In groter minnen to<e>verlaet³⁶

 

Vercrychtmen al dies men behoeft:

19 sonder. scinen = zonder dat het blijkt dat het moeite kost, zonder dat hij schijnt te werken.

20 sonder pinen = zonder dat hij lijdt 21 vgl. v. 10.

23 faelgeert = bezwijkt: verklaard door wat volgt.

25 hij laat zich door geen werk overwinnen, waardoor hij de M. kan winnen.

26 in 't verplegen of het beoefenen van barmhartigheid tegenover ...

28 over scout = als zijn schuld, als wat hij aan M. verschuldigd is.

* 53 a.

31 den vrienden: voor hen, in hun dienst; wordt bepaald door in heilighen, in menschen, op aarde; boven ghereken z. inl.

* 71 c.

* CIX c.

35 verlate met onderdrukt subj.

36 als men zich geheel verlaat op.

[p. 51]

 

Si ghevet den ongheleerden raet;

 

Si troest denghenen die hem bedroeft;

40

Es sine sake in hare allene⁴⁰

 

Ende en wilt hi anderen troest engene,

 

Dats een teken dat hi hare ghenoeghet.

 

 

 

^*Die allene minne wilt pleghen

 

Met alder herten ende alden sinne,

45

Hi he<v>et al met al beleghen⁴⁵

 

Dat hi hare selven al bekinne.

40 sake = wat iem. aangelegen is.

* R/n

45 hij heeft alles wijselijk overlegd; lett.: de belegering goed, volledig, ingericht, ten einde de M. zelf geheel te hebben, smaken.

I. In A en B is dit het twintigste stuk, zoodat de volgende één nummer verschoven zijn 3 dienst 4 B Na h. A soude hi loon 5 A troost 6 A m. minne m. 7 B soe.
II. 8 ongehort; werdene 10 A allen 12 A De m. A soe A in svader scoot B in tsvader 13 A harde groot 14 minnen haer w.
III. 15 ontfarmecheit; de sc. 16 A de mindere B de minnere verb. uit mindere* B int ghewin 17 datti 18 A groot 19 al w. wel sonder sc. 21 A b.m. sijn B zin verb. uit zijn*.

IV. 22 B werket; groet 23 A failiert B faeliert A sinne 26 eest.
V. 30 alse 32 A heligen B heilegen 33 b. tgereken 34 dunket 35 A verlaten B verlate (uit ... ten) B vort B der erb.
VI. 37 vercrighet

39 A h. droeft 40 haer 41 wilti B gheene 42 A .i. tekin datti.
R. 43 a. wilt minnen pl. 45 heuet 46 haer.