Strofische gedichten

Zesde lied

Inhoud.

INLEIDING. Als alles in de lente herleeft, zal de ware minnaar ook herleven, zich geheel moedig aan Minne schenken, om haar geheel te verwerven (I). EERSTE, ALGEMEEN, DEEL. De beginneling in de M. zal den ijver der goede werken niet laten verzwakken; dan zal hij den Beminde wel winnen (II). Hij diene de M. niet weifelend: wil hij groeien, dan moet de zon der ware Liefde hem beschijnen (III). Hij weze haar van jongsaf geheel onderdanig, zoo wordt Zij hem zelf onderdanig (IV). TWEEDE, PERSOONLIJK, DEEL. M. geeft mij niets om mijn harteleed te verzachten (V). Gaf Zij toch maar eenige voldoening! Ik ben gansch op. En gave Zij al iets, honger bleve (VI). Hoe kan ik het langer uithouden, dat M. zich zoo geheel onttrekt? Maar niet om mij, om de anderen, die U, Minne, steeds trouw dienden, klaag ik. SLOT. Zij dolen in de macht der vremder avonturen.

Algemeene beschouwingen.

Het lied schijnt ontstaan te zijn uit de bezorgdheid om sommige jonge godgewijden, die den moed beginnen te verliezen; dit maakt er de eenheid van uit.

In een eerste deel wekt Had. dan in het algemeen de jonge godgewijden tot volharding op. ‘Alles in de natuur ontwaakt tot nieuw leven. Ook de ware minnaar zal willen bloeien: hij zal in zijn pleit met Minne haar geheel willen veroveren; het ware hem een groote smart, dat hij haar niet geheel kon verkrijgen’. Zoo treedt zij in de psychologie der jonge minnenden, bij wie zij die edele gezindheid om alles te geven, ten einde Minne geheel te verwerven, veronderstelt en tevens begrip vertoont voor hunne smart, om het

[p. 35]

ontblijven der liefde. Nu kan ze hen vermanen: ‘de beginneling verlieze nooit den ernst der deugd’; waarbij dan de verzekering komt, dat Minne hem voorzeker zal schenken wat Zij heeft beloofd, ja nog veel meer. Maar, in verband met het jaargetijde, als in Maart de rijm al het jeugdige groen kan dooden, zoo moeten zij ook voorzichtig zijn: ‘niet weifelen, dit is de doodende rijm; maar steeds oprechte Minne dragen: verliezen of winnen, om het even, dat weze hun even aangenaam; zoo zal de zon der Minne alles doen groeien en bloeien’. En nu spreekt zij het als haar vaste leer uit: ‘wie, zoo als zij, de jongen, van jongsaf de Minne in alles volgzaam is en dit toont door zijn werken van deugd zal Haar nog eens geheel veroveren’.

Maar het leed der jongeren heeft zij zelf diep gevoeld; zij kan dit nu uitklagen als het hare. ‘Minne wil mij maar niet te wille zijn; ik mag geen vreugde van Haar genieten; vruchteloos volg ik Haar. o Mijn wee is te groot! Minne, die mij geheel verlangt, zou zich ook geheel moeten schenken. Toch vraag ik Haar slechts een kleine voldoening, die Zij me weigert. Van mijn kant heb ik me gansch weggeschonken; niets heb ik nog om op te leven of Zij moet het me geven’. En dan psychologisch, als om te laten begrijpen hoe die drang nooit kan verzadigd worden, voegt zij er aan toe: ‘al gave Minne iets, zoolang Ze zich niet geheel schenkt, bleve mijn honger’. Dan, de jongeren bij zich aansluitend, alsof die nog meer dan zij verdienden door Minne verheugd te worden, zich wendend tot de Mine: ‘Hoe kan ik, en zij die dus moeten leven, het langer uithouden? Ik klaag niet zoo zeer voor mij, maar voor hen, die gaarne alles ten beste gaven om U’. En in het refrein legt zij Haar al hunnen nood voor.

Bijzondere beschouwingen.

Een zeer zangerig natuurtafereeltje leidt het lied in: aan het beeld van den groei wordt ook de ontwikkeling in het Minne-leven geschetst.

Bijzondere mystieke beelden zijn: dat van de M. die voorafgaat en vliedt; de school der M., dat echter nauwelijks meer dan als een beeld gevoeld wordt. Verder de honger naar M., die alleen door geheele M. kan verzadigd worden; de strijd met de M. als in een pleit, waardoor de minnende al hare voghet wordt.

Vorm.

STROPHENBOUW:

a³ b³ c³ d³ a³ b³ c³ d³ e³ e³ e³ a³

tornada: f³ f³ f³ a³.

Drieledig. Eenige verzen, b.v. vooral 16, 24, 28, 59, 60 kunnen moeilijk volgens het schema gelezen worden: misschien moet hier,

[p. 36]

en elders, drie- of zelfs meerlettergrepige voorslag aangenomen word. - Over v. 28 z. alg. Inleiding.

In de eerste strophe schijnen b en c-rijmen samen te gaan; echter dinghe zal moeten gelezen worden, dat dan alleen rijmt met sonderlinghe.

Onzuiver rijm bleve: 25 draghet / 29 waghe.

TAAL. - Een weinig duidelijke plaats is vv. 61-64. De eerste verzen schijnen te beteekenen: ‘vermits ik geheel in de Liefde zou, moet, opgaan, mij geheel aan Haar moet geven, waarom zou Zij mij niet volle Liefde geven?’ Dan zouden de volgende verzen bedoelen: ‘Ik vraag echter niet eens zooveel; wat ik verlang is weinig en dat zou toch een kleine voldoening zijn, wilde Zij mij dit schenken. Echter heb ik om Haar alles gegeven; al wat ik heb, heb ik om Haar verbruikt. Zij mocht me dan ook wel wat meer schenken’. Doch dan komt de bezinning, als in alg. beschouwingen. Een andere eenigszins bevredigende verklaring kan ik voor deze plaats niet vinden. Of, al opvattend als min of meer expletief: vermits ik minnen moest, waarom gaf zij mij al niet wat minne, ten minste volgens mijn klein verlangen. Dat ware een kleine voldoening geweest. Men weet hoe het smeeken om een kleine gunst van de geliefde een gewoon thema was der hoofsche minnepoëzie: misschien is er dit hier een toepassing van; met dan de psychologische reactie in den dienst der goddelijke Liefde, waar geen kleine gunst verzadigen kan. Vgl. voor het slot dezer strophe de mooie verzen uit de XII Beghinen: vv. 47 vlg.:

Mire sielen hongher es so groot,
Al haddic al dat God ye gheboet

Dat en mochte mi niet saden,

Hi en gheve Hem selven, ic ben doot.

In vv. 70 en 71 zou men gheve en bleve verwachten: is dit t bijgevoegd om het rijm? Of is het gheve het; hongher bleve het.

V. 80 Schijnt vreemd. Ik versta: Dat en maket mi niet so stout nl. te claghen. Met andere woorden: indien ik hier klaag, dan is het niet zoo zeer om mij zelven; maar om Uw vrienden...

85-88. Het refrein schijnt te beteekenen: In plaats van de vreugde der liefde te genieten, voelen zij er den zwaren druk, de boeien van; zij worden niet wijs aan hun eigen toestand; zij zijn in de macht van vreemde avontueren, leiden een hachelijk bestaan: vremder omdat ze er niets van begrijpen? omdat ze buiten de Minnevreugde zijn? omdat ze hen van de Minne afbrengen? zoodat Had.'s klacht vooral zou zijn om het gevaar, dat bij zulke handelwijze der Minne velen van Haar zouden afvallig worden?

I

Als ons onsteet die merte^*
Verquicken alle dinghe[n]
Ende alle crude ontspringhen

* .vi.

[p. 37]

 

Ende werden sciere groene.

5

Also doet die beghe[e]rte,

 

Ende die minne sonderlinghe;

 

Want si wilt al verdinghen,^*7

 

Ende werden in minnen soe coene,

 

Dat si hare al in minnen gheve

10

Ende minne met minnen leve:¹⁰

 

Dat hare dies iet ontbleve

 

Des hadsi grote smerte.

 

 

 

II

 

Die op beghint te gane

 

Sie dat hi niet en verliest

15

Den ernst van goeden werken,

 

Ende diene dore die ere van minnen,¹⁶

 

Ende leve in hoghen wane

 

Van dat sijn herte kiest.

 

Minne salne wel ghesterken:^*

20

Hi sal sijn lief ghewinnen;

 

Want minne niene can

 

Hare selve ontsegghen nieman,

 

Sine gheve hem dat si hem an²³

 

Ende meer dan daer sine selve toe spane.²⁴

 

 

 

III

25

Die minne met wane draghet²⁵

 

Dien hevet noch rijm bedwonghen,

 

Dat hi niet en can ghegroyen^*

 

Alset ghenoecht der minnen; So ghevoelt hi

* 51 d.

7 Verdinghen door pleiten verkrijgen, verwerven, vgl. 3, 48; wel wil M. alles gheven, maar toch vooral alles veroveren: dat hare dies iet ontbleve; (of: iets van haar minnedienst).

10 minne = gansch minne geworden.

16 Ende = maar; diene met onderdrukt ow.

* 64 c.

23 Sine na ontkenning = maar Zij geeft.

24 meer nog dan wat Zij zelf hem voorhield; spane conjunctief voor indicatief.

25 met wane = met twijfel, omdat hij zich niet geheel waagt te geven.

* XCVIJ c.

[p. 38]

 

Der edelre minnen waghe;

30

Daer en werdt gheen loef ontspronghen;

 

Hi en mach oec niet wel bloyen

 

Daer en si die sonne bi,

 

Dat es: gherechte minne,

 

Die bloyen doet die sinne.

35

Verliest hi ochte winne,³⁵

 

Dats hem altoes behaghe.³⁶

 

 

 

IV

 

Die metter jongher joghet

 

Ane minne doet beghin,

 

Ende hare al es onderdaen,

40

Ende ghevet al sine cracht,

 

Ende dat orcondet metter doghet,

 

Ende daer toe doet al den sin:⁴²

 

Hi sal al vri ontfaen⁴³

 

Die onghehoerde macht;⁴⁴

45

Dat sal hi wel volbringhen,^*

 

En sal hem niet ontlinghen:⁴⁶

 

Hi sal noch die minne dwinghen⁴⁷

 

Ende wesen al hare voghet.

 

 

 

V^V

 

Waer vindic der minnen iet,

50

Die mi uut mi doet dolen,

 

Na mijnre herten ghenoeghen,

 

Dat ic soete mine pine?

 

Al volghic hare, si vliet;

35 drukt de gezindheid uit van den waren minnaar, van gherechte Minne.

36 behaghe kan nw. zijn: welgevallen; ook ww.: dat hij er steeds in behagen hebbe, dat het hem alles welgevallig zij; dats = dat es of dat des.

42 alden sin doen = eenigszins vaag; ik versta: en daartoe al zijn verstand aanwendt.

43 al vri = in volle vrijheid.

44 vgl. 5, 27: de macht van v. 47.

* 52 a.

46 En = het en.

47 zoodat hij vrij over haar beschikken kan.

V iet bepaald door v. 51.

[p. 39]

 

Al dolic in hare scolen,⁵⁴

55

Si en wille mi in al voeghen;^*

 

Het wert mi saen in scine.⁵⁶

 

Ay, ic spreke van herten noet;

 

Mijn wederstoet die es te groet,

 

Ende mi es darven der minnen een doet:

60

Want ic en macher ghebruken niet.

 

 

 

VI

 

Sint ic al minnen soude,

 

Wan gave si mi al minne?^*62

 

Doch na mijn clene begheren

 

Dat ware mi ghenoechte clene;

65

Doch hebbic omme minnen houde⁶⁵

 

Verteert al mine sinne;⁶⁶

 

Ic en weet wies mi gheneren;

 

Si weet wel wat ic meene.

 

Want ic hebbe so dat mine verlevet,

70

Ic en hebbe el niet sine ghevet,⁷⁰

 

Ende al gave si iet, hongher blevet:⁷¹

 

Want ict gheheel al woude.

 

 

 

VII

 

Ay, hoe maghic dan ghedueren,

 

Ende si die dit meer leven,⁷⁴

75

Dat ons die minne gheet vore⁷⁵

 

Ende hare selven aldus onthout?

 

Ay, suetste alre creaturen,

54 al tracht ik te doen wat Zij leert, zonder er uit wijs te worden.

* XCVIJ d.

56 het wordt me steeds zekerder; het wordt mij steeds maar al te klaar.

* 64 d.

62 wan = waarom niet; vgl. 17, 67-68.

65 Doch = echter; houde = om hare genade, hare genegenheid, te verwerven.

66 al mijn vermogen uitgeput: gedaan al wat ik kon; ik heb alles weggeschonken, en weet niet meer waarop leven; verleven = verbruiken.

70 sine = of zij.

71 blevet = met overbodige t om het rijm; of bleve het?

74 en de anderen die hetzelfde beleven.

75 dat = hangt af van ghedueren.

[p. 40]

 

Dat ghi mi u niet en wilt volgheven^*

 

So vele als mi uwes behore,⁷⁹

80

Dat en maket mi niet so stout;⁸⁰

 

Maer ic claghe van uwen vrienden,

 

Die u ye met trouwen dienden,

 

Ende ye gherne hare wesen ontsienden⁸³

 

Om sueticheit uwer natueren.

 

 

 

^*Nu sijn si in swaren bande^*

 

Ende vreemde in haers selfs lande.

 

Daer dolen si in de hande

 

Der vremder avonturen.

* XCVIIJ a.

79 als mijn recht zou zijn.

80 dit is het niet wat mij zoo stout maakt om dus te klagen; ik klaag niet zoo zeer voor mij als.

83 hare wesen ontsienden = zich zelven in het verderf stortten, zich ongelukkig maakten.

* R/n

* 52 b.

I. 1 A Alse; C merte 2 dinghe 5 Alsoe; de begherte 6 B de m. 8 minne 9 B haer 10 B minnen m.m.l. 11 B iet ontbr.

II. 15 erenst 16 C dienen B doer 21 B na want: si doorgeh.; niet en 22 seluen A ieman B yeman.
III. C staat op 2 reg., ook in A en B punt na minnen. 28 soe 30 wert.

IV. 37 A ioecht B ioegt 41 A oercondet; doecht 47 de m. 48 voeghet.
V. 49 vinde ic B yet 50 B Die nv; vte 51 miere 52 D. iet (B yet) suete (B zuete) m.p. C soecte 53 volch ic 54 dole ic 59 A der minne ene B.I. 60 B in macher.

VI. 61 B minne 63 A cleine B clene verand. uit cleine 64 A ghenoech te op anderen reg. B ghenoech te 65 C houde: u erb. B om 66 vertert B al minne z. 67 B mi wies 68 A mene 69 soe 70 si en 71 B yet.
VII. 73 B gheduren 74 B diet 75 A de m. 76 haer 77 creaturen 79 soe; alse 80 A soe 82 A ie 83 B haer 84 Omme suetheit; naturen.

R 85 B in haren zware; banden 86 vremde B hars 87 B in die 88 vreemder auonturen.