Corpus van Middelnederlandse teksten. Reeks II. Literaire handschriften. II-6. Sinte Lutgart, Sinte Kerstine, Nederrijns moraalboek

Regelnummers proza verbergen

[p. 353]

Nederrijns moraalboek
Tekst

[p. 355]

Moralium Dogma

1⁺ Al diͤ lude begeren bi naturen te wiͤtene. / Jnde dar v̊mbe dat 2niͤman al wiͤten / en mag. Al is dat sake dat man al dinc / weͤt. 3so můt also wesen dat manlik en deͤl weͤt / Jnde dat dene niͤne 4kan dat dander kůnnen. so. / dat mant al weͤt in sulker maniren. dat 5niͤman. / al dinc en weͤt al ene. Mar man weͤt van al den / luden te gadere. 6Mar iͤt is also. Want al diͤ lu/de nit te gadere en leuen. Want dene sin 7doit / er dandere geboren werden. Jnde diͤ giͤne diͤ ge/wesen heben hir 8vormails. Heben sůlk dinc / gewiͤten dat nů niͤman begripen en mogte / 9in sinen sinne. Jnde mansoits ak niͤt wiͤten. / en ware bi den oden diͤ 10geweͤst heben. Jnde dar / v̊mbe dat got den minsche also sere mint. 11dat / hiͤne vorsiin wille van al des hiͤ bedarf. so he/uet hiͤ den minsche 12gegeuen ene manire van / starkheit van siͤle diͤ heit gedinchenis. Diͤse / 13gedinchenis diͤ heuet twe porten dat is siin / inde horen. Jnde elkerlik 14van diͤsen twe por/ten heuet enen weg dar man bi gain mag / te 15⁺ gedinchenis. dat is varwe inde worde. // Varwe diͤnt den ogen. Jnde tiͤ 16worde den oren. / Jnde ẘ man wiͤder kůmen mag ten hůse van 17gedinchenis. bi varwe inde bi worden dat mag / man siin. dar v̊mbe dat 18gedinchenis. is scat inde hůder van den sinne te geuene. diͤn man / 19gewint bi cragte van behindigheide. Jnde / diͤ důt dat geliͤden is. gelik 20oft vůr v̊ns ware. / Jnde tůt den seluen so kůmen bi varwe inde bi / 21worden. Want als man siit gevarwet en storie / van troies of en andere. 22man siit diͤ dait van / den gůden luden diͤ hiͤr bevoren waren. regte / also 23of si tegenwordig weren. Jnde regte also / iͤst van den worden. Want als 24man hort en bůk lesen walsg is of důtsg. man verstait dauen/ture van 25den guden luden diͤ geweͤst heben ge/lik of si tegenwordig weren. Jnde 26sint dat man / makt tegenwordig. mit diͤsen twe saken dat / liͤden is. dat 27is bi varwe inde bi worden. so mag / man wel siin dat man mit diͤsen twe 28saken / kůmen mag te gedinchenisse. Jnde v̊mb dat / ic wille dat mine 29vriͤnde miͤns gedinchen als / ic nit tegenwordig en bin dat dit buk mi // 30⁺ tegenwordig make mit der varwen inde mit / den worden diͤ hir in 31gescriͤuen sin. Want ic sal / v. togen. W̊ dit buk heuet varwe inde 32worde. / inde war v̊mbe. Want iͤt is gůt te siͤine inde / te wiͤtene dat 33varwe heuet. dar v̊mbe dat al / gescrigt is gemakt v̊mb varwe te togene. 34inde / v̊mb dat mant lese. Jnde als mant leͤst so ků/men wiͤder ter 35naturen van worden. Jnde vort / dat varwe heuet. dat mag man wel 36průuen dar / v̊mbe dat gene litter en is man verwese. /

37Dar v̊mbe wil ic setten en deͤl gůder worde / diͤ ic gehort hebe in 38maniͤgen steden in ge/scrigte. Jnde diͤ giͤne ak diͤ ic seluer gevinden 39kan / v̊mb dat. dat gedinchenisse is ene lidende sa/ke inde diͤ hastelik 40vergait. Jnde en genůgt / nit tegedinchene viͤl saken. Want diͤ niͤ saken / 41diͤ beniͤmen diͤ gedinchenisse van den oden saken / Jnde dar v̊mbe sin 42si gůt gescriͤuen. Jnde iͤt / is ẘnderlik gnůg als sůlk man als ic bin. dat / 43ic mi pine důsgedain buk te scriuene inde te / makene. Mar hiͤr tů so

+ 1

+ 2

+ 3

[p. 356]

1⁺ bringhen mi twe sa/ken. Dirste is diͤ liͤue diͤ^a) hebe tůt minen // vriͤnden 2diͤ v̊n dar bi beteren mogten. of sit / dicke lesen inde siit dan wel woiden 3behoiden / Dander is dangst den ic hebe vor mir vrowen / 4vorledigheit. Want ic was gerakt in ene ge/vangenisse dar ic sůme wile 5harde ledig inne / was. Jnde v̊mb dat. dat diͤ viant niͤman als ger/ne ene 6bekort inde te sunden brinkt. als den / giͤnen den hiͤ ledig vint. Jnde 7v̊mb dat. dat / vroledigheit^b) is portener. inde dragt den slůtel / van den 8sunden. Jnde niͤman als wel in sůnden / kůmen mag als diͤ giͤne diͤ ledig 9is. Want diͤ / minsche heuet twerehande beruringhe an v̊m / dene is van 10den ligame inde dander van der / herten. N̊ is diͤ minsche sculdig 11meister te we/sene van sir herten. Jnde dat herte inde den liga/me 12v̊nmůtig te makene miͤt gůden saken. Want / man segt dat dene nagel 13den anderen v̊t driͤft. des / geliks sal diͤ minsche ledigheit van v̊me 14driuen / Jnde v̊m seluer v̊nmutig maken mit důgden. Jn/de dar v̊mbe 15heb ic mi seluer v̊nmůtig gemakt / mit diͤsen buke te digtene inde te 16⁺ scriuene. Jnde / v̊mb dat. dat ic niͤne wilde dat vroledigheit^c) ene//ge 17magt ouer mi hadde. Liͤue vriͤnt weͤt dat / ic v̊mb v̊r eren wille. inde v̊mb 18v. liͤue hebe ge/makt dit bucskiͤn. Jnde dat ikt v geue. Want / ic wille dat 19gi driͤn siit. v̊mb v. te wisene inde / te leͤrne ẘ gi leuen sůlt. Mar ic hope 20dat gi er/lik leuen ledet. Jnde dat giͤr groten vliit an / lechet. inde so 21groten wille. dat diͤse wereltlike / saken v. niͤt beniͤmen en můgen den 22wille erliken te leuene. Want ic wel weͤt. als diͤse werelt/like saken v. 23ligame tůt v̊n trechen. v. herte. dat / weͤt ic wel dat wiͤder segetse. Jnde 24dar v̊mbe heb ic grot v̊ntfarmigheit ouer v. inde van v̊r / edeligheit. Jnde 25wil v geuen v̊rberliken rait / tůr herten inde tẘen ligame. /

26Driͤrehande maniren sin van rade te ne/mene. dat irste dat is van 27erliken saken. / dat ander van bederfliken saken. dat tirde is / als 28diͤ sake nog erlik nog bederflik en is. Dirs/te manire van diͤsen driͤn diͤ 29is gedelt in twe. / Want man v̊ntsiit dicke van enre saken we/der si 30bederflik si. of dat si noist. Jnde man vra/get ak dicke. van twe 31⁺ bederfliken saken wilk // v̊r bederfliker si. Aldus sin diͤ twe maniren / 32van rad te nemene gedelt in viren. Jnde diͤ dir/de manire dar man bi 33bescedet diͤ erlike sake / inde diͤ bederflike. diͤ en is nit gedelt. Aldus 34sin / viuerhande maniren van rade. dirste dat is / dat diͤ sake erlik si. 35dander is dat diͤ sake er/liker si dene dan dandere. tirde dat is dat diͤ / 36sake bederflike si. dat virde is dat diͤ sake / bederfliker si dene dan 37dandere. Diͤ vifte ma/nire is. als ene erlike sake inde ene bederflik / sake 38nit ouer en en dragen. Jnde dat si sin de/ne tegens den anderen. Nů můt 39ic dan diͤse viuerhande maniren leren inde wisen. inde iͤlk / sůnderlinge. 40mar diͤ erlike sake alr irst. /

+ 4

a) hier ontbreekt ic

b) lees vorledigheit

+ 5

c) zie b

+ 6

[p. 357]

1Erlike sake is diͤ bi v̊rre cragt inde bi / v̊r edeligheit v̊ns tůt v̊r trekt. 2Nů / si wi sculdig te wiͤtene wat d̊gt is. D̊ge/de is en v̊mbecleͤt van 3gůden sinne. Jnde / volget der naturen bi reden. Jnde dar v̊mbe / segt 4diͤ wise man. diͤ důgde is so gůt. dat / bi hůre so kiͤnt diͤ quade minsche 5⁺ diͤ gůde // sake. Want en is geͤn man so quait. hiͤne wilde / te regte 6heben geẘnnen. dat hiͤ tůnregte hait. / Erlike sake is gedelt in vir saken. 7in behagelheit. / inde in regtigheit. inde in cragte. inde in 8ge/tempertheide. Behagelheit is ene důgt. diͤ důt kiͤnnen diͤ gůde sake 9inde diͤ quade. Jnde leͤrt / te scedene dene van den anderen. 10Regtigheit / is ene důgt. diͤ al den lůden giͤuet v̊r regt ten / bederue inde 11ter eren. Cragt is als diͤ man wel / gedogen mag. arbeit inde pine diͤ v̊me 12tů ků/met. Getempertheit is ene důgt. diͤ diͤ houer/de benemet. diͤ in diͤ 13lude kůmpt v̊mb diͤ richeit / diͤ si heben. Van diͤsen vir důgeden. is 14behag/elheit diͤ hogeste. Want si gait vůr dander / driͤ inde lůgt v̊n. Jnde 15rait den anderen driͤn. / Jnde diͤ rait is sculdig te gane vor diͤ werke. / 16Want diͤ wise man diͤ seget. er du begiͤns te / wirkene so beraid di. Jnde 17als du beraden bis. / so mag tu kůnliken wirken. Nogt seget diͤ / wise 18man. din ogen sin sculdig te gane vor / dine vůtstap. dat is te sechene. 19⁺ din rait is / sculdig te gane vor dine werke. Na beha//gelheit kůmpt 20regtigheit. Nů sin twe saken / diͤ dicke benemen regtigheit. dat is angst 21in/de girigheit. Jnde segh v. ẘ. weͤt di enen vrů/den man. diͤ v gůt sal 22důn mit sinre vrutscap. Jnde is dat v. en rik man v̊ntbiͤit. dat gi si/nen 23vůelen můt heben sůlt. of gi den man / langer mit v. hoit. gine suldene 24nit langer / hoiden důrren. dar benemt v. angst regtigheit / te důne. 25Vort is dat sake dat ic weͤt enen man / dar ic bin sculdig milde tegen te 26wesene. Jnde / ic dan pinse dat mi beter is dat ic hoide dat ic / hebe. 27v̊mb dat ic siͤ dat iks te důne hebe. Jn/de v̊mb dat. dat ikt mit pinen 28geẘnnen hebe. / dar benemet girigheit. regtigheit te hodene / Jnde 29dar v̊mbe můt man regtigheit lenen an / twe pilernen. man sal cragt 30setten tegens an/gst. inde getempertheit tegens girigheit. Jn/de diͤt 31aldus důt. diͤ wise man diͤ segt. dat hiͤ / nůmmer houerdig wesen en sal 32in siͤr richei/de. Behagelheit heuet vir dugden vnder v̊m. / dat is 33vorsinigheit inde vorsiin inde scůwen in/de leringe. //

34⁺ Uorsinigheit is ene důgt. diͤ důt kiͤnnen / dat tekůmen is. bi der saken 35diͤ man vor / v̊me heuet. Diͤse důgt diͤ wille dat man v̊me / berade 36tegens diͤ quaitheit inde důngeual dat / te kůmen is. Jnde diͤ wise man 37diͤ segt. En is nit / gnůg dat man siit diͤ sake diͤ vor sin ogen sin / mar man 38sal siin dat te kůmen is. Want vor/sinigheit mait tinde van der saken. 39Dar v̊m/be segt diͤ wise man. Diͤ gene is wel behiͤndig. / diͤ vorsiin kan 40in sir^d) herten wat v̊me tů ků/men mag. Jnde wat hi důn sal als v̊me diͤ 41sa/ke geuallen is. so dat hiͤ nit sechen en darf. iͤne / hůder mi nit vore. 42Jnde diͤ giͤne is en gůt rait/geue. diͤ den manne raid. dat hiͤ gene grote / 43hope en hebe in sinen gelůk. Jnde dat hiͤ ak / nit siͤker en si v̊mb dat. dat

+ 7

+ 8

+ 9

d) veeleer sir dan sir

[p. 358]

1v̊me lange wale / gevallen is. Want al ertsche saken sin ver/gangelik. 2inde gain hasteliker eweg dan si / kůmen. Want al sulk is diͤ manire van 3der a/uenturen dat diͤ giͤne diͤ alrehogeste waint / wesen. diͤ valt 4alrehastelikste. inde niͤdert mer / bin enen dage dan man klimmen mag 5⁺ bi^e) // enen iare. Mar diͤ valsge vriͤnt diͤ diͤnt van smekene. diͤne pint v̊me 6nit. mar diͤ lude te bedriͤ/gene mit sconen worden. Dar v̊mbe segt diͤ 7wi/se man. dat gene sake en is. man můgese důn / gelouen den důllen. 8Want hiͤ waint dat manne te regte prise. dar v̊mbe heuet manig man 9ge/waint. dat hiͤ beter ware dan hiͤ is. Jnde manig man heuet drůmbe 10gewest v̊ndͤrt inde v̊nt/gůt. nů wil ic v sechen wat is vorsiin. /

11Uorsiin is ene důgt. dar man miͤde scůwet / diͤ quaitheit diͤ tegens v̊ns 12is. Diͤ manire / van vorsiine. is sulik. dat man is sculdig tsin / also 13te hodene. is dat man vrecheit vliͤt. dat man / niͤne valle in dolre 14miltheit. Jnde in sulker ma/niren so sal man laten dolle kůnheit. dat 15man / niͤne valle in dolre bloitheit. Dar v̊mbe segt diͤ / wise man. hůt di 16in alre hůden. Js dat du dine / porte vor slůts. siͤ dat dine dure agter di 17nit ope/ne en si. Nog segt diͤ wise man. diͤ in enre sun/den is. hiͤ veld 18gerne in dandere. en si dat hiͤ / v̊me hůt. Nů wil ic v sechen wat is 19scůwen. //

20⁺ Scuwen is dat man scedet diͤ dugede. van / der quaitheit diͤ dugden 21geliken. Want / diͤ wise man diͤ segt. dat maniren sin van quatheit diͤ 22heben gelik van důgden. Jnde bedriͤ/gen hasteliker. v̊mb dat si v̊n 23decken mit / důgden. Want iͤt is manig man fel inde wreͤt. / den man 24hoit ouer enen gůden man. Jnde manig / man is quait inde trag. den 25man ouer gůdertiren / heit. Jnde diͤ wise man diͤ segt. dat gene 26verra/denisse so groit en is. als diͤ giͤne diͤ man důt / in gelikenis van 27dinste. Nů heb ic v. geseͤt. wat / vorsinigheit is. Jnde wat vorsiin is. Jnde 28wat / scůwen is. Nů wil ic v sechen wat lerinche is. /

29Leringe is ene cůnst. dat man lert den giͤ/nen diͤ luttel wiͤten. Diͤ 30manire van lerin/ge diͤ is sůlik. dat diͤ giͤne diͤ leͤrt. diͤ sal v̊me sel/uer 31alr irst leren. inde dan enen anderen. Jnde / dar v̊mbe segt diͤ wise man. 32aldus, sůne drink / dat water van dine putte. Jnde dat dar lopt / v̊t diͤr 33cisterne. Lat din bůrne v̊t lopen inde / spreͤ dat water v̊p dat velt. Diͤ giͤne 34⁺ drinkt // water van sinre cisternen. diͤ diͤ vrůtscap niͤmet in sir herten. /

35Diͤ manire van al den luden is so geseͤt. dat en / minsche mer priset. 36ander lude saken dan / sins selues. Diͤ giͤne diͤ lait v̊t lopen sin bůrn. 37diͤ / sine vrůtscap sturt in ander lude. Jn diͤser wis/heit můt man scůwen 38twe saken. dat irste dat / is dat sulke lude sin. diͤ ene sake wenen 39kinnen / dirre niͤne kinnen. Jnde volgens dan dwasliken / Jnde diͤ. diͤ 40quatheit scůwen wille, hi sette sin / tit in pinsen. v̊mb diͤ sake te hůdene. 41inde te / scůwene. Dander sake diͤ man sculdig is te sců/wene. dat man 42gene grote pine en leche. v̊mb / tůndervindene inde te wiͤtene. diͤ saken 43diͤ důn/ker sin inde swar. Jnde diͤ nit vorstrecken en / můgen. Dar

+ 10

e) lees bin

+ 11

+ 12

[p. 359]

1v̊mbe segt diͤ wise man. iͤt is beter / dat man lere en deͤl gůder vrůtscap 2diͤ hiͤ vort / trechen mag als hiͤs te důne heuet. dan te / pinene te lerne 3viͤle saken diͤ di niͤt baten en / můgen. nog verstrechen als ter noit 4kůmet. / Vort segt diͤ wise man. diͤ giͤne en wůrt num/mer gůt kimpe 5⁺ diͤ al diͤ keren leren wille. // mar diͤ sinen sin seͤt in twe gůde keren. of 6in dr/iͤn dar hiͤ miͤde verwinnen mag. Want hiͤ kan / gnůg scirmens diͤ 7giͤne diͤ verwiͤnt. Aldus iͤst / mit maniͤgen diͤ leͤrt saken. diͤ v̊me luttel 8vor/strechen. Jc heb v. geseit van den vir důgden. / diͤ behoren tůt der 9behagelheit. dat is vorsinig/heit. inde vorsiin. inde scůwen. inde 10leren. /

11Geregtigheit is ene důgt. diͤ behůder is al / der gemente van den 12luden. inde van geme/nen gescelscap. Geregtigheit hůt 13tgeselscap / van den luden in sulker maniren. dat dene viͤ/le lants heuet. 14dander viͤl haue. dander viͤle pen/ninge. Jnde en ander en heuet nit. 15Jnde diͤ soide / niͤmen den giͤnen diͤ wat heuet iͤndede gereg/tigheit. diͤ 16ilken minsche sin regt giͤuet. Jnde / diͤ gementogt van den luden 17hůdense in sulker / maniren. dat manig man is ridder, manig man / is 18kopman. inde dene verliͤst tegen den anderen / Jnde diͤ giͤne diͤ verliͤst 19soits heben nit en dede / geregtigheit. diͤ v̊ns den quaden wille 20⁺ benemt / Diͤse důgt verwiͤnt alle felle saken. Want diͤwi//se man diͤ segt. 21dat niͤmant regtigheit in v̊me / heben en mag. diͤ v̊me v̊ntsiit torn. of 22pine. / of armůde. Jnde alle saken dar wi bi leuen. wa/ren gemakt bi 23geregtigheide. regtigheit mů/ten si heben. diͤ kopen inde verkopen. 24Jnde diͤ / giͤne diͤ van ambagte leuen. Jnde diͤ giͤne diͤ ste/len inde niͤmen. 25diͤ en můgen nit leuen. sine heb/en en deͤl van geregtigheide. Want als 26en dif / den anderen iͤt niͤmt. hiͤ můt v̊me wiͤder geuen. / of hiͤ můt sinre 27gescelscap daruen. Jnde iͤt ge/valt als diͤ rouer van der seͤ iͤt winnen. is 28dat / diͤ mester diͤ den rof deͤlt. niͤt gelik en deͤlt. iͤt / geualt dicke dat sine 29eweg iagen. of dat sine / doit slain. regtigheit is gedelt in twe saken. in 30versmanisse. inde in vriigheit. /

31Regte versmanisse is ene důgt. diͤ valsgeit benemet. / Diͤ irste manire 32van versmat/heit diͤ is sůlk. dat niͤman den anderen is scul/dig 33v̊nregt te důne. diͤ giͤne en důt v̊me alr / irst. Dander manire is sůlik. dat 34⁺ wi sculdig / sin te niͤmene. diͤ gemene sake als diͤ geme//ne. Jnde v̊ns 35egen als dat v̊nse. Jnde weͤt dat. / dat gene sake v̊ns egen is bi naturen. 36mar dat mant al dus geseͤt heuet. Also als diͤ heren / diͤ geẘnnen heben 37dat si heben. mit v̊rre vrůt/scap of mit v̊rre vromigheide. of diͤ giͤne diͤt / 38heben. dat v̊n ane kůmen is. van v̊ren oderen. / van v̊re vader of van v̊re 39můdere. Al diͤ saken / diͤ sin v̊rbi regte. Jnde waren gemene bi natu/ren. 40Jnde diͤs meͤr niͤmt dan vͤme regt giͤuet / diͤ. misdůt. Jnde důt tgegen diͤ 41gemene gescel/scap. Diͤ dirde manire van versmatheit is sůlk. / dat man 42důn sal vter den luden diͤ diͤue inde / diͤ giͤne diͤ diͤ lude doit slain. Jnde 43alle diͤ giͤne / diͤ sulke manire van leuene leden. Want man / salse nit 44gedogen int gescelscap van den lůden. / Want als en minsche en van 45sinen liͤden vorlist / dat hiͤ v̊me dar miͤde nit helpen. en mag. hiͤ / můt

+ 13

+ 14

+ 15

[p. 360]

1af důn slain, v̊mb dat hiͤ diͤ andere niͤne / verliͤse v̊mb důngemak van diͤn. 2Regte also můt man sůlke lude důn vter den luden. Want / si en sin gene 3minsche. mar wolue gelike den / minsche. Jnde man is si nit sculdig te 4⁺ spar//ne. Want diͤ rigter diͤ verdůmpt v̊m seluer. / als hiͤ enen van diͤsen 5lait gain, diͤ der doit ver/diͤnt heuet. Nů heb ic v. geseͤt wat regte / 6versmaitheit is. nů sal ic v. sechen wat regte / vriheit is. /

7Regte vriheit is ene důgt. milde van wel / te důne. Diͤse důgt dat segt 8diͤ wise man. / diͤ is al in geuene inde in lonen. Js dat sake dat / du 9giͤues. sig dat du niͤt v̊mbequamelik en giͤ/ues. Want viͤle lude sin diͤ des 10niͤne verdiͤnen / dat man v̊n enewerue gůdertirenlik esche. Jn/de is dat 11man v̊n eschet. so togen si enen man/ne lelik gelait. Jnde kiͤren dat 12houet v̊mbe. / Jnde geberen of si anders wat te důnne heden. / Also en 13sal man nit důn. Als gerne is man / sculdig diͤ gigte te geuene. als manse 14eschet / Jnde niͤman en sal gerne wiͤder geuen. dat / v̊me node gegeuen 15is. Want en is gene gigte / mer genůmen. Vort hůt di dat dine gigte / 16nit lange en merren. Want diͤ gigte en is / van genen groten lone, diͤ 17⁺ lange merret in / diͤ hant des giͤns diͤse giͤuet. Jnde hi v̊ntsegt // gnůg diͤ 18giͤne diͤ lange merret mit sinre / gigte. Als lange als du bets mit dir 19gigte. / als lange verlis tu diͤ důgt. Jt is ene harde gu/de sake dat man 20giͤuet er man eschet. Want / man eschet lůttel sůnder wiͤdermůt. Diͤ 21giͤne / diͤ en dreget diͤ sake nit v̊mbe nit eweg diͤse / eschet. Want en 22gene sake en is so dure gekogt. / als diͤ giͤne diͤ man verdint mit biddene. 23Jnde / en gene sake is so nidig als lange tebiddene. / Jnde ic hadde liͤuer 24hastelik v̊ntseit te wesene / dan lange te bedene. Vort sols du diͤ 25hůden. / dat dine gigte nit en nosen den giͤnen den / mant giͤuet. nog 26anderen miͤde. Want diͤ wi / se man diͤ segt. diͤ ene manne giͤuet saken diͤ / 27v̊me nost. hine salne nit hoiden ouer gůder/tiren. nog ouer milde. mar 28hiͤ salne hoiden / ouer fel. Mar iͤt is manig diͤ den enen niͤmet dat / hiͤ den 29anderen giͤuet. Jnde dat is al ene v̊mb / lof te hebene. Jnde dan is gen 30diͤnst. Want / diͤ wise man segt dat gene sake en is so sere / tegens dinst 31als dat. Mar man sal geuen in / sůlker maniren. dats diͤ giͤne den mant 32⁺ giͤ//uet ere hebe. Jnde den vriͤmeden niͤne scade. / Vort sols du di 33hůden dat dine gigte niͤt meͤr/re en sin. dan tiͤnre richeit behort. Vort so 34so/its du di ak hůden. dat du dine gigte niͤt en / verwiͤts. Want tregt van 35geuene dat is sůlik. / dat diͤ giͤne diͤ giͤuet sals te hans uergeten he/ben. 36Jnde diͤ giͤne diͤ niͤmet. diͤ sails altos gedinc/hen. Want diͤ gůde man dͤ 37en pinst niͤt. v̊mb / dat hiͤ gegeuen heuet. tint den male dat mant / v̊me 38wiͤder giͤuet. Vort hůd di van tůntsecge/ne miͤt quader scalkheit. als diͤ 39kůninc anti/gonus dede. Eͤn arm ministrer bat ̊me ̊m / ene mark. 40Jnde hͤ antwerde dat hiͤ te vůle ba/de te sulke ministreͤr als hiͤ ware. Dů 41bat v̊me / diͤ giͤne v̊mb enen penninc. dů seid hiͤ dat hiͤ te / luttel bade 42enen kůninc. V̊nsaliglik v̊ntsei/de hiͤ v̊me. Want hiͤ mogte diͤ mark 43heben ge/geuen als en kůninc. Jnde den penninc als enen / armen 44ministreͤr. Mar alexander dede bat. Want / hiͤ gaf enen ridder en stat. 45Jnde diͤ giͤne seide / dat si v̊me niͤne betemede. Jnde alexander diͤ /

+ 16

+ 17

+ 18

[p. 361]

1⁺ antwerde. Jc en siͤ niͤt v̊p sulke gigte. als di ge//temen. mar ic siͤ v̊p gigte 2als mi betemen / te geuene. Vort so soits du di huden. dat du niͤt / en 3clages van den giͤnen den du gediͤnt heues / al is dat hi di qualiken loint. 4Want du soits / tbeste důn gedogst důt. Jnde wirs. is dat důt / clages. 5Jnde lonit hiͤ den enen diͤnst qualik. hͤ / sal den anderen lonen. Jnde 6vergiͤt hiͤ diͤ twe / hiͤ sal des dirden gedinchen. War v̊mbe sal ic / mi 7belgen tegens den giͤnen. in wes dinste ic / viͤle mins gůts gelagt sal 8heben. Jc salre so viͤ/le ane winnen. dat ic van minen vriͤnde minen / 9viant sal maken. Js dat hiͤ mi qualiken loint. / hiͤ důt v̊me seluer merre 10v̊nregt dan mi. Want / diͤ dinst diͤ wel geloint is. diͤ wil altos wiͤder 11ků/men. inde wiͤder beginnen. Jnde diͤ giͤne diͤ man / qualik loint. diͤ 12verdriͤts gerne. Jnde diͤ giͤne / en is nit van groter herte diͤ geuen dar al 13ene. / mar diͤ giͤne is van groter herten. diͤ geuen dar. / inde sine gigte 14verliͤsen. diͤ niͤne giͤuet dat hiͤ / gelouet. hiͤ is viͤle quader dan diͤ giͤne diͤ 15qua/liken loint. Dar v̊mbe geloues du den quaden / manne iͤt. sig dat 16⁺ důt v̊me giͤues nit v̊mbe gig//te. mar v̊mb dine geloffenis tequitene. 17Vort soits du siin segt diͤ wise man. dat diͤ giͤne den / du giͤues dat hiͤs 18werdig si. Jnde sine siͤden inde / sinen můt. Jnde van wat gescelscap hiͤ 19is. Jnde / wat důgden van v̊me kůmen den gemente van den luden. 20Want niͤman en is te versmane / dar man iͤnege důgde an siit. Mar wi sin 21sculdig / meͤr tegeuene. den giͤnen diͤ v̊ns minnen, inde / lif heben. Jnde 22iͤt sin viͤle lůde diͤ geuen v̊nuer/siͤn diͤ nit en růken wene. Jnde diͤ gigte 23en sin / nit also sere te prisene. als diͤ gegeuen sin mit / vorsinigheide. 24Jnde dar miͤde sin sůlke lude ge/uallen in groit armude. Ander lude sin 25diͤ hoger / dincken te klimmene dan si sin. Tegens diͤ / giͤne diͤ in 26armude geuallen sin. si wi sculdege/re milde te wesene. ensi dat si 27darmůde ver/ diͤnt heben. Jnde tegens diͤ giͤne diͤ hoge klim/men willen. 28dar en sůl wi nit te nawe tegen ho/den. Nogtan is man sculdegere te 29geuene den ar/men dan den riken. Want di rike diͤ waint. dat / mant 30v̊me geue v̊mb sin richeit of v̊mb siͤns / te hebene. Mar giͤf man den 31⁺ armen iͤt. alle si//ne geliken hoident ouer gůt. Jnde hopen des / selues. 32Jnde dar v̊mbe pinst diͤ arm man. dat / man v̊me niͤne giͤuet. v̊mb sin 33richeit. mar / v̊mb v̊me seluer. /

34Engeͤn dinst is so bequamelik. als loin te / důne inde dank te tide inde 35te tiͤrmt. Want / dank te sechene te tide inde te tirmte. důt mer/re 36ere dan ene grote gigte des man niͤt en wiste. / Mar wat si wi sculdig te 37důne. tegens diͤ giͤne / dar wi den diͤnst af heben gehat. Wi sin v̊n 38scul/dig te lonen als v̊ns diͤ erde loint. Want si giͤ/uet v̊ns viͤle mer dan 39wi v̊r geuen. Jnde is dat / wi den giͤnen gerne diͤnen. dar widen vrome / 40af wanen heben. so si wi sculdig harde gerne / te dinen den giͤnen. dar 41wi lange tit den vrůme / af heben gehait. Js dat man v gediͤnt heuet. / 42siit dat gi des dinst niͤne verget. Want al diͤ / werelt is sculdig te hatene 43den giͤnen diͤ diͤnst / vergeͤt. Want diͤ giͤne diͤ is en quait minsche diͤ / 44dinst missakt den man v̊me gedain heuet. Jn/de diͤ giͤne is quader diͤ 45⁺ gebert of hiͤs niͤne had/de gehait. Jnde diͤ giͤne diͤ is alte quait diͤs ver//giͤt.

+ 19

+ 20

+ 21

+ 22

[p. 362]

1Want hiͤ en hadde niͤ wille. dinst te lonen / diͤt so lůttel prisde. dat hiͤs 2niͤt gedinchen en woi/de. Want gedinchenisse vergiͤt geͤnre saken diͤ v̊r / 3wel behagen. dar v̊mbe siͤt dat gi dinst niͤne / vergeͤt. Want iͤt sin viͤle lude 4diͤ en gene grote / hope heben. v̊p loin dat lange merret. Jnde si / en 5wanen niͤt dat diͤ loin merret. mar dat hiͤ / verloren si. Vort sols dů di 6hůden. dat du al sul/ke lonre niͤne siͤs. als enrehande lude sin. diͤ 7sec/hen. als v̊n en man gediͤnt heuet. Je woide ic / v̊m nog hadde in 8sulken steden. dar hiͤ miͤns te / d؟ne hadde. ic soide v̊me harde gerne 9helpen. / hiͤ bid dat hiͤ vallen můte in armůde. v̊mb v̊me / te helpene. 10of in sicheide v̊mb v̊me te helpene. / Důsdan minne sal man heiten 11verwůde minne. / Want si willen van v̊ren vriͤnde dat v̊r viant / draf 12wille. Jnde diͤ giͤne diͤ en mint mi niͤt se/re. diͤ woide dat ic int water viͤle. 13te miͤts dat / hi mi v̊t soide trechen. of dat ic min beͤn bra/ke. te miͤts dat 14hiͤt mi soide důn genesen. Vort / soits du di hůden. Js dat man di dinst 15⁺ gedain / heuet. dat du niͤne siͤs alte hastig mit den lo//ne. Want diͤ giͤne 16diͤ altehastelik loint. diͤ hoit / nit ouer dinst. mar ouer wissel. Vort so 17soits / du siin. dat du den giͤnen niͤne danks heme / lik. mer openbare 18vůr den luden. Jnde is dat / gi dinst niͤmet. gi siit sculdig te niͤmene 19gů/dertirenlik. Want it is ene manire van dancke. / nit dar v̊mbe dat gi 20quid s̊lt wesen. v̊mb / dat. dat^f) giͤt gůdertirenlik niͤmet. mar v̊mb / dat. 21dat giͤt te siͤkerliker geuet. Want man / sal geuen wille v̊mb wille. inde 22diͤnst v̊mb diͤnst. /

23Twe maniren sin van dinste. diͤ ene is van / wille. diͤ andere v̊mb gůt. 24Mar diͤ giͤne / van den gůde. is ligtelik te důne den riken man. / mar 25diͤ diͤnst diͤ van den wille kůmpt. diͤ is bequa/meliker den gůden manne. 26Want iͤlk man diͤ / magen heben. Al is dat sake dat man loin es/chet van 27den enen. inde van den anderen. diͤ / ene diͤ kůmpt van der bůrsen. diͤ 28andere van / der herten. Jnde den giͤnen van der bůrsen mag / wel 29gebreken. man mager so viͤle v̊t důn. mar / diͤ giͤne van der herten. so 30⁺ mer meͤr v̊t důt // so mer meͤr inne vindet. Mar diͤ giͤne van der / bursen. 31makt diͤ lude willeger inde gereder den dinste. /

32Twe maniren sin van miltheide. tirste is tsin / eweg te werpene. 33dander is van vrůdelik te / geuene. Diͤ giͤne wůrpt tsin eweg. diͤ dar 34lecke/re inde quade wiue miͤde vůdet. Jnde diͤt in tauer/nen verdůt. 35Mar diͤ giͤne giͤuet vrůdelik dat / sine. diͤt giͤuet v̊mb geuangen te losene 36inde te / helpene diͤ in orloge geuangen sin. of in ar/men edelen 37iuncvrowen te hůwelik te bringen. / of tehelpen den giͤnen. diͤ v̊n seluer 38nit gehelpen / en můgen. /

+ 23

f) hier s uitgeveegd

+ 24

[p. 363]

1Wel^g) dait is van maniren dat man berait / den v̊nberaden. / Jnde 2dat man bescirme / den armen in v̊ren degdinchen. Mar man is / 3sculdig tebesiͤne. of man den sinen helpen wille. / dat man en anderen 4nit en dere. also dat man / dar sůnde miͤde dů. Want iͤt geualt dicke, dat / 5man den giͤnen deͤrt. den man nit sculdig en / ware te derne. Jnde en 6gene sake so en is qua/dere. dan dine tůnge te verkopene. v̊mb enen // 7⁺ man tůnderne. Want goͤt giͤuet al den sin. v̊mb / diͤ bederue. van der 8gemente van den luden. Mar / diͤ rigter is sculdig. regtigheit te hoidene 9in/de te bescirmene. Jnde v̊nregt te scuůwene. Jn/de alle diͤ giͤne diͤ 10rigtere wesen sůlen. diͤ su/len wesen sůnder minne, inde sůnder 11haitscap / inde sunder irheit. inde sůnder v̊ntfarmig/heit. Want diͤ giͤne 12en mag nit regte deͤlen. / dar en van diͤsen vir saken herscap ouer heuet / 13Want iͤt valt dicke dat diͤ rigter niͤmt den ri/ken manne. v̊mbe nit. inde 14giͤuet den armen / v̊mb v̊ntfarmigheit. Jnde dan is geͤn reden. / Want 15diͤ minsche diͤ rigter wůrt. diͤ is scul/dig van v̊me te duůne alle vrintscap 16als hiͤ / rigter wůrt. Want beginsel van regten dat / quam van naturen. 17dar na quamen saken in / geẘnte. Jnde dar v̊mbe dat man draf sag 18ge/mene vrm̊te^h) inde reden. Aldus. di saken diͤ / bi naturen quamen. 19inde wůrden geprůft mit / vfeningen. diͤ wůrden gestedigt bi regte 20in/de bi godelikheide. Alle diͤ důgde diͤ den gůden / saken v̊r regt 21⁺ geuen. diͤ sin liͤde der naturen. // dat is geistelikheit. inde v̊nnoselheit. 22inde vrins/scap inde herlicheit. inde endregtigheit. Jnde /. 23v̊ntfarmigheit. Al diͤs dugeden gelden v̊r scoit / dar sise sculdig sin. 24Want gestelikheit giͤuet go/de diͤ giͤne diͤse wel hodenⁱ⁾. V̊ntfarmigheit 25diͤ gelt / den vader inde der můder. dat si v̊n sculdig is. Want / diͤ sůne 26is sculdig v̊ntfarmig te wesene tegens / den vader. inde der můder. 27V̊nnoselheit diͤ důt v̊r / regt. dat is dat man niͤt deͤrn en sal den giͤnen / 28diͤ lager is dan hi is. Vrintscap geͤlt v̊r regt. / Want man sal vriͤnt wesen 29sinre mage. Erlik/heit gelt v̊r regt. Want man is sculdig teͤrne / diͤ giͤne 30diͤ hoger sin dan wi sin. Endregtigheit / geͤlt v̊r regt. Want wi sin sculdig 31endregtig / te wesene tegens v̊nse nabure. Barmhertig/heit gelt v̊r 32scoit. Want wi sin sculdig barm/hertig te wesene. ouer diͤ giͤne diͤs te 33důne he/ben. Nů siit di sculdig te wiͤtene wat geiste/likheit is. /

34Gestelicheit is ene důgt. diͤ giͤuet den wille / inde den můt gode te 35minnen. Dat irst / ambagt van gestelikheide. is dat man v̊me // 36⁺ seluer begripe van der sůnden diͤ man gedain / heuet. Diͤ gůde 37berowenisse heben wille. hiͤ / můt alle girigheit van v̊me důn. Jnde 38bedwi/inchen alle sinen dollen můt. mit maniͤger/hande 39gedogshamheit. Dat ander ambagt van / gestelikheit dat is sůlik. dat 40man luttel sai pri/sen iͤt verliͤs van diͤsen ertschen saken. Want / iͤt 41quaim al van niͤte. inde iͤt můt wider te / niͤte. inde wiͤ geuen ter doit. v̊ns 42inde alle v̊ns / saken. Tirde ambagt van gestelikheide is. dat / man

g) Wwel dait met overtollige w

+ 25

h) lees vrumte

+ 26

i) o verbeterd uit a

+ 27

[p. 364]

1altemale sette sin leuen in diͤ gods hant. / Want diͤ wise man diͤ segt. Důs 2du minen / rait. dů soits gode laten bewerden miͤt di. in/de mit dinen 3saken. Want beitstu v̊p hůme / důne sailt nit verlisen. Mar hi sal di beter 4wiͤ/der geuen. Want got mint deͤ lude meͤr dan / si v̊n seluer minnen. So 5viͤle salman gode / bidden. dat hiͤ therte inde den můt. inde den / 6ligame gesůnt make. Jnde dat hi v̊me ge/ue cragt inde wille. v̊me te 7minnen inde te / diͤne. God en helpt niͤman v̊mb engeͤn bede. / ensi dat 8⁺ herte dar miͤde si. na sir magt. Mar // man sal waken inde uasten. Jnde 9den ligame pi/nen. also beiagmen diͤ minne van gode. dat vir/de půnt 10van gestelik^j) is dat man waragtig si /

11Waragtigheit is ene důgt. diͤ vaste inde ge/stade hait. al diͤ saken diͤ 12sin. inde diͤ waren. / inde diͤ wesen sůlen. Nogtan sone sal man niͤt 13wa/ragtig hoiden al dat man gelouet. swer di enen / man of gelouet. dat 14giͤne doit sůlt slain. giͤne / důt niͤt tegen waragtigheit laitid. Geuet v en/ 15man en sweͤrt of en kniͤf te hoidene. Jnde hiͤ / dar na v̊nsinnig wůrt. giͤn 16siit v̊me nit scul/dig wiͤder te geuene. Want hi soider miͤde v̊m / seluer 17of enen anderen doden. Jnde giͤuet v en / man gůt te hoidene. Jnde wil 18hiͤ orlogen begin/nen tegens dat gemene lant. gi en siit v̊me / nit 19sculdig wiͤder te geuene. Want hi soide sca/de důn in vwen lande dat gi 20sculdig siit te hůdene. als sere als v. seluer. Aldus is maniͤge / sake 21v̊nerlik v̊p sulke wile. diͤ scinen erlike / bi naturen. Nů heb di gehort diͤ 22⁺ manire van / gestelikheit. nů wil ic v sechen wat is v̊ntfar//migheit /

23Ůntfarmigheit is ene důgt. dar man bi diͤnt inde miͤnt. sinen 24vlesgliken vriͤnt. Jnde / diͤ gůde lude van sinen lande. Alle diͤ 25maniren / van diͤser důgt / kůmen van naturen. Want / manne dwingt 26niͤman en anderen teminnen. Ak en gebit niͤt tregt. dat man sine mage 27mint. / Mar iͤt kůmpt van v̊ntfarmigheide bi naturen. / Want iͤt ware 28verloren pine. diͤ mi dede mit / kragte důn ene sake. dar ic willig tů ware. 29Dar / v̊mbe si wi v̊ns sculdig wel te hůdene v̊nregt / te důne v̊nsen 30magen. Mer dan anderen luden. / Want niͤman en sal den giͤnen lif 31heben. diͤ sin / geslegte lͤt heuet. Wat troist mag ic v̊p den giͤ/nen heben 32diͤ sinen magen quait důt inde hin/dert. Diͤ giͤne soide mi node des siͤns 33geuen. diͤt / sinen magen niͤmt. Jc hebe v geseid wat geste/likheit is. 34Jnde wat v̊ntfarmigheit. Nů wil ic / v sechen wat v̊nnoselheit is. /

35V̊nnoselheit is ene důgt. van claren sinne. / diͤ v̊r v̊ntsiit losheit te 36důne. Miͤt diͤser / důgt lait v̊me got genůgen. Want hiͤ heuet // 37⁺ liͤuer dat en arm man reine van sůnden tůt / v̊me kůmpt mit idelre hant. 38dan en rike sůn /der mit groter gigte. Diͤ heben wille regte v̊n/noselheit. 39hiͤ sal wanen dat alle sine clene sůn/den groit sin. Dirste půnt van 40v̊nnoselheit so is. / dat man niͤman en deͤr. Want dat segt diͤ vrůde / 41man. Hiͤ dreiget maniͤge manne diͤ ene man/ne misdůt. dat ander půnte 42is. dat hi en gene / wrake en neme. Want hi soide v̊nnoselheit ver/lisen. 43Jnde iͤt is ene leliͤke sake. v̊nnoselheit te ver/liͤsene. v̊mb ene wrake van

+ 28

j) lees gestelikheide

+ 29

+ 30

[p. 365]

1enre saken. Jnde man / is niͤt sculdig te geuene misdat v̊mb misdait. / 2Want manig man is te niͤte kůmen. v̊mb dat / hi alle sinen toren wreken 3wilde. Nů heb diͤ ge/hort. wat gestelikheit is. Jnde wat v̊ntfarmig/heit 4is. Jnde wat v̊nnoselheit is. Nů sal ic v / sechen wat regte vriͤntscap is. /

5Urinscap is als en minsche gůden wille he/uet tegens enen man. v̊mb 6diͤ vrintscap / van enen anderen. Dat irste půnte van vrintscap / 7dat is dat man wille dat sin vriͤnt wille. Jnde / dat man wiͤder seche dat 8⁺ hiͤ wider seget. Dat // ander půnte. dat man sculdig is^k) sinen vriͤnt te / 9prisene vůr den luden. Jnde hemelik te kastien. / Dat dirde půnt is. dat 10gi nit siit sculdig tůn/deruindene van vwen vriͤnt. nog te besukene / diͤ 11sake diͤ hiͤ nine wille dat gi weͤt. Want iͤt is / merre gůdertirenheit. dat gi 12gebeͤrt dat gis niͤ/ne weͤt. dan tůnderuindene diͤ sake dar v.v. / vriͤnt. 13v̊mbe hait.^l) Jt virde půnt is sůlik. dat man / sinen vriͤnt niͤn sal laten. vͤmb 14en geͤn v̊nge/val dat v̊me tů kůmen mag. Jnde man is / sculdig sinen 15vrint alse sere te minnen in sir / armůde als in sir richeide. Dar v̊mbe 16segt diͤ wi/se man. diͤ gemint wil wesen. diͤ minne. /

17Erlicheit is ene důgt. dar man bi eͤrt diͤ / hoge lůde. Dirste ambagt van 18erlicheit / is sůlik. dat wi sculdig sin te volgene diͤ dait. inde diͤ werke 19van den gůden lůden. diͤ magtig/ere sin dan wi sin. des v̊r werke redelik 20sin. / Want diͤ wise man seget. dat wi sculdig sin te / siͤne den gůden 21man. Jnde altois tehebene / vůr v̊ns ogen. Jnde wi sulen leuen regte 22⁺ of // hiͤ v̊ns altois sage. Want werk di na den guů/den manne. gi siit dar 23sculdig groten troist / af te hebene iͤst dat v misvalt. Jnde dar v̊mbe / dat 24gi altois guůt sůlt důn. so sůl di wanen dat / v diͤ gůde man altois siͤ. so sůl 25di v. meͤr v̊nt/siin quait te důne. Nů heb di gehort. wat ges/telikheit is. 26inde wat v̊ntfarmigheit is. inde / wat vůnnoselheit is. inde wat vriͤnscap 27is. Jnde / wat erlicheit is. Nů sůl diͤ horen wat endreg/tigheit is. /

28Endregtigheit is ene důgt. diͤ hoit in enen / siͤden inde in enen 29wesene van gescelscap. / diͤ lude diͤ te gadere wandelen. Jnde bi v̊ren 30gů/den wille. Jnde diͤ wise man diͤ segt. dat wi nit / al ene en sin in diͤ 31werelt v̊mb v̊ns. Mar v̊mb / dat wi helpen sůlen dene den anderen. 32Jnde / in diͤse důgt. si wi sculdig teleuene bi natu/ren. Want man is 33sculdig als sere te minnen / den vrome van sinen nabure als sins 34selues. / Jnde man sal^m) laten en groit deͤl van sinen regte. Jnde man 35heuets dicke vrome. Want diͤ clene / saken wassen ouermits 36⁺ endregtigheit. Jnde // mit qualik ouer eͤn te dragene. gain diͤ grote / 37saken te niͤt. /

+ 31

k) is boven de regel toegevoegd

l) hait boven de regel toegevoegd

+ 32

m) sal boven de regel toegevoegd

+ 33

[p. 366]

1Barmhertigheit is ene důgt diͤt herte / můrw maket. inde v̊ntfarmig 2tegens / diͤ giͤne. diͤ bedrůkt sin miͤt serigheide. Want / 3barmhertigheit en hoit gene minschlike / sake. ouer vriͤmede. Ander 4lude gewin. inde ander / lude verlis hoit si ouer thůre. inde diͤ 5v̊ntfar/mig is inde vol van barmhertigheide. Jnde / tegens diͤ serigheit 6van anderen luden. hiͤ ge/dinkt sins selues. /

7Jc hebe v geseit twe maniren van regtig/heide. dat is versmanisse 8inde edeligheit / Nů sal ic v sechen twe maniren van scalheideⁿ⁾. diͤ 9tegens diͤse twe sin. dat is felheit inde v̊nwer/digheit. Jnde diͤ hoiden 10wille regtigheit diͤ můt / diͤse twe saken scůwen. Felheit is diͤ regt 11noist. / inde v̊nregt helpt. V̊nwerdigheit is. als man / mogte inde als 12man soide hinderen v̊nregt in/de mans niͤne wille. Jnde verv̊nwerdet. 13Aldus is / v̊nwerdigheit tegens versmanisse. Want ver/smanisse důt 14⁺ regtigheit inde hůtse inde diͤ giͤ//ne verv̊nwertse te hoidene. Also is 15felheit tegens / edeligheit. Want edeligheit is milde van wel te / důne. 16Jnde felheit diͤ en pinst niͤt. dan v̊mb v̊n/regt de^o) důne. Diͤ liͤde van 17felheide. dat is angst. / inde vrecheit inde girigheit. Jnde als en man 18den / anderen deren wille. inde hiͤ angst heuet. sone dar / hiͤs nit důn. 19v̊mb dat hi v̊me den scade v̊ntsiit. / Vreckheit is als en man begript 20v̊nregt tedů/ne. v̊mb te gewinnene dat hiͤ begeͤrt. girigheit / důt manig 21man v̊nwittig wesen. Want des girig/en herte pinst al anders dan diͤ 22můnt seget. Hiͤ / mint v̊p ene tit inde v̊p en andere hait hiͤ. niͤt / v̊mb 23verradenisse diͤ drinne is. Mar v̊mb sine ba/te te důne. inde in diͤser 24maniren so iͤser manige / quaitheit. Want diͤ kůne inde diͤ milde vallen 25dic/ke in girigheit. tegewinnene baliunscap inde / ander hoget. Want 26v̊r kůnheit matkse^p) vromig / tegewinnene. Jnde v̊r miltheit diͤ giͤuet v̊n 27grote / helpe. Want si wůrden te mildere. v̊mb dat si ho/ger dimmen 28willen dan v̊r genoit. Jnde dar v̊m/be segt diͤ wise man. dat gene trowe 29⁺ en is tůschen / den giͤnen. diͤ gesellen sin in en baliunscap. Felheit // is 30gedeilt in twe saken. in cragt inde in trec / hingen. Jnde niͤman en sal diͤs 31twe quatheide / an v̊me heben. Want trecheit hort de vosse / tů. Jnde 32cragt hort den lewe. Jnde van diͤ/sen twen. is man sculdig trechinge 33meͤst te hatene. Want man vint viͤle lůde, diͤ el niͤn / důn. mer lůde 34tevorbehindegene. Jnde gela/ten nogtan of si gůde lude waren. Jnde 35diͤ / giͤne diͤ regt sin sculdig te hodene. Jnde diͤt / dan laten diͤ důnt v̊mb 36angst den si heben / dat manse haten sal. of v̊mb pine diͤ si v̊nt/siin. of 37v̊mb groten cost. of si sin v̊nledig mit / anderen saken. of si haiten diͤ 38giͤne. diͤ si scul/dig waren te helpene. Jnde gedogen dat man / v̊n v̊nregt 39důt. dar sise sculdig waren te be/scirmene dat is v̊nwerdigheit. Mar man 40soi/de te regte meͤr verv̊nwerden enen riken man / dan enen armen. 41Want diͤ arme diͤ waint al/tois dat manne verůnwerde v̊mb sin armůde /

n) lees scalcheide

+ 34

o) lees te

p) lees maktse

+ 35

[p. 367]

1Gůde willigheit is ene důgt. di eweg důt / den quaden wille. diͤ den 2man tů kůmpt // van sin vngeual. Diͤ půnte diͤ van willigheide / 3kůmen. dat is kůnheit. inde sikerheit. inde tros/tigheit. inde 4gestadigheit. inde gedogsemheit. / Kůnheit is. als en man ene grote 5sake begri/pet te důne redelik. inde bi sinen gůden wille. / Sikerheit is. 6dat man ten ende bringe diͤ sake / diͤ begunnen is. Troistigheit is als man 7niͤn / v̊ntsiͤt. den scade diͤ kůmen mag. van den saken / diͤ begůnnen sin. 8Gestadigheit is ene důgt. / vaste inde gestade van sinne. inde diͤ v̊r hoit / 9in v̊r gedagte. Gedogsemheit is ene důgt dar / man bi gedogt diͤ 10lelicheit. inde diͤ ouerdait. / inde tůngeual dat den minsche tů kůmet. 11Van / kůnheit sprikt diͤ wise man dar hiͤ seget / gereid v herte dat iͤt 12gedogen můge al diͤ pi/ne diͤ v̊me tů kůmen mag v̊mb diͤ dugde / diͤ gi 13důt. Jn kůnheide sal man alr irst scu/wen vrecheide. Want iͤt is en harde 14lelike / sake. als diͤ giͤne verẘnnen^q) miͤt vrecheide. den man / niͤt 15verwinnen en mag mit angst nog mit pinen. / Darna salman scůwen 16⁺ girigheit. Want iͤt / sin viͤl lude diͤ begripen te důne swar saken. // v̊mb 17girigheit van lof tehebene. Mar diͤ wise / man diͤ hait diͤ dait van sinre 18vromiͤgheit in / sinen sinne. Jnde diͤ dolle diͤ brinktse vůr diͤ lu/de. v̊mb 19eͤr te hebene. Mar diͤ regte vromigheit / is beter al ene gewiͤten dan 20gewaint bi anderen / lůden. Jnde dar v̊mbe en sal man nit wanen er 21he/ben bi quaden loue. Nů heb di gehort van kůnheit / Nů wil ic v 22sechen van siͤkerheit /

23Sikerheit^r) is ene důgt inde is al sůlk. dat man / sculdig is te haistene. 24diͤ saken diͤ begůnnen / sin ten ende tebrinchene. Jnde dat segt diͤ 25wise / man. Julius cesar diͤ keiser. hiͤne wainde niͤt ge/dain heben. als 26lange als hiͤ iͤt te důne hadde. / Nů sal ic v. sechen van troistigheide. /

27Troistigheit is ene důgt. diͤ den minsche / troist. tegens diͤ harde 28saken van der auen/turen. Want int v̊ngeual salman hope heben / 29wel te varen. Vort sal man ak v̊ntsiin. dat na / den gůden gelůk. v̊ngeual 30dicke gesciͤt. Mar / diͤ sake diͤ mest tegens troist is. dat is angst / Want 31⁺ diͤ angst segt tůt den minsche. Dů salt // steruen. troist antweͤrt. mi en 32růks. Want v̊p / sulke vůrwarde^s) quam ic int leuen. dat ic drůt / soide. 33Want dat man leͤnt dat is man sculdig / wiͤder te geuene. Jc en sal dirste 34nit sin. diͤ ge/storuen heuet. nog diͤ leste. J̊t is dwasheit tůn/siͤne. des 35man niͤt v̊ntgain enmag. / Jnde angst / diͤ seget. man sal di dat houet af 36slain. / troist antwert. W̊ viͤle ẘnden dat ic hebe. iͤn sal mer / van enre 37steruen. Angst diͤ seget. dů salt ster/uen in vriͤmden lande. troist 38antwert. Alse swar / is mi diͤ doit in minen hůs als drůte. / Angst / diͤ 39seget dů salt iůng steruen. Troist antwert. / mi^l) is beter dat ic iůng 40sterue. dan ic so lange / leuede dat ic mins doits begerde. Diͤ giͤne 41stir/uet ait gnůg. diͤ nit langer leuen en mag. / Angst diͤ seget. du salt 42steruen sůnder begra/uen. troist antwert. iͤts klene scade. en bin ic / nit

q) hier ontbreekt is

+ 37

r) de eerste i (of iͤ?) overgeschilderd door sierletter

+ 38

s) a verbeterd uit e

l) i verbeterd uit e

[p. 368]

1gedekt mit der erden. ic sal gedekt sin mit / den hiͤmele. Gragt en 2wůrden niͤt gemakt / v̊mb diͤ doden mar v̊mb diͤ leuenden. Want / dene 3stiruet in water. dander in viͤre. sůlk / wůrt verslagen. nů en soiden diͤ 4⁺ leuenden tůt // den doden niͤt kůnnen geraken en deden diͤ / graf. 5Angst diͤ segt. man sal quait van di spre/ken. Troist antwert. iͤt quait 6spreken van den / luden is mi eͤns loues weͤrt. Sine důnt nit v̊mb / min 7verdiͤnte. Mar v̊mb dat si niͤt bed en wiͤ/ten te sechene. Angst diͤ seget. 8siͤ ẘ man vol/get den riken man. Troist antwert. Sine vol/gen den man 9nit mer sine penninge inde sin / gůt. also volget diͤ hůnt den doden 10parde. Nog / seget angst. ic hebe min gůt verloren. Troist / antwert. 11důn růk. En ander verloist er důt / gekriͤgs. Jnde motg^u) gesciͤn du haits 12di seluer / verloren ouer mits hůre. Angst diͤ seget ic / hebe mine 13kinder verloren. Troist antwert diͤ giͤne is dol diͤ screiet den doit van 14doitliken / saken. Aldus můgt di siͤn dat angst genen / gůden raid en 15giͤuet in diͤse werelt. Jnde diͤ / wise man diͤ seget. dat angst maniͤgen 16man / heuet důn stůrten inde sternen. Jnde dat dar / meͤr saken sin diͤ 17v̊ns verueren. diͤ niͤne ge/sciͤn dan der giͤnre diͤ gesciin. Dar v̊mbe hůt / 18⁺ dat gi niͤne růpt vor den slag. Want man // v̊ntsiit viͤle saken diͤ nůmmer 19en gesciͤn. /

20Stedigheit is ene důgt. inde is al sulik dat / man sculdig is te wesene. 21van enre mani/ren inde van enen gelate. in sir armůde inde in / sir 22richeide. Want diͤ dait van gůder pinsingen is. dat man v̊me hoit in 23vriͤden. inde in enre / maniren. Want diͤ wise man^v) diͤ segt. du bist 24sculdig / te wesene stark inde gehertig tegens diͤ felle / saken. Jnde 25tegens diͤ gůde willig. Mar iͤt sin viͤ/le lude also geseit in v̊ren sin. dat si 26nů begůnnen / heben. dat siͤt tehans laten Jnde dat si nů wil/len. dar en 27sulen si des anderen dages niͤt v̊mb / geuen. Jnde in v̊r richeit sin si 28vromig inde / willig. Jnde als v̊n iͤt misvalt sone kůnnen si / v̊n nit 29gehelpen. Jnde sulke lude diͤ en sin niͤts / weͤrt. W̊ sal ic den giͤnen 30gelouen. diͤ en geͤn / tit v̊m seluer en hoit in enre gedagte. Dar / af 31kůmpt dat^w) man viͤle ambagt begript. Want / hiͤ prist ander lude 32ambagt inde lastert dat / sine. Nů wil ic v sechen van 33gedogshamheit. //

34⁺ Gedogshamheit is ene důgt diͤ gedogt bli/delik diͤ harde sake. diͤse 35důgt is arsedie / van den anderen důgden. Want diͤ giͤne diͤ is / wel 36genesen. diͤ gůdertirenlik gedogen mag. / des hiͤ nit gebetern en can Dar 37v̊mbe segt diͤ / wise man. dat man sculdig is tegedogene. / mit gůden 38sinne al dat dauenture giͤuet. Want / diͤ siͤke diͤ v̊me seluer nit hůden en 39wil diͤ makt / quaden arseter. Want en is gene sake so ligt. / si ensi swar 40den giͤnen diͤse node důt. /

+ 39

u) lees mogt

+ 40

v) man boven de regel toegevoegd

w) hier ontbreekt di

+ 41

[p. 369]

1Getempertheit is ene důgt. inde is her/heit van reden tegens 2v̊nsůuerheit. / inde tegens diͤ quade wille. Jnde diͤs důget is / 3sirheit inde hogeit van allen leuene. Jnde sẘnre van allen vernoiͤ. Van 4diͤser důgt sprikt / diͤ wise man dar hiͤ seget aldus. Js dat vat / niͤt rene 5nog sůuer en is. al dat du drin / důs dat sal bederuen. Scůwe diͤ genůgte / 6van den vlesche. Want diͤ genůgte is harde / quait. diͤ drůfheide bringt. 7Van getemp/ertheit kůmpt mate. //

8⁺ Mate is ene důgt dar man miͤde bedwinchet / behagelheit. inde den 9wille den man he/uet van ouerdait te důne. Van diͤser důgt 10sprekt / diͤ wise man dar hiͤ seget. Jn allen saken dar is / mate. Jnde diͤ 11ouer mate důt. hiͤne mag gene / sake te regte důn. Wil v̊me diͤ minsche 12cleden / inde behagel maken. hiͤ sal siͤn dat hiͤt dů rede/lik. Want alle 13kledinge inde alle behagelheit / en sin nit redelik. Js dat diͤ behagelheit 14van bu/ten nit redelik en is. iͤt toigt dat therte van / binnen niͤt redelik 15en is. Jn elken minsche sin / twe beruringen. dene van den ligame 16dander / van der herten. Jnde int giͤne van den ligame. / sin wi v̊ns 17sculdig te hůdene van dorperlik / te gane. Jnde van saken te důne dar 18wi v̊ns / seluer altesere miͤde verwermen. Want als man / altesere 19verweͤrmt. dat blůt verrů[rt] v̊me. Jnde diͤ můt diͤ pint v̊me. Jnde dat 20ansigt wůrt / heͤt. Jnde in diͤn saken en mag man gene důgt / průuen. 21Twe beruringen sin van sinne. dat / is gedagte van reden. Jnde wille. 22⁺ gedagte / důt besůken diͤ sake. Jnde diͤ wille důtse důn. // Jnde nů můt 23also sin dat reden vrow si. Jnde / dat wille getempert si bi regte. Want 24wille en / dreget nit ouer en mit reden v̊nder wiͤn si is / bi naturen. Want 25dat herte dat getornt is. / dat slait inde diͤ ligame diͤ biͤuet. inde dat 26an/sigt wůrt heͤt. Jnde sůme lude sin so mester / van vren herten. dat 27si dat wel bedechen kůn/nen. Jnde dar v̊mbe segt diͤ wise man. dat 28man / niͤt siͤker wiͤten en mag. wan er ens minschen. / herte wel 29tegemake is of tůngemakebi sinen / ansigte. nof bi sinen worden. Want 30iͤt sin du/sent manire van luden. Manlik heuet sinen / wille inde sinen 31můt. Jnde diͤ wise man diͤ / seget. dat wi in diͤsen saken sculdig sin / te 32volgene [der] naturen. Want is en man krank / van ligame. Jnde van 33ligten sinne inde van / gůden. [man] iͤser niͤt sculdig af te makene 34rid/der mer klerk. Jnde is hiͤ stark inde cůne. man / iͤser beͤt af sculdig 35te makene ridder dan klerk. Want man mag hůme nit beniͤmen diͤ 36ma/nire diͤ v̊me nature gegeuen heuet. Jnde man / is hůme nit sculdig 37⁺ te settene tůt ambagt // dat hiͤ niͤt leren en mag. Mar is dat geualt dat / 38man v̊mbe noit enen man tanbagt seͤt dat niͤ/ne geuo̊gt tůt sinre 39vrůtscap. of tůt sinen / ligame. hiͤ iͤser sculdig so groten vliit ane te / 40lechene. is. dat hiͤt nit erlik důn en mag. dat / hiͤt dů so hiͤ minst mag 41v̊nerlik. Want wi en / sin nit so viͤle sculdig te pinsene. tegewinne/ne 42dat gůt. dat wi nit gekrigen en cůnnen. / als wi sculdig sin diͤ quaitheit 43te scůwene. /

+ 42

+ 43

+ 44

[p. 370]

1Scemte is ene důgt. diͤ hoit reden in eten / inde in drinken. inde in 2kledinchen in/de in anders wesene. diͤ wise man seget. dat / nature 3wel versag reden in den minsche te / makene. Want siͤ sette te vorscine 4dat scoin/ste dat diͤ minsche heuet. dat is dat ansigte. Jnde tander deͤl 5van den ligame. dat niͤt sco/ne en ware te siͤne. diͤ hůt si. dat sin diͤ liͤden / 6diͤ gegeuen sin ter naturen. van manne inde / van wiuen. Want al diͤ giͤne 7diͤ scemte he/ben. diͤ bergen diͤ liͤde. diͤ niͤne betamen te siͤ/ne. Als man 8⁺ sprekt so sal man hoiden scamte. // Jnde man sal si nit nůmen. bi v̊ren 9name en / si hemelik. Js dat man spreket van groten sa/ken. man sal niͤt 10spreken van saken diͤ man / begripen mag. Van diͤser scamte van 11spreke/ne. segt diͤ wise man aldus. Diͤ man diͤ irre is diͤ / sal irliken 12spreken. Jnde diͤ blide diͤ sal sechen diͤ / blide worde. Vort segt hiͤ. dat 13niͤman en is sculdig / tůnderuindene den heimeliken rait. van enen / 14anderen. Jnde is dat man tegens v v̊ndekt si/nen rait. hůt v. dat giͤt nit 15vort en sechet. v̊mb / drůnckenscap nog v̊mbe iͤrst. Want diͤ strale diͤ / 16gescaten is. diͤne mag niͤt wiͤderkeren. /

17Ůnthadenisse is ene důgt. diͤ bedrůkt den qua/den wille van eten 18inde van drinchen. Jͤt / irste půnte dar af dat is. dat man sine spise 19rede / er tit is tetene. Vort sal man huůden dat man / nit alte lecker en 20si v̊p gůde spise. dar v̊mbe / segt diͤ wise man. manlik diͤ hůde inde 21vor/siiͤ sine magt inde sine mate. Want diͤ giͤne / diͤ mer enen hellinc en 22heuet. diͤ en sal niͤt dinc/hen. v̊mb enen visg van vif. scillingen of van // 23⁺ tiͤnen. Jn anderen steden segt diͤ wise man. A / gůlsigheit. verẘster van 24allen saken. Jnde / hůngerig van gůder spisen. ic wil di wisen / van ẘ 25luttel diͤ minsche leuen mag van na/turen. Nature heuet gnůg an water 26inde an / brode. Vort sols du di hůden. dat du nit te viͤle / en eͤts. Want 27diͤ spise diͤ man te girlik iͤt. diͤ / kůmen dicke te vernoi inde sin dar na 28gehait. Vriͤnt merke als du eͤts inde als du drinks, dat / di diͤ spise nog diͤ 29drank niͤt vorder en sma/kt. dan tůschen den tanden inde den knop 30van / der kelen. Nů vint man viͤle lůde diͤ v̊mb diͤ / clene genůgte 31verlisen v̊r lif inde v̊r gůt in/de v̊r siͤle. /

32Cusgheit is ene důgt. diͤ agterwart drůkt / al v̊ncusgheit. bi 33getempertheit van / reden. Want is dat iͤt herte v̊me lait 34verwin/nen^x) v̊nsuuerheide. Jnde dat si is vrowe van / v̊me. sone heuet 35diͤ ligame gene magt. W/ant niͤman en mag v̊nsůuerheit diͤnen inde / 36hůme. Jnde diͤs twe saken en můgen nit ouer / en dragen. Want 37⁺ v̊nsůuerheit is ene genůg// te. der man sere begert. Jnde diͤ lůttel důrt / 38Jnde als si gedain is. so manse meͤr begert. / so si meͤr genůgt. Jnde wiͤ 39so in sůnden valt / of iͤt berowt v̊me te lest. of hiͤ heuets scande. / want 40diͤ dait is lelike. inde dat ende v̊nrene. / Dar v̊mbe i̊st ene lelike sake v̊m 41te settene in / den wille van den ligame. Jnde in deigendum / van so 42quaden saken. als diͤ ligame is. Jnde dar / v̊mbe sal diͤ scemel man altos 43pinsen in sir herte / ẘ viͤle diͤ nature van den minsche beter is. / dan diͤ

+ 45

+ 46

x) hier ontbreekt mit

+ 47

[p. 371]

1nature van den diren. Want diͤ dire en / pinsen nit dan v̊mb diͤ genůgte 2van v̊nkůsg/heide. Jnde dat is al ůr genůgte. Mar des min/schen herte 3is sculdig te pinsene v̊p diͤ důgt. / Jnde ẘ hi mest leren mag. Want diͤ 4minsche diͤ nit / en can. is regte als v̊nnůtte als en bilde dat ge/sniden 5of gevarwet is. Jnde is dat en man v̊nsuuer/heit důt. Jnde sin herte dar 6tů seͤt. hiͤne sal dar v̊m/be nit laten. hiͤne sůle pinsen inde důn ander 7duge/den. Want en dede hiͤ des nit so wer hiͤ regte gelik / den diren diͤ 8nirgen v̊mb en pinsen dan v̊mb v̊n/cusgheit. Nog iser ander reden war 9⁺ v̊mbe man scu // wen sal v̊ncůsgheit. Want iͤt is ene sake diͤ nit / erlik en 10is te důne openbare. Jnde enis geͤn sake / diͤ so hemelik wil wesen gedan 11als diͤ. Want is en / man v̊ntsteken miͤt v̊ncusgheide. hiͤ helt den wil/le 12inde diͤ dait. Jnde dat důt hiͤ al v̊mb scemte. Jn/de v̊mb te scu̖wene důlle 13minne. wil ic v sechen / wat důlle minne is. Dulle minne is en vir diͤ 14vůt / int herte. inde is geẘnnen bi genůgte van vles/ghe. Jnde bi gemak 15te hebene. Jnde is harde ẘnder/lik. Want iͤt verderft inde verbirn sine 16mester. / Jnde en genuůgt niͤt den giͤnen. diͤt heuet. Dat vir / van důlre 17minnen. kůmpt ter herten. bi den ge/make van den vlesche. Jnde 18kůmpt důr dogen. Jn/de water dat diͤt vir v̊t důt. dat kůmpt ter her/ten 19bi den vlesche te pinene inde te dwingene. / Jnde dan is dat water 20geẘnnen. dat diͤt vir v̊t / důt. Jnde dan so kůmpt twater dur dogen. 21Want / anders sins sone ginge dit vir niͤt wel v̊t. twater / en liͤpe den weg 22dat dit vir gegain hadde. Dar / v̊mbe sidi v sculdig te hůdene. dat diͤ 23quade ge/nůgte. en gene herscap ouer v en hebe. Want / diͤ ligame dar 24⁺ v̊ncusgheit vrowe af is. dar en // můgen ander důgden gene grote magt 25ouer / heben. /

26Jc heb v geseit hir beuoren. wat erlike sake / is. Jnde alle diͤ partien 27diͤ van erliken saken /kůmen. Mar nog en heb ic v. nit gefeisirt nog / 28geseit. wat saken erliker is dene dan dandere. / Mar nů můt ikt v. 29sechen. Jc heb v. geseit dat / behagelheit keͤnt diͤ saken dar dander dri 30důg/den inne sin. dat is regtigheit. inde cragt. inde / getempertheit. 31Van diͤsen driͤn is getempert/heit thogste. Jnde sech v. reden war v̊mbe. 32Bi ge/tempertheit hůt diͤ minsche v̊me seluer. Jnde / bi cragte. inde bi 33geregtigheit. so hůt hi inde / berigt sin lant inde sine lude. Mar hiͤ is 34sculdig / meͤr te minnen diͤ herscap van v̊me seluer dan / anders iͤnege 35herscap. Want diͤ wise man segt. / Dů sols merre herscap heben, mogts 36du din her/te verwinnen inde setten te reden. dan of tu twe/del van der 37werelt heͤts vnder di. inde du din her/te nit bedwinchen en cůnstes. 38Wilstu al diͤs sa/ken v̊nder di setten. so můts du diͤ seluer alr / irst setten 39⁺ vnder reden. Jnde so sal tu here we // sen van groten gůde. Js dat reden 40vrowe ouer / di is. Want geͤn man en mag geͤn regt gůt he/ben. hiͤ en si 41gůt alr irst. Nů heb di gehort van / diͤsen vir důgden. dat getempertheit 42diͤ hog/este is. inde behagelheit diͤ lageste. Jnde ic he/be v geseit reden 43war v̊mbe. Nů si di scul/dig te wiͤtene van den anderen twe důgden / diͤ 44dar bliuen. dat geregtigheit diͤ hogeste is. / inde cragt diͤ lageste. Jnde 45sech v reden war / v̊mbe. En is gen so grote cragt van herten. / nog gene

+ 48

+ 49

+ 50

[p. 372]

1so grote willigheit. Js dat mans niͤ/ne lede nog en du mit regtigheide. 2dat mant / iͤt sculdig is te hetene cragt mer felheit. / Jnde regtigheit 3heuet manigerhande am/bagt van dinste. Den irsten dinst is man 4scul/dig te geldene gode, den anderen sal man důn / sinen lande. Jͤt 5tirde sinen vader inde sinre / můder. Jͤt ander is man sculdig te důne 6also / als ic v. hir vormails geseit hebe. dar ic sprak / van gestelicheide. 7inde van den ses důgden diͤ / van naturen kůmen. Nů sal ic v sechen 8van / v̊rberliken saken. //

9⁺ Urberlik sake iͤs. als en man ene sake důt. / dar hiͤ hopet inde waint 10vrůme af he/ben. V̊rberlike sake is gedeilt in driͤ maniren / Dirste 11is in důgden van den ligame. dander / in diͤ gigte diͤ dauenture geuet. 12Tirde in důg/den van der herten. Also als is gůdertirenheit / inde 13vrůtscap. inde vriheit. Jnde anders diͤ dů/geden dar ic af gesproken hebe 14hir vormails. / dů ic sprak van erliken saken. Nů wil ic v sec/hen diͤ 15dugden van den ligame. dat is sconheit. / inde edelheit inde dapperheit. 16Jnde cragt. inde / groit te wesene. Jnde diͤse důgden bringen dic/ke 17merren scade dan vrůme. Want sine mů/gen nit ouer en dragen mit den 18důgden van / der herten. Dar v̊mb segt diͤ wise man. man / vint selden 19dat sconheit inde suuerheit te / gader bliuen. Edeligheit brinkt ak 20dicke / merre v̊nere dan ere. Want so diͤ man edel/re heuet gewest inde 21vromiͤger. inde milde/re. als viͤle is sin sůne mer gůnart. is dat hi / 22dorper is. inde blode. inde quait. Want diͤ důgt / inde diͤ name van den 23⁺ gůden manne. diͤ sal we // sen spiͤgel sinre kindere. nog v̊r důgt nog v̊r / 24quatheit en můgen nit verholen bliuen. Mar / si můten vort kůmen. 25Want so diͤ man hoger / man is. so man sine důgt inde sine quaitheit 26ere / weͤt. Mar wil diͤ wiͤten wat regte edelheit is. / hort wat diͤ wise man 27draf seget. Edelheit is / ene siͤker důgt. diͤ giͤuet gůdertiren herte. / inde 28hoge. inde kůne te verklimmene. alle / sake inde alle ẘnder. Jnde te 29wirkene bi na/turen. Jnde diͤs saken diͤ en můgen nit kůmen / sůnder 30van důgden van herten. War v̊mbe / sal ic den giͤnen edel heiten. diͤ fel 31is inde / quait inde dorper. diͤne mager nit af heben / dan den name. 32Jnde ic dů quait geͤf ic name / dar hi nit ane en heuet. Jnde ic hadde 33liͤuer / sůne te wesene des quaitsten mans van mi/nen lande. Jnde ic als 34vrůmig ware als a/lexander was. dan ic diͤ quaitste van minen / lande 35ware. Jnde ic alexanders sůne ware. / Jnde is. dat in edelheide enege 36vrůme is. / dat is dar diͤ wise man af seget. Jc sal v / sechen dat beste 37⁺ eigen dat des gůden mans // kinderen bliuet van vren vadere. nog gen 38gůt / en is so rikelik. dat is tlof inde dere. van sir gro / ter vrůmigheit. 39Jnde van sinen scone leuene. / Jnde diͤ rowe heuet inde scande, van 40allen / quaitheit te siͤne. Jnde dit is regt edelheit. Mar van anders den 41dugden van den ligame. / wat gůde kůmpt draf. Meͤr heber draf diͤ di/re 42dan diͤ minsche. Want en is niͤman alse / stark inde alse groit van ligame 43als en elpen/dir. Jnde niͤman en is van so groten ligame / als diͤ keͤmel. 44Jnde en geͤn man en is alse snel / alst re. Mar ic mag sechen als man 45seget / des auents sal man den dag louen. Jnde des / morgens den wiͤrt.

+ 51

+ 52

+ 53

[p. 373]

1ter doit so wetman van / wat důgden manlik gewest heuet. gi hebt 2gehort van den důgden. van der herten. Jn/de van den důgden van den 3ligame. Nů sal / ic v. sechen van der gigte van der auenture n. /

4Diͤ gigte diͤ dauenture geuen mag. dat / is richeit. inde hoget. inde 5⁺ ere. inde lof. / Ter richeit behort. grote masnede. inde groit // gůt. 6inde scone cledere. inde grote hůsinghe. Jnde / wil di huse maken, gi 7en siit v. nit sere sculdig te / bekůmmerne. v̊mb grote hůse te makene. 8Mar / hiͤ is sculdig aise viͤle te hodene dat iͤt hůs erlik / dar miͤde 9gehoiden si. Want diͤ here en is nit / sculdig geert te wesene důrs hůs 10wille. Mar / dat hůs is sculdig geert te wesene důrs he / ren wille. Want 11en geͤn hůs en is clene dar / viͤle gůder lude in wandelt. Mar dat grote / 12hůs wůst důt den here scande. alse diͤ here / diͤ te voren was. hilt rike 13inde vervolt. Jnde / heb di en rikelik hůs inde en groit lant. gi / en sůlt 14te min in pinen nit wesen. nog en / sůlt v̊ntgain den dag van der doit. 15Als wale / sůl di steruen. si diͤ di rikste man van der we/relt. als dalr 16armste. Want grote huse nog / groit lant. nog viͤle gots inde siluers diͤ 17en / scirmen den minsche niͤt tegens diͤ doit. / Regte also gůt iͤst gůt den 18giͤnen diͤ vol is van / girigheide. Jnde van angste. als is ene rode var/we 19enen manne. v̊p te siͤne diͤ quait ogen heuet. / Man sal te maten 20⁺ timmeren. Want also scire // slait diͤ doit enen kůninc in sinen torne. 21als e/nen armen man in sinen clenen hůs. Jc heb. v. / geseit van 22timmerinchen. Nů wil ic spreken van / masneden. Alr irst is diͤ here 23sculdig den giͤnen / diͤ v̊me dinen te geuen des si bedůruen. Vort / so 24is diͤ giͤne dan sculdig den ligame te pinen ins / heren v̊rbur. Jnde v̊r 25ligame is sculdig te we/sene gereͤt. tůrs heren gebode. Mar therte is so / 26vri. dat diͤ here nit bedwingen en mag. Want / diͤ vangenisse van den 27ligame dart inne beslo/ten is. en bedwinget nit. hiͤne dů sine wille 28te/gens den ligame. dar v̊mbe sůl diͤ siin. datgi al/sůlik siit tegens vwen 29knape. als gi wilt dat / hiͤ tegens v. si. Als dicke als gi dinkt wat magt / 30gi ouer vwen knape hebet. so gedinkt dat v. / knape. als sulke magt ouer 31v. heuet. Alr irst / is diͤ knape sculdig te hůdene. dat hiͤ si van / sulken 32můde. Jnde van sulker maniren. als sin / here is. Js sin here^y) tornig. hiͤ 33en sal gene blitscap / maken. Jnde sprekt sin here, hiͤ is sculdig te / 34swigene. Vort is diͤ knape sculdig te hůdene. / dat hiͤ sinen here genen 35⁺ man en loue. den hiͤ // niͤt sculdig en is te louene. Dar v̊mbe segt diͤ / 36wise man. sig dat tu den man wel kins. den du / loues. so dat diͤ giͤne den 37dů loues gene scande / draf en hebbe. Want en is hiͤ des loues nit wert. / 38so důs du v̊me scande. inde diͤ seluer miͤde. Vort / so sal diͤ knape van 39v̊me důn vrecheit. inde v̊n/suuerheit. Dar v̊mbe segt diͤ wise man. Hůd 40di / dat du niͤt girig en sis. want diͤ girige man en / kriget nummer gnůg. 41Jnde dat hiͤ v̊me hůde / dat hiͤ nit bedrogen en werde mit dullen gela/te 42van wiuen. Want diͤ giͤne diͤ sin herte verlist. / diͤ mag clene prisen tgůt 43dat v̊me bliuet. Vort / sal v̊me diͤ knape hůden dat hiͤ vme niͤne be / růme.

+ 54

+ 55

y) here boven de regel toegevoegd

+ 56

[p. 374]

1Hůt di dat du dine werke niͤne priͤs. Jn/de der ander niͤne lasters. Vort 2sal hiͤ v̊me hů/den dat hi nit te viͤle en etsche^z) sinen here. Want / diͤ wise 3man diͤ segt. dat diͤ giͤne diͤ swiget meͤr / heuet van den guden here. dan 4diͤ giͤne diͤ dar / esgt. Want diͤ gůde man diͤ pinst meͤr v̊p sinen / knape. 5dan diͤ knape seluer důt. Jnde diͤ sake / dar wi v̊ns drůmme hůden sulen. 6⁺ diͤ wiͤst vns / diͤ wise man dar hiͤ seget. Groit lof inde groit // ere iͤst den 7armen manne. als hiͤ is van sůlken / dinste. dat genůgt den můgenden 8inde den riken. / Diͤ manire van den knapen is sůlik. dat hiͤ scul/dig is 9te důne al dat v̊me sin here gebůt. Want / diͤ wise man diͤ seget. Js dat 10diͤ knape qualik ge/togen inde geleͤrt is. diͤ scande en is sine nit. mar / 11sins heren. Mar bouen alle dink sal v̊me diͤ kna/pe hůden. dat hiͤ gen 12smeker en si. Want tquaits/ste liͤt van den knape. dat is diͤ tůnge diͤ 13smekt. / Mar hiͤ sal sulken here kiͤsen. des hiͤ ere heuet / of hiͤ v̊me diͤnt. 14Want diͤ dinst van den knape / is geert v̊mb diͤ důgt van den gůden 15here. /

16Engene sake sone betemet so wel der quader / herten inde der lagere. 17als richeit te minne/ne. Jnde en gene sake is erliker dan richeit te / 18versmane. Js dat manre niͤne heuet. Jnde diͤse / heuet diͤ isse sculdig 19vrilik te geuene. Jnde sech / v war v̊mbe. Dirste is v̊mb dat. dat tleuen 20is / kůrt. dat verbid v̊ns. dat wi gene lange ho/pe en heben. Want alsi 21wi huden. wine wiͤten / nit ofwi morgen wesen sůlen. Want gen man // 22⁺ is geluckig in allen saken. Mar wi sin sere be / drogen mit diͤn. dat wi niͤne 23pinsen v̊mb diͤ / doit. Want diͤ giͤne diͤ waint wesen int begin/sel van 24sinen leuene. hiͤ is int ingain van sinre / doit. Dar v̊mbe soit diͤ minsche 25pinsen v̊p dit / wort ic sal steruen. dat is dirste reden war v̊m/be niͤman 26richeit begeren en sal. Dander reden / is sůlik. dat girigheit van gůde 27benemt diͤ dů/gede. Dar v̊mbe segt diͤ wise man. diͤ giͤne he/uet verloren 28alle gůt. inde heuet diͤ důgde ge/laten. diͤ altois pinst inde pint v̊mb gůt 29te ga/deren. dar v̊mbe seg man. dat diͤ giͤne van gro/ter herten is. diͤ also 30sere prist goit als loit. in / loit als goit. Mar bi auenturen diͤ vrecke sal / 31sechen. gůde here gi vrag mi wes ic leue. War / dat ic niͤt en hadde. Jͤne 32ware nummer so edel. / Jͤne soide wesen v̊nwert. na diͤn dat ic hebe. / 33na diͤn bin ic gemint. Diͤ nit en heuet. diͤ is qua/lik gelouet. Mar diͤ gnůg 34heuet. diͤ heuet ere / inde vrinde. Jnde is gehoiden ouer enen gůden / 35man inde ouer wis. Al dit seget diͤ vreke. Mar / dat důt v̊me nit dan 36⁺ v̊nere. Want diͤ wise man // seget. dat girigheit van richeit irst benam / 37den gůden wille. Jnde v̊neͤrde dere van der / werelt. Jc heb v. geseit twe 38reden. war v̊mbe / niͤman richeit begeren en sal. Nů sal ic v. / sechen 39tirde. dat is. dat geͤn gůt dat man / gadert. mag veruollen den girigen. 40Want / so hiͤ meͤr heuet so hiͤ meͤr begeͤrt. Mar diͤ / giͤne is rike den 41genůgt dat hi heuet. Js / dat din ligame inde din houet. inde dine / liͤde 42tegemake sin. War v̊mbe soits du meͤr / heben. Want diͤ wise man segt. 43Als viͤle als / girigen mans gůt wast. als viͤle wast sine / girigheit. Jc heb

z) lees esche

+ 57

+ 58

+ 59

[p. 375]

1v. geseit driͤ reden nů sal / ic v. sechen dat virde. dat is. dat diͤ giͤne 2num/mer siͤker en is diͤ viͤle heuet. Want var diͤ / vwen weg. Jnde vůr di 3viͤle gůdes. gi sůlt / angst heben. dat man v. doit sůl slain, dar / v̊mbe 4segt diͤ wise man. dat diͤ giͤne diͤ nit / en dregt mag kůnliken singen vůr 5diͤ diͤ/ue. Diͤ vifte reden is. dat dat gůt altois / sin egen wil maken. van 6⁺ den giͤnen diͤt / wiͤnt. Dar vůmbe segt diͤ wise man. ic pine / / mi min gůt 7vůnder mi te lechene. nit mi vůn /der min gůt. Dar v̊mbe wil ic dat gi weͤt / 8dat diͤ giͤne en is geͤn gůt vreke. diͤ hůder / is van groten gůde. Mar diͤ giͤne 9is en gůt / vreke diͤ erlike leuen kan mit klenen / gůde. Jnde diͤ erlik 10dragt sin armůde. Jnde / diͤ meͤr v̊ntsiͤt scande dan doit. Want iͤt is / en 11harde erlike sake blide armůde. Jnde diͤ / giͤne en is nit arm diͤ luttel 12heuet. Mar diͤ / giͤne diͤ meͤr begert dan hiͤ heuet, diͤ is arm. / Wil diͤ wesen 13rike so pinst nit tegewinne/ne. Mar girigheit te latene. Want diͤ 14cůrtste / weg diͤ iͤnig is richeit tegewinnene dat is / richeit te versmane. 15En man mag alle dink / versmain. Mar hiͤne mag alle dink nit heben. / 16Dar v̊mbe is rikere darmste man diͤ nit meͤr / en begert. dan diͤ rikste 17man diͤ meͤr begeͤrt. / Want diͤ arm man. mag meͤr v̊ntsechen dan / diͤ 18rike geuen mag. Mar wil diͤ wiͤten diͤ ma/nire van der gůder richeit. diͤ 19wil ic v sechen / Diͤ irste manire is dat diͤ minsche gecrige / inde beiage 20⁺ des hi bedarf. dander manire // is sulik. dat v̊me genůge dat hiͤ heuet. 21Jc / hebe v geseit van richeit. Nů wil ic v. sec/hen van hogeide /

22Wi sin sculdig te hebene getempert/heit in hogeit tegewinnene. 23Want / so man hoger kliͤmt. soit vallen swarre is. / dar v̊mbe segt 24diͤ wise man. diͤ niit heuet / maniͤgen magtiͤgen man důn stůrten. W / ant 25diͤ grote saken diͤ vallen bi v̊n seluer. / Ligtelik gewinman dar dauenture 26helpt. / Mar man hůt niͤt ligtelik. dat man geẘn/nen heuet. Jnde soit 27hůs hoger is. soit vres/liker veld. Jnde iͤt geveͤlt alre dikste. dat diͤ / 28důnre slait in diͤ hoge hůs. Jͤt ambagt van / den hoge manne is sůlik. dat 29hiͤ sal pinsen / te důne. důrbur van den lůden. Jnde v̊r min / ne inde v̊r 30vrinscap tegewinnene. Want diͤ / man diͤ herscap heuet. v̊m is geͤn dink 31so / gůt. als gemint te wesene. van den lůden. / Jnde en gene sake is so 32vreslik als gehait / te wesene. Want diͤ gemente van den luden / 33⁺ begeren den doit. van den giͤnen den si haten. // Dar v̊mbe segt diͤ wise 34man Jͤne hoide den giͤ/nen nit ouer magtig. diͤ gehait is van den / giͤnen 35diͤ v̊nder v̊me sin. Want hiͤ můtse v̊nt/siͤn. Jnde als diͤ here důt v̊nregt 36inde scande / den giͤnen diͤ v̊nder v̊me sin. Jͤt gevalt dicke / dat si vallen 37in wanhope. so dat si setten in / auenture. v̊n seluer inde v̊r gůt. Jnde 38důn / sulke saken diͤ nit gebetert en můgen wesen. / Jnde manig man 39heuet dar miͤde verloren ge/west. an liue of an gůde. /

40Glorie is en groit lof. van tegewinnene / vrůmigheit. of van anders 41iͤneger sconre / dait. diͤ vermeͤrt is in maniͤgen anderen ste/den. 42glorie is als viͤle te sechene. als vermeͤrt/heit. Dar v̊mbe segt diͤ wise man. 43dat ver/meͤrtheit. makt den gůden man diͤ doit is / wiͤder leuende. Jn 44anderen steden segt hiͤ dar / tegen. diͤ doit diͤ verv̊nwert. vermertheit. / 45Want si trekt tůt hůr den hogen. inde den / lagen. Mar wi pinen v̊ns so

+ 60

+ 61

+ 62

[p. 376]

1viͤle v̊mb glorie / te gewinnene. dat wi liͤrer heben gůt man / te scinene 2⁺ dan te wesene. Jnde heben liͤuer // quait man te wesene dan te scinene. 3Dar / v̊mbe segt diͤ wise man. Valgs ere helpet. / inde nie lugen helpt. 4Mar diͤ glorie van / der lugene. diͤ kůmpt wiͤder te scanden. bede / in diͤs 5werelt inde in dander. Dar v̊mbe segt / diͤ wise man. glorie en is el nit 6dan en wint / in diͤsen sterfliken leuen. Jnde en gene důg/de en mag dar 7af kůmen. En si dat si miͤt an/deren důgden gescelscapt si. Mar diͤ 8winnen / wille diͤ regte glorie, hiͤ sal siin dat hi sůlk / si als diͤ lůde van 9v̊me wanen. Want is dat / hiͤse waint gewinnen mit valsger dait. dan / 10mag nit wesen. Want diͤ regte glorie diͤ wůr/telt inde wast altois. Mar diͤ 11valsge diͤ valt / gelike den bladeren van den bome. Jc heb / v. geseit wat 12v̊rberlik sake is. Nů sal ic v. sechen wat sake v̊rberliker is dene dan 13dan/der. Jͤt is manig man diͤ liͤuer heuet grote / ligame dan richeit. Jnde 14en ander heuet liͤ/uer richeit dan groten ligame. Jnde also / ist van der 15gigten van der auenturen Jnde / van den důgden van den ligame. Want 16⁺van / / den důgden van den ligame is dene beter / dan dandere. Want 17iͤt is beter gůde cragt. dan / groit ligame of dapperheit. Want diͤ gigte / 18van der auenturen is ak beter dene dan dan/dere. Want iͤt is beter gůde 19vermartheit dan / richeit. /

20Diͤ vifte manire van rade dat heb ic v / geseit. dat is. van diͤn dat tegen 21bederf/lik sake is inde erlik. Twe saken sin dene te/gens dander. 22dat is als dene nit ouer eͤn en / dragen mit den anderen. Mar so viͤle wil 23ic / dat giͤ weͤt. dat gene sake erlik en is si en si bederflik. nog gene sake 24is bederflik si en / si erlik. Want als ene sake is bederflik dar / můt 25bederue afkůmen. Jnde is ene sake /erlike si můt v̊ns tůt v̊r trechen miͤt 26v̊re / hoget. Mar iͤt sin sulke lůde. diͤ wanen dat / manige sake bederflik 27si diͤ harde v̊nerlik / sin. Want si wanen dat bederflik sake si. is / dat en 28man meͤrret sin gůt mit ander mans / scade. Mar dats meͤr tegens nature 29⁺ dan diͤ / doit. nof armůde nof pine. Want is dat en // man en anderen 30sin gůt niͤmt. v̊mb sine te / meͤrren. dan verv̊nwert hiͤ diͤ minskil^aa) 31gescel/scap diͤ van naturen kůmpt. Mar als weil / als nature gehingt dat 32manlik liͤuergewint / te sir behůf dan ten anderen, als welverbit / si. dat 33niͤman sin gůt en merre mit ander / mans scade. Jnde diͤ giͤne diͤ scade 34důt en ande/ren. v̊mb sinen vrůme te důne. of hiͤ waint / dat hiͤ nit 35misdůt tegen nature. of hiͤ ordelt / in v̊m seluer. dat man meͤr scůwen 36sal armů/de dan scande. Jnde waint hiͤ dat hiͤ nit en / misdůt. tegens 37nature. hiͤn is gen man. Jnde / waint hi dat man mer scůwen sal 38armůde / dan diͤ sůnden van v̊nregt te důne. so is hiͤ / bedrogen inde 39doit. Want viͤle vresliker sin / diͤ quaitheit van der herten. dat is v̊nregt / 40te důne. dan diͤ scade van den ligame. nog / van der auenturen. dat is diͤ 41doit of armůde. Mar bi auenturen man sal mi vragen. he/re dů ic quait. 42of ic van hůnger sterue. of / ic enen manne sine spise niͤme. Jc sech ia / 43⁺ gi. Want gi siit sculdig mer te minnene. // diͤ důgden van v̊r herten dan

+ 63

+ 64

+ 65

aa) lees minslik

+ 66

[p. 377]

1v v̊nsalig le/uen. Want also als diͤ quaitheit van der herten / sin swarre 2dan van den ligame. also sin bete/re diͤ důgt van der herten dan van den 3liga/me. dar v̊mbe en sůl di gen gůt so sere minnen / dar gi miͤde můget 4verlisen den name van den / gůden manne. Want en geͤn erts gůt mag 5v. / den naim wiͤder geuen verlis dine. Mar ẘ is / dat. dat diͤ lude niͤne 6kinnen den laster inde / diͤ scande diͤ is int gewinnen. of v̊m důnkt dat / 7si důn dat erlik is. of si důn sůnde al willens. / Jnde důn si sůnde al 8willens so sin si verloren. / Want si gelaten of si gůde lůde waren. 9Want / hadde en man en vingeren. dar diͤ steͤn sůlk / kragt af hadde. dat 10man den man niͤt siin en / mogte. dar vͤmbe dede hiͤ quait diͤ sůnde en / 11ware nit te mindere. dan of man v̊me sage. Mar diͤ gůde man diͤ en důt 12gene sake hiͤne / wil wel dat manse wete. Jnde is dat gi v hůt / van quait 13te důne. v̊mb dat gi v v̊ntsiit dat / mant wiͤten sal, giͤne lait nit v̊mb 14⁺ důgde. / Mar v̊mb dat. dat gi v̊ntsiit dat diͤ ligame // v̊ntgelden sal. Jnde 15in diͤsen saken. so si di van / den naturen van den diren. Want diͤ wolf 16diͤ / v̊ntsiit al diͤ kůlen. dat hiͤ dar gewagt waint / wesen. Jnde diͤ vůgele 17wanen altois vallen in / den strik. Dar vmbe seght diͤ wise man. diͤ gů/de 18man hůt v̊me van sůnden. v̊mb diͤ minne / van v̊nsen here. Jnde diͤ 19quade v̊mb den angst / dat hiͤs v̊ntgelden sal. Mar is. dat gi vwen sin / 20seͤt v̊p ene sake diͤ v̊rberlik is. Jnde gi darna / siit dat si lelik is te důne. 21Jͤne seche nit dat gi / lait v. v̊rbůr te důne. Mar ic wille dat gi ver/stait. 22dat gene sake diͤ lelik is te diůne. mag / v̊rberlik wesen. Mar man siit 23dicke. dat en / erlik sake. diͤ nit en schint orberlik te wesene / kůmpt tůt 24sůlken ende. dat dar groit v̊rbůr / af kůmpt dar man nit vor en hůt. Jnde 25van v̊nerliken saken nog int beginsel nog in tin/de. en kůmpt dar 26nummer v̊rbur af. Dar v̊mb / segh ic v. diͤ důn wille v̊rberlik sake. Jnde / 27erlike. diͤ swige van der v̊rberliker Jnde hoide / v̊me an derlike. /

28⁺ Urint ic wil di des bidden inde wairn // ẘ groit armůde of v̊ngeual 29so dů heues dat / dů di hůts vůr scande. Want diͤ wise man diͤ / 30seget. scande gedůrt langer dan armůde. /

31Man vint viͤle lůde diͤ geliken den giͤnen / diͤ diͤ stůrtkarren vůren. 32Want si sorgen / sůme wile meͤr. v̊mb v̊r karre diͤ nit tinscilli/nge 33wert en is. dan v̊mb v̊r part dat wel tiͤn/půnt wert is. Want si setten v̊r 34karre v̊nder dak. Jnde v̊r part laten si in den wint inde in den re/gene. 35Nů wil ic v. diͤsen sin beduden. diͤ karre / dat is diͤ ligame van den 36minsche. Jnde dat part / dat is diͤ siͤle. Also als diͤ karre nit důn en mag / 37sůndert part, sone mag nit důn diͤ ligame / sůnder diͤ siͤle. Mar iͤt is en 38dode sake. Jnde diͤ / giͤne diͤ diͤ karre v̊nder dak vůrt. Jnde sin part / 39drůte lait. dait^ab) is diͤ gene diͤ meͤr sorget v̊mb / den ligame dan v̊mb diͤ 40siͤle. /

+ 67

+ 68

ab) lees dat

[p. 378]

1Urint ic wil v. troisten in vwen v̊nge/ual inde in vwen pinsinghen. 2also als / ic kan. gi wet wel dat wi van niͤte kůmen / Jnde leuen inde 3⁺ sin so lange dat wiͤ wiͤder / te niͤte kůmen. Jnde dar v̊mbe si wi scul // dig 4meͤr te sorgene inde veruert te wese/ne dan v̊mb iͤnege sake diͤ v̊ns 5gesciͤn mag. / Jnde sint dat wi v̊mb diͤ grote saken niͤne / pinsen. nog en 6sorgen. sone pinst nit v̊mb / dͤ minren. Want diͤ v̊p dat grote nit en / 7agt. diͤ en sal v̊pt clene nit agten. /

8Urint antwerde mi. wilk beter is. of vr/ůtscap of reden. Jnde en wiͤt 9dis nit. / ic wils v berigten. Jc seche dat reden beter / is. inde sech 10v war vͤmbe. Dirste is. dat vrůt/scap wel is sunder reden. Mar reden en 11is / geͤn tit sůnder vrůtscap. Also als diͤ man / diͤ gnůg weͤt. Jnde diͤ sine 12vrůtscap tege/nen werke bringen en wille. dan is geͤn / reden. Dander 13reden is war v̊mbe reden / beter is dan vrůtscap. Want torne verkirt / 14wel vrůtscap. Mar reden diͤ důrt altois. / Also als diͤ man diͤ in wanhope 15is. Jnde diͤ / wel wet. wragt hiͤ dar miͤde dat hiͤ ver/důmpt ware. mar 16reden diͤ en lats v̊me / nit důn. Engen man en kan sinen torne / 17⁺ bedwinchen. en si dat reden dar miͤde // werke. Tirde war v̊mbe reden 18beter is dan / vrůtscap. so is. dat reden beter is^ac) in allen ordelen / inde 19in allen regten. dan vrůtscap. Want / iͤt sin delre gnůg. diͤ altesere hoiden 20ene side. / Jnde regten volget reden. Jnde diͤ hoit hůme / te twen 21partien gelik. Jnde důt dat si sculdig / is. Jͤt virde půnt war v̊mbe reden 22beter is dan / vrůtscap is sůlk. Wart also dat reden in den / minsche niͤne 23ware. sone ware geͤn v̊ndersceͤt. / tuschen den minsche inde den diren. 24Want di/re heben vrůtscap in v̊m. war bi si kennen / inde wiͤten. Jnde 25vůgele war bi si spreken. Dar / v̊mbe is diͤ minsche beter dan diͤ dire. 26v̊mb / dat hiͤ reden in hůme heuet. Jnde dar v̊mbe / sin diͤ dire ergere. 27dan diͤ minsche. al heben / si vrůtscap. Aldus mag man ligtelik pru/uen 28dat reden beter is dan vrůtscap. /

29Minsche nů versta inde merke. wan du / kämen bist. Wart dat adam 30v̊me wel ge/hoiden hadde. also. als v̊m got seluer seide. / dat hi nit 31⁺ van enen afte geten en hadde. // Jnde hiͤ v̊me an dander gehoiden 32hadde. van diͤ/sen ertschen paradise. war hi kůmen int hiͤ/melsche 33paradis. Jnde v̊ns en ware nummer / ouel gesciͤt. had hi tgebot nit 34gebroken. / Owi war v̊mbe dede hiͤ screien den groten inde / den 35clenen. v̊mb so clene sake. Jͤt was grot ẘn/der van enen so starken 36manne. inde so wisen. / dat hi verlois also sine cragt. Jnde bi v̊me diͤ / 37v̊ns vader was. so sin diͤ kinder nog alle eigen. / diͤ alle waren edel inde 38vri. Jnde dar verdarf v̊ns / edeldům. Jnde v̊ns blitscap wart gekirt in 39groten / rowe. Want hiͤ begerde den quaitsten appel van / den haue. 40Hiͤne vragte nit mit sinre vrůtscap. / dů hi den bant van horsamigheide 41brak v̊mb / so clene sake. Owi war v̊mbe en had hi en ge/ne 42v̊nthadenisse. got had v̊me den doit in den / appel bescriͤuen. want iͤt 43was sait van allen v̊n/sen v̊ngeual. /

+ 69

+ 70

ac) is boven de regel toegevoegd

+ 71

[p. 379]

1Minsche nů verstant war du bist. Důne mů/ges in diͤse werelt enen 2slap nit sangte / slapen. nog gene růste heben. dat is v̊mb diͤ 3⁺ sůn/den van adame inde van euen. Owi dat ander // mans sůnden v̊ns 4verslain. nogtan en ait wi van / den appel nit. si twe al ene slůgen v̊r hant 5dra/ne. Jnde wi můtent v̊ngelden. beide des auents / inde des morgens. 6Jnde wi verteren v̊ns broit / mit groten pinen. inde mit groten arbeide. 7Mi/nsche dů dets enen quaden sprůng. dů du sprun/ges van den hogen 8torne. Jnde van den berge / van blitscap. Jnde van den gescelscap van 9den / ingellen in dit dal mit den diren. Jnde v̊mb din / broit. inde v̊mb 10dine spise. inde v̊mb dine kledin/che so bis tu beide dag inde nagt. in 11pinen inde / in arbeide. Jnde is dat tu anders nit drane en / wins. so 12bestaits tu qualik dinen arbeit. /

13Nů minsche. Wan dů quaims inde war dů / bist dat heb ic diͤ geseit. 14War du hiͤnen / soits des en wet ic nit. Hůd di du bist geseͤt v̊mb / 15te průuene. Nů dů wilk so du wilt of gůt of / quait. Want dů soits heben 16dat du verdins. / Du siis twe wege diͤ openbare sin. dene is ter / hellen 17dander ten hemelrike. Nů gank wil/ker der wege so du wilt. Jnde is dat 18⁺ du mis // grips man is di nit sculdig te clagene. diͤ giͤne is / stark diͤ den 19anderen niͤder wůrpt. Mar diͤ giͤne diͤ / wiͤder v̊p steͤt diͤ is nog starkere. 20Minsche du sprůns / van hogen niͤder. Nů sprink van niͤder wiͤder 21hoge / Er dat din sprůnk mer geniͤdert wůrt. du muges / din verlis 22verkůueren. Nů lat siin wat du důn sůls. / Hoitstu diͤsen sprůng ouer 23spot. so soits du enen / quaden sprung springen. Van diͤsen lagen soits / 24du int lager springen. so lage dat du nůmmer / wiͤder en springs. Want 25gen minsche van so lagen / wiͤder en springt. /

26Minsche nů versta inde sette in dir herten / diͤ ander driͤ saken diͤ hir 27na volgen. Dirste / is wat du wars. Wat du wars. dat is so 28scandelik / dat ic mi scarne als ic drůmb pinse^ad). Minsche pinse of ic / 29di meͤr sechen sal wat v̊nreinigheide du meͤst bist. / V̊p dit wort so pins 30altos. Jnde dit wort si in dir / herten gehůt. Want dat dar meͤr ane is. dat 31lat ic / v̊p di seluer. inde iͤne dars nit mer sechen. hir miͤ/de swig iͤks. /

32Minsche nů versta. du bist sculdig te wiͤtene / wat du bist. Jnde důne 33⁺ soits dar ak nit miͤ//de verbliden. Wat bis du anders dan en sak vol 34mi/sg. Du wils diͤ seluer alle dage vollen. Jnde dan / idelen. Jnde dan 35wiͤder vollen. Jnde als du idel bist / so hoits du di qualik. Jnde als du alte 36vol bist so/ne kans du di seluer nit gehelpen. Jnde du he/ues^ae) viͤle 37v̊nrenigheit in dinen benden. Důne / kůns di seluer nummer so 38behagel, nog se^af) reine / gemake^ag) důne maks v̊nrene al dat dinen liue 39ge/nakt. /

+ 72

+ 73

ad) pinse boven de regel toegevoegd

+ 74

ae) hier ontbreekt so

af) lees so

ag) lees gemaken

[p. 380]

1Minsche nů verstant inde weͤt vort dat open/bare is. Wat soits du 2werden du diͤ din v/lesg als sere mins. Jnde diͤt so sere vůt in 3groter / genůgte. so du dar meͤr ane leges so du mer ver/lůs. Want du 4vůdes enen ligame di krangk is / inde v̊nrene. Jnde dů soits wesen spise 5der wůr/me. als du in derde beloken bis diͤ eten sulen din / stingkede 6vlesg. /

7Minsche heues du wel verstain dat ic di ge/seit hebe. so wets du dat 8van adame inde / van euen^ah). diͤ sin wif was. v̊ns viͤle quaits / 9kůmen is. Nů verkůuere dat si di namen. He/ben si di geẘnt so genese 10⁺ di seluer. Want got // heuet wiͤder gehel gemakt den bant van 11horsamig/heide. den diͤse twe te broken hadden. Jnde wil wi / dan pine 12dar ane lechen, Horsamigheit brinkt v̊ns / wiͤder dar si v̊ns v̊t gewůrpen 13hadde. /

14Minsche nů siͤ vůr di. Want din testament is / gemakt. Jnde sech di 15ẘ. leues du qualik in/de du dar inne sternes. diͤ důuel heuet diͤne 16siͤle. / Jnde diͤne mage heben din gůt. Jnde diͤ wůrme / van der erden 17heben din ligame. Nů en is geͤn / van diͤsen driͤn. dit quaitste deͤl heuet 18dat hi sin / deͤl gaue v̊mb dander twedel. /

19Diͤ hoden^ai) wille inde důn diͤ leringe. dat diͤt buk / leͤrt. Jnde seget. 20hiͤ sal můgen leuen erlik in/de vrůdelik. vnder diͤ gementogt^aj) van 21diͤser werelt / Jnde sal sin leuen můgen leden. bi der riͤgelen / van 22reden. Want regte als diͤ viͤdeler. diͤ průuet / als dene van sinen snaren, 23niͤt wel en lůt nog ouer / en en dreget. Rege^ak) also můt wi v̊ns leuen 24set/ten dat dar en gene sake v̊nder ensi. diͤt quali/ken dů ouer en dragen. 25Want is. dat saken sin / diͤt qualik ouer en důn dragen. sone můge wi / 26⁺ v̊ns leuen nit regte leiden. regte also als lůt // van der viͤdelen. als diͤ 27snare nit ouer eͤn en dra/gen. Mar iͤt is en groit ẘnder. dat wi so clair nit / 28en siin. in v̊ns quaitheit. als wi důn in diͤ giͤne / van v̊nsen nabure. dar 29v̊mbe segt diͤ wise man. / Sint dat du so quade ogen heues. dat du dine 30q/uaitheit nit siin en můges. ẘ siͤs du dan so clair / dat du wel siͤs diͤ 31quaitheit van dinen nabure. Dar / v̊mbe bid ic den giͤnen diͤ erlik leuen 32wille. dat / hiͤt dicke hore inde versta. Want en gene gůde / reden is te 33dicke gehort. Want diͤ wise man segt. / dat diͤ gůde worde tinwerue 34geseit. diͤ genůgen / meͤr in tinde dan int beginsel. dar v̊mbe sal man / 35dit buk dicke horen. Dar v̊mbe segt diͤ wise man / diͤ ouer al is diͤ en is 36nirgen. Dar v̊mbe geualt / den giͤnen diͤ in bedevarde uaren. dat si viͤle 37her/bergen vinden inde luttel vrint. Jnde also iͤst / van den giͤnen diͤ v̊n 38maniͤgerhande ambagt v̊n/der winden. Jnde en hoiden v̊n te genen. 39Jnde diͤ / spise diͤ vorstrekt lůttel den ligame. diͤ man v̊t / wůrpt. als scire 40als man geten heuet. Jnde en / gene sake so en benemet so sere gesůnde 41⁺ als / dicke te verwandelen sin leuen. Dar v̊mbe iͤst // dwasheit alte viͤle 42saken te begripene. des man / nit te houede kůmen en mag. Dar v̊mbe

ah) euen staat er tweemaal

+ 75

ai) o verbeterd uit a (haden)

aj) er staat gement^o gt

ak) lees Regte

+ 76

+ 77

[p. 381]

1sech ic / v. dat gi v. nit en pint. tůnthoidene inde te dů/ne al dat gi siͤt. 2mar pint v. te důne dat diͤt buk / seget. beide mit munde inde mit werke. 3Want gine / sůlt nůmmer siin gůden arseter. Js dat hi dar miͤ/de nit 4dicke en werkt. dat hi dar v̊mmer groten / lof miͤde verkrigt. Also sin 5geseͤt inde gegeuen / diͤ gůde worde. dat manse nit heben en sal alene / 6v̊mb te horne. nog v̊mb te verstane. Mar man is / sculdig tůfene dat si 7sechen. Jnde ak te důne. / Vrint inde v̊mb dat of v. dit buksken is iͤt te / 8swar of telang te lesene. so heb ic geseͤt endeͤl / gůder kůrter worde. in 9gescrigte. Jnde so git dicker / lest dirste inde dat leste. soit v. beͤt 10bekůmen sal. //