Logo DBNL
Beschrijvinghe van alle de Neder-landen (1979)

Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

(1979)–Lodovico Guicciardini–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Beschryvinghe van Berghen.

De stadt van Berghen + is alsoo ghenoemt gheweest (gelijck ick in seer oude schriften heb ghevonden) niet alleenlijck om dat zy op eenen heuvel oft berghachtighe hooghde gheleghen is, maer oock ter eeren van veel heylighe lichamen van treffelijcke peronagien, de welcke als heremyten in dese stille + plaetse gheleeft, ende heylichlijck haer leven gheeyndt hebben: naemelijck S. Vaubert, S. Bertilde, S. Waldrude, die de Kercke ende Capittel der Canonicken te Berghen ghesticht heeft, S. Vincent, S. Amand, ende meer andere Heylighen seer hoogh vermaerdt, soo om hare deucht ende Godtvruchticheydt, als om haer edel gheslacht, hooghe afkomste ende groote heerlijckheden. Dese heylighe ende guldene wereldt heeft haren loop ende tijt gehadt ontrent het jaer ons Heeren ses hondert, ende te vooren, ende heeft langhe daer nae geduert niet alleenlijck in dese landen, maer oock gantsch Christenrijck door. Voorwaer verghelijckende + het leven der menschen van dien tijdt met het leven der ghener die nu leven, sal men merckelijck sien dat de seer devote ende Godtvruchtighe voorouders gesticht, begift, verrijckt ende verciert hebben ter eeren Gods ende des Hemelschen heyrs, tot welvaert ende salicheydt der gantscher Ghemeynten, de Kercken, Abdyen, Cloosters, Godshuysen, Gasthuysen, instellende bequame dienaers over al tot den dienst Gods: maer wy als onghenadighe berooven de selve, ende maeckense te schande met woorden ende met wercken, met ketterye, Gode tot laster, ende ons selven tot schade ende schande. De voorseyde goede ende eerlijcke Vaders sochten vrede ende vriendtschap: wy onsalighe ende eerloose soecken oorloghe, twist ende tweedracht: zy oeffenden behulpighe liefde tot haren even naesten, ende wy ghebruycken rooverye ende dieverye: zy aten ende droncken om het lijf ende leven eerlijck te onderhouden: ende wy leven om ongeschicktelijck ende onmatelijck te eten ende te drincken: zy kleedden haer in alle manierlijckheydt, ghevende goet exempel haren huysvrouwen, kinderen ende huysghesinne: wy leven onmanierlijck, gevende quaet exempel allen anderen: zy deden goede diensten hen beghevende tot deuchdelijcke wercken met groote eere, aensienlijckheyt ende oprechticheydt der conscientie: wy doen seer boose diensten ende quade wercken sonder eere, sonder aensienlijckheydt ende sonder oprechte conscientie, welcke saken soo seer van malkanderen verschillen, dat niet te verwonderen en is, dat zy soo seer verschillende werckinghen voort brenghen: want dese leefden in vrede ende in ruste met Gods ghenade ende der menschen gunste, maer wy in oorloghe ende in onruste met Gods ongenade ende der menschen ongunste: ende zijn soo verre ghebracht, dat wy wel met recht moghen roepen met Ovidius, ende segghen:

Vivitur ex rapto, non hospes ab hospite tutus, +
Nec socer à genero, fratrum quoque gratia rara est.
Imminet exitio vir conjugis, illa mariti.
Lurida terribiles miscent aconita novercae,
Filius ante diem patrios inquirit in annos.
Victa jacet pietas, & virgo caede madentes
Vltima caelestum terras Astraea reliquit.

Wederom komende tot onse voorgaende reden, daer ick was afgheweecken door gherechte verbolghentheydt: soo segghe ick dat + door de stadt van Berghen loopt een vlietende water, ghenaemt Trulle, welck zynen oorspronck nemende van verscheyden fonteynen niet verre van het dorp Marpen, loopt Westwaerts, ende van Berghen komende valt in den watervloedt Haine. De stadt van Berghen ligt van Enghien vijf mylen, ende van Bruyssel thien: ende is een seer stercke stadt, want zy mach (soo men seyt) van alle zyden ende rondtom in't water gheset worden: ende boven dese stercke gheleghentheydt door natuere, is beset met stercke mueren ende vesten, met drie seer wyde ende diepe grachten, ende heeft binnen een seer oudt casteel. De stadt is groot ende schoon, verciert met schoone + huysen der Heeren ende Ghemeynten, heeft verscheyden lustighe fonteynen: is een rijcke koopstadt daer veel ambachten van verscheyden handtwerckers worden ghedaen, maer besonderlijck van sayetten te maecken.

Byv. [Wt krachte van seecker verbondt met den Protestanten in Vranckrijck, heeft Graef Lodewijck met de Heere van La Noue ende Jenlis, + eenen aenslach op Berghen voorghenomen. Hy hadde alhier verstant met eenighe van bin-



illustratieuitvergroten
Mons Hannoniae Vrbis potens et ampla, a Carolo Magno, Metropolitan munze et caesareis priuelegijs donato Trulla flu aluitur propugnaculis et natura loci munitiβima Gens humana et opulata Saginariae negatiatione dedita


nen, als met Antoni Olivier, ende meer andere; maer tot kleynen behulpe. Hy dede eenighe behendighe soldaten op verscheyden oorsaecken inde stadt gaen, waer van thien oft twaelf ghekleet waren als Cooplieden van wijn. Dese hebben s'avonts te vooren in een herberge haren Weert gevraecht wanneer de poorte s'morghens op ginck, want zy waghenen met wynen komende hadden, die zy gheerne voor der sonneschijn in hadden. De Weert antwoorde, des morghens te vier uren, maer soo zy die eer wilden gheopent hebben, soo souden zy den Poortier een stuck gelts aenbieden. Dese fraeye ghesellen + hebben s'morgens met eenen drinckpenninck de poorte vroech open ghekreghen. Als zy die open hadden, soo smeten sy den Poortier daer henen, ende namen hem de sleutelen voorts af. Ende terstont quam daer Graef Lodewijck inne met ontrent veertich mannen, beroepende de borghers tot vryheydt, ende dat haer den Prince van Orangien was tot hulpe ghekomen, om te ontlasten van de Spaensche slavernye ende thienden penninck, ende liepen alsoo roepende alle de stadt door, oft zy duysent sterck gheweest waren, besettende de principaelste hoecken der straten: soo yemant deuren oft vensteren open dede, daer schoten zy naer. Als dit nu eenighe uren gheduert hadde, ende dat de reste van het krijchsvolck niet aen en quam, die in het bosch verdoolt waren, soo is Graef Lodewijck selve uytgheloopen, ende ten lesten die ontmoetende, brocht hy die met grooten ghelucke noch in de stadt, want de andere bykants uytghedreven waren. Dese waren vier oft vijf hondert peerden, die meest elck een voetknecht achter hen opsittende hadden, ende waren soo moede, datse op de marckt in slachorden gheset zijnde, alle ginghen neder ligghen. Zy besetten terstont de poorten, het casteel ende het stadthuys, ende maeckten haer alsoo meester van der stadt, den 24 Mey, dagelijcx haer meer volcx uyt Vranckrijck ende elders toekomende. Den Hertogh van Alva dit innemen vernomen hebbende, wilde dat niet ghelooven, om dat hy versche tydinghe uyt Parijs hadde, dat Graef Lodewijck korts te vooren daer ghesien was in het Caetspel. Maer door de continuatie van dese tydinghen voor seker wetende dat dese stadt by Graef Lodewijck ingenomen was, de welcke hem aldaer sterck was makende, van meyninge zijnde die te houden: soo heeft hy, alle andere dinghen aen een zyde settende, voorghenomen Bergen te beleggen. Ende terwylen hy selve voorder gereetschap soude maecken, sondt hy zynen sonen Don Frederico derwaerts met ontrent vier duysendt, soo Spanjaerden, Walen als Duytschen, met vier hondert peerden, onder de Heere van Noircarmes, met bevel om die van Berghen haer victalie te weeren, oock van meer volck van wapenen in te brengen, terwylen hy haer meerder hoopen toeseynden soude. Ende is selve korts daer nae ghevolght. De Protestanten van Vranckrijck sonden terstont tot assistentie van Graef Lodewijck, den Heere van + Jenlis met ontrent seven duysent Fransoysen, soo wel peerden als voetvolck, de welcke naer Berghen quamen. Maer onder weghe zijn zy overvallen ende geheel gheslaghen van de Spanjaerden, by faute datse qualijck geleyt werden. Nae desen slach soo is den Hertogh van Alva selfs in persoone in het Legher ghekomen voor Berghen, ende heeft de stadt seer nauwe belegert, maer Graef Lodewijck heeft hem oock seer cloeckelijck wederstaen ende geweert, verwachtende alsoo die hulpe ende het ontset van zynen broeder den Prince van Orangien. De welcke een heyrkracht by een vergadert hebbende, om de stadt te ontsetten, is by Doesborg over den + Rijn ghepasseert, ende tot Mechelen gekomen, verwachtende op het verder secours dat uyt Vranckrijck komen soude. Maer alsoo de Hertogh van Alva voor Bergen wel beschanst lach, soo heeft de Prince niet konnen uytrechten, ontbreeckende het secours der Fransoysen, overmidts de moort van Parijs, op de bruyloft van den Coninck van Navarre, namaels Coninck van Vranckrijck, ende de dochter van Vranckrijck, op de welcke den Admirael geschoten ende vermoort, ende de principale Hoofden der Protestanten omgebrocht werden. Derhalven + heeft de Prince niet veel middelen hebbende om langhe zijn volck t'onderhouden, den meestendeel afghedanckt, met eenighe op Hollandt, alwaer hy begheert ende geroepen werdt, vertreckende. Soo dat Graef Lodewijck in eenen desolaten staet sat, den Hertogh van Alva de stadt alle daghe gheweldichlijck beschietende. Waer door de Grave geen hope hebbende van secours, + meer gheraedtsaem ghevonden heeft met den Hertogh in accoordt te treden, die hem toeseyde goedt gheley te doen tot op den Rijcks bodem: ende alsoo werdt de stadt weder overghelevert onder het ghebiedt van den Hertoghe, op den tweeden Septembris duysent vijf hondert tweeentseventich.]

 

De Casteleyn van Bergen is Charle Philips van Croy, Heer van Havrech, des Hertoghs van Aerschot broeder. In dese stadt wordt gehouden den Conincklijcken Raedt, + daer d'appellatien van't gantsche landt ghedaen worden, uytghenomen de Heerlijckheyt van Valencijn: ende hier worden de diffinitive sententien oft endtoordeelen ghegeven sonder te Mechelen oft elders over te brenghen: ende aenghesien die van Henegouwe wel ende rechtelijck onderhouden heure Landtrechten, soo oude als nieuwe, soo wordt hier goet ende kort recht ghedaen: noch en mach geen eyndelijck vonnisse ghegeven worden, dan in + teghenwoordicheydt van den grooten Bailliu van Henegouwe, als des Princen Stadthouder in borgherlijcke ende criminele saecken: Ende in dese weerdicheydt is de Marquijs van Berghen, Gouverneur der selver Provincien. In dese stadt is d'edel Capittel ende Orden van de hooghvermaerde Canonickessen, ghesticht ende ingestelt van de welvernaemde Sinte Waltrude Hertoghinne van Loraine, ter tijdt als het Hertoghdom + van Loraine mede begreep Henegouwe, Brabandt, Cambresi, Haspengouw, Ardenne ende voorts tot den Rijn toe. Maer om dese ende meer andere saecken wel te verstaen, sullen wy in het kort daer af verhalen. Ten eersten is te weten dat dese Hertoginne veel kinderen + ghehadt hebbende by haren man Madelgaer den Hierischlander, de welcke overmidts zijn heylich leven namaels Sint Vincent ghenaemt is gheweest, siende dat alle hare kinderen hen begaven tot een Godtvruchtich ende heylich leven, heeft ten lesten haer selven oock tot een gheestelijck leven begheven, ende ten eersten ghesticht ter eeren Gods, ende Sint Peeters ende Pauwels, een cappelle met een huys op den voorseyden bergh aen een afghesonderde plaetse, by eenen ouden toorn, voortijdts getimmert door Julius Ce-

sar, ende tot ter tijt toe van Hertogh Philips + de Goedertieren, werdt ghenaemt den toorn van Embron, ende heeft haer langen tijdt onderhouden in dit huys, naemaels gheheeten + Sinte Waldruts heremitagie, maer daer af en is nu niet met allen meer te sien. Daer nae heeft dese heylighe vrouwe gesticht door den raedt van S. Guilleyn ende van S. Aubert die daer ontrent woonden, een seer schoone Kercke, daer instellende de voorseyden ordene der Canonickessen, om den dienst Gods te doen, ende de Ghetyden te singhen. Welck sonder twyfel een edel Orden is: want daer en mach niemandt in komen dan dochteren van groote Heeren ende Edellieden: welcke + edele vrouwen eerlijck versien worden van het Convent: ende woonen in seeckere verscheyden huysen by de kercke: zijn des morghens voor noen gheestelijck in het wit ghekleedt, ende nae noen wereldtlijck: moghen oock tot harer belieften houwelijcken, ghelijck wy geseyt hebben van d'orden van Nivelle. Heeft + daer oock inghestelt sommighe Canonicken om des Convents saecken te beschicken, ende een Abdisse ghestelt om het selve te regeren. + Tot dit Convent heeft Sinte Waldrut beset van hare erfgoeden een groote heerlijckheyt, met gheestelijck ende wereltlijck ghebiedt ende overicheydt, te weten in het selve landt de stadt van Bergen, Framerie, Cheni ende ander plaetsen: in Brabant Hermes, Ganistre, Herentals, Breine Aleud, ende meer andere. Heeft daer na gheordineert, dat in toekomende tyden de Vrouwe oft Abdisse van dese stede soude ghekosen werden van de Canonickessen der selver Abdyen: ende dat nae haer doot soude wesen erfghename van het Hertoghdom + van Lorraine haer nichte S. Aye, de welcke niet alleenlijck den Capittele de Heerlijckheydt ende de ghemaeckte goeden en bevestichde, maer ghaf daer toe oock van haer eygen veel plaetsen, te weten Masieres, Breine le Conte ende andere, ende bestelde in de kercke van Sinte Waldrud, die alsoo ghenoemt werdt, tot den dienst Gods veel Capellanen. Naemaels ist gheschiedt met ter tijdt, dat de Abtsche weerdicheyt ende macht deser plaetsen, welcke was in de handen der Keyseren, ghekomen zijn aen Graef Boudewijn van Henegouw ende zyne naekomelinghen: van welcken tijdt af de naevolghende + Graven altijdt zijn geweest, ghelijck nu noch teghenwoordichlijck, wereldtlijcke Abten, Guardianen, Richters, Beschermers ende Behouders der kercken van Sinte Waldrud ende der persoonen ende goeden des voorseyden Convents ende der leden des selfs, ende hebben't gheniet ende ghebruyckt ende ghenieten't ende ghebruycken't vredelijck, houdende in heure plaetse een Abdisse als Overste des Convents: welcke Abdisse door macht ende tot ghedenckenisse van soo treffelijcke ende edele insettinghe, alsulcke authoriteyt ende voordeel heeft, dat noch op den dagh van heden zy den nieuwen aenkomenden Grave van Henegouwe selve ontfangt ende stelt in't besit van het Graefschap, van d'Abdye ende van andere goeden die hy van dese kercke te leene houdt: daer teghen doet de Grave hooghelijck den eedt van te onderhouden alle privilegien, vryheden, kostuymen ende besittinghen der voorseyder Kercken ende des Convents van Sinte Waldrud, hoe wel met langheydt van tyde ende door ongheluck ende teghenspoet veel dingen, heerlijckheden ende goeden afghenomen ende verdeylt zijn.

De stadt van Berghen en is van Keyser Carel de Groote niet alleenlijck bevesticht geweest als hooftstadt van het gantsch Graefschap van Henegouwe: maer oock besonderlijck tot lof ende eere van soo veel heylighe mannen ende vrouwen die daer zijn geweest, opgherecht tot een besonderlijck Graefschap: ende heeft langhen tijdt gehadt besondere eyghene Heeren ghenaemt Graven van Berghen: maer hebben daer nae den ouden tytel van Graven van Henegouwe wederom aenghenomen: ende soo de Schryvers van desen + lande seggen, soo zijn zy gesproten uyt vrouwelijcken stamme van't edel bloedt des voorseyden Carels de Groote. Nu sullen wy voorts beschryven de stadt van Valencijn.


Vorige Volgende