Logo DBNL
Beschrijvinghe van alle de Neder-landen (1979)

Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

(1979)–Lodovico Guicciardini–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Beschryvinghe van Valencijn.

+ VAlencijn, soo Jaques de Guise schrijft, heeft zynen oorspronck ende naem ghekreghen van een Casteel ghesticht van Bruno, om te belegheren der Belghen Coninck, ghenoemt Bavo, in zyne groote stadt van Bavais, + vijf mylen van daer gheleghen. Jan le Maire neemt den oorspronck ter tijdt van de overkomste van Julius Cesar in Gallia, ende verhaelt van Julius Cesars suster, ghenoemt Germana, die herwaerts over getrocken was: maer dese dingen en worden noch in de Romeynsche historien, noch in het gheslachtboeck der Keyseren ghevonden, zijn daerom ghehouden niet alleen voor twyfelachtich, maer oock fabelachtich. De selve Jaques van Guise seyt noch voorts, het ghene + waerachtigher schijnt te zijn, hoe dat Keyser Valentiniaen komende in dit gheweste, ende houdende het landt voor schoon, vruchtbaer ende ghesont, overmidts de goede locht, hier



illustratieuitvergroten
Valencena quondam cygnorum vallis vrbs Han perelegans et valde magnifica


een wyle tijdts is ghebleven, ende ontrent het casteel daer staende heeft dese stadt ghetimmert, die heetende nae zynen naem Valentiniane, + ende oock gaf haer veel privilegien ende Keyserlijcke vryheydt ende toevlucht, ghenaemt in't Latijn Asylum, niet alleenlijck ter saecken van schulden, maer oock van doodtslaghen, gelijck Romulus eertijdts hadde gedaen om Roome te vermenichvuldighen van volcke: welcke saecke by lanckheydt van tyde gematicht, gemiddelt, ende vernepen wert met wetten ende statuyten: welcke privilegien ende vryheden door het meeste deel des landts verbreyt zijnde, noch tegenwoordichlijck dueren, ende heeten Banlieue oft Bandmyle, maer worden aldus ghematicht, dat indien yemant groffelijck schult heeft gemaect, oft eenen leelijcken doodtslach ghedaen, soo wordt hy ghestraft: ende eertijdts plach men + met het geweer inde handt op de plaetse hant tegen handt vechtende te wysen oft den dootslach behoorlijck oft onbehoorlijck was gheschiedt, ende dese ghewoonte heeft gheduert totter tijdt toe van Philips de Goedertieren, Hertogh van Borgondien, de welcke die te niete heeft ghedaen, als wesende teghen onse Christelijcke Religie. Ende om wederom te keeren tot den naem van dese stadt, men vint + dat Sigebert de Historieschryver in zyne Cronijcke die noemt Valentina, verhalende dat Keyser Carel de Groote daer ghehouden heeft een Concilie, in het jaer 771. Dese stadt + is ghelegen tot vijf graden ende thien minuten breedde, in een lustige dellinge op de Schelde die daer door loopt, ghelijck oock van binnen aen de zyde van de Cardonpoorte vliet het rivierken Rouelle, ende brenghen beyde soo overvloedichlijck water by, dat behalven verscheydene stercke ende schoone eylandekens die zy daer maecken, oock loopen bykants door alle straten onder de huysen, grootelijck tot gerief ende bequaemheydt voor een yegelijck insonderheydt, ende oock tot gemeyne versterckinghe der stadt: die men meestendeels op d'een zyde kan in het water setten, ende heeft op de ander zyde de hoochden als berghskens, ende de grachten wel wijt ende diep met seer stercke + bolwercken ende vesten, soo dat zy alles wel bemerckende niet en soude konnen beleghert worden dan met twee legheren, ende dat met groote moeyte, ende wordt ghehouden voor onwinnelijck voor eenen vreemden ende uytlandtschen vyandt: ghelijck menichmael de vyanden in het belegheren ghewaer zijn gheworden. Men siet hier noch nu ter tijdt tusschen de Doornicksche ende Douaysche poorte het overblijfsel van het vervallen oudt Casteel ghelijck toornen besloten tusschen de Schelde ende de bolwercken binnen de stadt. Valencijn is gheleghen van Berghen ende van Rijssel bykants even verre, te weten seven mylen: is een groote ende schoone stadt met veel heerlijcke ende kostelijcke huysen, ghemeyne ende besondere, onder welcke vele gesien worden van oudt maecksel, ende heeft een besonder artillery-huys. De twee voornaemste kercken zijn onser Vrouwen, ghenoemt de groote, van de Gravinne Richilde ghesticht, + welck een maecksel is niet nae desen tijt, maer na d'oude maniere ghemaeckt, seer fraey met veel Marberen ende Porphyr-steenen colommen, de welcke drie wonderlijcke welfsels ende boghen maecken onder ende boven, seer wijdt ende breedt om te wandelen, lustich om sien. D'andere voornaemste kercke is Sint Jans, welcken timmer nieuwer is, want de oude is door een ongheluck afghebrandt: dese is ghesticht van Pipijn Carels des Grooten vader: oft ghelijck andere seggen, lang te vooren van Coninck Dierick van Vranckrijck, seer kostelijck, ende is nu noch eenen uytnemenden heerlijcken timmer. Daer zijn noch andere verscheyden kercken, ende drie kloosters van de biddende ordenen, onder welcke der Minderbroederen + het schoonste ende grootste is, daer veel Graven van Henegouwe ende Heeren van Valencijn ligghen begraven, ghelijck men mach sien aen de kostelijcke graven ende tomben met seer schoone opschriften. Te Predickheeren is het schoon graf van Jan van Avennes Boudewijns des Keysers van Constantinopelen neve. De Cloosters, Gasthuysen ende Godshuysen zijn wel versien om genoechsaemlijck onderhouden te worden. Daer is een schoon Collegie oft Schole daer Gheleerde mannen den jongheren Latijn ende + Griecks leeren: daer en boven oock huysen voor de arme kinderen, ende meesters ende meesterssen die hen verscheyden ambachten ende oeffeninghen leeren, al met goede ordinantie ende politie, waer uyt der stadt fraeyheydt ende geschicktheydt wel te mercken is. Ende onder andere vernaemde huysen staet een op eenen hoeck ter Schelde waerts, welck is een seer groot ende oudt paleys, nu ter tijt gheheeten des Graven sale, ende hiet eertijdts + s'Keysers sale, daer overmidts de fraeyheydt der plaetsen ende ghesontheydt des lochts gemeynlijck pleghen te woonen de Graven van Henegouwe, ende Heeren van Valencijn: welck ghebouwt ende ghesticht, oft seer oudt zijnde, vermaeckt ende vermeerdert is gheweest + door Graef Boudewijn, toeghenaemt de Timmerman, om dat hy soo veel huysen timmerde ende hermaeckte, ende was de Vader van den voorghenoemden Keyser van Constantinopelen, de welcke daer oock stichte de Canonisie, gheheeten onse Vrouwe van des Graven sale. Maer is te mercken dat dit + gantsch paleys met zynen omvanck, al ist besloten in de ronde vande stadt ende in Sint Jans prochie, wordt nochtans ghehouden voor het landt van Henegouwe, ende besonderlijck het deel aen de Schelde met alle de brugghen, thien in ghetale daer op staende, behooren tot de selve heerlijckheydt van Henegouwe: welcke brugghen betimmert zijn met fraey huysen, daer gemeynlijck woonen soo wel de particuliere Ontfangers van dese sale, als de generale van't lant van Henegouwe, ende oock meer andere Officiers, de welcke al t'samen vry zijn van schattinghen ende + imposten der stadt, ghelijck de Graven van Henegouwe ende de Heeren van Valencijn

selve: diesghelijck zijn hier af oock vry de ses Paren van de stadt, de twaelf Paren van het Graefschap, ende alle de Ordenheeren van het gulden Vlies. Voorts zijn hier oock noch veel andere paleysen ende groote huysen van besondere Heeren: maer boven al steeckt uyt het heerlijck stadthuys staende op de marct, + gheheeten de Halle, met een langhe streecke uytkomende, al van ghehouwen steen konstichlijck ghearbeydt vol vensteren ende portalen, met sulcken toon ende lustich uytsien wijdt ende breedt, dat de gantsche plaetse daer door verciert wordt. Dese timmeragie begrijpt oock mede al van eender handt ter eener zyden Sinte Peeters kercke, ter ander zyden + het urewerck seer schoon ende hooch verheven, welck niet alleenlijck de ure te kennen en geeft, maer vertoont oock den loop van de Mane ende van alle d'andere Planeten, de maenden ende tyden des jaers, ende vele andere schoone aenmerckingen. Onder het urewerck binnens dacks is de korenmarckt seer wijdt ende breedt: boven hoogher wordt de wolle verkocht: voorder is de schermschole ende krijchsbane: oock is hier een besonder plaetse om laecken te verkoopen: oock schoone ende wyde vertreckplaetsen voor de Heeren van de stadt ende de Officiers, het gevanghen huys ende andere wooninghen: alsoo dat in een ghebouw, wijdt ende breedt, langh ende hooghe bequamelijck ghemaeckt, by na alle het ghene is dat tot gherief van een stadt nootsakelijck mocht wesen, seer wel geschickt ende heerlijck ende hoffelijck gestelt. Dit paleys is ghesticht gheweest van Graef Wilhelm van Henegouwe, van Hollandt, van Zeelandt, ende Heer van Vrieslandt, toeghenaemt de Goede, ende inder waerheydt hy is een goet, deuchdelijck ende gherechtich Landtsheere gheweest. In dit paleys wordt sonder twyfel seer goede ordinantie gehouden: maer + noch beter in de stadt, soo in borgherlijcke als criminele ende andere saecken de policie aengaende: soo dat veel vreemdelinghen neersticheydt hebben gedaen om d'instructie daer af te hebben, om te ghebruycken in heur vaderlandt, onder welcke zijn gheweest de Norenbergers in Duytschlandt, de welcke daer toe merckelijck seeckere mannen hier hebben gesonden, gelijck in ouden tyden de Romeynen t'Athenen hebben ghedaen, om de policie van der stadt te hebben, der welcker statuyten ende wetten zy seer goet vindende, hebben sommighe daer uyt genomen die zy noch op den dach van heden gebruycken ende onderhouden in hare wel geschickte Republijcke. Ick vinde dat eertijdts de officie van overste Magistraet van Valencijn den Heeren ghegeven werdt haer leven lanck, maer namaels om alle misbruyck te benemen, ende de deucht te voorderen, soo is dese ordinantie verandert + van den voorseyden Graef Jan van Avennes, in't jaer duysent twee hondert twee, de welcke ordineerde dat men alle jare de Wet soude versetten ende vernieuwen, ghelijck nu ter tijt noch onderhouden wort. Dese hooge Bancke van rechte heeft eenen Provoost, ende twaelf Schepenen, van de treffelijckste borgeren der + stadt, met heur ordinarisse Officieren. Tot desen Raedt is noch eenen anderen gevoecht, ghenaemt den besonderen Raedt, van vijfentwintich + andere treffelijcke borgeren, de welcke ten versoecke van den hooghen Raedt de saecken der stadt aengaende tracteert: ende in dien het noodt is soo worden noch meer borghers daer toe aengenomen. Daer en boven oock soo heeft de stadt de gewoonte ende vryheydt, + in seer treffelijcke ende sware saecken der gemeynten aengaende, te vergaderen met het geluyt van een groote klocke den grooten Raedt, ghelijck de Romeynen plegen te houden den Raedt ghenoemt Comitia Centuriata, daer elck borgher al en is hy in gheenen dienst van der stadt (welck nergens elders in het gantsch landt en gheschiedt) heeft stemme ende macht zyne meyninghe te seggen, op het ghene dat de Pensionaris van der stadt voorhoudt van weghen de Wet ende den besonderen Raedt. Desen grooten Raedt en mach niet ghehouden worden dan met hondert + borghers ten minsten, sonder eenighen vreemdelinck daer in te laten komen. Onder den hooghen Magistraet zijn verscheyden andere Officieren, om lichtere ende mindere saecken te beschicken ende te slissen. In de stadt van Valencijn zijn gheboren veel groote + Heeren ende Vorsten: te weten Keyser Hendrick de sevenste dies naems, Hertogh van Luxenborg: voorts oock Vrouw Maria eenighe dochter van Hertogh Carel van Borgondien die verslaghen werdt inden veltslach voor Nancy in Lorreynen. Daer en boven veel treffelijcke ende geleerde mannen, naemelijck de hoogh vermaerde Historie-schryver + Jan Frossart, ghelijck hy selve verklaert in't eerste capittel van zijn boeck: M. Jan Molinet een deuchdelijck Canonick ende groot Poete: Ende Symon Marmion een oprecht wel gheleert man ende seer konstich schilder. In dese stadt is redelijc veel Edeldoms, maer de borghers geneeren haer meestendeels met + koopmanschap ende met handtwercken ende ambachten, soo konstichlijck ende gheschicktelijck dat zy daer groot ghewin aen doen, ende veel menschen onderhouden in het werck. De voornaemste ambachten zijn laecken te maecken, osset, fijn lijnwaet ghelijck Camerijcks doeck, satynen, taffetaf, tangiant, ende by nae allerley kramerye ende andere nootsaeckelijcke dinghen voor de ghemeynte. Valencijn is een Casteleynschap met groote heerlijckheydt, met veel privilegien ende besondere vryheden. Heeft over langen tijdt den stapel + van Fransche wynen, by brengende groot profijt. Plach oock te hebben eertijdts de Munte van gout ende silver, ghenoemt moederlijcke + Munte, waer af men nu tegenwoordichlijck noch vindt met den naem, slach ende wapenen der stadt. De Staten van Valencijn houden Prelaten, Edeldom ende Borgers. Maer laet ons nu in het kort verhalen van voortganck deser stadt, ende hoe zy in een Heerlijckheydt op haer selven is ghebleven, ende ten lesten ghekomen, ghelijck dese andere ste-

den ende landen, aen het huys van Oostenrijck. Ick vinde in gheschrifte, dat Keyser Lotharis het Roomsch rijck uytghedeylt hadde zynen drie kinderen, de welcke door hare ongheschicktheydt ende onachtsaemheyt onmachtigher + by lanckheydt van tyde geworden zijnde, hebben overmits dese hare swackheden, meer door noodt dan door eyghen wille, heure heerlijckheden te leen ghegheven aen heur Officiers, die maer het Gouverneurschap daer af eertijdts hadden ghehadt door gonste der overleden Landsheeren. Aldus ist gheschiedt dat onder andere Provincien dese meestendeels in hare beste steden heeft ghehadt vele dusdanighe Gouverneurs, gheheeten in Latijn Comites; als oft men woude + segghen ghesellen, want dese waren seer ghemeynsame dienaers by hare Heeren: ende zijn naemaels met vervalschinghe des naems, geheeten Comtes: waer door, soo het schijnt, vele besondere Comtez oft Graefschappen de gantsche werelt door nu verbreydt zijnde, haren oorspronck hebben ghekreghen: soo dat dese officie met der tijdt, nae de ghesintheydt der menschen, oft met gheweldt oft door gunste, oft gelt, verandert is in eygendom oft erfgoedt onder den naem van leengoedt oft ander bedecksel: ghelijck ghebeurt is niet alleenlijck herwaerts het gheberghte, maer noch meer in Italien, door de kleyne macht der Keyseren ende der Pausen. Ick hebbe ghelesen + dat Valencijn oock plach te hebben eenen eyghenen ende besonderen Grave: want achterlatende onseeckere ende twyfelachtighe saken, vind' ick beschreven hoe dat in het jaer ons Heeren neghen hondert drieentseventich Reynier toegenaemt Lanckhals, Grave van Vlaenderen, ende zijn broeder Lambrecht, Grave + van Leuven, t'samen gekocht hebben Valencijn van Heer Garnier, die eyghen Grave van Valencijn was, ende hebben't langhen tijdt met gheweldt ghehouden tegen Hertoch Godevaert van Lorreynen, die daer in woude recht hebben van maechschaps broeders van desen Hertoghe alle het recht dat hy daer aen mocht hebben, ende ghebruyckten vredelijck den naem van het Graefschap van Valencijn. Na de doodt van Lambrecht, de welcke starf sonder kinderen achter te laten: is de Gravinne Richilde zijn nichte Graef Reyniers dochter in het besit ghekomen, ende is ghehouwelijckt + aen Graef Boudewijn van Vlaenderen. Niet te min zijn noch naemaels veel twisten ende oorloghen geweest om het besit van Valencijn, daer de Schryvers soo verscheydenlick af spreken, dat ick om hier in niet te failleren, dit sal laten varen sonder voorder ghewagh daer af te maecken: het is my ghenoech dat men door de voorseyde redenen blijckelijck kan ghemercken hoe dese stadt over menich hondert jaren is gheweest een heerlijckheydt op zy selven, hebbende hare eyghene wetten ende kostuymen, seer verschillende van die van Henegouwe: welcke wetten alnoch ghebruycken + andere steden ende vlecken daer onder toebehoorende, als Bouchain, Quesnoy ende Conde, met hondert ende tweeendertich dorpen, de welcke te Berghen in Henegouwe niet en appelleren, maer in het Parlement van Mechelen: ende aengaende het gheestelijck, is Valencijn onder het Bisdom van Camerijck, ende hier om is daer een Aertsdiaken ghelijck t'Antwerpen. Dese voorseyde Heerlijckheyt is naemaels ten lesten ghekomen tot de Hertoghen van Borgondien, ende tot het huys van Oostenrijcke, in der selver voeghen ghelijck de andere steden ende heerlijckheden van Nederlandt. Dit zy hier mede ghenoech gheseyt van dese seer treffelijcke stadt, hoe wel noch veel andere dinghen zijn wel verhalens weerdich, nae het uytwysen van een schoon ende wel gestelt bescheedt (boven andere memorien ende kennissen die ick by my hebbe) ghetrocken uyt Jan Vivien ingheboren borgher van dese stadt, ende een seer gheleert ende deuchdelijck jongman. Een myle van dese stadt staet de seer schoone ende rijcke Abdye +

van Vicoigne, hebbende een seer schoone Librye van allerley boecken.

 

Byv. [Die tweede hooftstadt in Henegouwe is Valencijn, een groote stercke stadt, van ghebouw + ende van gheleghentheyt, de welcke soodanich is, datmen met seeckere sluysen daer toe ghemaeckt van binnen de velden buyten aen d'een zyde onder water setten kan, ende aen de ander is een gheberghte het welck de stadt beschermt. Waer op die van Valencijn steunende, hebben in het jaer 1566 het garnisoen gheweyghert + in te nemen, het welck de Regente haer belast hadde by hare brieven, te ontfanghen: te weten vijf vaendelen voetknechten, ende vier compaignien peerden, de welcke de Heere van Noircarmes haren Gouverneur, die Stadthouder was in plaetse van den Marquis van Bergen, Gouverneur van Henegouwe, inghebracht soude hebben. Het welck de Regente dede om aldaer de exercitie der Religie te beletten, ende den wille des Conincx te volbrenghen in het faict van de Inquisitie ende de Placcaten. Ende alsoo die van Valencijn sulcks weygherden, soo is haer den 20 Octobris te Quesnoy by Noircarmes aengheboden dat zy souden buyten de stadt predicken, ende alsoo het garnisoen ontgaen. Het welcke van haer met advyse van de Predicanten ende Consistorie werdt aenghenomen, daer toe hy soude tot Valencijn komen om het selve te ratificeren, ende de plaetse te ordineren. Maer alsoo het hem alreede berouwen was, is hy verselschapt met veel volcks in een van de stadtpoorten ghekomen, vraghende nae de Heeren, ende nae die van de Consistorie: ende alsoo die niet terstont by der handt en waren, nam hy oorsaecke teghen haer, terstont vertreckende, ende de stadt dreyghende. Hier op expedieerde de Regente andere brieven den 21 Novembris, ghebiedende haer krijchsvolck in te nemen, met groote beschuldingen ende dreyghementen: Op het ontsegghen van het welck + zijn zy den 24 Decembris rebellen van den Coninck ende de omligghende steden uytgheroepen. Ende de Heere van Noircarmes heeft daer eenen Legher voor ghebracht. Te vooren in het + beginsel van November waren zy benaut, ende bykants besloten. Nochtans die van binnen sonder eenich garnisoen, hebben haer vromelijck als krijchsluyden ghebruyckt, dickwils uytgevallen, het koorn alomme inhalende, de plaetsen die haer rontom hinderlijck waren, afbrandende, ende haren vyandt grooten afbreuck doen-

de, hopende eenich ontset te kryghen. Die van Westvlaenderen vergaderden een deel krijchsvolck, om die haer ter hulpe toe te senden, daer die van Doornick oock haer macht by voechden: dan alsoo het meest nieuwe onervaren krijchsvolck was, ende sonder goede ordere, ende voornaemelijck kloecke Hoofden oft Capiteynen, hebben zy luttel uytgherecht, maer zijn van den Heer van Rassegem van d'een zyde, ende van Noircarmes, die met thien vaendelen, ende etlijcke benden peerden bestemt was, van d'ander zyde bespronghen, verslaghen ende verstroyt gheweest, daer etlijcke honderden doodt bleven, tusschen Waterloo ende Lanoy. Maer die van Valencijn volherdende in hare defensie ende Noircarmes afbreuck doende, meer en meer benaut werden, ende met tweeentwintich stucken gheschuts beschoten, met de welcke bresche ghemaeckt zijnde, om de stadt te bestormen, ende dat zy geen ontset te verwachten en hadden, soo hebben die van Valencijn hen den 24 Meerte 1567 opghegheven aen den voorseyden Noircarmes, in s'Conincks genade, met vele schoone ende mondelinghe toesegginghen, die qualijck ghehouden werden. Want als Noircarmes inde stadt quam, heeft hy de poorten beset, ende de principaelste ende rijckste ghevanghen ghenomen, als der stadt Overste Michiel Herlin, den vader ende soon, die hy met veel andere dede onthalsen. De twee Predicanten, naemelijck meester Guido de Bres eenen Fransoys, ende Peregrin de la Grange dede hy hanghen, met andere meer in ghetale, passerende het ghetal tot diversche stonden meer dan twee hondert ingeseten. Hier door die andere steden bevreest, terstont al ghekomen zijn onder't ghebiedt der Regente. Maer de stadt van Valencijn is noch langhe met soldaten overlast gebleven, de welcke grooten moetwille bedreven, ende ten lesten muytinerende om hare betalinghe, haer Capiteynen eenen tijdt lanck ghevanghen hielden, mitsgaders haren Oversten den Grave van Lodron, in het jaer 1570. Tot dat zy ghestilt zijnde, ende contentement ontfanghen hebbende, t'Antwerpen ontboden zijn gheweest, ende voor de stadt by het casteel komende, zijn zy van den Spanjaerden ende peerdevolck omringelt geweest, ende die meest van't stuck handtdadich waren, werden uyt haer slachorden gheroepen, ende gheboden het gheweer neder te leggen, ende tot vierenveertich toe werter voor het casteel ghehangen ende onthalst: andere noch anders ghecastijdt. In't jaer 1572 in de Mey als Graef + Lodewijck Berghen in Henegouwe ingenomen hadde, is La Noue met de Heere van Famars binnen Valencijn gheraeckt. Maer La Noue naer Berghen vertreckende, ende Famars niet genoech gevolght zijnde van krijchsvolck, daer toe oock (tot haren onghelucke) dien dagh binnen het casteel gekomen was Don Jan de Mendoza met zijn peerdevolck, heeft de goedtwillighe van binnen bloode ghemaeckt, soo dat uyt vreese van het casteel, niemandt hem vertoonde als wel ghemeynt was. Waer door na weynighe daghen de Heere van Famars met zynen aenhanck moest vertrecken, met ghewelt haer ter poorten uyt maeckende, den welcken soo groote menichte van ghemeyn volck volchden, datter vele inde poorte doot ghedronghen ende versmacht werden. Doen heeft de Hertoch van Alva het casteel met Spanjaerden, ende de stadt met Hooghduytschen sterck beset. Maer in het jaer + 1576 den 12 Novembris heeft de Grave van Renneborg, Stadthouder van den Graef van Lalaing in Henegouwe, tot Valencijn met acht vaendelen van zynen Regimente die hy by hem hadde, de Duytsche die daer in garnisoene laghen, doen uyt gaen, elck maer eenen Daelder ghevende, ende heeft met hulpe vande Borgers + het Casteel beleghert, alwaer dat hondert ende veertich Spanjaerts op waren, die hy gedwonghen heeft by appointemente de plaetse te verlaten. In't jaer 1578 alsoo eenighe beroerte in de stadt van Valencijn opgheresen was, den Eertshertogh ende de Staten sonder derwaerts den Heer van Harchies, om daer van hem te informeren, ende order daer in te stellen. Maer de voorseyde Heere in de stadt gekomen zijnde, soo + begost de borgerye haer te deylen, een deel houdende met den voorseyden Heere ende het ander deel met den Magistraet. Ende dese beroerte duerde ontrent acht daghen, het volck altijt in de wapenen zijnde, niet sonder groote vreese van bloetstortinghe. Ten lesten werdt daer ghesonden Richardot, de welcke de saecken modereerde, ende de beroerte werdt ghestilt. Maer die van Valencijn zijn naemaels metten Coninck ghereconcilieert, gelijck de andere Walsche Provincien.]

 

Tusschen Valencijn ende Camerijck by het schoon dorp van Happe, is een ander dorp geheeten Avennes le sec: daer ontrent over al + uytghegraven wordt seer schoonen witten steen, grootelijck gepresen van Leo Baptista + Albert van Florencen, in zynen tweeden boeck van Architecture, welcken ter saecken van de byligghende vlecke, steen van Avennes wort gheheeten. Hy is soo wit als Marber, ende wordt seer ghemaeckelijck in het werck ghebruyckt: want men kan hem ghesaghen, met yser ghesnyden, ende met allerley instrumenten wercken, sonder breecken oft scheuren, soo datter de Steenhouwers veelderleye fraeye wercken af maecken. Maer want hy seer weeck is, ende lichtelijck beschadicht wordt + vande vorst, van reghenwater ende onweder, soo hebben zy, om haer werck niet te laten verderven, middel ghevonden om desen steen vast, sterck ende hardt te maecken met olye, vernis, ende andere t'samen ghemengde dinghen, die hem een stercke korste gheven om kracht ende gheweldt te moghen wederstaen.

Bouchain is een stadt gheleghen op de slincke zyde van de Schelde, tusschen Valencijn ende Camerijck, van elck vier mylen: ende is een stercke plaetse, hebbende een seer sterck Casteel, ende by na onwinnelijck: Dese stadt is seer vernaemt, als wesende ghesticht van + Pepijn, tot ghedenckenisse van den grooten veldtslach die hy hier dede teghen Coninck Dierick: ende oock als wesende de hooftstadt + van het Graefschap van Ostervandt, welck zynen naem heeft ghenomen van de Ooster-Gotten, den welcken naedemael zy langhen tijdt in het landt hadden gewoont, dit tot een woonstede werdt toegheschickt ende verwillight: ende plach voortijdts als erfgoedt toe te komen des Graven van Henegouwe oudtsten sone.

Byv. [In't jaer 1580 hebben de Malcontenten een aenslach op Bouchain, alwaer Gouverneur was Heer Joost de Soete, Heere van Villers. Desen aenslach hadden zy beleyt ende gepractiseert met eenen Lieutenant Grobbendonck genaemt die daer van den garnisoene was, om door hem middel te hebben, datter een poorte mochte gheopent worden. Als desen Grobbendonck den Gouverneur dit aen-

seyde, hebben zy t'samen seer behendelijcken met haer weten te handelen. Grobbendonck beloofde dat hy hen een poorte soude openen, 'twelck zy gheloofden, ende hebben hen daer op met eenich getal van peerdevolck ende voetvolck, ten bestemden daghe voor't stedeken laten vinden. + Die van binnen (om haer stuck beter verwe van ghetrouwicheydt te gheven) hadden ten selven tyde uytgesonden ettelijcke peerden ende voetvolck, het welck dien van buyten de hope vermeerderde van tot haer voornemen te komen, meynende datter weynich volck binnen ghelaten was. Die van binnen zijnde op haer hoede, ende op alle voordeel reede ghemaeckt, lieten van haren vyanden soo veel binnen comen, als zy dochten wel te konnen vermeesteren, ende schoten op de reste die noch buyten waren. Den ghenen die nu binnen waren, vielen zy op het lijf, versloeghen een deel, ende de overighe dwonghen zy haer gheweer neder te legghen. Maer die noch buyten waren, werden ter selver uren van het peerdevolck ende voetvolck, het welck uytgesonden was, van achter omringelt, ende ghedronghen tot onder het gheschut van der stadt, op hope van binnen te komen, als die achteden dat haer medeghesellen alreede meesters van de plaetse waren, ende werden alsoo meest verslaghen ende ghevanghen. Onder de ghevanghenen waren Heer Jan van Noircarmes, Baenderheere van Selles, den Gouverneur van S. Omer, ende meer andere. Nae + dat desen aenslach den Malcontenten soo qualijck gheluckt was, soo hebben zy in Augusto daer eenen Legher voorgheslaghen, ende dat dapper beschoten. Waer mede zy groote schade hebben ghedaen. Waeromme de Heere van Villers dat den vijfden Septembris met compositie heeft overghegheven, uyttreckende met geweer nae Camerijck toe.]

 

Quesnoy staet van Valencijn drie mylen, ende is een cleyn sterck stedeken, redelijck wel ghestelt ende gheneerich, want onder andere waren worden hier ghemaeckt half ossetten ende lijnwaet, waer met hier dapperlijck wordt + ghekoopmanschapt. Quesnoy placht voormaels te wesen de oude woonstadt ende morghengave der Gravinnen van Henegouwe: ghelijck naemaels Bins is gheworden, naedemael de Hertoghen van Borgondien ghekomen zijnde tot de heerschappye van dese landen. Hier is nu Gouverneur van des Conincks weghen de Heere van Goigny.

Byv. [Hier werdt in het jaer 1580 de Heere van Hese sone van den Heere van Gaesbeecke, + broeder van den Grave van Wtkercke ghevanghen ghebrocht ende onthalst, om dat hy ghepractiseert hadde ten dienste vande Staten, ende Hertoch van Anjou, eenige plaetsen aen haer zyde te brenghen, oft yet anders aen te nemen tot haerlieder voorderinghe.]

 

Conde is gheleghen op de rechte zyde van de Schelde, twee mylen van Valencijn: het is een fraeye stedeken, ende plach eertijts half toe te behooren den Heere van Rockendorf, de welcke qualijck ghesint zijnde teghen zynen Landtsheere, vertrock ten eersten nae Turckyen, ende quam daer nae woonen in Vrancrijck, daer hy vanden Coninck ghehouden is geweest als een vroom, treffelijck ende deuchdelijck Heere, ende beghift met een goet pensioen ende eerlijck onderhoudt, deshalven zyne goeden van deser zyden verkocht werden: d'ander helft behoorde toe den Hertogh van + Montpensier, de welcke die ten lesten heeft verkocht, ghevanghen zijnde in den veltslach voor S. Quintijn: heeft oock mede verkocht de stadt van Leuze, om zijn rantsoenghelt te betalen. Nu teghenwoordichlijck behoort Conde toe des Graven van Lalaing weduwe, die naemaels herhouwt is aen den Grave van Mansveldt, ende heeft dese stede overghelaten dan wel gheschickten jonghen Edelman Hugo van Lalaing, haren sone.

Byv. [In het jaer 1580 den 25 Octobris heeft de Prince van Espinoy, Gouverneur van Doornick, + door den Heer van d'Estrelles, doen beklimmen het stedeken van Conde des morgens vroech, ende dat in hebbende, heeft het selve des anderdaeghs wederom moeten verlaten, mits dat de Malcontenten (niet verre van daer zijnde met haren Leger) hem op den hals quamen, eer hy konde met meer volck, munitie ende victalie voorsien worden.]


Vorige Volgende