Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

Beschryvinghe van Ypre.

⁺ DE stadt van Ypre heeft, als sommige schryven, den naem ghekreghen van Hiperbor Capiteyn uyt out Britannien, nu gheheeten Enghelandt: maer seeckerder ist, dat Ypre den naem voert na de vloedtbeke Ypre ghenoemt, door de stadt loopende. D'eerste stichter ⁺ van Ypren (soo Masseus schrijft) is gheweest Graef Boudewijn, Graef Arnouts sone, ontrent het jaer neghen hondert tsestich. Dese stadt staet neghen mylen van Brugge, ende derthien van Gent: ende is stercker van gheleghentheydt, midts datse qualijck te belegheren is, dan van vesten oft andere sterckmakinghe. Het is een schoone, ende redelijcke rijcke stadt, wel behuyst ende betimmert, hoe wel het meeste deel houtwerck is van buyten, ende luttel aensiens heeft: maer de Kercken ende Kloosteren zijn schoon ende heerlijck: ende de Hooftkercke is ghefondeert ter eeren van Sint Martijn. Men seyt gemeynlijck dat Ypre den gront van loot heeft: overmits ⁺ de seer groote menichte van looden goten die hier zijn, om het vloedtwater besonderlijck te leyden, ende voorts oock andere bycants door alle huysen ende bequame plaetsen loopende. ⁺ Yperen heeft een soo wyde ende overschoone Heeren plaetse, als eenighe andere stadt van dese landen, aldaer de Lakenhalle staet, welck een seer schoon ende oudt ghebouw is. In dese stadt worden seer veel goede laeckenen, saeyen, sayetten, ende dierghelijcke wercken ghemaeckt: deshalven hier redelijcke neeringhe ende koopmanschap gedaen wordt, meestendeels op de marcktdagen, ende besonderlijck op de jaermarckt in de Vasten.

Byv. [Onghemack over Ghent ende Brugghe regenende, soo heeft het ghemeynlijck over de stadt van Ypre ghedroppelt: ende zy heeft somtijdts moeten boeten 'tgheen die van Gent ende Brugghe misdaen hadden: soo wanneer zy mede somtijts onder confederatie betrocken werden, ende als de swackste dat betreuren moesten, ende het gheen by andere gerockt was afspinnen: als zy deerlijck deden tot dien tyde als ⁺ die van Brugghe met groote moeyten ende kosten, dien van Ghent een riviere wilden afleyden, daer toe vijf hondert delvers in het werck houdende: waer door die van Ghent seer t'onvreden waren, te meer door dien eenen Jan ⁺ Leeuw hem selfs opwerpende trachte soo seer als hy konde het volck teghen haren Prince oproerich te maken: den welcke hy den raedt gaf dat zy wederomme souden oprechten ende vernieuwen de oude gewoonte van te dragen witte bonetten tot een teecken van vryheyt. Ende hier toe het volck beweecht hebbende, zijn zy alsoo uytghetoghen na den delvers van Brugghe, de welcke dit vernemende van daer gevloden zijn. De Grave van Vlaenderen meynende dese factie te beletten, commissie gaf om den voornoemden Jan ghevanghen te nemen met eenighe van zijn gheselschap: die sulcks vernemende wel haest drie ofte vier hondert mannen ⁺ by een kreghen, ende haer teghen de Ghecommitteerde van den Grave stelden, de wapenen des Princes met voeten traden, ende zijn nieuw ghebouwt Casteel ruineerden. Daer nae heur ghetal groot werdende, eeninghe van Brugghe selfs ende vele tot Ypere ende Damme met haer in confederatie traden teghen haren Prince, ende thien duysent mannen te velde brenghende, den Grave binnen Dendermonde selfs belegerden; maer te vergeefs: Jan Leeuw niet sonder suspitie van vergift ghestorven zijnde, in wiens plaetse zy andere Overste ghekoren hadden. Van daer zijn zy voor Oudenaerde getrocken: welcke belegheringhe gheduerende, is de Grave ⁺ ghedwonghen gheweest met haer in accoort te treden, het welck ghemaeckt werdt ende het legher brack op. De Grave tot Ghent ghekomen zijnde, vermaende het volck tot vreedsaemheydt, ende dat zy souden willen aflegghen de ⁺ witte Bonnetten, wesende een teecken van factie. Als hy van de witte Bonnetten begonste te spreecken, vele in het aensicht gheheel ontsteken werden, ghenoech te kennen gevende haer ghemoedt. Het welck de Grave bemerckende, liet dat berusten ende is heymelijck al stille vertrocken. By ghevalle hier en tusschen zijn op de Schelde eenighe Cooplieden ghevanghen, den welcken de handen afghehouwen, ende de ooghen uytghesteecken werden. Sulcks die van Gent den Grave wytende, haest vijf duysent mannen by een versaemden, ende Oudenaerde met gheweldiger handt innamen, de mueren ruinerende. Door sulcks de Grave haer oorloge aenseyde, ende binnen Ypre eenighe by den hals dede nemen ende executeren. Waer door het gemeen peuple tot Ghent ontstelt, de Edele aldaer moesten dat ontghelden, wiens huysen zy opbraken ende roofden. Gheen minder beroerte en was tusschen de Edele ende het ghemeen peuple tot Brugge, alwaer de Edele de hulpe van den Grave versochten, de welcke over vijf hondert mannen ⁺ executie dede doen, aldaer komende: ende meynde oock alsoo te procederen tot Ypren, die de Ghentenaers inghelaten hadden, de welcke eenighe van zijn Edele om den hals hadden ghebrocht. Waer toe hy twintich duysent mannen te velde gebrocht hadde, ende de stadt van Ypre wilde belegheren. Maer die van Gent by een vergaderden negen duysent mannen, ende drie duysent tot onderstandt van die van Yperen uytslierden. Dese vervallen in de laghen van de krijchsknechten van den Grave, sommighe van haer verslaghen, op de vlucht geraeckten. Het onderstandt gefailliert zijnde, de Grave de stadt van Ypre beschietende, ghereetschap

+ Waer van Ypre den naem genomen heeft.

+ Dese Boudewijn is toegenaemt de Jonghe: Masseus in de Cronijcke van Camerijck lib. 15.

+ Groot ghetal van goten tot Ypre.

+ Schoone Heeren plaetse tot Ypre.

+ Twist tusschen die van Gent ende die van Brugghe.

+ Jan Leeuw Vlaminck een oproerich man.

+ Oproeringhe daedt van Jan Leeuw.

+ Accoort tusschen den Grave van Vlaenderen ende die van Ghent.

+ Des Graven oratie tot den volcke.

+ De Grave van Vlaenderen castijt de ghemuytineerde van Brugghe.

[p. *246-*247]

HYPRA flandriarum Ciuitatu minitiβima

[p. 305]

maeckte om de selve te bestormen. Waer door die van Ypre verschricke, onder zijn ghebieden quamen, ende de stadt hem overghaven. De ⁺ Grave in de stadt ontfanghen zijnde, dede ontrent seven hondert van het ghemeyne volck onthalsen, ende nam ontrent drie hondert van de rijckste ghevanghen, die hy tot Brugge oversont. Daer nae na dat de Koninck van Vranckrijck hadde tot hulpe vanden Grave van Vlaenderen eenen grooten heyrlegher opghelicht, soo zijn de Fransoysen met alle gheweldt weder op Ypre ghekomen, dat weder aen de Gentenaers zyde was. Die van der stadt bemerckende de overwinninghe der Fransoysen die zy tegen de Vlaminghen ghehadt hadden, wilden haer overgheven, ende om dat haren Capiteyn hem hier teghen stelde, soo hebben sy hem ghedoodt, ende hebben haer daer nae overghegheven, met alle de omligghende quartieren, ende een groote somme ghelts opghebrocht. Na desen is een groote heyrkracht van Enghelschen uyt Engelandt overghekomen, door de welcke neghen duysent Vlaminghen by Duynkercke, de welcke die meynden wederstandt te doen, verslagen werden. De Enghelsche victorieux met twaelf duysendt mannen weder Yperen belegherden. Die van Ghent tot versterckinghe van den Legher der Enghelsche twintich duysent mannen toemaeckten. Maer die Coninck van Vranckrijck hondert duysendt mannen te velde brenghende, het Legher voor Yper opghebroocken werdt. De stadt van Ypre, oock mede op eenen tijdt met de stadt van Ghent ende Brugge met een heerlijcke wapen, wesende een dobbel Cruyce, onder eenen bonten mantel, tot een teecken dat zy Vlaenderen in lyden behoeden konden, van Grave Arnout vereert zijn. Dese stadt in het jaer 1173 binnen de mueren gemeten, 1173 Geometrische Roeden in het rondt was, besloten met neghen poorten. Die Castelrye van Ypere onder haer heeft drieendertich dorpen. In ⁺ het jaer 1240 het derdendeel der stadt met Sint Martens Clooster verbrande. In het jaer 1584 nae dat de stadt van Ypre nu ettelijcke maenden beleghert hadde gheweest, met Bollewercken ende Schanssen, die allen toevoer, ende bykants allen uyt ende inghanck beletten, sonder hope van ontset, door dat den vyandt meester van den velde was: Welck ontset heeft tot twee ⁺ reysen ghetracht gheweest, maer t'elcke reyse afgheslaghen, eens tot Wynocxberghe, ende d'andere naerder de stadt, mits dat te vele Spaensghesinde daer het bewindt van hadden, als de Prince van Chimay ende andere, die dat krijchsvolck ende veel Borghers jammerlijck op de vleeschbanck brochten, het welcke de goede borghers niet gewaer en werden, voor in het leste, als de andere drie Leden van Vlaenderen, te weten Ghent, Brugge ende het Vrye peys sochten, daer zy mede hoopten onder begrepen te worden. Ten lesten siende datter gheen ontset voor handen was, ende dat de generale vereeniginghe niet voort en ginck, ende dat zylieden inden uytersten noot van alderhande ghebreck gekomen waren, soo hebben zy van hare stantafticheydt moeten wijcken, nae dat zy ghedaen hadden al dat een trouwe Borgherye toestont, met t'samen haren Oversten, den Heere van Marquette, ende het krijchsvolck, ende hebben een accoort ghemaeckt metten Heere van Werp Groot Bailliu van Cortrijck, d'Overste des belechs, ⁺ ende de stadt overghegeven waren: Als dat de vreemde soldaten met haer wapenen souden uyt trecken, ende de inlandtsche met haer rappieren ende poignaerden, ende te betalen hondert duysendt guldens. Ende dat zy oock moesten overleveren vier Borgheren aen den Prince van Parma, om zynen wille daer mede te doen, het leven hen ghenoech toegheseyt zijnde, die dat naemaels afkochten met twintich duysent guldens. Haer privilegien hebben zy oock ghenoech behouden, maer de exercitie van de Ghereformeerde Religie was gantsch uytgesloten: ende al wat dien aenkleeft: ende hebben moeten ontfangen Italiaensch garnisoen.]

Boven de ghewoonlijcke Heerlijckheydt ⁺ ende Overheydt heeft dese stadt hare Wet, de Sale van Ypre genaemt: onder haer gebiedt ende bewint hebbende seven Casselryen, waer af eene alleene, te weten Cassel, wel vierentwintich Vierscharen oft Bancken van rechte heeft. Voorts is Ypre het derde lidt van Vlaenderen, ende heeft een Borggraefschap, daer Mijnheer van Ognies nu teghenwoordighlijck Borggrave is. Dese stadt heeft groot ghebiedt ende macht: ende haer omligghende ⁺ landt is het beste ende vruchtbaerste van gantsch Duytsch Vlaenderen: ende het volck goedt, beleeft ende vreedsaem. Nu willen wy voorts beschryven de voornaemste Havenen van dese Provincie.

+ Castydinge van de ghemuytineerde van Ypre.

+ Brandt tot Ypre.

+ Convoyen van Brugghe op Ypre gheslaghen.

+ De stadt van Ypre overghegheven by appointtement.

+ Jurisdictie van Ypre ghenoemt de Sale.

+ Groote jurisdictie van Ypre.