Logo DBNL
Beschrijvinghe van alle de Neder-landen (1979)

Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

(1979)–Lodovico Guicciardini–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Beschryvinghe van Ghent.

+ GHent, nae het schryven van sommighe, is voor Julius Cesars overkomste in Gallia Oduea, ende soo andere seggen, Clarmea, daer nae, by Cesars tyde Gaida ghenaemt geweest, ter saecken van een sterck Slot welck hy daer selve dede maecken met eenen Tempel ter eeren van Mercurius, ter selver stede daer nu s'Graven Casteel staet. Ende voorwaer de meyninghe van de Schryvers ende van het volck in't ghemeyn, houdt meestendeels dat Julius Cesar de Stichter deser stadt zy gheweest. Deshalven Petrarcha + schryvende aen den Cardinael Colonna van zyne reyse in Hoogh ende Neder Duytslandt ghedaen, seyt onder andere saecken: Gandavum qouque Iulio conditore superbum vidi:



illustratieuitvergroten
GANDAVVM


dat is: Oock heb ick Ghent ghesien, welck hem verhooveerdicht datten van Julius ghesticht + is. Ende Meyer stelt in zyne Historye dese veersen:

 
Hanc Clarineam veteres dixere Coloni,
 
Gorduni, populique, truces coluere Sicambri:
 
Mercurio Caesar, Christo sacravit Amandus.

+ Het schijnt voorwaer dat Julius Cesar selve in zyne Commentarien dit volck Gorduni noemt, segghende dat zy in een plaetse vol bosschagien ende wildrnissen woonden, ende onder de heerschappye van de Nervij leefden. Voorts is de stede, van de Wenden, + die meester daer over zijn gheworden, ghenaemt Wandt: daer nae van de Fransoysen Gand, ende van de Vlaminghen Ghent, in't Latijn Gandavum ende in het Jtaliaensch Guanto gheheeten. Dese heerlijcke stadt ligt + 25 graden ende 45 minuten in lenghde: ende 51 graden ende 24 minuten in breedde, in een goede, lustighe ende schijnbare landouwe, ontrent vier mylen van de Zee, op drie watervloeden, te weten Schelde, Leye ende Lieve: ende heeft behalven dese drie, veel andere levende wateren, hier ende daer niet verre van de stadt haren oorspronck nemende ende inde stadt loopende door natuere, ende oock mede door konste ende handtwerck der menschen: maer worden in't uytloopen gheholpen met groote ghemaeckte grachten, vlietende door de Nieuwevaert in de Zee, tot groot gherief + voor de Schippers. Dese Nieuwevaerdt is een groote wyde gracht, onlancks vernieuwt ende vermeerdert, ende met seer groote moeyte, arbeydt ende kost, wel vier groote mylen verre tot in de Zeelandtsche Zee ghebracht, aen den mondt ghenaemt het Sas, ende dit by des Konincks verwillinghe. Nu teghenwoordichlijck heeft men met een wonderlijck werck eenen grooten Dijck, ghelijck als een Eylandt doorghesteecken, die den uytghanck ende inganck der selven in de Zee grootelijck plach te beletten ende beschadighen: soo dat nu ter tijdt de middelbare schepen uyt de Zee tot Ghent toe varen door dese vaerdt, in de welcke grote vergaderinghe van water, dat in de leeghde den lande seer schadelijck was, door veel andere grachten ghebracht ende gheleyt werdt: soo dat hier af der stadt ende den omligghenden landen in menigherleye manieren veel gheriefs ende profijts toekomt. + Ghent heeft Antwerpen Noordoostwaerts, Mechelen Oostwaerts, Bruyssel Zuydoostwaerts, Middelborg in Zeelandt Noordtwestwaerts: ligghende alle viere dese steden ghelijcke verre, te weten thien mylen. Dese stadt is overmidts hare gheleghentheydt seer sterck ende schoon, een van de grootste steden in Europe, met seer schoone voorborchten ende voorsteden: soo dattet by Milanen vergeleecken + wordt. Den omloop der lester stadtmueren van binnen te meten, houdt vijfenveertich duysendt ses hondert ende veertich Roomsche oft Antwerpsche voeten, bedragende wat meer dan seven Jtaliaensche mylen: ende van buyten te meten beloopet meer dan thien Jtaliaensche mylen, makende meer dan drie hierlandtsche mylen: maer heeft veel ledighe ende onbetimmerde plaetsen. Hier staet een groote ende seer sterck Slot, welck Keyser Karel heeft doen maecken (gelijck wy hier nae sullen verklaren) ter selver plaetsen daer d'Abdye van S. Baven plach te staen. Dese S. Baven gheboren van Haspengouwen + in het landt van Luyck, heeft hier zijn leven salichlijck gheeyndt. Den timmer ende het ghebouw binnen dese stadt soo van kercken als van gemeyne ende besondere huysinghen is over al seer hoffelijck ende heerlijck, nae elcks staet: onder welcke sommighe seer oude kercken zijn, al wel versien van goeden ende rijckdommen, tot onderhoudt der selver met hare dienaren. Binnen de stadtmueren + staen sesentwintich bewoonde Eylandekens door middel van watervloeden ende grachten ghemaeckt. Oock zijn hier, behalven alle de + kleyne, achtentneghentich groote brugghen, daer groote schepen met koopmanschap ende ander goedt gheladen ghemackelijck onder door varen. Hier worden ghetelt ses voorneemste watermeulens, ende meer dan hondert windtmeulens, met veel andere meulenkens, eensdeels van menschen, eensdeels van peerden ghedraeyt. Binnen Ghent worden kercken, soo groote als kleyne, Kloosteren, + Gasthuysen, ende andere Godshuysen getelt tot vijfenvijftich toe: onder welcke de vier biddende Ordenen oock zijn. Voorwaer men siet hier seer veel schoone ende costelicke kercken: waer af de voornaemste is Sint Jans + Baptisten nu ter tijdt Sint Baefs geheeten. Want als Keyser Karel (ghelijck voorseyt is) het Slot hadde doen bouwen ter plaetse daer Sint Baefs stondt: soo is d'Abt met zyne Monicken in dit Convent gaen woonen, blyvende in het ghebruyck van alle het jaerlijcks inkomen der gantscher Abdyen: ende door des Paus middel is dit Sint Baefs gheheeten, ende wordt in brieven, gheschriften, ende in alle manieren met desen naem ghenaemt: hoe wel de ghemeyne man den ouden naem qualijck kan vergheten, het selve vast heetende Sint Jans. Jae niet alleenlijck en is de naem van de Kercke verandert, maer Sint Baefs Orden is van een Abdye gheworden + een Canonisye, ende eyndelijck ghebracht tot een Proostye. Dit Collegie heeft jurisdictie ende rechtsghebiedt over veel dorpen, bedienende het borgherlijck recht, ende oock het sweerdt. Jn dese Kercke werdt Keyser Karel + de vijfste ghedoopt, in het jaer duysendt vijf hondert. Jn de selve Kercke heeft Koninck Philips d'Orden van het Gulden Vlies ghehouden in't jaer 1559, welck de tweede reyse + is datter te Ghent in dese Kercke ghehouden is: ende de drieentwintichste reyse nae d'instellinghe des Ordens, in het jaer 1429, ghelijck wy hier voor verklaert hebben. Te Ghent zijn vijf rijcke ende machtighe Abdyen, onder welcke Sint Peeters, op Blandijns + bergh gheleghen, seer oudt ende groot is, hebbende machtich veel goedts jaerlijcks inkomende, ende oock rechtsghebiedt in het

gheestelijck ende wereldtlijck over veel verscheyden dorpen ende vlecken. Dit vermaert Convent is ghesticht gheweest van Dagobert Koninck van Vranckrijck, in het jaer ses hondert veertich.

Byvoeghsel. [Ende is wederom opghebouwt van Karel de Caluwe, wesende ghedestrueert van de Normannen.]

+ Jn het selve Convent is een overschoone ende vernaemde Librerye, als oock te Predicheeren te Chartreusen ende Vrouwenbroederen: De Libreryen zijn daer wel versien van goede boecken, welck eenen schat is voor dese stadt, de welcke soo wel versien is van sulcke besondere dinghen als eenighe andere binnen de gantsche Nederlanden. Voorts is de + stadt van Ghent ghedeylt in seven Prochiekercken, waer af Sinte Baefs ende Sinte Michiels de voorneemste zijn. Gent is een Borggraefschap, + ende nu ter tijdt is de Borggrave Maximiliaen van Melun, een wel ghestaedt Ridder, Gouverneur van Atrecht voor den Koninck. Oock is Ghent het eerste lidt ende de Hooftstadt van Vlaenderen, ende heeft deshalven het voordeel boven alle d'andere steden. Ghent is over langhe oude tyden seer volckrijck ende machtich gheweest boven alle andere steden van den lande: maer hare macht moedtwillichlijck misbruyckende, is + door ongheluck ende door haer eygen Landsheeren menichmael t'onderghebracht ende vernedert: Besonderlijck nu lestmael in het jaer duysent vijf hondert veertich heeft Keyser Karel de vijfste de stadt, overmidts eenighe + ongheregheltheydt, seer rouwelijck ghestraft, ende daer en boven tot zyne verseeckeringhe het voorseyde Casteel doen maken. De Gentenaers zijn ghekomen tot de kennisse des + Christelijcken Gheloofs door de prdicatien van Sint Amandt, Bisschop van Tongeren, ter tijdt van Dagobert Koninck van Vrancrijck, ontrent het jaer ses hondert achtendertich. Zy hebben onder andere veel schoone ende loffelijcke ordinantien ende versieningen van scholen ende oeffeningen, oock om groote + menichte armer lieden godtvruchtichlijck te onderhouden. Hier worden tot een heerlijcke hoffelijckheydt opghevoedt sommighe Leeuwen, Beyren, Lochsen ende andere vreemde wilde dieren: het volck is hier seer beleeft, geschickt, ghesedigh, treffelijck ende strijdtbaer. + Dese stadt heeft veel seer edele ende oude huysen oft gheslachten, als Bette, Borluut, Sersanders, Rijm, Damman, Grutere, Vtenhove, Vaernewijc, Hembise, Caudenhove, Cauwerburch/ Van der Camere, Triest, van den Eeckhoute, Baenst, Kethulle ende Steelant, met veel deuchdelijcke ende welgheachte Heeren. Te Ghent wordt de heerlijckheydt ende + ghewoonlijcke justitie bedient door seer eerweerdige Edelmannen, met den Hooghbailliu van der stadt, welck nu teghenwoordichlijck is Adolf van Borgondien, Heer van Wackene ende Onderadmirael van der Zee, een hoogh vernaemt ende treffelijck Heere. + Oock heeft Ghent t'alle tyden ghehadt seer wel gheleerde ende deuchdelijcke mannen, als zijn gheweest Hendrick Archidiaecken van Doornick, Arnout Bostius, Joos Badius, Jan Abt van Sint Baefs, Philips Chersbelle, Jan Cornarius, Christiaen Masseus (sommighe houden dat dese van Camerijck gheboren was) al t'samen schryvers van veel groote wercken, by Tritemius besonderlijck verklaert. Ende nu onlancks hebben die van Ghent noch ghehadt Philips Wilandt President van Vlaenderen, Levin Brecht, ende Fransoys Himan, beyde ghelauwerde Poeten; Joachim Martens ende Jeremias Brakel, beyde seer gheleerde Medicynen, Antonis van Schoonhoven, den wel gheleerden ende eerweerdighen Heer, schryver van vele wercken: ende Boudewijn Rons, Medicijnmeester van de stadt, wel gheleerdt in verscheyden konsten, ende treffelijck Schryver. Oock zijn t'allen tyden te Gent geweest dapper krijchslieden, ende vrome helden ter oorloghen, soo uyt verscheyden historyen, besonderlijck uyt Meyers wel blijckt: welck hier te lanck soude vallen te verklaren. Het is genoech om de gantsche Provincie, ende niet de + stadt alleen loffelijck te vereeren, dat de Doorluchtichste Keyser Karel de vijfste hier geboren borgher is gheweest. Boven alle de voorghenoemde gheleerde deuchdelijcke ende vrome mannen, heeft Gent nu teghenwoordichlijck Geeraerdt Rijm Heer van Eerckenbeke, Raedtsheere des Konincks in zynen Raedt van Vlaenderen, een seer gheleert ende deuchdelijck Edelman: den welcken onder andere vrome sonen naevolght Karel Heer van Bellem ende van Schuervelde, een wel gheleerde Edelman, ende Ridder, soo gheschickt in alle handelen ende verscheyden talen, ende soo vervaren in saecken aengaende den Staten, ende andere, dat Keyser Maximiliaen hem ontboden heeft uyt dese landen, ende ghesonden als Ambassadeur van zynent weghen aen den Grooten Turck, daer hy seer loffelijck vijf jaren lanck is gebleven, onder andere treffelijcke handelinghen besluytende tusschen dese twee Keysers bestant van acht jaren, dies hem beyde de partyen grootelijck hebben bedanct, ghelijck dat wel blijckt by besondere instrumenten ende gheschriften, die ick selve in handen heb ghehadt: welck bestandt nu noch teghenwoordichlijck blijft duerende, onder de naekomelinghen der voorseyder Keyseren, tot groote welvaert ende ruste der Christenheyt. De voorghenoemde Heer Karel is nu tegenwoordichlijck niet alleen Raedtsheere in des Keysers Hof, maer oock Raedsheere des Catholijcken Konincx in zynen Secreten Raet, groot ende weerdt gheacht. Noch heeft Gent ter deser tijdt den ouden Karel van Vtenhove, Heer van Marckegem, ende zynen sone Karel den jonghen, beyde wel gheleerde ende vernaemde Edelmannen: Joos Borluut opper Raedtsheere ende Pensionaris van der stadt: Jan Damman, Heer van Oomberghen, Veurschepen van der stadt, een seer eerlijck ende gheschickt Edelman: Peeter van Beke oft Torrentius; Levin Torrentius zijn neve, Protonotaris der heyligher Kercken,

ende Aertsdeken van Brabandt, een seer gheleerdt man, ende vermaert Poete: Jan Visbroeck, treffelijck Philosophe, de welcke hem houdt by den Cardinael Moron: Nicolaes Biese, Doctoor in Medicyne, Leser te Leuven, ende gheleerdt Schryver van veel boecken: eyndelijc sullen wy hier oock stellen den gheleerden, ende liefhebber van allen gheleerden, Cornelis Wouters: sonder achter te laten Jan Portant, een geleerdt man in de Mathematijcke, ende in vele andere wetenschappen ende konsten seer wel vervaren. De Gentenaers gaen oock geerne om met koopmanschap, + ende hebben binnen de stadt veel konstighe handtwercken, die in het ghetal van tweeenvijftich neeringhen oft ambachten begrepen worden: ende boven dien het ambacht + van de Wevers, inhoudende sevenentwintich ordenen, welck soo groot ende treffelijck is, dattet niet alleenlijck een ambacht, maer oock een van de drie Staten der stadt van Ghent is. Het meeste dat hier gheweven wordt, is grof laecken, van welcke ende van andere fyne soorte seer groote menichte wort gemaect, ghelijck oock heel Vlaenderen door: soo dat het laeckenwerck gherekent is voor den meesten rijckdom van dese Provincie. Want de inwoonders maecken het van de selve stoffe die binnen haer eyghen landt overvloedichlijck voortkomt. Maer het Wevers ambacht + en is niet alleenlijck te Ghent het voorneemste, maer wordt ghereeckent voor het meeste heel Vlaenderen door ende alle dese Nederlanden, begrypende het werck van wollenlaken, van lijnwaet, saeye, tapisserye, fusteyne, bockeraen, satijn, ende andere. Ende nae dat ick + bevinde, soo is het Wevers handtwerck in Vlaenderen ghebracht ende inghestelt door Graef Boudewijn, Arnouts sone, ontrent het jaer duysent vier hondert vijfentsestich. Te Ghent wordt ghehouden den Provincialen + Raedt van Vlaenderen, inghestelt door Hertogh Jan van Borgondien, Heer van dese landen, ontrent den jare duysendt vier hondert neghen, met eenen President, twaelf Raedtsheeren, ende andere Officieren: daer d'appelatien van gantsch Vlaenderen komen: van welcken Raet voorts geappelleert wort, soo voorseydt is, in den Konincklijcken Raet van Mechelen. Jn desen Raedt zijn nu ter tijdt M. Jacob Martijns, Ridder ende President , Denijs Baelde, Geraert Rijm, Jacob Hessel Ridder, Robrecht Cellier, Joos Huysman, Karel Espinoy, Fransoys Corteville, Nicolaes Lauwe: alle achte ordinarisse Raetsheeren: voorts Philips van Steelandt, Peeter de Cock, Lieven Snoeck, ende Antonis van Hille, Ridder: alle viere extraordinarisse Raedtsheeren: Jan van Borg Ontfangher: ende Peeter van Bever, Greffier. + Oock is te Ghent de wettighe Camer van Vlaenderen, aengaende de leenen ende Leenmannen, aldaer hoogh ende leegh recht gheploghen wordt: ende alst de noodt eyscht, soo neemt men tot bystandt de Heeren van den Provincialen Raedt om sware saecken te slissen.

Byvoeghsel. [De vermaerde en heerlijcke stadt van Ghent, is ghesticht, oft veel eer gesterckt (want + de Jaertijdtboecken ghetuyghen datse langhe te vooren gheweest is) door Julius Cesar, een seer vernaemt ende beroemt man onder den Romeynen, ontrent vijftich jaren voor de gheboorte Christi, ende schijnt oock datse van den naem Caius Ghent is ghenoemt geweest. Sommighe segghen dat dese opschrift eertijts in een oudt Casteel is aldaer ghevonden gheweest G. ANT. by de welcke sommighe verstonden C. Antistius, andere C. Antonius. Ende dat van dese opschrift dit Casteel den naem van Ghent ghekreghen heeft. Dese stadt is geleghen + in een seer gesonde ende bequame plaetse. Want oft schoon yemandt doorsochte, ick en segghe niet heel Vlaenderen, maer Europa, hy en soude niet lichte een bequamer ofte lustiger plaetse om een stadt te bouwen vinden. Andere steden zijn onversienighe watervloeden onderworpen, andere zijn ghequelt vande hardicheydt van de naeby ghelegen Zee: andere van poelen ende stinckende wateren, andere met gebreck van water, andere met de onvruchtbaerheydt des aerdtrijcks, andere met andere onghemacken, de welcke haer gheluck verhinderen: van welcke alle de stadt van Ghent bevrijt is, ende heeft seer grooten overvloedt van alle dinghen tot het ghebruyck des menschelijcken levens. Zy light ontrent vier mylen van de Zee, ende wordt met vier verscheyden Rivieren + seer lustelijck besproeyt. Want zy krijcht de Schelde uyt Henegouwe, de Leye uyt Artoys, de Lieve uyt de Haven van Sluys, ende de Moere uyt de vier Ambachten. Daer en boven heeft zy een Canael met menschen handen gemaect, in het welck oock groote schepen varen konnen tot het Sas toe: door het welck ende de voornoemde Rivieren hoe grooten overvloedt van alle dinghen zy ontfanght, soude men qualijck konnen ghelooven. Dese Stadt gaet te boven, + oft is ghelijck in grootheydt alle de steden van Europa. Het welck lichtelijck hier uyt af te nemen is: dat van de Keyser poorte, door de welcke men nae Bruyssel gaet, oft de Peselle poorte, tot de Muyde poorte, een ure gaens is. Daer + en boven is dese stadt met heerlijcke gestichten ende timmeragien verciert. Het soude overtollich zijn in het lange te beschrijven (dewyle onsen Autheur daer van vermaen maeckt) alle de Kercken, Kloosters, Hospitalen, Gasthuysen ende Weeshuysen, de welcke alhier gevonden worden: welcker getal in sonderheydt van de Kloosters dese voorleden jaren seer vermeerdert is. Want niet alleene en hebben de Jesuyten alhier een Collegie opgherecht: Maer vele Abdyen ende andere Kloosters die haer buyten de stadt pleghen te houden, hebben hare residentie binnen de stadt ghenomen. Hier is oock het Princen Hof, drie hondert Cameren hebbende: al waer plach bewaert te zijn een houten wieghe, in de welcke Keyser Karel ghewiecht was gheweest. Daer was oock tot Ghent in Sint Jans kercke een schilderye van Jan van Eyck, in de welcke drie hondert dertich geheele aensichten gesien werden, met groote verwonderinge van alle de gene die haer aen die konste verstonden. Jn de Abdye van Sint Pieters was noch te sien + een yseren solder, seer konstelijc met alle de proportien der modernen gheboghen, ghevlochten ende werckelijck gheleyt, waer op de reliquien van eenige heylighe mannen bewaert werden. Dese solder achtenveertich duysent guldens koste. Ende daer en is daer nae noyt meester gevonden om sulcks nae te maecken. Oock mede aldaer seer konstelijcke wercken ghesneden waren van Alebaster, Marber ende Toetsteen, na-

melijck drie Priesters stoelen, een sepulture van Jsabelle Koninginne van Denemarck, een tafel op den hoogen Outaer, een graf ons Heeren, ende een Sacraments huys, alles om verwonderen: als oock d'Ocsael in ses weecken voltoyt in Sint Jans Kercke. Ooc was mede voor den Beeldesnyders te sien het konstich handtwerck in den Crocht van Sint Jans kercke, genoemt Jerusalem. Jn veel andere Kercken niet min cierlijckheydt te sien was: voor den Orgelisten tot verwonderinge in Sint Michiels kercke de Orghel met drie duysent pypen: alsoo den konstigen Werckmeesters tot vermaecken der Predickheeren kerck tsestich voeten wijdt, sonder eenighe rustinghe der Pilaren: den schoonen Pandt in het Clooster der Chartreusen beneffens Ghent, gheheel geraseert gheduerende dese oorloghen. Daer zijn oock te sien twee magnifijcke Schutters Hoven: als oock de schoone modelle van het Schepenhuys niet om verbeteren, dat hem noch onvolmaect toont, hoe wel daer over eenighe jaren noch een groot ende schoon stuck wercks aen beghonnen is, doch blijft alsoo onvolmaeckt staende: daer is mede te sien het schoone Belfort metten moleuren, daer die vier toornen op staen, twaelf voeten wyder dan beneden: waer op dat hanght die ureklocke, Roelandt genaemt, elf duysent ponden weghende, die seer verre ghehoort werdt. Op het selve Belfort staet eenen grooten kopenen vergulden Draeck, een Antiquiteyt uyt Constantinopelen, doen dat ghewonnen werdt van den Grave Boudewijn. Hier ware noch vele te segghen van verscheyden rare wercken deser stede: maer op dat wy niet te langhe hier op en blyven, willen alleene hier by voegen dat daer zijn ontrent vijfendertich duysent huysen, ende derthien marcktvelden, onder de welcke het principaelste ghenoemt de Vrydaghmarct: welckers gelijck (soo ick achte) in Europa nauwelijcks te vinden en is, het zy dat ghy op de grootte van de selve, op hare proportie oft plaveytsel sien wilt. Jn't midden van dese marckt heeft de Eertshertoginne de Jnfante een groot vergulden steenen Beeldt van Keyser Karel de vijfste haren Grootvader laten oprechten. Een dinck en moghen wy niet voorby gaen, het welck aenmaerckens weerdich is, dat aldaer wel drie duysent huysarmen onderhouden werden: welckers onderhoudinghe van schoenen jaerlijcks plach te kosten twaelf hondert guldens: ende in het jaer 1564 soo bedroech den uytgheef der Armen 3037 ponden, ses schellinghen ende een groote: daer toe ghegheven werden by der stadt alle maenden vijftich ponden vlaemsch. + Binnen Ghent is den stapel van het Coren, welck is een praeeminentie, waer door die stadt opleggen mach het vierendeel van alle granen die van buyten inkomen, om binnen der stadt ghesleten ende verkocht te werden. Waer op in het jaer 1484 seeckere ordonnantie ghemaeckt werdt. Hier toe pleghen te zijn Stapelhuysen oft Corensolders op de Cooreleye by Sint Michiels brugghe, maer nu veralieneert, het gene zijn Stapelrecht afgheleyt heeft, dat is vry goet, dat men mach vervoeren, waer men wilt. Dit Stapelrecht is gheconfirmeert by de Hertoginne van Parma, wesende different tusschen die van Henegouwe ende die van Ghent. Jck + gae hier vele dinghen voorby, als de Scholen die hier tot ses oft seven plegen te zijn daermen de Latijnsche ende Griecksche spraecken leerde, uyt de welcke vele treffelijcke geleerde mannen voortghekomen zijn. Maer alsoo ick hier ghewach maecke vande Scholen, soo en kan noch en wil ick niet voorby gaen M. Laurens van Eecke, eertijdts mijn Schoolmeester: de welcke hoe wel hy blindt gheboren was, nochtans wel gheleert in de Griecksche ende Latijnsche talen. Dese hadde soo goede memorie, dat hy het ghene dat hem twee oft drie mael voorghelesen was, vast van buyten konde. De selve quam alle daghe van zijn huys, welck buyten de Brugsche Waelpoorte stont, ontrent een halve myle van de Schole daer hy leerde, sonder leydtsman ende sonder stock: hy ginck oock lancks der stadt sonder gheleydt te zijn, ende wist te vinden de kercken, ja oock de huysen daer hy in langhen tijdt niet gheweest en hadde: welck ick ghesien ende in hem niet sonder goote verwonderinghe aenghemerckt hebbe. Laet ons voortvaren. Jn voorleden tyden tot Gent maer + en waren derthien Schepenen, ende dat soo langhe zy leefden. Maer in het jaer 1212 is door den Grave Ferdinandus verordonneert dat die jaerlijcx souden verandert werden, by den vier Kiesers, uyt den vier Prochien van de Poort, daer heuren eedt op doende, achtervolghende d'ordonnantie daer op ghemaeckt. Maer in't jaer 1228 wert weder verordonneert by den selven Grave dat die derthien Schepenen die doen ter tijdt waren uyt het corpus der stadt, heur niet ten derden lede bestaende verkiesen souden, de welcke noch vierendertich persoonen tot haer nemen souden, om die in drie werf derthien te verdeelen: waer af d'eerste derthien souden voor dat jaer Schepenen zijn, d'ander derthien Raden, ende die reste Weeplingen; ende dat in het naevolghende jaer die Raden Schepenen, ende die Weeplinghen Raden, ende die eerste Schepenen weder Weeplinghen souden werden, ende soo voorts, verkiesende een ander in de plaetse van den ghestorven. Dit gheduerde tot den jare 1275, als dan by den Grave Gwye verordonneert zijn dertich persoonen in de Wet, te weten derthien Schepenen, derthien Raden, ende vier Tresoriers, de welcke men vernieuwen soude op Sint Jans avondt, uytgaende Oogst, ende met bollekens daer om soude loten. Hier op werdt gheappelleert van de ghene die afgeset waren aen het Parlement van den Koninck van Vranckrijck, ende werden gestelt in haren ouden staet. Waer door groote vyantschap is ontstaen tusschen den Grave ende den Raedt, d'oude Wet verdryvende ende een nieuwe verordonderende, partyschap smaeckende, de welcke ter neder werdt geleyt, door een nieuwe ordonnantie van Koninck Philips, onder hem die saken ghesubmitteert, inhoudende dat die Prince oft zyne Ghecommitteerde kiesen sullen, op onser Vrouwen avondt half Oogst, vier Kiesers alle Poorters, ende dat by de stadt oock souden verkosen werden vier Kiesers alle Poorters, by de welcke souden verkosen werden sesentwintich<<>> Wetweerdighe mannen, die den Ghecommitteerden overleverende, verdeelt in derthien Schepenen van der Keure, ende derthien Raden ghenoemt Schepenen van Ghedeele. 'Twelck tot den jare 1540 achtervolght is gheweest, als doen is by Carel de vijfste verordonneert de veranderinghe der Wet, op den thienden Mey by zyne oft zyner naekomelingen Ghecommitteerde, sonder advijs der Kiesers: daer beneffens verordonnerende drie Ontfanghers, ende dat die Schepenen souden draghen Tabbaerts van een koleur, elck twee hebbende, den eenen swert, den anderen Ghentsgraeuw, hebbende op de slincke schouder een bande van fluweel vier vingeren breedt, met een koorde ende quispel aen de zyde: als zy te vooren ghedraghen hadden ghestrijpte keerels goudtverwich. Die Wet van Gent plach by ouden tyden te hebben seeckere verbanden opde Poorters van Ghent. Maer in het jaer 1506 werdt het Calfsvel sulcx

inhoudende ten soldre ghecasseert, ende Ghent was verdeelt in Poorterye, in Neeringhen ende Wëverye der wollen laeckenen, ende in de Wet, wesende die drie Leden der stadt. Den Borgers + zijn in dese stadt na hare grootheydt in grooten ghetale, waer van ick (als niet sekers hebbende) swyghen sal. Hier en tusschen darf ick hier sonder schaemte verhalen 'tgene dat vernaemde Historyeschryvers hier van gheschreven hebben. Jacob Meyer verhaelt, dat ten tyde van Lowijs van Male in het jaer 1380 monsteringe is ghehouden, en datter ghevonden zijn gheweest (van de vijfthien jaren tot de tsestich) tachtentich duysent, strijdtbare mannen. Een ander nieuwe Historyeschryver terstont in den aenvanck van zyne Historye, alwaer hy veel handelt van Ghent, seght dat in een van de seven Prochiekercken, Sint Michiels ghenaemt, ter tijdt als Karel de vijfste daer gheboren werdt, 35000 communicanten gheweest zijn. Maer + achterlatende het ghetal, soo moet men voornemelijck bemercken de matelijckheydt, voorsichticheydt ende vromicheydt der Borgheren, de welcke onder andere hier uyt af te nemen is, dat al dien tijdt dat Ghent ghestaen heeft, de Borghers onderlinghe in sulcke eendrachticheydt gheleeft hebben, dat zy als eenen metalen muer haer vyanden hebben teghengestaen, noyt ghewonnen oft uyt hare stadt ghedreven en zijn gheweest. Zy en hebben selfs den Koninck van Vranckrijck niet gheweecken: ende hebben dickwils heel Vlaenderen vromelijck beschermt, steunende voornemelijck op de hulpe Godes, daer nae oock op hare krachten ende + de rechtveerdicheydt van hare saecke. Ten tyde van Gwye van Dampierre, hare sterckten met de andere Vlaminghen gevoeght hebbende, verdreven Philips den Koninck van Vranckrijck, de welcke Vlaenderen bestreedt met tachtentich duysent mannen, onder de welcke men seght dat twintich duysent peerden gheweest zijn. Ende dese hare vromicheydt en hebben zy niet alleene eenmael bewesen, maer seer dickwils, ghelijck de voorseyde Meyer verhaelt, als onder andere by den Berg Pabulae, daer de Gentenaers van smorgens heel vroech tot den duysteren avont cloecker ende vrymoedelijcker dan de andere teghen de Fransoysen gestreden hebben. Zy hebben oock in hare inlandtsche oorloghen een wonderlijcke vromicheydt bewesen, voornemelijck onder de Graven Lowijs van Niverne ende zynen sone Lowijs van Male, onder welckers ghebiedt seer sterck belegert zijnde door de macht van heel Vlaenderen, Henegouwe ende Artoys, ende tot uytersten honghers noodt ghebracht, en hebben daerom den moedt niet verloren ghegheven: maer hebben dapper ende onvertsaecht hare vyanden teghen ghestaen, ende van hare mueren ende poorten afgeweerdt ende afghedreven, vele van de selve ombrenghende. Eyndelinghe tot den uytersten honghers noodt ghebracht, soo dat men schrijft datter dertich duysendt mannen gheweest zijn, die in vijfthien daghen gheen broodt gheproeft en hadden, hebben liever ghehadt vromelijck tot bescherminghe van hare vryheydt ende privilegien te sterven, als sulcke conditien van vrede aen te nemen, die noch voor haer noch voor hare naekomelinghen eerlijck en souden zijn. Zy zijn met vijf duysendt strijdtbare mannen nae Brugghe ghetrocken, alwaer doen de Grave was, ende met soo kleynen ghetal hebben zy den Grave met die van Brugghe in de vlucht + gheslagen, de welcke met dertich duysent mannen te velde ghekomen was: ende dese victorie ghekreghen hebbende, hebben terstont de stadt van Brugghe inghenomen ende gheplondert, ende zijn onder het beleydt van Philips van Artevelde meester van heel Vlaenderen geworden. Ende dese victorie en hebben zy niet by ghevalle oft ghelucke ghekreghen: maer met groote voorsichticheyt, vromicheydt ende godtvruchticheydt. Want zy alle op haer knien neder zijn ghevallen, hebben hare ooghen ende ghemoedt tot Godt ghekeert, ende de overwinninghe ootmoedelijck van hem begheert. 'Twelck gedaen zijnde haer rontom de poelen wendende, hebben ghemaeckt (soo wy lesen dat Hannibal by Cannas oock ghedaen heeft) dat hare vyanden de Sonne in de ooghen hadden. Laet ons nu eenige andere ervarentheden deser stadt verhalen. Jn't jaer 1217 soo grooten brandt tot + Ghent was, dat seven mannen ende eene vrouwe in eenen put ghedaelt waren, om haer lijf te salveren: de welcke na den brandt daer uyt getrocken zijnde, soo groote menichte van volck quam om dat te besichtigen, dat de aerde inviel met veel volcks dat daer in versmachte. Ten tyde van Vrouw Marie Hertogh Karels dochter, + was tot Gent groote oproerte onder de Gemeente, de welcke teghen den wille ende het believen des Magistraets ende der Landtsvrouwe, den Cancelier van Bourgoignen, ende den + Heere van Humbercourt ghevanghen namen. Met haer werdt ghevanghen Heer Willem van Cluny, Bisschop van Teroane. Ende de twee eerste werden gherecht metten sweerde, niet teghenstaende de Princesse selve in persoone voor haer sprack, ende met tranen voor haer badt. Wesende die Ghemeente een veelhoofdich dier, niet veel reden ghebruyckende: 'twelck niet te terghen en is, en wijslijck moet gheregiert zijn, ende insonderheydt in furie gheraeckt zijnde, moet met soeticheydt bestiert zijn. Ter oorsake van dien eenighe oproer tot Gent wesende in't jaer 1539, selfs in persoone uyt Spangien te lande in alder haest (niet sonder groot perijckel) Karel de vijfste neder quam, als best kennende de humeuren van zyne landtsluyden ende ondersaten: oock mede wel wetende dat de teghenwoordicheyt alleene des Meesters meer met een opsien kan te weghe brenghen, ende de selve bedwingen, dan met ghewelt een huerlinck oft een onervaren soude konnen doen. Jn dese stadt is ghesloten gheweest het accoordt van vrede, ghenoemt de Pacificatie van Gent, den achtsten Novembris in het jaer 1576: de conditien waer van wy hier by ghevoeght hebben.

1 Eerst dat alle offensien, injurien, misdaden + ende beschadicheden, geschiedt ter saecken van de troubelen tusschen den inghesetenen van de Provincien, die in dit tegenwoordich Tractaet gecomprehendeert zijn, soo waer oft in wat maniere dat het zy, sullen vergheven, vergeten, ende ghehouden zijn als niet gheschiedt, sulcx dat ter oorsaken van dien gheene mentie gemaeckt ofte yemandt aengesproken en sal mogen worden.

2. Dien volghende, beloven de voornoemde Staten van Brabant, etc. mitsgaders de gene van d'ander zyde, ongheveynsdelijcken ende in goeder trouwen, van nu voortaen te onderhouden, ende onder de ingesetene van de landen te doen onderhouden, een onverbrekelicke vrientschap ende vrede, ende in sulcker voeghen elckanderen t'allen tyden ende in alle occurrentien by te staen met raedt ende daet, goet ende bloet, ende insonderheydt om uyt den lande te verdryven ende daer buyten te houden de Spaensche soldaten, ende andere uytheemsche ende vreemde, ghepoocht hebbende buyten weghe van recht, de Heeren ende Edelen het leven te benemen, den rijckdom van den lande te haerwaerts t'applicqueren, ende de Ghemeente voorts in eeuwige slavernye te brengen en houden, omme ten welc-

ken eynde alle anderen te furneren was noodich wordt ter resistentien van den ghenen die haerlieden hier inne metter daet souden willen contrarieren, de voorghenaemde Bontghenooten ende gheallieerde, oock belooven haer bereet ende volveerdich te laten vinden t'allen nootlijcken ende redelijcken contributie ende impositie.

3 Daer en boven is gheaccordeert, dat terstondt nae het vertreck van de Spanjaerts ende hare adherenten, als alle saecken in ruste ende verseeckerheydt sullen zijn, sullen beyde partyen ghehouden zijn te procureren ende beneerstighen de convocatie ende vergaderinghe van de Generale Staten, in der forme ende maniere als gheschiedt is ten tyden als wylen hoochloflijcker memorien, Keyser Carel de opdracht ende transpoort dede van dese Erfnederlanden, in handen van de Conincklijcke Majesteyt onsen ghenadichsten Heere, om te stellen ordere in de saecken van de Landen, in het generael ende particulier, soo wel aengaende het feyt ende exercitie van de Religie in Hollandt, Zeelandt, Bommele, ende gheassocieerde plaetsen, restitutien van de sterckten, artilleryen, schepen ende andere saecken den Coninck toebehoorende, geduerende de voorschreven troubelen, by die van Hollandt ende Zeelandt genomen, als anderssins, soo ten dienste van zijnder nut, welvaert, ende de Vnie vande Landen men sal bevinden te behooren, waer inne noch van d'een noch d'ander zyde eenigh teghensegghen oft belet, dilay noch uytstel en sal moghen ghedaen werden, niet meer ten opsiene van de ordinantie, uytspraecken ende resolutien, die aldaer sullen geschieden ende ghegheven worden, dan in executie van dien, hoedanich die souden moghen wesen, waer in beyde de partyen haerlieden gantschelijcken ende ter goeder trouwen submitteren.

4 Dat van nu voortaen de inwoonderen, ende ondersaten van d'een ende d'ander zyde, van wat lande van herwaerts over, ofte van wat state, qualiteyt oft conditie hy zy, over al sullen moghen hanteren, gaen ende keeren, woonen ende traffiqueren, koopmanschapsche wyse, ende anderssins, in alle vrydom ende verseeckerheydt, welverstaende dat niet gheoorloft ofte toeghelaten en sal zijn die van Hollandt, Zeelandt, oft andere, van wat lande, qualiteyt oft conditie dat hy zy, yet te attenteren herwaerts over buyten de voorseyde landen van Hollant, Zeelandt, ende gheassocieerde plaetsen, teghens de ghemeyne ruste ende vrede, sonderlinghe teghens de Roomsche Catholijcke Religie, ende exercitie van dien, noch yemant ter causen van dien t'injurieren, irriteren met woorden oft met wercken, noch met ghelijcken acten te schandaliseren, op pene van ghestraft te worden als perturbateurs van de ghemeyne ruste, andere ten exemple.

5 Ende op dat middeler tijdt niemant lichtelijck en stae tot eenighe bgrype, captie ofte perijckelen, sullen alle Placcaten hier voortijts ghemaeckt ende ghepubliceert op het stuck van de heresie, midtsgaders de criminele ordinantien by den Hertoghe van Alva ghemaeckt, ende het ghevolgh ende executie van dien ghesuspendeert worden, tot dat by de Generale Staten anders daer op gheordineert zy, wel verstaende datter geen schandael ghebeure in maniere voorseydt.

6 Dat mijn Heere de Prince sal blyven Admirael generael van der Zee, ende Stadthouder van zijne Majesteyt van Hollant ende Zeelandt, Bommele ende andere geassocieerde plaetsen om in alles te ghebieden, soo de selve tegenwoordelijck doet, met de selve Justicieren, Officieren ende Magistraten, sonder eenighe veranderinghe ofte innovatie, 'ten zy by zynen consente ende wille, ende dat over de steden ende plaetsen die zyne Excellentie nu ter tijt is houdende, tot dat by de Generale Staten nae vertreck van de Spanjaerden anderssins gheordineert zy.

7 Maer belanghende de steden ende plaetsen begrepen onder de commissie van de Coninclijcke Majesteyt by hem ontfangen, die tegenwoordelijck onder het gebiedt ende gehoorsaemheyt van zyne Excellentie niet en staen, sal dit point gheschorst blyven, ter tijdt ende wylen de selve steden ende plaetsen haer mette andere Staten ghevoeght hebbende tot dese unie ende accoort, zyne Excellentie henlieden sal ghegheven hebben satisfactie op de poincten daerinne zylieden haer souden vinden gheinteresseert onder zijn gouvernement, het zy ten opsiene van de exercitie van Religie oft anderssins, op dat de Provincien niet ghedemembreert en worden, om alle twist ende tweedracht te schouwen.

8 Ende en sullen middelere tijdt geene Placcaten, Mandamenten, Provisien noch Exploicten plaetse hebben in de voorseyde landen ende steden by den voorseyden Heere Prince gheregeert, dan de ghene by zijn Excellentie ofte by den Rade, Magistraten oft Officiers, aldaer gheapprobeert ofte ghedecerneert, sonder prejuditie voor den toekomenden tyde, van den ressorte van den grooten Rade van zyne Majesteyt.

9 Js mede ondersproken, dat alle gevangenen ter saecken van de voorledene troublen, namelijck de Grave van Bossu, sullen vry ende los ghelaten worden sonder rantsoen te betalen, maer wel de vangenisse kosten, 'ten ware nochtans dat de rantsoenen voor date van desen betaelt ofte daer van overkomen ende gheaccordeert ware.

10 Js voorts veraccordeert, dat de voorseyde Heere Prince, ende alle andere Heeren, Ridderen, Edellieden, particuliere persoonen ende ondersaten, van wat state, qualiteyt ofte conditie die zijn, mitsgaders hare Weduwen, Dowagieren, kinderen ende erfghenamen, vande een ende de ander zyde, gerestitueert zijn in haerlieden goederen, name ende fame, ende sullen oock moghen aenveerden ende de possessie aennemen van alle heure heerlijckheden, goeden, prerogativen, actien ende crediten, die niet verkocht ofte ghealieneert en zijn in sulcken staet als de voorseyde goeden nu teghenwoordelijck zijn: ende te dien effecte zijn alle defauten, continuatien, arresten, sententien, saisissementen ende executien, ghegheven ende ghedaen, sedert den aenvanck van de troublen in den jare duysent vijf hondert sesentsestich, soo wel om saken van de Religie als om het aennemen van de wapenen, met het ghene daer nae ghevolght is, ghecasseert, gherevoceert, doodt ende te niete ghedaen. Ende sullen de selve, midtsgaders alle schriftelijcke proceduren, acten ende citatien te dien gheschiedt, vernielt ende in de Registers gheroyeert worden, sonder dat noodigh zy hier toe ander bescheyt te nemen oft provisie te verwerven dan dit teghenwoordigh tractaet. Niet teghenstaende eenighe incorporatien, rechten, kostuymen, privilegien, prescriptien, soo wel legale, conventionele coustumiere, als locale, noch eenighe andere exceptien ter contrarien, de welcke in desen ende in alle andere saecken den voorseyden troublen concernerende, sullen cesseren, ende geen stede hebben, als tot dien by desen (soo verre alst noot is) specialijck gederogeert wesende, oock mede den rechte disponerende dat generale derogatie niet en is, sonder precedente specificatie.

11 Welverstaende dat hier onder begrepen sullen zijn, ende dit teghenwoordigh beneficie ghenieten, mijn ghenadighste Vrouwe de Ghesellinne des Doorluchtichsten Keurvorst vanden Rijn, eertijts achterghelaten Weduwe des Heeren van Brederode, soo vele aengaet Vianen ende andere goederen, daer haer Keurvorstelijcke Ghenade, ofte actie van haer hebbende, toe gherechtigt is.

12 Jnsgelijcks sal hier in begrepen wesen de Grave van Bueren, soo veel aengaet de stadt, slot ende lande van Bueren, om de selve by de voorschreven Heere Grave (by vertreck vanden Garnisoene) ghebruyckt te worden, als zijn eyghen toebehoorte.

13 Ende sullen te niete ghedaen ende afgheworpen worden de Pilaren, Tropheen, Jnscriptien ende andere teeckenen by den Hertoge van Alva opgherecht tot schande ende blamatie, soo van de boven ghenoemde, als van allen anderen.

14 Aengaende de vruchten van de voorseyde heerlijckheden ende goeden, het verloop ende de tachterheden van de Dowarien, tochten, pachten, chijnsen ende renten, soo op des Konincks landen, steden ende alle andere, die voor date van desen verschenen, ende nochtans niet betaelt, noch ontfanghen en zijn by zyne Majesteyt, oft zijns actie hebbende, die sal elck in het zyne moghen ghenieten ende ontfanghen.

15. Welverstaende, dat al het ghene datter ghevallen is, soo wel van de voorseyde erfgoeden, renten, als andere goeden, sedert Sint Jansmisse sesentseventich lestleden, sal blyven ten profyte van de ghene haer recht hebbende, niet teghenstaende dat daer af by den Ontfanghers van confiscatie ofte andere yet ontfanghen oft gheint ware, daer af in sulcken gevalle restitutie gheschieden sal.

16 Maer by soo verre eenighe jaerscharen van den voorseyden pachten, renten ofte andere inkomen van des Konincks weghen, by titule van confiscatie aengheslaghen ende ghegheven waren, soo wordt elck over ghelijcke jaerscharen, vry, los ende quyte ghehouden van de reale lasten ende opstal uyt zyne goeden gaende, soo men oock t'allen tyden insghelijcks vry, los ende quyte ghehouden sal zijn van alle renten, staende op de landen ende de goeden, diemen midts de voorleden troublen niet en heeft konnen ghebruycken in alles nae rate van den tyde dat selve belet ende onghebruyckt uyt oorsaecke voorseyt ghebeurt is.

17 Nopende de huyscatheelen ende andere meublen, die aen beyden zyden te niete gedaen, verkocht, ofte anders ghealieneert zijn, daer af en sal niemandt eenigh verhael hebben.

18 Ende aengaende de erfgoeden, huysen ende renten die by titule van confiscatie verkocht, ofte ghealieneert zijn, de Generale Staten sullen in elcke Provincie ende uyt de Staten van de selve, deputeren Commissarissen om de kennisse te nemen van de swaericheden, indien daer eenighe vallen, om redelijcke satisfactie te doene, soo wel aen den ouden proprietarissen, als aen den koopers ende verkoopers van de voorseyde goeden ende renten, voor hen regres ende evictie respectivelijck.

19 Van ghelijcken sal gheschieden, nopende het verloop van de personele renten ende obligatien, ende alle andere pretensien, klachten ende doleantien, als die gheinteresseerde, ter oorsaecke van de troublen, sullen namaels aen weder zyden willen intenteren ende voorstellen, in wat manieren dattet zy.

20 Dat alle Prelaten ende andere Gheestelijcke persoonen, wiens Abdyen, stiften, fondatien ende residentien buyten Hollant ende Zeelandt gheleghen, ende nochtans binnen de selve landen ghegoet zijn, sullen wederome komen in den eyghendom ende in het ghebruyck van de selve heure goeden, als vooren ten opsiene van den wereltlijcken.

21 Maer wat belanghet den Religieusen ende andere Gheestelijcke, die binnen de voorseyde twee Provincien ende heure gheassocieerde, gheprofessijt oft gheprebendeert, ende daer uyt ghebleven ofte ghetrocken zijn, ghemerckt dat den meestendeel van heure goeden gealieneert zijn, den selven salmen van nu voortaen verstrecken redelijcke alimentatie, neffens de gheblevene, ofte anders, sal hen mede toeghelaten worden het ghebruyck van heure goeden, tot verkiesinghe nochtans van de Staten, alles by provisie ende tot anderstondt op hen voorder pretensien, by den Generale Staten verordent sal wesen.

22 Voorts is gheaccordeert, dat alle giften, exheredatien, ende oude dispositien: inter vivos vel causa mortis, by particuliere persoonen ghedaen, daer by de gherechte erfghenamen ter saken van de voorseyde troublen ofte van de Religie van hare gherechte successie versteecken, vermindert oft onterft zijn, uyt krachte van desen ghehouden sullen worden als gecasseert ende van gheender weerden.

23 Ende alsoo die van Hollandt ende Zeelandt om de kosten van der oorloghen beter te vervallen, alle specien van gout ende silver ten hoogher pryse ghestelt hebben, die zy in ander Provincien niet en souden konnen sonder groot verlies uytgheven, is besproken, dat de Ghedeputeerde van de Generale Staten ten eersten moghelijck zijnde, adviseren sullen, om daer op te nemen eenen generalen voet, ten fyne dat den cours van de voorseyde Munten eenvoudelijck ghestelt zy, alsoo na alst doenlijck is, tot onderhoudenisse van deser Vnie, ende van den ghemeynen koophandel aen weder zyden.

24 Voorts op het vertooch, ghedaen by de Ghedeputeerde van Hollandt ende Zeelandt, ten fyne dat de generaliteyt van alle de Nederlanden soude t'heuren laste nemen alle de schulden die mijn Heere de Prince ghecontracteert heeft, omme te doen zyne twee expeditien ende gheweldighe heyrtochten, ten welcke, soo wel die van Hollandt ende Zeelant, als de Provincien ende Steden die hen in den lesten tocht overgaven, verbonden hebben ghehadt (soo zy seyden) is het selve poinct ghestelt ende ghelaten ter discretie ende determinatie van de Generale Staten, den welcken alle saken geappaiseert zijnde, daer van rappoort oft remonstrantie gedaen sal worden , om dien aengaende, sulcken regard ghenomen te worden, als behoort.

25 Jn dit ghemeyn accoordt ende Pacificatie, en sullen niet begrepen zijn, om te ghenieten het beneficie van dien, de landen, heerlijckheden ende steden houdende partye contrarie, tot dat zy hen effectuelijcken sullen ghevoeght hebben met dese confederatie, het welck zy sullen moghen doen alst hen ghelieft.

Aldus ende in der manieren voorseydt, is de voornoemde Pacificatie tot Ghent, op't Stadthuys den achtsten Novembris, anno 1576, by beyde de voorseyde partyen ghesloten ende gheteeckent. Welcke Ghentsche Pacificatie werdt + naemaels vanden Coninck gheconfirmeert. Gheduerende desen Vredehandel, heeft de Grave van Reur, Gouverneur van Vlaenderen, het Casteel van Ghent beleghert: het welck + beschoten zijnde ende Bressen ghemaeckt, is het van den Spanjaerden overghegheven behoudens lijf ende goet, den elfden Novembris.

De Borghers hebben het selve naederhant aen de zyde van de stadt afgebroken, het welck met groote vyericheydt ende yver gheschiede, van jonck ende out, mannen ende vrouwen. Jn het + jaer 1577 is den Hertogh van Aerschot met drieentwintich vaendelen knechten, ende driehondert peerden, met grooten Adel tot Ghent seer eerlijck inghehaelt gheweest ende als Gouverneur van Vlaenderen ontfanghen. Maer wynighe dagen daer nae alsoo de principaelste der stadt by hem ghekomen waren, om restitutie van hare oude privilegien te hebben, die zy seyden haer belooft te wesen: ende de Hertogh seer gheimportuneert wesende, ter antwoorde ghegeven hadde, datmen de Privilegieroepers wel vinden soude, ende als muytmakers kastyden: Soo hebben sommige van de principaelste van der stadt de Ghemeynte ghewapent, ende by nachte (ghenoegh tumultueuselijck) den Hertoch met alle zynen Raedt ghevanghen ghenomen, te weten de Heeren van Rassinghem, van Swevegem, van Eecke, van Mouscron Hoochbailliu van Ghent, met zynen sone, den President van Vlaenderen Jacob Hessels, ende Jan de la Porta Raedtsheere, met de Bisschoppen van Brugghe ende van Yperen ende meer andere, tot groot mishaghen vanden Prince van Orangien, vanden Raedt van State ende van de Staten Generael. Dan door tusschenspreken van den Prince ende van de Staten, is den Hertogh van Aerschot los ghelaten. Maer de ontslaginghe voor de andere ghevanghenen en konde by die van Gent niet verkreghen worden, door geenderhande intercessie. Jn het jaer + 1578 heeft beghonnen de mutinacie der Walsche soldaten (Malcontenten ghenoemt) vande Regimenten van Montigny, Heze, Egmont ende Alennes, van de welcke Montigny Overste werdt, kryghende veel toevals der Edelen ende garnisoenen, onder het decksel van quade betalinghe, ende van het veronghelijcken der Catholijcken. De selve Malcontenten voerden oorloghe teghen die van Ghent, die zy daghelijcks quamen bestoocken. Ende door de voorseyde factie der Malcontenten kreghen openinghe des landts de Spaensche garnisoenen met den Prince van Parma nedergecomen, de welcke haer by den Malcontenten voechden. Waer door gheheel Vlaenderlandt in ruine gheraeckte, tot hare defensie uytlandtsche Heeren versoeckende. Ende nae dat die van Ghent de oorloghe tegen de Malcontenten een wyle tijts selfs ghevoert hadden, hebben zy haer met den Staten weder vereenicht. Doen hebben den + Hertogh Matthias, de Prince van Orangien ende de Staten gesocht te handelen ende accorderen, met de Malcontenten ende Walen van Meenen, waer toe zy ghebruyckten sommighe Heeren ende Edellieden, die zy wisten eenigh credijt ende aensien onder haer te hebben, met soodanige remonstrantien die haer souden moghen vermorwen, ende brenghen tot accoordt. Maer daer en werdt niet uytghericht. Want zy daer teghens allegeerden dat de invoeringe van de Religions vrede, was teghen de Pacificatie van Ghent, ende teghen de Vnie, daeromme zy die afghedaen begheerden ende herstelt te hebben, met diergelijcke meer. Daer uyt dat men wel merckte dat zy een ander fondament hadden, ende maer een deckmantel ofte uytvlucht en sochten, ende datse aengheset waren van de voornaemste van Henegouwe ende Artoys, jae selfs van de Staten der selvigher landen, die heymelijck handelden van vereeninge met den Coninck. Die van Ghent aen d'ander zyde verstaen hebbende de onbehoorlijcke handelinghe der Walen, ende der Walsche Provincien, hebben eenighe principaelste onder haer wederomme de Ghemeynte oploopich ghemaeckt, + ende den neghenden Meerte 1579 weder de Gheestelijcke verdreven, ende haer Kercken verstoort, voorwendende tot haer ontschult dat de Gheestelijcke haer verdrach braken, ghemerckt de Monicken haer vervordert hadden te predicken in Kercken daer alleen de Prochie Papen souden predicken, ende dierghelijcke. Waer op de reconciliatie der Hoofden der malcontenten met den Coninck is ghevolght, de welcke met den Prince van Parma in accoordt traden. Die van Ghent hebben in onghelooffelijcken + korten tijt haer stadt (zijnde niet minder dan Parijs, sonder zyne voorsteden) met aerde in de alderbeste maniere ghesterckt, 'twelck nochtans niet meer en koste als twee hondert ende tachtentich duysent gulden. Jn het jaer + 1580 den derthienden Julij de Prince van Conde Hendrick van Bourbon tot Ghent gekomen zijnde, alwaer hy seer heerlijck ontfangen was, de Borggrave van Gent, het zy dat hy hier van verwitticht was ofte niet, vergaderde ontrent vier Regimenten Jnfantye, ende sesthien Cornetten peerden, die hy dien selven nacht dede in alder haest nae Ghent marcheren: meynende alsoo dese stadt met eenen aenslagh in te nemen, op een plaetse niet seer verre van de Brugsche Waelpoorte, aen een Bolwerck ghenaemt Jmbiesens Bolwerck, welcke plaetse alleene met een Hecken ende Palissaden van buyten afgheschut was, het welck des daeghs gheopent wierdt, om daer door in de stadt te voeren de aerde van een gracht die daer recht tegen over gegraven werdt: ende vier oft vijf mannen met hellebaerden hadden lichtelijck de selve palissaden om konnen trecken. Het selve Bolwerck was oock doen ter tijt seer qualijck versien van wacht. Want daer (van een heel Corporaelschap) niet meer als vijf oft ses soldaten waren. Daer werden oock ettelijcke met langhe mantels ontrent de middernacht ghesien, die de wacht vraechden of zy yet gehoort hadden. De welcke alsoo zy neen seyden, zijn de selve henen ghegaen: meynende bedroghen te zijn, ghemerckt de Malcontenten op de gesette ure daer niet en waren. Men meynde dat dese anders de wacht omghebracht souden hebben, ende alsoo de Malcontenten inghelaten, sonder dat yemandt daer van gheweten soude hebben: wesende daer by een seer groote plaetse van velden ende ackers, daermen vele duysenden soude konnen in slachorden stellen. Den Borggrave met de Ruyterye spoedichde hem soo, niet tegenstaende alle verhindernissen, dat hy ontrent ten twee uren des morgens voor de stadt was: maer het voetvolck was noch achter. De oorsaecke van haer spade aenkomen was eensdeels eenen draeyboom te Dronghen die zy ghesloten vonden, met den welcken te openen zy lange besich waren: maer insonderheydt den gheweldighen regen, de welcke haer seer in het marcheren verachterde. Want het op dien nacht soo reghende, even als oft men het met eemers uytghestort hadde. Voor de stadt ghekomen zijnde, Mons de la Motte door de gracht passerende, dede zijn beste om de palissade omme te trecken, om de Ruyterye in te doen comen, de welcke tot de knieen in het water niet en soude gegaen hebben. Maer een seecker Landtman van buyten maecte alarm in de stadt, den welcken la Motte tersont doorstack, waer door hy ontdect zijnde werdt in den arm geschoten. Doen de trommelen alarm slaende, alle de ses Compaignien + van den Collonel Mortaigne, ende de voorseyde Heer Prince van Conde van de eerste vondt hem met den zynen op de ramparden: van waer

een scheute met grof gheschut dweers door een Esquadron Ruyteren van den selven Borggrave neffens een meulen gheschoten werdt. De welcke siende dat hy sonder voetvolck niet en soude konnen uytrichten, track te rugghe: Ende terstont daer nae quam het voorseyde voetvolck aen, soo moede ende nat, dat het gheenen grooten moet en konde hebben om te vechten. De Borggrave vertreckende, uyt spijt van dat hem desen aenslach misluckt was, brande het alomme af daer hy passeerde. Jn het jaer 1582 + zijn de Hertogh van Anjou, de Princen van Orangien ende van Espinou, met al haren staet tot Ghent ghekomen, alwaer de voorschreven Hertoghe zyne blyde inkomste seer heerlijck dede, ende werdt aldaer met de ceremonien, ende alle pompe ende vrolijckheydt des volcks, tot Grave van Vlaenderen ghehuldt, nae dat hy den eedt hadde ghedaen, ende den selven ontfanghen van de vier Leden van't voorseyde Graefschap. + Mer nae zijn vertreck die van Ghent den Prince van Orangien voor Hooghe Overicheydt aennamen op seeckere conditien. De gevanghen Heeren van Rassinghem, van Mouscron, van Swevegem ende van Eecke met behendicheydt uyt de ghevanckenisse gheraeckten: + maer de Bisschoppen die soo rasch niet gaen en konden als de andere, insghelijcks uytgheraeckt zijnde, werden achterhaelt met den Heere van Champaigni ende Gistelles, die haer niet verlaten en wilden, ende weder in de ghevanckenisse gebracht ende nauwer bewaert, alwaer sy bleven sittende tot dat de stadt aen den Prince van Parma overghelevert werdt. Die + van Ghent met behendicheydt onder heur gebieden oock kreghen Brugghe, Ypere, Denremonde, Aelst, ende aldaer Overicheden nae haren sin stelden. Naderhandt nochtans en konden zy gheenen grooten teghenstant doen tegen de machten van Parma. Waer door hy gheheel Vlaenderlandt lichtelijck ende sonder groote moeyte inkreegh. Ende is in het jaer 1584 met + eenen grooten heyrlegher mede nae Ghent ghekomen, de selve met bolwercken van verre besettende. Alsoo dat die van Ghent nu langhe beset gheweest zijnde, siende alomme luttel hope voor handen te wesen, ende dat die van Brabandt ghenoegh te doene hadden haer selven te bewaren: hebben zy eyndelijck gheresolveert met Parma te verdragen. Over sulcks hebben + haer Gedeputeerde den seventhienden Septembris met Parma verdraghen tot Beveren, als datse weder worden souden goede Ondersaten des Conincks, als Grave van Vlaenderen, om voortaen geregeert te worden in forma ende op + de selvige kostuymen ende privilegien als waren voor de beroerten. Den Coninck soude weder komen in zijn Domeynen: alsoo oock in alle hare goederen, de Gheestelijckheydt, als Prelaten, Collegien, Cloosteren, ende alle andere uytghewekene persoonen, sonder te mogen pretenderen vruchten ende inkomen van de onroerlijcke goeden, ofte renten ontfanghen, 'ten ware dat het bleecke datse tot privaten ghebruycke waren ghekeert gheweest. Die van der Religie ende andere, soo zy willen leven sonder schandael, souden mogen twee jaer daer blyven woonen, ende van hare goeden disponeren naer haer belieften. Maer alsoo alle de excessen in den staet, meest by oproerighe vreemde (geen Poorters zijnde) te weghe ghebrocht waren geweest, hadde Parma het ghetal van twaelf persoonen gheeyscht om zynen wille ende straffe daer over te doen, die hy daer nae op ses verlaten hadde, waer van hy noch drie het leven schonck: Ende om meerder sachtmoedicheyt, in den name van de Conicklijcke Majesteyt te toonen: was te vreden hen alle ses het leven te schencken: desghelijcks in plaetse van drie hondert duysendt goude Croonen,w as te vreden dat sy maer twee hondert duysent souden betalen, in erkentenisse van de ghenade, die zy van de Majesteyt ontfinghen, tot onderstandt van zyne kosten, die de borghers van hooft tot hooft onder haer inwoonders souden opbrenghen. Hier nae werden daer Walen in garnisoen gheleyt, ende de Heer van Champaigni voor gouverneur ghestelt, ende het afghebroken Casteel werdt weder + opghebouwt sonder teghensegghen: waer door alleenskens de stadt van haer beste inwoonders is ontbloot, die metter tijdt meest in Hollandt ende Zeelandt, ende elders vertrocken, soo datter nauwelijcks de helft des volcks ingebleven en is. Op dese maniere is de machtighe stadt van Ghent weder onder des Conincks gehoorsaemheydt ghekomen. Ende dit is het ghene wat wy kortelijck van de selve hadden te segghen. Want indien ick wijdtloopich daer van soude willen spreecken, den tijdt ende de plaetse soude my eer ontbreecken als de materie. De boecken ende Cronijcken zijn vol van haren lof. Jck sal dan de teghenwoordighe beschryvinge besluyten met de ghetuygenisse van Ersamus, de welcke hy deser stede gheeft schryvende aen Charles Vtenhove oock een seer gheleert man. ‘Jck achte (seyde hy) dat soo verre als het Christenrijck streckt, gheen stadt ghevonden en wort de welcke met dese vergheleecken soude mogen werden, het zy dat ghy aensiet de grootheydt ende macht der stadt, ofte de politie ende natuere des volcks.’]

Omtrent vier mylen van Ghent, ende soo + verre van Aelst, Zuydtwaerts tusschen het dorp van Sottegem, ende het dorp van Velsecke, zijn ontdeckt ende gheopenbaert verscheydene stucken van oude mueren, met diepe kelderen ende putten: aldaer in de vervallen metselryen, ende in het omligghende landt dickwils veel medalien van de Romeynen, als naemlijck van Nero, van Gordiaen, tot Constantijn toe, ghevonden zijn, ende noch ghevonden worden: diesghelijck oock vaten, ende kleyne Afgoden van metael, als Apollo, Mercurius, ende andere: soo dat sommighe meynen, aenghesien des landts vruchtbaerheydt ende goede gheleghentheydt, dat in ouden tyden ter deser plaetsen eenighe weerachtighe stadt oft sterckte der Romeynen ghestaen heeft, die naemaels afgheworpen ende vernielt is. Sonder twyfel het zijn seer oude ende treffelijcke overblijfselen, weerdigh om te sien ende te vertellen.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen