Logo DBNL
Beschrijvinghe van alle de Neder-landen (1979)

Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

(1979)–Lodovico Guicciardini–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende


illustratieuitvergroten
Graven Hage
hof van hollant


Beschryvinghe van den Haghe.

DEn Haghe is gheleghen by de Zee Westwaerts, een goede myle van Delft, van Leyden twee, van Rotterdam drie. Dit is + na mijn meyninghe het schoonste, rijckste ende grootste open dorp van gantsch Europa: want het heeft meer dan duysent huysen, ende onder die veel goede ende groote, besonder het + heerlijck, kostelijck, Konincklijck Palays, rondtom met mueren ende grachten, ghelijck een Casteel, gesticht van Graef Wilhelm, tot Roomsch Koninck verkoren zijnde: dese heeft den Raedt van Hollandt, die voormaels (soo + gheseyt is) te Gravesande ghehouden werdt, derwaerts doen vertrecken: welcken Raedt zijn appel heeft in den Grooten Konincklijcken Raedt van Mechelen. Dese Raedt heeft te desen teghenwoordighen tyde eenen President, veerthien Raetsheeren, eenen Procureur Generael, Greffiers, Secretarissen, ende andere Officieren. De President was (als ick dit werck maeckte) M. Cornelis Suys, Heer van Rijswijck, elders vermeldt: ende de Raetsheeren zijn, Martijn van Haerden, Arnoudt Sasbout, Dominic Boot, Quintijn Vbeytsen, Arnoudt Niclaessen, Boudewijn Jacobsen, Niclaes van der Laeyen, Adriaen van der Hoef, Reynier Moens. Den ordinairen Raedt ende Procureur Generael zijn, Jan van Lezaven: Jacob vander Merssche, Witte Wittensen, Carel Smitere, ende Adriaen van der Myle. In dit selve Palays is een Canonisie ende Convent, met een seer schoone Cappelle.

Hier wordt oock ghehouden de Rekenkamer, + te weten de Tresories, Ontfangers, ende andere Officiers voor den Coninck in Hollandt, ende voor de Landen van Vtrecht ende Zeelandt; voor de welcke men reeckeninghe doet: ghelijck zy noch gebieden in Vrieslandt ende Overijssel. In dit Hof wort oock + van s'Conincks wegen bewaert de Conincklijcke Librye, versamelt ende vergadert door den voorseyden wel vernaemden Jan Harie: welcke eenen besonderen bewaerder altijt gehadt heeft, ende als noch heeft: staet niet te min in bewaernisse, als in Momboordye van President Viglius: den welcken Coninck Philips daer by heeft doen beschicken veel boecken in Fransoys, ende sommighe in Latijn, die eertijts Vrouw Margrieten des Keysers Moeye, ende Reuwaerdster van dese Nederlanden, toebehoort hebben. De inwoonders van den Haghe en hebben dit schoon dorp niet willen besluyten met mueren oft vesten, door grootsheyt van herten: want hen dunct (volghende hier in de bekende fantasye van Julius Cesar, ende van andere dappere mannen) eerlijcker te wesen, Heeren te zijn van het schoonste ende machtichste dorp van Europe, dan van een stadt die besloten ende bemuert zijnde, onder de minste gerekent moch worden. Maer dese grootmoedicheydt is hen in voorleden jaren qualijck bekomen. Want Marten van Rossem des Hertoghen van Ghelder Capiteyn, wel wetende hoe lichtelijck dit dorp te winnen ende in te nemen ware, ende verleydt door der ingheseten grooten rijckdom, is met eenen kleynen hoop volcks, maer met groote sorgelijckheyt, door gantsch + Hollandt ghetrocken om den Haghe te plunderen ende berooven, welck hy oock heeft gedaen seer deerlijck ende jammerlijck. Het welck hy niet en soude hebben durven bestaen noch voornemen, haddet een besloten stadt geweest: want ware hier slechts een wyle tijdts wat wederstandts gheschiedt, soo hadde terstont het volck uyt gantsch Hollandt hem lichtelijck overvallen. Haghe heeft een seer lustich bosch, vol van wildt ghedierte om te jaghen: voorwaer een seer schoon ende genoechelijck Woudt: ende schijnt te wesen een van de gene die de oude Poeten pleghen te heeten, ghewijdde Bosschen. In dit Woudt ende daer rontom zijn sommighe Antiquiteyten ende oude ghedenckenissen in marmersteen ende anders, van ettelijcke Roomsche Keysers, als van Adriaen, Antonin, Lucius Septimius Severus, ende andere Roomsche Princen. Ter deser stede is gheboren geweest Jan van + der Haghe, anders ghenaemt de Indagine, een hooghvermaerdt Prelaet door zyne groote gheleertheydt, ende heeft gemaeckt seer veel boecken, in sonderheydt opgheteeckent van Tritemius. Oock was hier ghewonnen ende geboren Wilhelm van den Haghe, een uytnemende gheleerdt man, d'aller eerste Poeta Comicus in Nederlandt, dichter van veel wercken. Desghelijck oock Joannes Secundus wel geschickt, die veel boecken met groote lof ende eere heeft ghemaeckt, ende onder andere een ghenaemt Basia. Daer en boven Justus Velsius, treffelijck Medicijnmeester ende groot Philosooph, de welcke veel heeft gheschreven: soo men in sonderheydt mach sien in de alghemeyne Bibliotheke van Gesnerus. Oock is dit gheweest het Vaderlandt van M. Geeraerd, Heer van Assendelft, eertijts President van Hollandt, door zyne wijsheydt ende gheleertheyt hoogelijck vermaert, seer gheleert in Griecks ende Latijn, besonder inde Rechten, ende vernaemt Poete. Van hier is noch gheboren gheweest M. Hippolitus Persin, President van Vtrecht, hooghelijck vermaert door zijn gheleertheydt, ende

van goeden raedt. Voorts M. Niclaes van Assendelft, des voorseyden Geeraerts sone, een seer deuchdelijck man ende sulcken vader weerdich. Oock Splinter Hargen, Heer van Oosterwijck, een Edelman, seer gheleerdt ende vervaren in konsten. Daer toe Arnoudt Cnebel, Tresorier der Staten van Hollandt, een wel gheleert ende verstandich man. Diesghelijck Philips zijn broeder, Raedtsheere in den Secreten Raedt, seer gheleerdt ende wel vervaren in de saecken, deshalven hy van des Conincks wegen als Ambassadeur aen veel Landtsheeren menichmael gesonden is. Ten lesten sullen wy hier mede by stellen Jan van Gorda, Syndic ende Voorstander der Ghemeynten in de stadt van Groeninghen, een seer gheleerdt man, kloeck ende vroom in alle saecken het gemeyn aengaende: is deshalven lief ende weerdt, soo binnen als buyten de selve stadt.

Byv. [Den Haghe oft s'Gravenhaghe, een heerlijcke schoone vlecke beneffens een bosch van plaisance, tot een Hof der Graven van Hollant geworden is, doen Graef Willem Roomsch Coninck ghekoren, aldaer bouwen dede een seer heerlijck Hof, beneffens een klaren suyveren Vyver van soet water wesende een heerlijck gebouw van Yrlandts houtwerck, vry van gewormten ende Spinnekoppen. Hier is een schoone Cappelle, ende veel heerlijcke Cameren voor de Raedtsheeren ende Raden der Landen, met een seer wyde ende groote Sale, ende een seer wijdt pleyn voor't Hof tot een wandelplaetse. Beneffens het Hof, soo is den Haghe rontsom heerlijck betimmert, soo met hooghe Heeren huysen, ende Hoven van plaisanten, als oock met bequame huysen der ghemeyn borgheren, welckers welvaert aen het Hof meest hangt. Binnen het begrijp van den Haghe is een schoone Prochiekercke, verciert met de wapenen van veel groote Heeren ende Ridderen, Epitaphien ende heerlijcke geschilderde Glasen, hebbende eenen hooghen Tooren met een soet gheluyt der klocken ende voorslach der uren. Beneffens de kercke is hier een cierlijck wel ghetimmert Raedthuys, voor den Magistraet van den Haghe, ende rechtvoorderinghe van borgherlijcke saken. Voortijts aldaer oock was een heerlijck Clooster beneffens andere Cappellen, ghebouwt in't jaer 1351 by Vrouw Margriete van Cleve, voor Jacobynen Monicken, alwaer zy selfs overleden begraven werdt. Om kort te maecken hier en ontbreeckt niet van al het ghene dat tot vermaeckinghe ende lust der inwoonderen dienen kan: hebbende de vermaeckelijckste wandelplaetsen van Hollandt, uytmuntende den heerlijcken groenen Viverberch neffens den Viver, waer op het Hof zijn uytsien heeft, tot het Voorhoudt ordentlijck met Lindeboomen cierlijck beplant. Welck Hout vry is van schadelijcke ghedierten, vol lieffelijck ghesang der voghelen by Somertijdt, beneffens de ruysschende rivierkens uyt den Sandtduynen nederbloeyende: welcke Duynen strecken tot een recreatie der Edelen, heur oeffenende in't veldt ter jacht van Hasen, Hinden, Herten, ende het Hof ende de Borgherye gherieven van een groote menichte van Conynen, die dagelijcks in de Sandtduynen ghevangen werden: de selve oock tot groot voordeel van den lande afweerende het gheweldt van de wilde Zee, de welcke beneffens de stranden van de Duynen loopt. Soo dat die van Schevelinghen, wesende een kleyne wandelinghe van een half ure van den Haghe, met heur Pincken in Zee daghelijcks visschen vanghen, de welcke zy al levendich in den Hage ter marckt voeren, tot een vervullinghe der spysen, voor de borgherye ende inghesetenen, die van Meervisch oock mede heur gherief cryghen uyt de Mase ende Venen, de welcke oock den Haghe gherieven van Turf om te branden, ende mede van Zuyvel: alsoo den Haghe bequaem gheleghen is, hebbende aen een zyde het hooch met schoone Hoeven ende Beemden tot Bouwlanden: ende aen d'ander zyde het leech tot Weylanden ende Torfvenen. Soo dat aldaer niet en is ontbrekende dat strecken kan tot plaisier ende onderhoudinge des menschen leven: uytghesondert dat het ongheleghen is om vast ende sterck te maken in tyden van oorloghe. Soo dat den Haghe menich werf van de ingheseten verlaten is gheweest in tyde van trouble, bevreest voor overlast ende plonderen van heur meublen, vluchtende de gheweldige, soo zy die qualijck uytweeren konnen, ende lichtelijck bespronghen konnen werden. Door dies in het jaer 1479 ten tyden der partyschap van de Hoecx ende Cabeljaus, Heer Wolphaert van der Vere die Stadthouder met veel volcks van wapenen in den Hage komende, om zijn goeden die daer noch ghebleven waren van daen te halen, ende die tot anderen plecken ende steden te brengen: door vreese die Heeren van Egmont ende van Wassenare trocken uyt den Hage, ende alle die van der Cabeljauscher partyen waren, ende en dorsten't daer niet onthouden. De Hoecksche + veel overlast deden inde huysinghen van de gevluchte, tot dat den Heer vander Vere uyt Hollandt vertrock, resignerende zijn Stadthouderschap. Voorvluchtich in't jaer 1528, doen vijfthien hondert Geldersche met veel borghers van Vtrecht, + den sesten van Meerte op den Hage quamen, den welcken zy plonderden ende beroofden van alle kostelijckheden, soo veel zy te schepe dragen mochten, ende tot Vtrecht voerden, sonder eenighen teghenstant, ende brandtschatten alle dorpen daer ontrent ende langhs Rijndijck. Oock mede waren de Spanjaerden staende dese leste troublen ende oorloghe van Hollant een langhe wyle in den Haghe, ende onder't belech + van Leyden legher plaets daer binnen namen, d'inwoonders ghevlucht zijnde, ende het oude Hof hem houdende tot Vtrecht, tot den jare 71, welck het met den Spanjaerts gehouden hadde teghen het ghemeen landt: het nieuw verordonneerde Hof hem binnen den steden onthoudende totter tijdt toe, dat de oorloghe van den Hollandtschen bodem afgheweert werdt, ende wederom met vreden in den Hage mochten gerust compareren. Voor een geluck van den Haghe was het te reeckenen dat de huysingen der borgheren noch staende waren ghebleven, hoe wel eenighe die geerne heel gheruineert gesien hadden: ende die schade was veel lichter om op te rechten, dan oftse heel geruineert hadden geweest. Soo wel ghebleecken is als in het jaer + 1528 den brandt inden Haghe de kercke met de vercierselen, ende daer beneffens dertich huysen verteerde. Maer niet teghenstaende desen heftighen brandt, ende andere, de huysen zijn nu schoonder ende heerlijcker gebouwt als te vooren. De ingheseten nu weder welvarende door het Hof ende de verkeeringhe van het volck het selve volghende. Hier werden oock de vergaderinghen van de Generale Staten ghehouden: als oock alhier zyne residentie houdt Prince Maurits, de Raden van Staten, de Staten van Hollandt, ende hare Ghecommitteerde Raden, de Presidenten ende Raedtspersoonen van den Hoogen ende Provincialen Raden, mitsgaders

de luyden van de rekeninge. Waer door in den Haghe daghelijcx eenen grooten toeloop is van Solliciteurs, waer by die Borghers ende Herbergiers gheen cleyne profyten genieten. Waer by oock mede is dat de Heeren Staten ende Prince Maurits, alhier van verscheyden Ghesanten, uyt verscheyden Coninckrijcken ende Landen, versocht werden, soo wel tot vrede als tot oorloghe. Ghelijck in sonderheydt ghesien is gheweest in het jaer 1607, 1608 ende 1609, in de welcke om het tractaet van Vrede tusschen den Coninck van Spangien ende den Aertshertoch Albertus ter eender: ende de Heeren Staten van de Vereenichde Provincien ter ander zyde: verscheyden Ambassadeurs ende Ghedeputeerde by nae van alle de Coninghen, Princen ende Potentaten der Christenheydt ghesonden zijn gheweest. Door welcke handelinghe eyndelinghe niet eenen Vrede, maer Treves of stilstant van wapenen voor den tijt van twaelf jaren besloten is tot Antwerpen, den negensten Aprilis 1609. De Heere wille den selven in eenen goeden vasten Vrede veranderen, ter eeren zynes Heyligen Naems, ende welvaren der Landen, Amen.]

 

Een halve myle van den Haghe staet een groot Nonnenklooster van Edele Vrouwen, van Sint Bernaerts oorden, ghenaemt Losdune, daer een seer heerlijck graf is van Gravinne Margriete, met een grafschrift by reden aldaer gestelt: ende want Erasmus, Lodewijck Vives, ende meer vermaerde Schryvers dit in heure boecken onder andere saken oock mede vermelden, soo ist der moeyte wel weerdich van ons in sonderheydt verklaert te worden, welck wy hier vervolghens sullen + doen: maer het is wel noodtlijck ten eersten de oorsaecke van dese Historye te beschryven, te weten: Het is geschiedt dat een arme schamele vrouwe met twee kinderen van eener dracht om een aelmoesse is komen bidden dese Gravinne Margriete, Floris des Graven van Hollandt ende Zeelandt dochter, daer moeder af was Vrouw Machtilde, welcker Margriete deser armer vrouwen niet alleenlijck weygheringhe en heeft ghedaen sonder yet te gheven, maer heeftse oock bespot, ende schandelijck overgaen, segghende: onmoghelijck te zijn voor een vrouwe twee kinderen t'seffens te krygen, sonder daer toe oock twee verscheyden vaders te hebben, dat hierom een van de twee kinderen in overspel ghewonnen was. Dese arme vrouwe aldus bespot ende beschaemt, heeft Godt ghebeden te willen openbaerlijck haer onschult ende eerbaerheydt laten blijcken, ende tot een teecken van dien, verleenen dat de Gravinne als doen grootgaende van kinde, soo veel schepsels soude ter wereldt brenghen alsser daghen in't jaer quamen. + Aldus ist gheschiedt dat de Gravinne Margriete ten eynde van haren tijt heeft gebaert 365 kinderkens, soo knechtkens als meyskens, seer kleyn, ghelijck jonghe kieckenen, ende ontfinghen al te gader noch levende het doopsel van den Wybisschop Guido, de knechtkens Jan, ende de meyskens Elizabeth ghenaemt, zijn voorts d'een nae den anderen gestorven met de moeder, ende t'seffens in dit graf begraven, met dit naevolghende opschrift:

Illustris Domini Florentij, Comitis Hollandiae filia, cujus mater fuit Mathildis, filia Henrici Ducis Brabantiae, fratrem quoque habuit Gulielmum Alamaniae Regem: haec praefata domina Margareta, anno salutis millesimo ducentesimo septuagesimo sexto, aetatis suae anno quadragesimo secundo, ipso die Parasceves, hora nona ante meridiem peperit infantes vivos promiscui sexus, numero trecentos sexaginta quatuor, qui postquam per venerabilem Episcopum Dominum Guidonum Suffraganeum, praesentibus nonnullis proceribus & magnatibus in pelvi quadam baptismi sacramentum percepissent, & masculis Ioannes, femellis verò nomen Elisabeth impositum fuisset, ipsorum omnium simul cum matris animae ad Deum aeternaliter victurae redierunt, corpora autem sub hoc faxo requiescunt.

Martijn Crommer in zijn Cronijcke van + Polen schrijft, hoe dat een seeckere Vrouwe, ghenoemt Margriete, huysvrouwe van Grave van Vibolaus, t'eener dracht gebaert heeft sesendertich levende kinderen in de Conincklijcke stadt van Cracouw, in het jaer 1269. Welck teghen de meyninghe ende reghel der Philosophen ende Medicijnmeesters, ja oock villicht teghen natuere is. Niet te min alle reghelen hebben haer uytneminghe, besonder als de ghenade oft onghenade Gods, die met zyne almoghentheyt de natuere ende elementen te boven gaet, daer tusschen komt.

Schaghen in't uyterste Noordtsch geweste van Hollandt gheleghen, van Alckmaer ende van Medenblick ghelijckelijck drie mylen, is een groot ende schoon dorp, met een fraey casteel.

Iselmont ligt op de Merwe, aen den mont van den vloedt Isel, daer af zynen naem nemende, een halve myle van Rotterdam, ende twee van Dordrecht: dit is een fraey dorp, ende heeft een schoon casteel den Heere van Merode toebehoorende.

Egmondt ligghende op de Zee Westwaerts, van Alckmaer anderhalve myle, ende van Beverwijck twee, is een seer schoon ende lustich dorp, met een groot Clooster gesticht van Adolbert, soo Irenicus schrijft: ghelijck dese plaetse noch vereert is met den tytel van Graefschap, waer af het seer edel ende oudt huys van Egmont den naem voert, uyt welcken t'allen tyden vrome Vorsten zijn ghesproten: nu ter tijdt heerlijcker groeyende ende bloeyende dan oyt te vooren, door de hooghvermaertheydt ende vromicheydt van + Heer L'Amoral Grave van Egmondt: de welcke is gheweest aenghever ende eensdeels uytrechter van de treffelijcke overwinninghe des Catholijcken Conincks teghen de Fransoysen, voor Sint Quintins in Picardyen, in het jaer 1557. Oock is hy gheweest overste Hooftman in den grooten slach te Grevelinghen in het jaer daer nae ghewonnen. Is nu tegenwoordichlijck Gouverneur van des Conincx wegen in Vlaenderen ende Artoys: ende Ridder des gulden Vlies. Hy is Prince

van Gavre in Vlaenderen, ende Heer van veel steden ende dorpen, niet alleenlijck in Hollant, maer oock in Vlaenderen, jae in Vranckrijck mede: soo dat zyne weerdicheydt ende deucht oock grooten rijckdom volght: want boven het inkomen dat hem van den Coninck ende zijn Gouverneurschap toecomt, soo ontfangt hy jaerlijcks groot goedt van zyne Heerlijckheden ende Landen. T'Egmont is geboren Nicolaes de Terra Nova Bisschop, een wel gheleerdt ende weerdich man.

 

+ Byv. [Van de heerlijcke plecke Egmont den tytel ghevoert heeft het rijckste ende vermaertste Huys van Hollandt: wiens afkomste van den meerderen deel gereeckent wordt van Radbod den sone van Adgillus der Vriesen Coninck, in het Christelijcke gheloove tot Halam, nu ter tijdt ghenoemt Egmondt, van Adelbert de eerste Archidiaeck tot Vtrecht, in voorleden jaren Patroon van Egmondt, onderwesen. De welcke ontrent den jare 739 trouwde aen des Conincks dochter van Hongarien, Heer wesende over een ghedeelte van Vrieslandt beneden den Rijn: alwaer hy fondeerde Warmenhuysen, Huysduynen, repareerde Limmen, Schorel, ende overlydende in't jaer 681, is tot Reynegom begraven, op een plaetse aldaer noch ghenaemt Radbods Kerckhof: achterlatende twee sonen, den eenen gheheeten Gerbrandt, den anderen Wolbrandt. Gerbrandt den Denen ende Normannen wederstant dede, ende bleef onghetrouwt, soo dat nae zijn overlyden de heerlijckheden op Wolbrandt zijn broeder quamen. Dese werdt in't jaer 868 vanden Francken verslaghen. Wiens sone Radbod de tweede in de heerlijcheden succedeerde. Dodo Radbods sone die gracht van Egmont tot Alckmaer dede delven, in't jaer 977. Valgerus Dodons soon fondeerde het dorp van Egmondt op Zee, met een Capelle die hy aldaer stichte ter eeren van de Maghet Agneete, in't jaer 1036. Nae zijn doot quam de heerlijckheydt op zijn soon Dodo de tweede in't jaer 1074, wiens erfghenaem was Berwold de eerste in het jaer 1093. Dese Berwold een jongher soon hadde, oock mede Berwold ghenoemt, een uytnemende voorstaender van de vryheden des Cloosters tot Egmondt, den Abt Gualtero in de vernieuwinge van het selve helpende met gelt, arbeyt ende goet, daer voor gheen ander vergheldinghe begheerende, dan alleen voor hem ende zijn naesaten den tytel van het Advocaetschap des voorseyden Cloosters, het welck hy lichtelijck verkreegh. Daer beneffens hem werdt verleent een Hoeve met ses huysen, daer hy eenen jaerlijckschen pacht af soude gheven: op welcke Hoeve ghebouwt is gheweest het Casteel van Egmondt, eertijdts Reynegom ghenoemt. Terstont nae zijns Vaders Berwolds overlyden is Dodo hem ghevolght, de welcke sonder kinderen stervende, zijn broeder Berwold erfghenaem in de heerlijckheydt van de Vriesen in het jaer 1114 tot Veronen verslaghen werdt: wiens succeseur was Alardus, die in't jaer 1168 te Schorel zijn volck vergaderende, Schagen verbrande, om dat die Vriesen driewerf Alckmaer verbrandt hadden. Maer die Vriesen hem voordeel afsiende, overrompelt werdt, ende bleef in den strijdt, zijn huysvrouwe swangher gaende. Het kindt nae zijns Vaders doodt ter wereldt ghekomen, Gualterus ghenoemt werdt, ende tot byname kreegh, die Quade. Dese tot zyne jaren gekomen zijnde, brack alle de acten zyner Voorouderen. Hy was oock de Overste der Kermers, als in't jaer 1203 Grave Lodewijck van Loen Hollandt infesteerde ter oorsaecke van de Gravinne Ada, dochter van Graef Dirck, die hy ghetrout hadde, ende hem de Graeflijckheydt ontseyt werdt, ende aengheboden Grave Wilhelm den soon van Graef Floris de derde, de welcke tot Haerlem komende, de favoryten des Graven van Loen verdreef, eenighe tot Leyden, eenige tot Vtrecht vertreckende. Die van Leyden onder't ghebieden quamen, ende Amstelandt doorghesteecken werdt. Maer die Grave van Loen den zynen te hulpe comende, die Kermers de wapenen nederleyden: Hy strafte die van Haerlem, hy tooch oock tot Egmont ende verbrande het huys aldaer, ende Sint Aechten dorp, dat nu Beverwijck heet. Hier door Gualterus die Heer van Egmondt verbittert, zijn volck t'samen rockte, den Grave van Loen verdreef, ende het landt bevrijdde ten voordeele van den Grave Wilhelm. Maer in't lest hem laghen gheleyt, door versoeck des Abts van Egmont, wesende van groot vermoghen, tot Heemskercke, als ghevanghen bewaert wert, maer hy werdt verlost door zijn vier broeders. Zynen sone Wilhelm fondeerde de Cappelle van het Casteel van Egmont, ende te velde getrocken zijnde teghen de ongheloovighe, verslaghen werdt. Ende zijn soon Heer Gerrit tweemael op Palestynen lant trock: den welcken in de Heerlijckheydt succedeerde Wilhelm de tweede. Dese niet en was in de conjuratie met Heer Gerrit van Velsen ende andere Edelen tegen Graef Floris de vijfste, die zy vermoorden: om welcke grouwelijcke daedt zy oock swarelijck ghestraft werden. De selve Wilhelm met andere Edellieden uyt Engelandt haelde des voorseyden Floris sone, om zijns Vaders Graeflijckheyt ende erfdeel te besitten. Ende alsoo op die tijt vele Edele uyt de Landen gebannen werden, eenige van dese gebannen dese Heer Wilhelm op zijn huys onthiel: Sulcks hem vry te staen vertoonende by privilegien. De selve sonder kinderen ghestorven zijnde, tot erfgenaem hadde in't jaer 1310 Willem den Goeden, de welcke soo wel vande Landen bemint was, dat door de recommandatien der Staten alle zijn privilegien bevesticht werden van den Paus Clemens de vijfste. Tot zynen tyden veel heerlijcke familien tot Egmont waren, als die van Renesse, Crevel, Sonnevelt, Raephorst, Rietwijck, Baniaert, soo dat Egmont doen met ander Hollandtsche steden vergheleecken mocht werden. Maer die Vriesen Egmont verbrandende, die selfde op Haerlem ende Leyden vertrocken zijn. Heer Willem gestorven sonder kinderen, zijn broeder Heer Wouter Heere van Egmont werdt, de welcke om alle twist te myden, zijn Privilegien modereren liet. Wiens soon Jan de eerste Egmont weder restaureerde, ende besat de goederen, sonder veel te passen op de gunste vanden Abt, oft der Monicken, het Clooster nieuwe oorloge aenbiedende, ende de palen van zyne heerlijckheydt verder uytstellende, tot mishaghen van den Abt Hugo van Assendelft. Waer door veel overlast, brandtstichtinghe ende moordt geschiede, Willem van Beyeren doen Grave van Hollandt veel door de vingheren siende, dien groote hulpe door den voorseyden Jan gheschiede. Dese overleden zijnde, die twist tusschen den soon Arnout den eersten ende den Abten Die Weent ende Oquenberg niet en cesseerde, hy volle gebiet occuperende door beneficie van den Grave van Hollandt, door den welcken hy oock Heere van Iselsteyn gheworden was. Dese de grachten om het Slot van Egmondt, ende een nieuwe wateringe tot Alckmaer dede opschieten. Fondeerde oock tot Iselsteyn S. Bernaerts orden. De erffenisse van hem is op zynen joncksten soon

ghekomen, die met zijn broeder ooc sonder kinderen ghestorven is: ende verviel op Jan de tweede, een sone van Heer Arnout, een dapper krijchsman, ghenaemt Heer Jan metten Bellen. Tusschen hem ende den Abt Oquenberg werden hare querellen ter neder gheleght by Grave Willem: waer in seer qualijck Jan hem vernoechde. Daer over ten Hove by den Grave beclaecht, tot Iselsteyn vertrock, ende ten Hove geciteert, niet komende, werdt ghebannen, ende binnen Iselsteyn beleghert, dat hy overghaf onder conditien. Maer selve dat weder s'jaers daer aen met practijcke innam: ende uyter name van Vrouw Jacoba door Walrave van Brederode beleghert, wert tot compositie ghedronghen, de stadt in den brandt raeckende, uytgesondert de Kercke ende het Clooster. Dus was hy in partyschap teghen Vrouw Jacoba, favorijt van Jan van Beyeren haer Oom, ende Gorichom + uyten name van Heer Willem van Arckel innam, ende meende het Casteel te overweldighen, maer het Legher van Vrouw Jacoba aenkomende, eenen aenval gedaen zijnde op de stadt, die Heer van Arckel selfs doot geslagen werdt, met ontallijcke veel persoonen van namen van d'ander partye, die Crijchsheere Walrave van Brederode selfs doot blyvende. Heer Jan van Egmont in persoone ghevanghen, tot Egmont ghesonden werdt. Daer nae uyt de ghevanckenisse gheraeckt, tegen den Abt ende het Clooster hy hem wederomme stelde, soo dat den Abt (overmidts het gheweldt) vertrecken moeste. Hy bracht oock om tot Woerden een man van name, die Leyden aen Jan van Beyeren overghegheven hadde: ende den verkoren Abt Mathenesium hy ghevanghen stelde. Philips van Bourgondien onder conditien de questie wilde ter neder legghen, de welcke by den Paus Eugenium gheconfirmeert werden: soo dat den Abt Mathenesius met weenende ooghen het weerlijck ghebiedt op hem transporteren moeste, achtervolghende de conditien. Nochtans den twist der partyen niet en cesseerde, Heer Jan beneerstighende dat hy de gebeneficieerde goederen van Berwald verwerf tot vrye goeden voor hem ende zijn naesaten, uyt het gheweldt der Abten, daer teghens een Collegie van ses Canonicken stichtende. Zijn sone Arnout op wien oock ghekomen was de Graeflijckheydt van Gheldre ende Zutphen bestondt den Abt Mathenesium als gheenen goeden reghel onderhoudende van zijn Prelaetschap te versteecken, om eenen Jacob van Poelgheest daer in te dringhen. Maer Philips van Bourgoignen Mathenesio het hooft boven hiel: waer door nieuwen twist gheresen is. Dese Arnout ten tyden van Vrouw Marie, Gouverneur van Hollandt ghekoren werdt, als Heer Joost van Laleyn, wesende een vreemdeling, tegen des lants privilegien het selve ampt niet bedienen mochte. De Gheldersche hy t'onderbrocht, ende de Bourgoensche ende die van Oostenrijck ghetrouwe bleef: waer door hy het Gulden Vlies verkreegh, ende starf in het jaer 1483 op den 19 Januarij. Zijn sone Jan de derde trock naer Jerusalem, alwaer hy Ridder gheslaghen werdt, onder weghe hebbende veel onghevals, op de Turcksche Galeyen geraeckte, daer hem Joannes Melissus af kocht, hem op zijn schouderen veel mylen draghende. Dese in het landt ghekomen, wesende vande Cabeljausche partye tot + Dordrecht buyten gesloten, met practijcke nochtans die stadt innam, wesende vanden Schout ghescholden om dat hy Gouverneur tot Gorichom ghestelt was: ende daer nae op Rotterdam trock, met grooten druck vande Hoecksche ende Geldersche. Doen ter tijdt de partyschap binnen der stede van Hoorn groot was, de welcke + de voorseyde Jan stormender hant innam. Alwaer veel jammers geschiedt is, ende een groote moordt. Want die Ruyters ende knechten en spaerden niemant, geestelijck noch wereltlijck, oudt noch jonck, man noch wijf, alles plonderende ende roovende: welcke gheroofde goederen op anderen plaetsen van Hollant verkocht werden. Hier nae Gouverneur van Hollandt verordonneert, verkreegh voor hem ende zijn + gheslachte den tytel des Graefschaps van Egmont, van den Roomschen Coninck Maximiliaen, vermeerdert met Purmerendt, Neck, Purmerlandt, Ilpendam ende den aenhanck van dien. Hy overwon Jonckheer Frans van Bredenrode ende Heer Jan van Naeldtwijck des Landts rebellen. Verwerf oock van den Paus commissie om dat Clooster tot Egmondt te reformeren, het welck den Monicken niet wel aen en stondt. Den Abt Jordanus Driel opposant, in den ban gheraeckte, die Monicken werden in den kercker gheworpen, van elders Monicken ontboden, waer over hy eenen Bosmarus tot Abt stelde. Hier door is groot proces gheresen, ende de oude Abt weder in zijn geheel ghestelt, met den Grave van Egmont veraccordeerde. Dese eerste Grave oock mede het vergulden Vlies verkreegh, ende aen zyne Heerlijckheydt noch kocht Hoochwoude ende Aertswoude, ende sterf in't jaer 1516. Zijn soon Jan de vierde Camerlinck van Karel de vijfste geworden, tot Milanen in het jaer 1528 overleden is, wesende Overste van des Keysers voetvolck. Wiens soon Karel oock mede Camerlinck van Karel de vijfste werdt, ende starf onder weghe op de wederkomste van Argil in Granaten, begraven in het jaer 1541, sonder apparente hoir ter wereldt te laten. Soo dat de Graeflijckheydt quam op den tweeden soon L'Amorael, de welcke werde die vierde Graef van Egmont, Prince van Gavere, Heer van Fienne, Camerlinck des Keysers, met den welcken hy oock gheweest was in het tempeest, ende werdt Heere van het Gulden Vlies, Gouverneur van Vlaenderen ende Artoys, victorieux overwinder der Fransoysen in het jaer 1558, ghehouden voor een Vader des Vaderlandts, Fiancier des Conincks Philips in Enghelandt ende Vranckrijck. Wiens bruyloft feest, trouwende Sabinam des Palsgravens dochter, tot Spiers van Maximiliaen ende Ferdinand ende andere Keurvorsten vereert wert. Hy was Overste over sesthien vaendelen voetknechten, Gouverneur over Lutzenborg, doen men Mets belegherde: het gheluck aen allen hoecken hem toelacchende. Maer ten lesten overmits de troubelen ende de confederatie der Nederlantsche Heeren tegen de Spaensche regieringhe, is hy ter doodt gebracht geweest. Want den Hertoch van Alva uyt Spangien als Gouverneur in Nederlandt gekomen zijnde, wiens gheveynstheyt hy te seer betrouwde, in gevanckenisse gheraeckte, beschuldicht den Rebellen, niet ghenoech teghenstant ghedaen te hebben: waer over hy onder de wreetheyt des Hertoghs den hals buyghen moeste: onaenghesien zyne voorgaende goede diensten: achterlatende elf Vaderloose kinderen, die herwaerts ende derwaerts gedoolt hebben staende dese troubelen. Wiens sone Philips tot zyne jaren ghekomen, ten dienste was den Generalen Staten teghen de Spanjaerts, doen zy uyt het Casteel den uytval deden, van de welcke hy doen ghevanghen werdt. Maer verkreegh remis by Coninck Philips, ende wert verordonneert Gouverneur van Artoys, ende hem wert het Gulden Vlies ghesonden. Maer uyt des Conincks naem opgetrocken om die van de Ligue te helpen, wert

in den slach van Yvri verslagen. L'Amorael zijn broeder by consent van de Heeren Staten der Gheunieerde Landen, is in de besittinghe van het Graefschap van Egmont ghestelt, oock een van zyne broeders Karel ghenoemt. De dochters zijn eenighe eerlijck ghehouwt, andere in Cloosters ghedaen, ende sommighe ghestorven.]

 

Brederode is een schoon Casteel, ghelegen tusschen Haerlem ende Beverwijck: waer af het seer oudt ende edel Huys van Brederode den toenaem heeft, uyt welck ghesproten zijn verscheyden seer edele ende vermaerde mannen: ende zijn Heeren niet alleenlijck van dit Casteel, maer oock van de stadt Vianen, ende van veel vlecken ende dorpen. Doen ick dit schreef de Heer van dese plaetse hiet Hendrick, die een courtois, edel ende beleeft Banerheere was.

+ Byv. [Het edelste Huys in Hollandt, altoos ghehouden is gheweest het Huys van Brederode, zyne afkomste reeckenende uyt den Graven van Hollant, ende den Keyseren der Griecken, alsoo die Keyser Theophanes zijn dochter Luytgaerdt ten houwelijck hadde ghegheven Aernout den derden Grave van Hollandt: de welcke t'samen hadden eenen sone Zyphrydt, de welcke by ghevalle eenen doodtslach dede, waer door in de onghenade zijns Vaders ghekomen, uyt den lande vluchte nae Vrieslandt, alwaer hy hem lange onthiel by Gosso Ludingama, doen ter tijdt Potestaet der Vriesen: ende hy en konde niet wel in des Vaders gratie gheraecken. Maer met zynen Vader versoent zijnde, werdt hy ghemaeckt zijn Stadthouder in Kennemer landt, ende hadde voor zijn deel een seecker portie landts, met de groote Roede ghemeten; waer van daer nae de Heerlijckheyt van den voorseyden Zyphrydt den name behouden heeft. Dese ghetrouwt hebbende des Potestaets dochter, nae zijn doodt ter wereldt achterghelaten heeft eenen sone, ghenaemt Dirck. Van desen nemen die van der Leck ende Adrichom oock heur afkomste, ende hy voerde den naem van Brederode tot zynen sterfdagh toe, in het jaer 1063. Welcken tytel beerfde zijn sone Willem, die tot den jare 1105 leefde, ende achter liet tot erfghenaem zijn soon Floris, in het jaer 1154 begraven. Willem de derde zijns Vaders tytel beerfde, ende nae zijns Vaders doot tot den jare 1198 leefde, ende hadde een soon Dirck de derde, die in't jaer 1221 starf. Wiens sone Alphert trouwde een dochter van den Grave Varduyn, ghenaemt Vrouw Machtelt, waer by hem Godt verleende eenen soon, Willem de vierde, die nae zijn doodt in het jaer 1213 gheworden is Heere van Brederode. Dese als ghetuyghe onderteeckent heeft de Privilegien die van Vtrecht verleent by Graef Willem, met den welcken hy heel familier was. Wiens doodt, wesende tot Hoochwoudt vermoort, is selfs oock in het jaer 1285 overleden. De erfghenaem zyner heerlijckheydt is gheweest Dirck de vierde, die de Vriesen sonder bloedtstortinghe onder de ghehoorsaemheydt van den Grave brocht: teghen de Vlaminghen op Cadsant hy hem oock wel queet: ende als Grave Floris omgebracht was, in Enghelandt om den jonghen Prince te gheleyden, hy overtooch. Daer nae pilgrimagie tot Reims doende in het jaer 1318, is op de reyse ghestorven. Zijn kinderen hadde hy overleeft, dus op zijn kindts kindt Hendrick de eerste de heerlijckheydt quam, die oock sonder kinderen starf, alle zyne broeders mede ghestorven zijnde. Derhalven zijns broeders soon Dirck de vijfste erfgenaem was, die Vrouw Margriete veel bystandt dede, op wien de heerlijckheydt van Valckenborg oock devolveerde, ende starf in het jaer 1377. Reynout de eerste zijn soon na hem Heere werdt. Dese de Cabeljausche partye tot Castricom ende oock tot Leyden ghenoech te doen ghaf: ende overleedt in het jaer 1390. Wiens sone Jan het volle gebieden kreegh van Hertogh Aelbrecht, ende versloech het meeste deel der Vriesen. Daer na van zynen dienst ontslaghen, trock na Yrlandt in het jaer 1399, alwaer hy het Hol van S. Patritius besochte, op Sint Odulphus dagh daer uyt komende: van waer hy weder nae Hollandt quam, ende ter gedachtenisse van Sint Odulphus in het jaer 1402 een Cappelle aen den grooten Houdtwoordt fondeerde, alwaer die misdadighe die ter executie buyten gheleydt werden, ghemeynelijck plochten te hooren de leste Misse. Hy selve werdt een Cathuyser buyten Vtrecht, ende zijn huysvrouwe een Bagyne. Wiens vader Heer Willem van Abcoude was, die sonder anders geen kinderen stervende, dese Monick Joannes versocht werdt om de erffenisse van zyne huysvrouwe weghe aen te tasten, daer toe versocht ende verkreghen consent des Paus, die in zijn oorden dispenseerde, ende werdt alsoo Heere van Abcoude ende Wijck te Duerstede. Daer en boven wilde hy zijn oude huysvrouwe Joannam nemen. Waer toe zy niet en wilde consenteren, ende alsoo hy haer met geweldt daer toe dwinghen wilde, werdt hy selve ghevanghen ghenomen. Maer de selve Vrouw Joanna van hertseer ghestorven zijnde, hy weder uyt de gevanckenisse ontslaghen werdt, ende tooch den Fransoysen ter hulpe, alwaer hy op Sint Crispijns dagh in het jaer 1415 verslaghen is gheweest, de Enghelsche de overwinninghe teghen den Fransoysen behoudende. Zijn broeder Walrave nae zijn doot Heere van Brederode ghehult werdt. Dese van de Vriesen ghevanghen, sonder rantsoen uyt de ghevanckenisse geraeckte: daer nae werdt weder ghevanghen met Heer Jan van Arckel seven jaren lang: maer uyt de ghevanckenisse gheraeckt, hem de Gravinne Jacoba Gouverneur over Hollant van harent weghe stelde, ende wraecke soeckende, werdt tot Gorichom in het jaer 1418 verslagen. Zijn jongher soon Gisbertus Bisschop tot Vtrecht verkoren, door de Cabeljausche verdreven werdt, ende daer door over het Huys van Brederode veel verdriets quam, David van Borgoignen tot Bisschop vande Cabeljausche opgheworpen zijnde, die doen de sterckste in dien hoeck waren. Reynout de tweede wesende Heer van Brederode op Jerusalem trock, alwaer hy Ridder gheslaghen werdt. Dese Heer van het Gulden Vlies gheworden is, een favorijt van de Hoecksche partye. Waer door hy van den Bisschop + David ghevanghen werdt, doen hy hem quam besoecken tot Wijck te Duerstede, hem met zijn kinderen aenspreeckende van verraderye, het Gulden Vlies met grooter oneere hem aftreckende, dede hem op de pijnbanck werpen. Maer Karel van Bourgoignen, verstaende het ghene dat den voorseyden Heere van Brederode gheschiedt was, hebbende ghesien zyne belydenissen + ende loocheninghen: ordonneerde, dat zijn proces soude ghesien ende ghevisiteert werden vande Ridders van het Gulden Vlies, die hem vry spraecken ende in zijn oude faem ende eere setten: ende quam alsoo weder in het zijn. Hy en leefde daer na niet langher als ontrent twee jaren, ende overleedt in het jaer 1478. Als doen Heer van Brederode wert Walrave de tweede, maer die jonger broeder Jonckheer Frans veel

schaden in Hollandt dede, in het jaer 1488, als hy in den dienst was der Vlaminghen, teghen Maximiliaen, op den 14 Decembris ghearriveert + tot Delfshaven, Rotterdam innam, vindende daer veel geladen schepen, die daer hadden bevrosen gheweest, tot zynen voordeele. Hy hadde het oock op Schoonhoven ghemunt, maer hy werdt afgheweert, ende selfs tot Rotterdam beleghert, de stadt overgaf, behoudens lijf ende goet. Daer nae weder tot Sluys hem sterck ghemaeckt hebbende, wederom op Zeelandt roofde, ende de Landen brandtschatte tot Dordrecht toe, van meyninghe Goereede in te nemen. Maer de Gouverneur van Hollandt, Jan van Egmont hem ontmoette ende verwan, soo dat hy swemmende meynde te ontkomen, maer gequetst ghekreghen werdt, ende starf tot Dordrecht. Reynouts bastaert sone Walrave oock mede laghen geleyt heeft drie borgers van Haerlem, in commissie reysende, de welcke om den hals ghebrocht werden. Die soen daer nae ghemaeckt, die van Ypre daer door jachtvry werden. Maer Walrave Heere van Brederode vreedtsaem overleden, Reynout de derde d'outste soon Heere van Brederode ghehult werdt, de welcke by Keyser Karel in groot aensien was, ende wert oock Ridder van het Gulden Vlies. Hy hadde oock eenige bastaert sonen, onder andere Aert van Brederode Raedtsheere van den Hove, ende Lancelot die binnen Haerlem gheweest was in't jaer 1573, tot voorstant der stadt teghen Don Frederico, de welcke (de stadt overghegheven zijnde) heeft onder't sweert den hals moeten buyghen. Maer dese Heere noch drie sonen hadde by zijn echte Vrouwe, der welcker twee hy overleefde, soo dat nae zijn doodt in het jaer 1556 zijn derde sone Heer Hendrick, Heere van Brederode gehult werdt, een voornaemste Hooft in't jaer 1566 van de Geconfedereerde Edellieden tegen de Spaensche Inquisitie, die in persoone der Hertoghinnen van Parma uyt heur aller name presenteerde de Requeste daer veel verdriets uyt volchde, ende waer door hy met veel meer andere, den Hertoch van Alva in het landt ghekomen als Gouverneur, Balling werdt, ende starf in ballingschap, sonder eenige kinderen achter te laten. Waer door die leengoederen aenghetast tot voordeel van den Coninck, als wesende die leste in manoorden van zijn gheslachte, ende den tytel van Brederode werdt gheconfereert by den Coninck aen Karel van Mansvelt, die op den Turck ghetoghen, by den Keyser Hertogh gemaeckt werdt, ende veel eere beging, belegghende de gheweldight stadt Gran, ende een groote overwinninghe teghen den Turck hebbende: maer vermoeyt in een koortse viel, waer af hy ghestorven is tot Comorra in het jaer 1595, ende werdt met grooten rouwe begraven: wesende oock Ridder van het Gulden Vlies. Maer gheen kinderen van zynen lyve ghebleven zijn, ende niet ghehult en is gheweest voor Heere van Brederode. Soo dat wel elf jaren die Heerlijckheydt sonder ghehulde Heere gheweest is, wesende by Heer Hendrick tot erfghenaem verordonneert een Joanna, ende zijn Vrouwe Amelia blyvende Douwagiere, die naederhant Weduwe gheweest is van den Paltsgraef op den Rijn. By beneficie van de Staten des Landts onder den Heeren van Brederode ghetelt Reynout de vierde, een soon van Heer Wolphaert, broeder van Heer Reynout den derden. Maer in het jaer 1584 tot Haerlem ghestorven oudt van daghen, zijn sone Walrave met desen tytel ende heerlijckheydt vereert is gheweest.

Dees van de voornaemste Hollandtsche afkomste gereeckent, beneffens noch andere goede Edelluyden van goeden huyse, van welcke de Jaerboecken ghewach maecken, ende by P. C. Boeckenberch aldus werden gheregistreert by den tytel van heur afkomste: Abcoude, Adrichom, Amstel, Ackersloot, Altena, Alckmade, Ameide, Arckel, Asperen, Assendelft. Baeckenesse, Baniaert, Beets, Benthem, Benthuysen, Binchorst, Bloot, Bloemesteyn, Boetslaer, Boechorst, Boeckel, Bottersloot, Borsele, Brederode, Brigdam, Burg, Butterman. Castricom, Cats, Cortegom, Cralinghen, Cronenburg, Cruningen. Dongen, Doortooge, Dorp, Drongelen, Duve, Duyvenvoort. Egmont, Egmondelf, Elshout. Foreest. Geervliet, Goude, Grootevelt. Haemstede, Haestrecht, Haghe, Hermelen, Harmesberghe, Hoochuysen, Henneberg, Heemskerck, Heesbeen, Heyligelee, Hoochmade, Hooclom, Hoochwoude, Hodenpijl. Iselsteyn. Kuuser, Kijfhoeck. Langheraeck, Lecke, Lederdam, Lienberg, Lethem, Liesveldt. Martensdijck, Matenes, Meresteyn, Merwen, Mere, Minden, Monster. Naeldwijck, Naghel, Noortwijck. Oosterwijck, Oosthooren. Persijn, Poelgheest, Polanen, Poskijn, Putten. Raephorst, Renesse, Reynegom, Rode, Ruven, Ruus, Rijswijck. Sassen, Sassenhem, Schagen, Schoonhoven, Schooten, Schoennouwe, Schotlandt, Soetermeer, Spanghen, Spiering, Spijck, Strenen, Swieten. Teylinge, Tolle, Treslong. Valckenborg, Veer, Veen, Velsen, Vianen, Vliet, Voorburg, Voorhout, Vooren, Vuyren. Warmont, Wassenaer, Wateringhen, Weent, Wis, Woert, Woerden, Wijck. Zanen, Zijl. Deser eenighe verloopen in afkomste, oft onder malkanderen door versterften verdwenen: eenighe noch in goede estime zijn. Van gheen andere oude Hollandtsche Edele familien en vindt men ghementionneert.]

 

Valckenborg light van Leyden een myle. Dit dorp hoe wel het niet groot en is, heeft nochtans de weerdicheydt van Graefschap: ende is seer vermaerdt door de vernaemde Peerdemarckt die hier jaerlijck in de Herfstmaendt ghehouden wordt, daer alsdan een ontellijcke menichte van allerley Peerden zijn, soo dat veel volcks van alle kanten hem dies komt versien. Behoort nu ter tijdt toe den Grave van Ligny, als Heer van Wassenaer.

Byv. [Julius Paulus ende Claudius Civilis + broeders, welckers Vader een Batavier was, ende haer Moeder een Romeynsche Vrouwe, nae den tyden van C. Caligula verordonneert waren om te bewoonen het Wapenhuys der Romeynen, ghenaemt het Huys te Britten, om datmen van daer tot Britannien overvoer: aldaer den Tol ontfanghende van de ghene die den Rijn op ende neder voeren, tot onderhoudinghe der garnisoenen, die tot des Landts bescherminghe laghen. Waer door dees ghebroeders seer ontsien ende machtich werden, ende den Denen tegenstant deden, voerende in heur vlagghen, ghelijck heur Voorouders deden, de halve Manen, als wesende Waterheeren. Die Graven dit bemerckende te strecken tot verminderinge van heur authoriteyt, niet wel connende lyden dat dit Huys soude zijn den sleutel des Landts, resolveerden het selve te ruineren, ende accordeerden met de voorseyde Heeren ende hare naesaten, dat in recompense van het selve zy souden hebben het Burggraefschap van Leyden, onvermindert heuren Tol, heur eygen, wesende van groote afkomste van haer Moeders weghe, die reeckenende van Valentiano ende Theodosio Keyseren. Aldus it gheslachte vereert met den tytel van het Borggraefschap

van Leyden, de volle jurisdictie daer af is haer ghebleven wel acht hondert jaren. Ende eyndelijck het Huys van Wassenaer, van Voorschote, van Voorburg, ende die Borggraven al van eender afkomste weder met verloop van tijdt door het sterven in een, ende aen het Huys van Wassenaer weder t'samen gheraeckt zijn, van oudts soo ghenaemt, als wesende Wasserheeren, sonder welckers consent men het water onder heur jurisdictie niet roeren en mach, sonder daer voor te betalen het Gruytghelt: noch sonder heur believen Swanen daer in houden, wesende Pluymgraven. Die Burgt binnen Leyden dient noch tot een gedenckteecken van dit edel Gheslachte. Ende dese Heerlijckheden t'samen by erffenisse op Jan den tweeden devolveerden, een Heer van grooten aensien by den Keyser Karel de vijfste. De eerste Heer die den tytel van Wassenare voerde, is gheweest Philips, die het Casteel by Voorburg dede bouwen, ende werdt Horst ghenaemt. De selve Philips was de sone van Halewijn de derde, die de seste Borggrave van Leyden was, ende broeder van den sevensten Borggrave Jacob, ende Oom van de achtste Borggravinne Christiana, wiens soon Hendrick van Cuyck de neghenste Borggrave werdt, ende was Vader van Dirck, de welcke sonder kinderen stervende, dit Borggraefschap verliep in dit geslachte, wesende den thienden, van Dibbald in het jaer 838 ende zijn soon Gondebald af te reeckenen. Dese gheworden in het jaer 1203 d'eerste Heer van Wassenaer in erfdeylinghen, onder andere kinderen meer hadde Dirck ende Philips tot sonen. Die jongher sone Philips is gheworden de eerste Heere van Duyvenvoorde, welcken tytel hy by ghevalle eyghen kreegh, soo wanneer die Heeren kinderen t'samen in de Schuyte yet souden bestaen te doen, d'ouder broeder teghen Philips segghende: Du, oft dout voort. Welcke Duvoort een dochter trouwde van den Heer van Stryen, waer by hy teelde zynen sone Aernout den tweeden Heer van Duyvenvoorde, die oock Heer werdt van Crayenhorst, de dochter van Crayenhorst ghetrouwt hebbende. Zijn jongher broeder genaemt was Jan. Dirck d'outste broeder van Philips gheworden Heer van Wassenaer, by zijn huysvrouwe won een sone ghenaemt Philips, nae hem Heere van Wassenaer, oock Dirck Heer van Santhorst, Jacob wortel der Rosenberghers, Bartholomeus den oorsprong van die van Cranenberg, Aernout van wie die van Groenveldt hare afkomste rekenen. Heer Aernout soons sone van Philips oock mede gesproten van den eersten Heere van Wassenaer, gheworden Heer van Duvenvoorde, ter wereldt voortbrocht eenen sone Floris met zijn broeders. Heer Floris voortbrocht eenen Heer Aernout, die ten houwelijcken staet ghekomen, liet nae zynen naem oock noemen zynen sone Aernout den tweeden. Maer Jan die jongher sone van Philips voorseyt, sone van den eersten Philips, sone van den eersten Heere van Wassenaer, oock ten houwelijck ghekomen ter werelt voorbrocht een soon, die hy nae zijn Vader ende oude Vader Philips noemde: van den welcken voortquam Jan van Polanen, uyt wien gheboren werdt die Heere van der Lecke, de welcke genereerde Heer Jan van der Lecke, die sonder mannelijck hoyr sterf, achterlatende een dochter die de tytelen van Polanen, Lecke ende Breda ten houwelijcke brocht aen Egbert den Grave van Nassouwen. Maer Heer Dirck een sone van Philips Heere van Wassenaer, van wie die van Santhorst heur afkomste reeckenen, ter wereldt brocht eenen Heer Philips, uyt welcken Heer Hendrick voortghekomen. Heer Dirck een soons soon van Philips de eerste, wan Heer Philips. Heer Jacob van Wassenaer genereerde Vrouwe Jacoba, huysvrouwe van Symon van Benthem, uyt wien voort quam Heer Willem vna Wankenoy, Jan ende Jacob van Rosenberg. Heer Jan genereerde Heer Ghijsbrecht, uyt wien voort quam die Vrouw van Leydenborg. Die derde Heer van Wassenaer was Heer Philips die tweede dies naems. Die vierde Heer werdt Heer Dirck de tweede dies naems, ende trouwde Bartham des Borggraven van Leyden dochter, die hem ter wereldt brocht Philips den derden, onder wien het Borggraefschap van zijns Moeders weghe, ende de Heerlijckheydt van Wassenaer van zijns Vaders weghe gheraeckte, Heer van Wassenaer, Hurst ende thienden der selven, als oock der thienden van Voorburg, Voorschoten, ende al de Zeedrift. Dees Philips die vijfste Heer in het jaer 1339 des Graven segel door eenen grammen moet breeckende, werdt berooft van zijn Privilegien door Graef Willem die vijfste dies naems, die hy door recht van beneficie van Willem de vierde beseten hadde. Maer Dirck de derde zijn soon, de seste Heer van Wassenaer, de selve in het jaer 1357 weder verkreegh. Dese de huysen rontsom de Burgt tot Leyden hem eyghen veralieneerde. Hy was een goet favorijt van die van Amsterdam, dien hy veel vryheydt verleende, ende ghehylijckt aen den huyse van Barendrecht, teelde zynen sone Philippum, onder wien die Heerlijckheydt van Barendrecht oock aen het Huys van Wassenaer quam. Philips die sevenste Heer van Wassenaer gheworden, in het jaer 1392 beschuldicht in de moordt van Alijt van Poelgheest Hertoch Aelbrechts boel, wert met vijftich andere Heeren ende Edellieden veroordeelt ende verwesen lijf ende goedt verbeurt te hebben. Maer verkreegh + remis, ende was een man van grooten rijckdom, tot dat Jan van Beyeren met de Hoecksche partye Leyden belegherde, waer by dese Heere groote schade gheleden heeft. Het Casteel van Poelgheest, Doel, Waert, Zijl, Warmondt, Paddenpoel nu Nonnenpoel, wesende al Heerlijckheden der Burggraefschap, werden gheraseert. Die selfde door noodt oock ghedwonghen werdt voor hem ende zyne naesaten te resigneren de actie van het Borggraefschap, alleen binnen Leyden voor hem behoudende den Burg, Tollen ende eenighe Privilegien. Dese Heer Philips nae dat hy berooft was van zijn Borggraefschap ende Heerlijckheydt, werdt eyndelijck verjaecht door Hendrick zynen sone uyt zyne Heerlijckheydt van Wassenaer. Daer en boven Heer Jan van Gaesbeecke hielt hem langhe ghevanghen, ten versoecke van den voorseyden Hendrick in het Casteel van Schoonhove: alwaer hy van hertseer sterf. Zijn jongher soon Jan een Capiteyn van de Hoecksche, bleef in den strijt tot Alphen, de welcke om beuselinghen oprees. Zijn tweede huysvrouwe was een dochter van Catz, waer door Voorburg aen Wassenaer gheraeckt is. Tot Leyden werdt dese ghevanghen met andere Hoecksche, maer Maximilianus hem daer uyt hielp, ende Gouverneur tot Hoorn stelde. Nae dat Hoorn ingenomen was, nam hy oock Amersfoort in. Hendrick die ouder broeder, die achtste Heer van Wassenaer, noch den tytel van Burggraefschap ghebruyckte, ende was Gouverneur over Rijnlandt ende Kermerlant. Hy bouwde het Huys van Wassenaer in den Haghe, ghehouwt aen de dochter van Griethuysen. Zijn sone Jacob de neghenste Heer, eenige goederen zijn Grootheer ontrocken weder kreegh. Maer hy sterf sonder kinderen ter wereldt te laten. Tot erfghenaem

was zijn broeder, ende werdt die thiende Heer. Dese in het jaer duysent vier hondert tweeenvijftich Philips van Borgoignen teghen die van Ghent groote hulpe dede. Zijn dienaers in den Haghe handtsgemeen tegen des Stadthouders dienaers werden, waer door grooten oproer in alle hoecken opgheresen is, als tot Leyden den sevensten Julij. Jan de tweede zijn sone die elfste Heer van Wassenaer werdt Ridder van het Gulden Vlies. Hy stelde zijn leven in veel perijckelen voor zynen Landtsheere, bysonder in den slach van Pavyen, alwaer hy al onder den dooden lach. Dese trouwde een dochter van Egmondt, daer hy by teelde Mariam ende Margaretam, maer en hadde gheen sonen, soo dat hy de leste was van zijn gheslachte van mans persoonen. Zijn dochter Margareta haer ten houwelijcke beghaf met den Grave van der Marck ende Lumey, wiens sone Wilhelm overmidts de Confederatie der Edelen in het jaer duysendt vijf hondert tweeentwintich. Dese quelde seer het landt op verscheyden plaetsen, voornaemelijck Priesters ende Monicken, de welcke hy met alle soorten van wreedtheydt persequeerde. Onder andere ving hy tusschen den Haghe ende Delft den Pater van Sinte Aechten Clooster Cornelius Musius, een oudt man + ende goet Poete, den welcken hy by nachte dede ophanghen. Dese ende dierghelijcke wreede acten mishaechden (ende niet sonder oorsake) alle vrome, soo wel Protestante als Catholijcke. Om de welcke de Heeren Staten hem ghevanghen deden stellen, ende 'ten hadde gheweest om des Princen wille, de welcke voor hem sprack, zy souden hem ghestraft hebben. Ten lesten door tusschen spreken van den Prince, is hem weder alle vryheydt ghegheven, nae het overgheven van Middelburch, maer ghedeporteert van alle regiment: waeromme hy uyt Hollandt naer Zeelandt vertrock by den Prince, ende alsoo nae Duytslandt, daer hy sterf van verghift, in het jaer duysent vijf hondert achtentseventich, dat hem van zyne quaetwillighe ghegheven werdt.

Die oudtste dochter Maria voorseyt gheworden was, by beneficie van Karel de vijfste, Vrouwe van Wassenaer, ende ten houwelijcke werdt begheert van Jacob van Linghen, by wien zy ter wereldt brocht haren sone Philips, die de derthienste Heere van Wassenaer gheweest is, ende Ridder van het Gulden Vlies, door Philips den Coninck van Spangien ghemaeckt: Hy trouwde met Margareta van Lalain, dochter van Hoochstraten, de welcke hem ter wereldt brocht L'Amorael. Welcke de veerthienste Heere van Wassenaer is gheweest: hy trouwde de dochter van den Prince van Espinoy, by de welcke hy hadde twee dochters: hy heeft hem onthouden in het Hof Bellioli in ruste ende vreden, om hem niet te bemoeyen met der partyen saecken.

Voorts uyt den huyse van Wassenaer oock haer afkomste reeckenen die van Matenes, oock mede dat Huys van Naeldwijck, welckers erffenisse aen den Grave van Arenberghe gheraeckt is, welckers afkomste altijdt seer edel gheweest is. Zy worden Aertmarckschalcken ghenoemt, ende Pluymgraven van ghelijcker macht met Wassenaer waren, hebbende het Croosghelt in Schielandt.

De afkomste van Woudt ende Warmonde zijn in een gheraeckt, door het houwelijck van den elfsten erfghenaem van Woude, met de eenighe dochter van Warmondt. Dit gheslachte van Warmondt zijn afkomste reeckent van Waramond den Fransoys, tot op het gheslachte van Woerden ende Velsen, voerende oock de wapenen der Burchraven van Leyden in het jaer duysent drie hondert negenenvijftich, van Dirck van Wassenaer aen Jacob den veerthiensten Heere van Warmondt gheoffereert, ende uyt oorsaecke van de moordt door Heer Gerrit van Velsen begaen, dit gheslachte voor een wyle tijdts oock was ghebannen, maer weder haest in zynen ouden staet quam. Jacob de twaelfste dies naems groote hulpe dede teghen den Bisschop van Vtrecht, waer door hy ende zijn naesaten altoos in eere gheweest zijn, als noch is de teghenwoordighe Heere, Ridder Admirael ter Zee van weghen de Gheunieerde Provincien, uyt wiens name hy behulpsaem gheweest is der Enghelsche Vlote die op Calis Malis trock.

Die familie van Poelgheest naem voerende van het Casteel Oelgheest (voortijdts Kerckwerve, en nu Alckmade) welck gheslacht jure beneficiario van Coninck Willem, besit de Heerlijckheydt van Hoochmade, ende Koudekerck met het Schoutrecht, alwaer Hornana het sterck Casteel in het jaer duysent vier hondert neghenentachtentich door d'inlandtsche factie gheruineert, van Gerrit Poelgheest by toelatinghe van Karel de vijfste gherestaureert is, ende by den lesten troubelen qualijck staende heeft konnen houden.

Alckmade daer het gheslachte den naem af ghevoert heeft, is in de Heerlijckheydt van Warmondt gheleghen gheweest, alwaer noch fondamenten ghevonden werden. Want dat nu Alckmade ghenoemt wordt, by de Marne gheleghen, was voortijdts Poelgheest gheheeten, als blijckt by de beseghelde brieven van Dirck Borchgrave van Leyden, by de welcke hy bekent Isbrand van Poelgheest eyghenaer ghestelt te hebben. Soo dat de afcomsten van Poelgheest ende Alckmade voortcomen uyt een wortel, bevindende Hendrick Poelgheest ende Floris van Alckmade in het jaer duysent drie hondert twintich broeders van een moeder geweest te zijn.

By Leyden tot Sassem het Huys van Teylinghen ons oock ghedencken doet het geslachte van Teylinghen, die heur afkomste reeckenen van Aernout de derde Grave van Hollant, ende zynen jongsten sone Symon Dircks broeder sonen van Zyphrid gheteelt by des Potestaets dochter van Vrieslandt: wiens Vader van den Grave Brederode ende daer beneffens Teylinghen tot erffenisse vercreghen hebbende, Dirck de oudtste soon van Zyphrid, de tweede Heere van Brederode gheworden is, ende Teylinghen Symoni tot erfdeel gheworden, voor hem ende zyne naesaten, die tsedert dien tijdt den naem daer af ghevoert hebben. Maer door de confederatie met Gerrit van Velsen de fortuyne al wat verloopen is, als oock met andere. Waer door tot niet ghenoech de gheslachten van Velsen, Woerden, ende Vliet vervielen, werden ghebannen, maer daer nae weder in haer gheheel ghestelt.

Merwe is oock een seer oudt gheslachte, welckers antiquiteyt verschijnt by Dordrecht, midden in de vloeden op de verdroncken Landen, alwaer de Wale den naem van Merwe aenneemt. Heur afkomste is van Meroveo den derden Coninck van Vranckrijck, uyt welck

gheslachte die Fransoysen heur Coninghen pleghen te verkiesen, tot Hildericus toe.

Wt de afkomste der Vriesche Coninghen is ghesproten een gheslachte, ghenoemt voortijdts van Haelem, die heur Casteel bouwden in het jaer vijf hondert ses, welckers ruinen noch ghevonden werden niet verre van Heemskerck, vernielt nae een lang belech, soo dat het moest overghegheven werden, op conditien dat alleen die Vrouw met haer soude draghen het gheen zy liefst met haer soude willen draghen. Waer door zy heuren man, Heer van Haerlem, in eenen sack steeckende, hem met hulpe van hare maerte, sonder yet anders af droech, met seer grooten lof van Godtvruchticheydt. Dit gheslachte noch in fleur was in het jaer elf hondert drientseventich, doen eenen Isbrandt uyt dat gheslachte met zynen jongsten sone in het gheselschap was met de Princesse van Hollant Sophia, om Pelgrimagie tot Jerusalem te doen. Wt desen selven stam is gheweest een Ridder Symon, die kostelijcke huysinghen tot Haerlem hadde, de welcke in het jaer duysent twee hondert neghenenveertich ghedestineert werden tot een Clooster der Vrouwenbroeders. Wt welcken stam, den naem verandert zijnde, het Huys van Assendelft afkomende, die erffenisse ghekreghen heeft, ende voert de wapenen tot den daghe van heden.

De Cronijcken ghetuyghen dat het Huys van Schaghen is ghesproten uyt de Graven van Hollandt: als Hertogh Aelbrecht van Beyeren, zijn soon Willem Heere van Schaghen ende van Burghorne stelde, wesende een schoone Heerlijckheydt, uyt de welcke verscheyden groote ende loffelijcke Ridders ghesproten zijn. Wt den Graven van Hollandt oock afkomste reeckenden het gheslachte van Heemstede, Hoochwoude ende andere, al metter tijdt verdwenen.

Den ouden stam van Horst, in veel telghen uyt ghesproten is. Wt dien zijn voortghekomen Bronckhorst, Raephorst, Lockhorst, Bochorst, welcke edele familie grootelijcks vereert is, door Heer Jan van Bochorst, Heere van Noordtwijck ende Catwijck, die vele jaren noch na zijn doodt onder den Gheleerden door zyne treffelijcke wercken in Poeterye leven sal, als oock door zynen soon volghende des Vaders voetstappen, meerder faveur Minervae dan Marti toedraghende, ende groote hope van loffelijcke wercken ghevende.

Onder de oude gheslachten wordt oock ghereeckent het gheslachte van Duyn: welcken tytel over drie hondert jaren een eenighe dochter ten houwelijcke brocht aen eenen Dirck, jongste sone des Heeren van Brederode. Die wapenen uyt dat houwelijck alleen behouden by den ghenen die de Heerlijckheydt van Spranghen door haer Grootheer door het recht van houwelijck van de Wielesteynen beerft hebben.

Die van Zijl heuren naem voerende van het Casteel ghebouwt op den Zijl, die uyt den Rijn daelt, niet verre van Leyden; tot noch toe seer bekent met den name van Zijls Hof; waer van tot Leyden de Zijl poort ende Zijl brugghe den naem ghekreghen hebben. In dit gheslachte is eertijdts vermaert gheweest Gerrit van Zijl, Heer van Purmer ende Purmerlandt.

Haftinghen een oude afkomste oock der Bataviers al over seven hondert jaren, seer edel onder de Normannen. Want men leest van eenen Hastingus eenen strijdtbaren Hertogh der Normannen. Van welckers deucht wel blijckt dat dit gheslachte noch een ader heeft.

Veel meer ander goeden ouden Adel in het quartier van Hollandt plach te wesen, welckers gheslachten by lanckheydt van tyde verdwenen zijn: als oock in ouden tyden veel heerlijcke timmeragien ende Casteelen der selfden, door inlandtsche troubelen meest al gheraseert, van de selve noch eenighe ruinen bevindende. Onder allen meest vermaert, het Huys van Egmondt, Brederode, Teylinghen, Liesveldt, Woerden, Ameide, Assenburch, Hoeninghe, Adrichom, Riviere, Kenneburch, Mereburch, Bulghersteyn binnen Rotterdam, Sterreburch, Capella, Hodenpijl, Polanen, Binckhorst, Velsen, Sandeburch, Zijl, Dous, Altena, Zueeten, Loevesteyn, Merwe, ende andere.]

 

Catwijck is een dorp by de Zee, effen + daer eenen loop des ouden Rijnstrooms (als sommighe schryven) van Vtrecht komende, gheweldichlijck in Zee plach te vallen. Dit is een seer oude plaetse: want nae het inhoudt van de Hollandtsche Jaertijdtboecken, soo is Catwijck ghesticht ende ghenaemt van de Catti, Hooghduytschvolck, + in Hollandt ghekomen met den voorseyden Bato, die dit voor heur besonder woonstede hebben verkosen, in der voeghen dattet overmidts de gherieffelijckheydt van de Zee ende van den waterstroom, binnen seer korten tijdt een groote ende treffelijcke stadt is gheworden: maer naemaels dickwils verwoest ende vernielt, soo dat hier nauwelijck yet gheheels ghebleven en is tot ghedenckenisse voor de naekomelinghen.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen