Logo DBNL
Beschrijvinghe van alle de Neder-landen (1979)

Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

(1979)–Lodovico Guicciardini–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

De voornaemste Privilegien ende Vrydommen der Brabanders.

DE Brabanders, ende andere Staten, als Limborg, Valckenborg, Dalem, Hertoghen Rode, ende andere Heerlijcheden over ghene zyde van de Mase, die onder de Hooge Overheyt van Brabant staen, hebben seer schoone ende oorboorlijcke privilegien ende vryheden. Ten eersten hebben zy van de Roomsche Keysers een machtige privilegie verkreghen door heuren Hertoge Jan de derde, in't jaer 1349, van Karel de vierde Keyser, ende vervolghens bevesticht van de + andere Keysers: Dat gheen Brabander, oft ander van de voorseyde byghevoeghde landen, en mach noch selve in persoone, noch ooc zijn goeden ghearresteert, noch van hem ter eerster instantien yet geeyscht worden, in alle steden, landen ende ghebieden des Rijcks. Hebben oock van heur eygen Landtvorsten veel + groote ende gunstige privilegien: onder welcke seven d'aller voornaemste zijn, soo ick bevinde. D'eerste is ghemaeckt teghen de begheerlijckheydt + ende al te gheweldighe heerschappye der gheestelijcker Prelaten: ende brengt mede dat de Landtvorst aengaende de weredltlijcke goeden, niet voorder en mach vermeerderen noch vergrooten dan den tijdt toeghelaten, ende de andere Landtvorsten geordonneert hebben den Gheestelijcken staet, sonder verwillinghe ende toelatinghe van de Hooftstadt des quartiers daer de goeden zijn gheleghen, ende niet van andere. De tweede + is, dat de Landtvorst niet en mach vervolgen yemanden van zyne ondersaten oft vreemde inwoonders met criminele oft civile tichte of aenspraecke, dan by weghe van ghewoonlijcke vrancke ende vrye justitie, soo dat de beschuldichde hem selven mach verontschuldighen, verantwoorden ende verweeren met behulp van Advocaten, ende in des volcks tegenwoordicheyt. De derde is, dat de Landtvorst + gheen schattinghen, behulpen, beden, stueren, oft andere belastingen instellen, noch eenighe nieuwicheydt van verlange bybrenghen en mach sonder verwillinghe der Staten des Landts. De vierde, dat hy gheenen vreemden Officier oft Amptsman in Brabant + en mach instellen: behalven sekere kleyne uytneminghen, als naemlijck, in de Cancelrye van Brabandt mach hy onder soo vele instellen twee vreemde Raedtsheeren, maer moeten wesen van des landts spraecke: Desghelijck mach een die gheen Brabander gheboren en is, maer nochtans een Baenderheerlijckheydt eenen tijt lanck daer beseten heeft, Cancelier worden van de selve Cancelrye. De vijfste, dat alle de ondersaten van den lande

+ moghen disponeren van heur goeden, soo wel van Leen als van andere, niet alleen by verkoopinghe, maer oock by testamente, sonder eenighe oorlof oft verwillinghe van Landtvorst oft van andere. Moghen oock jaghen ende vlieghen met honden ende vogelen: uytghenomen alleenlijck inde voorseyde vijf Konincklijcke Bosschen: welck in veel andere Landen ende Provincien niet en mach gheschieden. De seste, ist dat de Landtvorst de + Staten van dese landen ontbiedt ende versamelt om eenighen eysch van penninghen oft anders: soo en zijn de Brabanders niet ghehouden oft verbonden buyten heuren lande te gaen: jae en mogen, nae het uytwysen van heure wetten, gheen saecke raedtslaghen buyten heure landtpalen: welck alle d'andere Staten moghen doen, tot wat stede oft plaetse zy van heuren Landtvorst ontboden worden: alsoo dat dese Landtvorst selve tot hen in heur landt moet comen, om gherieffelijckheydt ende + nootsaeckelijckheydt der saken. De sevenste privilegie is, indien de Landtvorst met onrecht oft gheweldt de privilegien breeckt, soo worden de Brabanders, midts ghedaen hebbende behoorlijck protest ende justificatie, vry ende ontslaghen van eedt ende manschap hem ghedaen: ende mogen als vry, ledich ende onverbonden sulcke partye aennemen als hen belieft. Welcke privilegien van Brabant ende + veel meer andere zijn van ouden tyden inghestelt ende verwillicht, niet alleenlijck tot vryheydt ende versekeringhe voor den Landtsheere selve. Want aenmerckende ende bevroedende de begheerlijckheydt der menschen, ende waer toe de tyrannie der Dienaren de herten van de Hooge Overicheden brengt, het zy te desen tyde oft ten anderen: ende al en ist door den Landtvorst selfs niet, soo ist door zyne Gouverneurs oft Raedtslieden, de welcke dick ende menichmael door onwijsheyt, oft om heur eyghen bate, hem wenden ende stieren tot heur boose raedtslagen: soo is van de oude ende wyse Voorvaders bedacht ende + versint tusschen hen ende den Lantvorst, dusdanighe maniere ende forme van regiment te samen vergadert ende ghemenght van Monarchie, Aristocratie ende Democratie, ghelijckende oock het Regiment welck die van Lacedemonien over veel hondert jaren met heur Princen ende Vorsten vreedsaemlijck hebben ghebruyckt: welck regiment zy met wetten ghesticht hebben, ende met privilegien bevesticht, ende wort als een wet onderhouden, ende moet alsoo onderhouden blyven. Dusdanighen regiment ende staet wel inghestelt ende gheordineert, daer de Landtvorst zijn majesteyt, hoocheydt ende weerde hout, ende het volck elck in zynen graedt, zijn vryheydt, versekeringhe ende gerustheydt heeft, maeckt eendracht ende onderlinghen ende eeuwighen vrede, die nauwelijck te breken en is.

Over al in het landt van Brabandt, in steden ende andere plaetsen in dese onse beschryvinghe ghenoemt, spreeckt ende dinght men ghemeynlijck in Nederduytsche spraecke: behalven in dat cleyn landeken, alwaer dat voornaemelijck gheleghen zijn de steden van Nivelle ende Genape, geheeten in Walsche sprake diemen daer spreeckt pays Romain, dat is te seggen, Romeyns landt: mits dat zy daer Fransoys spreecken, welck sonder twyfel bedorven Latijn is: deshalven de selve spraecke ende oock het landt, noch op den dagh van heden Romeynsch gheheeten wordt. Maer hoe wel men voorts heel Brabandt door ghemeynlijck Nederduytsch spreeckt: nochtans en isser bykants noch man noch vrouwe van eenigher weerden, zy en konnen Fransoys spreken: jae oock seer veel Hoochduytsch ende Enghelsch, sommighe oock Italiaens ende Spaensch: welck voorwaer een gherieffelijcke, wonderlijcke ende heerlijcke saecke is. Ick segghe datmen in Brabandt Vlaemsche tale spreeckt; aenghesien dat (gelijck ick hier voor gheseyt hebbe) bykants alle vreemdelinghen dese gantsche Nederlanden ghemeynlijck Vlaenderen heeten: oock en verschilt de spraecke niet seer: (behalven de plaetsen daer Fransoys ende Hooghduytsch ghesproken wordt) ende niet meer dan de Florensche met de andere deelen van Toscane: deshalven oock dese Nederduytsche tale Vlaemsche genoemt wordt van de vreemdelinghen. Hierom, hoe wel ons kennelijck genoech is dat elck landtschap, als Brabandt ende Hollandt van zijn eyghen besondere tale gewach maeckt, nochtans sullen wy volghende den gemeynen sin ende het ghewoonlijck ghebruyck, soo dickwils als daer af vermaen ghemaeckt wort in dese beschryvinghe, de selve sonder eenich onderscheydt Vlaemsche oft Nederduytsche tale heeten.

Men vindt ende leest in de Cronijcken van + Brabandt, besonder in die Barland beschreven heeft, dat de eerste Hertoge van dese Provincie is gheweest Pipijn Carlemans sone gesproten van Brabant de derde dies naems, ende de derde Prince des landts, al eer het landt den tytel van Hertochdom hadde. Oock leest men dat van desen Pipijn gesproten zijn Grimaldt, Pipijn de tweede, Carel Martel, Pipijn de derde, ende Carel de Groote. Jan Aventijn hier voor verhaelt, schrijft wat verscheydentlijck + anders van dese sake, seggende dat Vtilo, Theodons des Vorsten van Beyeren broeder, is geweest Marckgrave des Heylighen Rijcks: van welcken geboren is Hugobert, van Hugobert Asopert, van Asopert Arnolf, ende van Arnolf Angise, al t'samen Marckgraven des Heylighen Roomschen Rijcks. Dese Angise (alsoo hy seyt) getrout hebbende Begghe des eersten Pipijns dochter heeft het Hertoghdom van Brabant verkregen van Dagobert Koninck van Vranckrijck. Van dese Angise ende Begghe is gheboren Pipijn de tweede, ende van Pipijn Caerle Martel des derden Pipijns vader, die naemaels Koninck van Vranckrijck is geweest, ende van hem is gheboren Karel de Groote Koninck van Vranckrijck ende Roomsch Keyser. Aldus souden tot Lodewijck den Goedertieren Karels sone toe, ses Hertoghen heb-

ben gheweest van desen doorluchtighen bloede: ende Barland stelt in zyne schriften desen Grimald als den sevensten. Nae Lodewijck den Goedertieren tot Godevaert metten Baerde, + welck meer dan twee hondert jaren beloopt, en vindt men gheen seker vermaen van den naem der Brabantscher Hertogen: want het landt was mede begrepen onder den naem van Austrasia, ende voorts onder den naem van Lorraine: ghelijck hier voor wel breedelijck verklaert is. Dese Godevaert gekregen + hebbende Nederlorreynen, heeft (soo't schijnt) den naem des Graven van Leuven verlaten, ende voor zynen bynaem des Hertoghen van Brabant tytel genomen, oft den ouden naem van Brabandt wederom aenveert. Van desselven tijt af ende van hem beginnende (achterlatende de andere die ouder zijn) tot desen teghenwoordigen Koninck Philips, worden ghereeckent neghenthien Hertogen met reeckenende de Hertoginne Maria van Borgondien, al t'samen vermaerde ende doorluchtige Princen, soo dat (daer by voeghende de doorluchticheyt van de Pipijns, van Karel Martel, ende Karel de Groote al t'samen ghesproten uyt desen lande ende byligghende palen) wel ghelooffelijck is, dat herwaerts het gheberghte gheen gheluckigher landt van Edeldom ende doorluchtighe mannen en is. Brabandt, Limborg ende d'andere heerlijcheden + op ghene zyde der Masen zijn aen het Graefschap van Vlaenderen ghebracht gheweest door het houwelijck tusschen Lodewijck van Male Lodewijcks van Nivers Graefs van Vlaenderen sone, ende Margriete des derden Hertogh Jans van Brabandt dochter: soo dat dese Margriete naemaels door des Keysers besonder gunste ende ghenade erfghenaem is gebleven van Janne heur outste suster, ghehouwelijckt met Wencelijn des Konincks van Bemerlandt sone, de welcke sonder kinderen achter te laten ghestorven is, in het jaer 1406. Maer Brabandt is daer nae wederom eenen tijdt lanck ghekomen onder besondere Hertogen, in deser manieren. Van Lodewijck van Male ende van Margriete werdt alleenlijck een dochter gheboren, oock ghenoemt Margriete, de welcke erfghenaem wesende van Vlaenderen, Brabant ende van andere Staten ende Heerlijckheden, ghehouwelijckt + is met Hertogh Philips den Stouten, Hertogh van Borgondien, ende Karels des vijfden Konincks van Vranckrijck broeder. Welcke Hertoghe onder andere twee sonen hadde, Jan ende Anthonis: ende gaf desen Anthonis, met Jans den oudtsten soons verwillinge, het Hertoghdom van Brabant, met alsulcken bespreck, dat indien hy gheen wettelijck hoyr achter en liete, desen staet van Brabant wederom soude komen aen't Huys van Borgondien. Dese Anthonis ghewan twee sonen, Jan ende Philips, welcke beyde vervolghens nae malcanderen Hertogen van Brabandt zijn gheweest, ende beyde sonder kinderen ghestorven: Aldus is het Hertoghdom van Brabandt met bewillinge ende toelatinghe der drie Staten, vryelijck wederom gebracht tot Hertogh Philips van Borgondien, ghenoemt de Goedertieren, des voorseyden Jans sone: ende met zynen aenhanck ende toebehoorte ghekomen onder de eyghene Vorsten van Borgondien. Eyndelijck als de vrome Hertogh Karel van Borgondien voor + Nancy verslaghen was, in den derden veldtslach die hy achtervolghens in korten tijdt hadde teghen de Switsers ende teghen den Hertogh van Lorreynen, in't jaer 1477, soo zijn dese Staten ende Heerlijckheden ghekomen tot Maximiliaen van Oostenrijck, naemaels Keyser verkoren, door het houwelijck met Maria des voorseyden Hertogh Karels eenighe dochter, ende aen het doorluchtich huys van Oostenrijck gheraeckt: in der voeghen dat onder dese bescherminghe tot noch toe alle die landen gheluckichlijck zijn ghebleven, gelijck wy sullen laten blijcken in de beschryvinghe van elcke in sonderheydt: ende oock aen andere besondere ende verscheyden Staten, midts stellende in het eynde der beschryvinghe, te wat tyde, door wat middel ende bescheet d'een by de andere ghekomen, ende ten lesten al t'samen onder een heerschappye gevoeght ende ghebracht zijn gheweest.

Byv. [Als Pipinus de sone van Karel Martel + zynen sone Carolo den Grooten een machtich Rijcke achterghelaten hadde, het welck by versterften op Lodewijck de Goedertieren ghekomen is, wiens sone Carolo die Caluwe by zijn tweede huysvrouwe gheteelt, onder zijn vaderlijcke erfgoederen te beurt ghevallen is, het Hertoghdom van Brabandt: dese tot Mantua door verghift ghestorven zijnde, soo heeft Lodewijck de Lispere hem zijns vaders erfghenaem verklaert. Maer hy is haest van der wereldt verscheyden, zyne huysvrouwe swangher latende, de welcke daer na baerde Carolum de Simpele, op wien het Rijcke succedeerde, ende quam tot zijn neghen jaren in de regeringhe: maer by zijn ondersaten niet bemint zijnde in de ghevanckenisse gheraeckte, waer in hy starf. Soo dat zijn soon Lodewijck de Simpele aen de regeringe quam, vijf jaer vreedsamelijck regerende. Hy hadde twee sonen, als Lotharis die nae hem Koninck werdt, ende Karel, die Hertoge van Lotrijck ende van Brabandt is gheweest. Dese Karel nae de Kroon van Vranckrijck trachte, als zijn broeders soon Lodewijck de leste van't gheslachte van Karel de Groote, die den tytel van Koninck ghevoert heeft, sonder blijckelijck hoyr overleden was. Maer Hugo Capet quam teghen hem met een groote menichte van volcke, ende nam hem ghevanghen, soo dat hy inde ghevanckenisse starf. Ende alsoo behielt Hugo voorseyt de Kroone van Vranckrijck. Maer Karels sone Otto ghenoemt voor Hertogh werde bekent: de welcke sonder wettich hoyr ghestorven zijnde: soo heeft de Keyser Henricus Lotrijck ende een deel van Brabandt, Godevaert den Grave van Ardennen overghegeven, maer hy tot nieuwe Graeflijckheden, verordonneert heeft, Nivelle, Leuven, Bruyssel, daer mede vereerende Gerbergh de suster van Otto, die haer ten houwelijcke begeven hadde met Lambrecht, die van den voornoemden Godevaert in't jaer 1054 verslaghen zijnde, in Sint Jacobs kercke tot Luyck begraven is: wiens soon Hendrick tot den jare 1046 regeerde, ende liet nae hem eenen sone oock mede Lambrecht metten Baerde ghenoemt, die de Collegie tot Sint Pieters tot Leuven, ende tot S. Goedelen tot Bruyssel ver-

ordent heeft. Maer hy is oock in eenen slach by Doornick verslaghen: ende zijn sone Hendrick de tweede is in zijn stede ghekomen, de welcke nae dat hy elf jaren hadde gheregeert, van een Edelman, met name Herman, in zijn bedde vermoort werdt; waer door de regeringhe quam by zynen sone Hendrick de derde, tot wiens tyde in't jaer 1123 S. Michiels klooster tot Antwerpen ghebouwt werde. Dese overleden zijnde, zijn jongste sone Godevaert ghenoemt metten Baerde (om dat hy zynen vader belooft hadde zynen baert niet te scheeren, voor hy en hadde eerst zijn wettelijcke landen Brabant ende Lotrijck weder verkreghen) aen de regeringhe gheraeckte: nae dat zijn broeder Hendrick de vierde by Doornick in't tornoyen ghestorven was: ende nae dat hy vijfthien jaren de Graeflijckheden van Nivelle, Leuven ende Bruyssel bedient hadde, ende Maerschalck des Rijcx geweest was, soo heeft hy van den Keyser Hendrick de vierde, by gifte verkregen het Hertoghdom van Brabandt, wesende by Coninghen ende Vorsten een wel ghesien man, soeckende het welvaren zijnder ondersaten, met zijn eyghen schade. Hy stichte dat klooster by Leuven, Perck ghenoemt, het welck daer noch staet. Naer hem is ghevolght Godevaert de tweede zijn sone, de welcke maer drie jaren ende seker maenden geregeert heeft. Dese stervende liet achter een jonck kindt Godevaert de derde, de welcke met de wieghe in den strijdt is ghebracht, teghen de rebellerende Princen van Grimberghe, 'tlandt van Brabandt plonderende, op dat de Brabanders de vyanden te vromelijcker souden bevechten, met den jonghen Hertogh medelyden hebbende. Waer door zy oock de Grimberghers manlijck bespronghen, versloeghen, ende den outsten sone des Princen ghevanghen kreghen. In wiens plaetse naederhandt de jongher broeder tot Gyselaer gheraeckte, ende ghevanghen bleef uyt welcke oorsaecke noch d'Hertoge van Brabandt Heer is over't leen des jongsten soons in het Grimberghsche gheslachte. De voorseyde Hertoghe na dat hy 43 jaren (binnen zynen tijt is groote dierte geweest, vele aertbevinge ende andere wonderteeckenen) gheregeert hadde gestorven ende tot Leuven begraven is. In welckers plaetse zijn sone Hendrick de eerste gehult werde. Dese Hertogh trock metten Eerdtsbisschop van Mets, ende noch met ander Princen ende Heeren na Hierusalem tegen de Turcken: ende nam in met ghewelt de rijcke ende machtighe stadt van Baruten. Een wyle tijdts daer nae, wert oock ghewonnen de groote stadt van Constantinopolen, door de hulpe des voorseyden Hendricks. Waerom hy eenen grooten lof ende naem verkreghen hebbende, in Brabandt weder ghekeert is, ende oorloghe tegen de Graven Otto van Gelderlandt ende Floris van Hollandt voerde: maer haest zy veraccordeerden, ende haer elck een van zyne dochteren ghegheven heeft. De selve in het 28 jaer zijnder regeringhe de stadt van Luyck, stormender hant in nam, alwaer van zyne soldaten alle onbehoorlijckheden bedreven werden. Dat gantsch landt rondtomme Tongeren met oock de stadt selve werdt gheheel verbrandt ende verwoest. Waer over dat Godt Almachtich scheen wrake te nemen, als de Bisschop van Luyck haer heeft met eenen hoop volcks seer dapper ghevolght, ende wel twee duysent verslagen: al de andere in de vlucht slaende, soo dat Hendrick selve nauwelijcx met luttel gheselschaps en konde ontloopen. Maer werdt weder gestijft door den Keyser Otto, die zijn dochter Mariam ten houwelijcke nam binnen Maestricht. De welcke met hulpe des Hertoghs ende des Graven van Vlaenderen, oorloghe voerende teghen de Fransoysen, een groote nederlaghe teghen de selve by Doornick kreegh. De Fransoysen de overwinninge behoudende, namen vier Capiteynen der vyanden ghevanghen: ende ter nauwer noot de Keyser, Hertogh ende Grave des doots gevaer ontquamen. Maer de Hertoghe Hendrick korts daer nae d'ongheloovighe verslagen hebbende, heeft hem selven eenen loffelijcken naem verkreghen: ende is in't naestvolghende jaer tot Ceulen ghestorven, ende tot Leuven begraven. Het Hertoghdom beerfde Hendrick de tweede zijn sone, de welcke groote oorloghe voerde aen de Mase ende den Rijn. Hy belegherde met grooter macht van volcke de stadt van Ceulen, maer te vergheefs, want hy die niet en konde gewinnen. De selve fondeerde twee mylen van Leuven een Vrouwen klooster: ende was 22 jaren in de regeringhe. Hem is ghevolght Hendrick de derde, de welcke nae zijns vaders doot troude de dochter vanden Hertogh van Borgondien, Aleydis ghenoemt. Dit was een vreedsaem Vorst, zijn landt als een getrouwe Prince in goeden vrede regerende den tijdt van derthien jaren. Nae wiens aflyvicheydt zijn huysvrouwe sekeren tijdt regeerde, mits dat haer kinderen tot hunnen jaren noch niet ghekomen en waren. Daer na is Joannes d'eerste van desen naem, den tweeden sone des overleden Hertoghs, van d'Overste van den steden tot eenen Prince vercoren: overmidts dat Hendrick de oudtste sone daer toe niet bequaem en was, om eenighe ghebreken die hy hadde. Dese den Bisschop van Ceulen ende al den Adel ghevangen nam, Hendrick de Prince van Luxemborg met drie van zijn broeders ende veel andere Heeren verslaghen zijnde, als zy ghekomen waren om het casteel Woronck te ontsetten, daer de Hertogh van Brabant voor lach: het welck inghenomen ende gheraseert wert. De selve Hertogh in Enghelandt ter bruylofts feest overghetrocken, in een tornoyspel een doodelijcke wonde kreegh, daer hy af starf, ende zijn lichaem wert tot Bruyssel gebracht, ende heerlijck begraven. Ende Jan de tweede zijn sone tot dat Hertoghdom gekomen zijnde, heeft Margriete, dochter des Conincks van Engelant Eduwaerts d'eerste, tot eender huysvrouwen genomen. Tot zynen tyden veel oproer binnens landts was, ende regerende neghenthien jaren is ghestorven, ende te Bruyssel in S. Goedelen kercke begraven. Nae zijn doot is Jan de derde zijn soon in het Hertoghdom ghekomen. Dese maer twaelf jaren oudt wesende, kreegh in het beghinsel zyner regeringhe groote beroerten, voerde oock oorloge teghen Reynout van Valckenborg, ende teghen de Vlaminghen. Ende regeerde tot den jare 1315, doen is hy sonder manlijck hoyr achter te laten gestorven, soo dat voor Hertogh ghehult werde Wendelaus, ghetrout hebbende de dochter des voornoemden Jans de derde, Jans des Conincks van Bohemen sone. Dese de overwinninge kreech tegen Willem Marckgrave van Gulick ende den Hertogh van Gheldre, die doot uyt den hoop ghedraghen werde. Nae dat de Brabanders den strijt hadden ghewonnen ende de vyanden verdreven, geen vreese meer hebbende, begosten goede chiere te maken, te eten ende drincken. Ende nu in slape zijnde werden zy van hare vyanden verrast ende verslaghen: alwaer Wencelaus ghevanghen wert. Maer wert van de ghevanckenisse ontslaghen, door het ontsach dat de Marckgrave van Gulick hadde voor den Keyser Carel, den broeder van Wencelaus ende voor't Rijck, op welckers Rijcxdach versocht werde sententie op den Vorst van Gulick. Dus uytgheraeckt zijnde,

zyne ghevanghene Edelen groot ransoen moesten opbrengen. Waer toe de Hertoge een groote somme van penninghen van zijn ondersaten eyschte: waer door groote beroerte gecomen is. Hier en tusschen de Hertoge gestorven zijnde, zyne weduwe Joanna het Hertoghdom regeerde tot den jare 1406, wanneer zy overleet sonder kinderen ter werelt achter te laten: ende gheen naerder erfghenamen en hadde dan de sonen van Philips de Koene, Hertoghe van Borgondien, kinderen van de eenighe dochter hares susters Margriete, die gheteelt was by Graef Lodewijck van Vlaenderen. Waer door Philips van Borgondien beneerstichde dat zijn middelste soon Anthonis tot Hertogh van Brabandt (als wesende een ghedeelte van de erffenisse van zyne oude Moeye) ghehult werde. Dese Hertogh een kloeck man in de regeringhe, werdt verslaghen, doen hy assistentie dede den Coninck van Vranckrijck teghen de Enghelsche, die in eenen veldtslach de overwinninghe behielden. Zijn lichaem onder de verslaghen lichamen gevonden, is tot Vueren ghevoert ende begraven geweest. Nae zijn doodt heeft Jan de vierde zijn sone, noch maer derthien jaren oudt zijnde, dat Hertoghdom van Brabant aenveert. Ende in het sesthiende jaer nam hy tot eender huysvrouwen Jacobam, dochter van Hertogh Willem van Beyeren, Grave van Hollandt ende Henegouwe, zijn nae maghe. Waer door veel twist tusschen hun beyden oprees, ende oock eenighe oorloghe, ende gheen vriendtschap, maer grooten haet, die heur scheyde. Vrouw Jacoba bleeft in Hollandt tot Schoonhove, ende de Hertoge regeerde binnen Brabandt. De selve Hertogh als een groot liefhebber der vryer konsten ende scientien, heeft binnen der stadt van Leuven ghefondeert een Vniversiteyt, al waer hy gheleerde mannen van alle landen ontboden heeft. Maer in de twaelfste jaer zijnder regeringhe, 24 jaren oudt wesende, in't jaer 1426 overleden is, sonder wettige kinderen achter te laten: soo dat zijn broeder Philips hem succedeerde, wien de dochter des Conincks Lodewijcks van Sicilien Jolenta, toegheseyt was. Maer al eer de Bruyt overkomen konde, de Hertogh tot Leuven ghestorven is, gheregeert hebbende drie jaren ende drie maenden. Soo dat de Hertoghdom by erffenisse ghekomen is op Philips de tweede van desen name, Hertogh Jans sone van Borgondien, midts dat de selve Hertogh Jan zynen jongsten broeder Anthonis dat Hertoghdom van Brabandt hadde overghelaten, op alsulcke conditien, dat soo wanneer hy oft zijn kinderen quamen te sterven sonder wettich hoyr achter te laten, in dien ghevalle het Hertoghdom als dan weder keeren soude op zijn gheslachte ende naekomelinghen. Aldus Philips nu Hertoghe gheworden, een wel bemindt man was: ende by zijn derde huysvrouwe Isabella des Conincks van Portugaels dochter, onder ander kinderen die jong storven, verleende hem Godt tot erfghenaem eenen soon, ghenaemt Carel. Dese was zijns vaders (die in't jaer 1467 overleedt tot Brugghe in het 37 jaer zyner regeringhe) successeur, ende werdt ghenoemt Carel de Onvertsaechde. Dese is seer victorieux gheweest teghen den Coninck van Vranckrijck, dien hy eenen grooten veldtslach af wan: waer door restitutie gedaen werde by den Coninc van alle de landen, die hy lange met gewelt van't huys van Borgondien beseten hadde. Die van Luyck was hy tot een plaghe ende bederf, welckers stadt hy ruineerde. Door zijn beneerstighen gheraeckte de Hertoghe van Gheldre uyt de ghevanckenisse, soo hier naer breeder verhaelt sal werden. Ter begheerten van den Bisschop van Ceulen hy Nuys belegerde, ende versloegh het Leger des Keysers, tot der stadts ontset nederghekomen. Maer in het lest werde vrede door tusschen spreecken des Paus Legaet ghemaeckt, ende de belegheringhe branck op. Doen is Carel ghetrocken teghen Lodewijck den Coninck van Vranckrijck, die hem in Picardyen ende Artoys steden inghenomen ende ghedestrueert hadde. Hy is met eenen grooten hoop volcks na Lorreynen ghetrocken, alwaer hy metten eersten aenstoot sommighe steden in ghenomen heeft, den Hertoghe Renatum verjaecht, daer nae veel steden ende dorpen, ende oock Nancy inghekreghen. Ende nu gheheel Lorreynen t'onder gebracht hebbende, soo heeft hy teghen de Switsers willen oorlogen, die hy vrede versoeckende niet hooren en wilde: soo dat zy ghedwongen waren haer te defenderen: veel volcks te velde brenghende, om den Hertoghe te slaen. Dese werden meester van't veldt, den Hertoghe uyt het veldt slaende. Waer door hy verbittert, versch volck vergadert hebbende, is anderwerf nae de Switsers ghetrocken, teghen de welcke hy dit ongheluck ghekreghen hadde, maer nae veel vechtens soo kreghen de Switsers daer weder de overwinninge, 16 000 van des Hertoghen volck doodt blyvende. De Hertoghe hier door seer mistroostich zijnde, is nochtans met eenen nieuwen Legher uyt Brabndt nae Lorreynen getrocken, en heeft Nancy, dat zijn volck Renato overgegeven hadden, weder van nieus beleghert. Alwaer hem de Hertogh van Lorreynen in't veldt quam slach leveren, in't jaer 1476. De Bourgoensche knechten bevreest op de vlucht gheraeckten, ende haren Hertogh Carel driewerf gewont onder den dooden verlieten, waer onder hy gevonden tot Nancy werde begraven. Hy liet tot erfgenaem een eenighe dochter Mariam, de welcke teghen het welbehaghen des Conincks van Vranrijck troude Maximiliaen des Keysers soon, in't jaer 1479: waer door veel roere ende oorloghe ontstaen is, tot groote kosten des landts, ende vele oproer onder de Ghemeente. Maria overleden zijnde, eenighe steden rebelleerden tegen Maximiliaen: ende de vrede ghemaeckt zijnde naer Duytslandt vertrocken is, eenighe momboirs over de kinderen van Vrou Marie gestelt zijnde. Maer naer eenighe jaren weder keerende, werdt Philips in zijns vaders teghenwoordicheydt t'zynen sesthien jaren met grooter feesten ende vrolijckheydt Hertogh van Brabant ghehult, in't jaer 1494. Dese nam ten houwelijcke de dochter Ferdinandi ende Elizabeths der Coninghen van Spangien: alwaer hy ghekomen zijnde Prince van Castilien ghemaeckt werdt. Maer de Prince in zyne erflanden weder ghekomen zijnde, heeft die wijsselijck gheregeert: ende in het twaelfste jaer zyner regeringhe, in't jaer 1506, is weder ter Zee vertrocken na Spangien, alwaer hy oudt 28 jaren op den 26 Septembris overleden is. Zijn suster Margriete regeerde de Nederlanden uyt den name des onmondigen weeskindts, by des Conincx dochter Joanna gheteelt, Carel ghenoemt: die tot zyne jaren ghekomen zijnde Roomsch Keyser verkoren werde, ende in het jaer 1515 tot Coninck in Spangien ghehult, des Conincks van Portugael dochter ten houwelijcke nemende, by de welcke hy Philips de tweede Coninc van Spangien ende Hertogh van Brabandt geteelt heeft: op wien hy in't jaer 1549 de regeringhe zyner Erfnederlanden resigneerde, ende is in't jaer 1558 overleden, 58 jaren oudt zijnde. Philippus zijn sone hem gesuccedeert is van deser werelt gepasseert den derthienden Septembris 1598,



illustratieuitvergroten
Niti diβime ciuitatis Mechline ensis in meditullio Brabantie ex ac lis: delineatio.
Mechelen


in het 49 jaer zijns Rijcks van Spangien, oudt zijnde ontrent 71 jaren. Voor zijn doodt heeft hy zijn eenighe dochter den Eertshertoghe Alberto ten houwelijcke ghegheven, ende tot een houwelijcksche ghifte dat Hertoghdom van Brabandt met d'andere Nederlandtsche Provincien, ende dat Hertoghdom van Borgondien.]

Hier mede zy ghenoech ghesproocken van Brabandt, ende van alle zynen aenhanck: ende al zijn wy midts breedt verhael te lange daer in ghebleven, soo sal ons de weerdicheyt ende ghestaltenisse des landts deshalven lichtelijck ontschuldighen. Voorts sal de Leser gewaerschouwet wesen, dat ick niet alleenlijck in de beschryvinghe van Brabant, maer oock van alle d'andere landtschappen des Nederlants, door den raedt van sommighe myne wyse ende verstandighe vrienden, achterghelaten hebbe breeder verhael ende vermaen te maken van besondere Heeren ende Heerlijckheden des landts: meestendeels overmidts twee oorsaken: ten eersten om dat veel huysen ende gheslachten verandert, ende in heur stede ende staet andere ghestelt zijn: soo dat sommighe door armoede oft ander ongheluck heur Heerlijckheden hebben verkocht, verandert, verlaten oft verset, ende hopen die moghelijck t'eenighen tydt wederom te krygen: waer af sommighe hen mochten beklaghen dat zy hier in de penne gebleven zijn: ende d'ander hen onder malkanderen ende oock teghen my belghen ende stooren, siende andere in heure plaetse ghestelt. De tweede oorsaecke is wel soo treffelijck als d'eerste: te weten, om dat Anthonis Olivier een deuchdelijck, gheleert ende neertich man voorghenomen heeft besonderlijck in't breedt te beschryven de oorspronghen, voorderinghen ende voortganghen, niet alleenlijck van de huysen der Heeren van desen lande, maer oock van gantsch Vranckrijck: welck voorwaer een weerdich ende arbeydtsaem werckstuck is, waer uyt besonderlijck gesien sal worden den overgrooten Edeldom, ende treffelijcke deuchden van ontallijcke veel vrome Mannen deser Nederlanden. Maer eer wy uyt de Brabandtsche palen ende gebuerten scheyden, sullen de groote Heerlijckheydt van Mechelen beschryven.


Vorige Volgende