Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

Beschryvinghe van het Marckgraefschap van Berghen.

⁺ BErgen, is een oude Banerye, opgerecht tot een Marckgraefschap door Keyser Karel den vijfsten, in het jaer 1533: welcke plaetse in gheleghen op een berghsken, aen den kleynen watervloedt Zoom: waer af zy, om het onderscheyt van ander steden des landts oock Berghen gheheeten, in Nederduytsch Berghen op Zoom ghenoemt wort: welcke watervloedt by de stadt zynen oorspronck nemende hem vermengt ontrent een ⁺ halve myle van daer met de Schelde. Dese plaetse is ghelegen op het uyterste van Brabrandt Westwaerts, soo naer de Zee dat zy wel met rechte een Zeestadt gheheeten mach worden ende heeft oock een Haven. Van Berghen tot Antwerpen zijn ses mylen te lande, ende van Middelborg in Zeelandt ontrent acht mylen te water. Van Berghen was geboren M. Jan Latonius, Prioor van Sint Tron by Grobbendonck, niet verre van Liere, een wel gheleert ende eerweerdigh Prelaet, seer fraey Poeet, seer vriendthoudt ende beleeft. De stadt is goet, maer is eertijdts veel beter gheweest, doen de vrye marckten, die langhe van oudts daer zijn gheweest, meer ghehanteert ende versocht werden. Nu ter tijt wort de koopmanschap hier luttel gedreven: want de gebuerschap ende groote macht van Antwerpen treckt de omligghende landen tot haer: soo datter noch jaermarckt noch eenighe andere marckt buyten gemeynen ganck in het landt soo groot en is, zy en wordt dan de ghewoonlijcke Antwerpsche marckt overwonnen, ende te boven ghegaen in alle dinghen: soo datter noch jaermarckt noch eenighe andere marckt buyten gemeynen ganck in het landt soo groot en is, zy en wordt van de ghewoonlijcke Antwerpsche marckt overwonnen, ende te boven ghegaen in alle dinghen: soo dat het volck liever ter ghewoonlijcker marckt t'Antwerpen, dan elders ter onghewoonlijcker komt. Ende hoe wel de Marckgrave van Berghen groote neersticheydt heeft ghedaen ende noch doet, ende de treffelijcke Enghelsche Natie hem gunstich ende behulpich is, en can nochtans dese stadt tot heuren voorleden voorspoedt gheenssins ghebrenghen: soo qualijck kan men wederom oprichten dat eens af ghebroken is. Dit Marckgraefschap heeft veel landts met veel schoone dorpen, ende een vruchtbaer Eylandeken in de Schelde daer by.

Byv. [In't jaer 1577 beleyde de Heere van ⁺ Champigny Bergen op Zoom, alwaer Focker in lach met drie vaendelen Hooghduytschen. Het welck hem met appointement overghegheven werdt. Ende in't jaer 1588 heeft de Prince van Parma dese stadt beleghert: mer siende ⁺ dattet hem een sware belegheringhe wilde vallen: heeft versocht of hy door list eenige van het garnisoen met ghelt konde omkoopen, ende heeft sommighe ghevonden, die in zijn versoeck verwillichden, naemelijck twee Enghelsche met namen Grineskon ende Readhead, die onder sekere beloften aennamen den Prince van Parma de groote Schansse voor de stadt gheleghen over te leveren, ende bestemden den tijdt daer toe, den 24 Octobris 'snachts: ende Grineskon was selfs leydtsman, ende voerde 'tvolck van Parma tot inde Schansse. Maer comende daer ⁺ binnen, was op haer bereydt, want de leydtsman verstack hem selven, ende de vyanden werden alle gheslaghen ofte ghevanghen die binnen ghekomen waren: De andere ontvluchten ende werden vervolght, ende verkondichden Parma hoe het daer ghevaren was. De welcke siende dat zynen aenslach niet gelucken wilde, ende gheenen moedt hebbende soodanige stadt te overweldighen, soo heeft hy zijn Legher opghebroken, ende zijn volck hier ende daer in de Winterlaghe verdeelt. Voor Berghen sach de groote Commandeur het verlies van zijn Armade, tegen die van Zeelandt, als hy Middelborg wilde ontsetten den 29 Januarij 1574. Niet verre van Berghen leyt in een moerasch het sterck Casteel van Wouwe, daer de Heeren van Berghen eertijdts haer wooninghe plegen te houden, overmidts de lustighe plaetse, goede locht, gherief van de jacht ende stercke gheleghentheydt. Dit werdt den 17 Januarij 1587 ⁺ van de Fransoysen den Prince van Parma overghegheven.]

De Heeren van't Huys van Berghen zijn van ouden stamme, ende seer edelen bloedt: waer uyt veel treffelijcke mannen ghesproten ⁺ zijn, ghelijck nu tegenwoordichlijck Marckgraef Jan, die overmidts zyne deuchden eertijdts van Keyser Karel den vijfsten, ende nu van den Catholijcken Koninck Philips is seer bemint, ende is Ridder van d'orden des gulden Vlies, ende Gouverneur des landts van Henegouwe, Opperjagher van Brabandt: seer rijck van inkomende goeden.

Byv. [Dese Marckgrave van Berghen wert ghesonden in Spangien met den Heere van Montigny, als Ghecommitteerde van de Regente: om den Koninck van Spangien aen te dienen de gheleghentheydt der saecken van de Nederlanden, ende het versoeck der Edelen, op

+ Wanneer Bergen tot een Marcgraefschap opghericht ende door wien.

+ Ghelegentheydt van Berghen.

+ Bergen by de Staten ingenomen.

+ By Parma beleghert.

+ Parmas aenslach met schade ghemist.

+ Het casteel van Wouwe den Prince van Parme overghegeven.

+ De Heeren van Bergen seer gevoordert in eere.

[p. *39]

Berghen op zoom

[p. 111]

de moderatie der Placcaten, abolitie der Inquisitien, pardoen generael ende overkomste van zyne Majesteyt: de welcke den 22 Mey 1567 gestorven is, ende zijn lichaem uyt Spangien neder gesonden, in zijn Marckgraefschap ghevoert ende begraven werdt. De Marckgravinne blyvende Gouvernante van het selve Marckgraefschap (alwaer in het afwesen van den Marckgrave oock mede gheoeffent hadde gheweest de Ghereformeerde Religie) alles anders af loopende, soo heeft zy oock mede onder haer ghebiedt laten publiceren ende ghebieden allen Leeraers, Predicanten, Consistorianten ende andere, soo inghesetene als vreemde, binnen drie daghen na de publicatie te vertrecken uyt de stadt van Bergen ende het geheele Marckgraefschap, midtsgaders uyt de Heerlijckheydt van Borchvliedt ende haren aenkleven, sonder daer weder in te komen op verbeurte van lijf ende goet; uytghesondert die naer behoorlijck ende suffisant leetwesen ende voldoeninge, gratie souden kryghen: welck ghebodt niet lange in krachte ghebleven is. Want des Marckgraefs goederen werden by den Hertoghe van Alva gheconfiskeert, beschuldicht nae zijn doot met de selve crimen, daer de Graven van Egmont ende Hoorne mede beticht waren. Maer zijn by de Pacificatie van Ghent, wederomme aen de erven ghekomen.]

Zijn broeder M. Robert, een jonck ende wel gheleert Heer, is Bisschop des machtighen Bisdoms van Luyck: ende zijn neve Maximiliaen van Berghen, Bisschop ende Hertogh van Camerijck.