Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

De beschryvinghe van Thienen.

⁺ THienen is gheleghen op den kleynen watervloet Gheete, die niet verre van daer zynen oorspronc nemende, door dese stadt loopt, ende voorts streckende door Halen, valt alsoo in de Demere. Thienen is van Leuven ende van Sint Truyden even verre, te weten drie ⁺ mylen. Het is een groote stadt, ende is eertijdts treffelijck ende seer vermaert gheweest van koopmanschap, alsoo men leest, ende wel bemercken kan: want zy is drie mael met nieuwe mueren ghemeerdert gheweest: ende soo men segt, eer dat s'Hertoghenbosch door verminderinghe van dese stadt dus groot is geworden, was dit de vierde Hooftstadt van Brabandt, maer is naemaels seer bedorven ⁺ ende dickwils gheschendt in de groote oorloghen teghen de Fransoysen ende Luyckenaers: soo dat zy noch meestendeels woest ende onbewoont light: d'overblijfsel is redelijck behuyst ende bewoont. Hier is een treffelijcke Canonisye inde Kercke van Sint Germaen, die Bisschop van Parijs is gheweest. Dese stadt is d'eerste van de drie kleyne Hooftsteden, met schoone privilegien meestendeels gelijck die van de vier groote steden.

Byv. [ Thienen begrijpt inden omganck, by nae soo veel als men in een ure tijdts omgaen kan: heeft verscheyden torens op de mueren: twaelf steenenbruggen op de riviere: drie voornaemste ghemeyne fonteynen: ses binnenpoorten, ende vier buytenpoorten: ende seven voornaemste marckten. Daer leyt een soo schoone vermaerde Korenmarckt, als ick meyne dat erghens mach ghevonden worden. Insghelijcks is het landt daer rondtom seer vruchtbaer en abondant van excellente granen van alle soorten, oock vindtmen daer delicate fruyten ende ⁺ kostelijcke kasen. In't jaer 1507 is den Hertogh van Gheldre met veel Fransoysen in Brabant ghekomen, Thienen in nam op Sint Michiels dagh, ende plonderde het van silver ende gout. Maer alsoo zy met den buyt vertrocken, een weynich volcks van Namen heur vervolchde, ende op S. Lucas avont tot Sint Hubrecht in Ardenne aen vielen inden nacht als zy sliepen, ende veel van de selve versloegen: Princen ende Heeren ghevanghen namen, ende al den buyt ontweldichden. Ende in het jaer 1578 is oock Thienen in de handen van Don Johan ghevallen.]

Leewe light op't rivierken Gheef, welck ⁺ wat voorder in de Gheet loopt: een myle van Sint Truyden, ende twee van Thienen: ende is een sterck ende wel versien stedeken, mits dattet een frontierstadt is van het landt van Luyck, ende heeft deshalven oock de privilegien vande kleyne Hooftsteden. In dese stadt is het groot Prioorschap van S. Augustijns orden, welcken Prioor mede onder't ghetal is van de twaelf Prelaten van Brabandt: daer en boven is hier een Canonisye met een schoone Kercke van Sint Lenaerdt. Buyten de poorte light eenen grooten ende schoonen waterpoel, waer op eertijdts een seer sterck Slot ghestaen heeft, soo men seght, als frontiere teghen de Luyckenaers: waer af men de verwoeste teeckenen noch op den dagh van heden siet. In dese stadt wordt seer goet bier ghebrouwen, veel wynen van deucht te boven gaende, welck met groote menichte over al ghevoert wordt. Hier is gheboren gheweest Dionijs Rikel, van der Chartreusen orden, een wel gheleert ende vermaert man, die veel boecken heeft gheschreven.

Byv. [Leewe is nu wel een kleyne stadt, maer fraey aen alle zyden met water omringht, ende can de omliggende landen in water stellen. Het heeft vier groote poorten, een cleyne, negen steenen brugghen, ende drie marckten.]

Nivelle vijf mylen van Bruyssel, is een redelijcke ⁺ stercke stadt in aller voeghen, daer groote menichte van schoon lijnwaet gemaect wordt, ghelijck Camerijcks doeck: maer dit is veel schoonder ende moghelijck oock beter. Dit is een van de vier steden die het Marckgraefschap des Heylighen Rijcks maecken,

+ Ghelegentheydt van Thienen.

+ Thienen hielt eertijdts de plaetse die nu s'Hertoghenbosch houdt.

+ Tot wat tyde Thienen gheruineert werdt.

+ Thienen inghenomen.

+ Ghelegentheydt van Leewe.

+ Beschryvinghe van Nivelle.

[p. 108]

⁺ ghelijck Paulus AEmilius schrijft: is oock een vande drie kleyne Hooftsteden, die seer schoone privilegien hebben, alsoo voorseyt is. Het landt rondtom is seer vruchtbaer van alle goet; ende niet verre van daer staen veel steenputten van goeden ende schoonen steen om te bouwen.

Byv. [De stadt van Nivelle heeft nu ses poorten, meer als vijftich straten, ende in fraeyicheyt van wijcken ende huysen, in lusticheydt van tuynen, en soude niet lichtelijck eene van de naebuerighe ⁺ steden wijcken. In het jaer 1578 belegherden de Spanjaerden, onder het beleyt van Karel van Mansfelt, de stadt van Nivelle, waer inne lach het garnisoen der Staten, onder het gouvernement van den Heere van Villeers. De welcke de stadt kloeckelijck met vijf vaendelen voetknechten ende een weynich ruyterye defendeerde teghen het ghewelt der Spanjaerden, de stadt met acht stucken geschuts beschietende: ende vromelijck den Grave van Mansfelt met zijn Walen hebbende het voorstormen, de stadt bestormende, afweerde. Maer van den Prince van Orangien ende den Grave van Bossu gheadverteert zijnde, dat hy het volck soude behouden, heeft hy met den vyandt gheparlementeert, soo wanneer nu de Spanjaerden om den storm aen te gaen ghereet stonden: ende is ⁺ op den 15 Februarij met het crijchsvolck, yeder hebbende zijn zijdt gheweer, uyt der stadt vertrocken. Maer in't jaer 1580 hebben het garnisoen van Bruyssel met de andere daer ontrent, ⁺ dese stadt weder met behendicheydt inghenomen, in Januario, daer dat crijchsvolck van binnen veel doorsteken werden, ende brochten van daer tot Bruyssel ghevanghen den Heere van Glymes.]

Van dese plaetse was gheboren de gelucksalige ⁺ Joannes Tinctor, eerste Capellaen ende Sangher van Ferdinand Koninck van Napels, welcke Joannes van Thrithemio is ghestelt in't ghetal der Doorluchtiger mannen, midts zijn groote wetentheydt, ende schriften by hem ghemaeckt, ende om dat hy een uytnemende Sangher, ende een goet Schilder is gheweest. In dese selve stadt is begraven 'tlichaem van Pipijn, d'eerste sone van Karel de Groote, ende Vader van die heylige Vrouwe Geertruydt, die overmits heur heylich leven verdient heeft in't ghetal der Heylighen gheschreven te worden.

Dese heylige Princesse heeft d'Opperkercke van Nivelle ghesticht, welcke den naem van heur heeft: ende is een groote schoone Kercke wel verciert in aller voeghen van binnen ende van buyten. Zy is oock die selve, die in dese stadt heeft ghefondeert ende inghestelt de edele ordene der Canonickessen, die nu ter tijdt noch in grooter heerlijckheydt ende goet regiment blijft staende. Dit is een orden van seker ghetal tot tweeenveertich Kloostervrouwen, ⁺ die een redelijck vry leven hebben: 'tis voorwaer een wonderlijcke ordene, ende seer wel inghestelt tot onderstandt des Edeldoms: want gheene en moghen in dit gheselschap komen dan grooter Heeren ende Edellieden dochteren, edel wesende ten minsten van vier quartieren, van vaders ende moeders wegen, wettelijck geboren, vry ende edele maechden: deshalven als eenich Heer met dochteren overladen is, ende soeckt ontlast te worden, soo bestelt hy eene in dese Canonisye: niet te min in't landt zijn meer andere verscheyden stichten van dese ordenen ende edele Conventen, gelijck hier na ghesegt sal worden: welcke edele dochteren Canonickessen, Domvrouwen, ⁺ ende Jonckvrouwen gheheeten worden: elck heeft een besonder woonhuys alleen, by Sinte Gheertruyden kercke, in de welcke zy heur diensten ende ceremonien doen. S'morgens ende in alle heure Kerckdiensten, zijn zy ghekleedt op't gheestelijck, maer nae d'edel wyse, met witte cleederen, gevoedert met Ermynen oft dierghelijcke pelteryen: maer naer middach zijn zy op't wereldtlijck ghekleedt met syden laecken, ende ander cieraet der Edelvrouwen. Op maeltyden oft bancketten ghenoot ⁺ moghen daer gaen: moghen oock nae gheleghentheydt houwelijck doen nae heur beliefte: indien zy niet en houwelijcken mogen altijdt blyven onder dit edel ende geestelijck geselschap: ende ontfanghen dan wegen der orden ghenoech inkomens tot eerlijck onderhoudt. Zy hebben voor haer Hooft een Abdisse, die men gemeynlijck noemt Mijnvrouwe van Nivelle, ende wordt verkoren midts aensien ende verwillinghe van den Landtsheere, ende van dese Domvrouwen onder malkanderen, voor haer leven lanck, ende voorts bevesticht van den Paus van Roome. Dese Abdisse en is niet alleenlijck Overhooft van het Capittel, maer oock Vrouwe ende Overste in't gheestelijck ende wereldtlijck van Nivelle met alle zijn ghebiet. In dese selve Kercke is een geestelijck Collegie van dertich Canonicken, wel versien ende verkoren met behooren van den Paus ende van Mijnvrouwe. Noch zijn in dese stadt andere treffelijcke Kercken ende Heylighe plaetsen. Nu sullen wy, nae onse belofte, de steden ende plaetsen van tytelen ende hooge weerdicheden beschryven: beghinnende ten eerten aen het Marckgraefschap des Heylighen Rijcks.

+ Paul. AEmil. lib. 3. Histo. Franc.

+ Nivelle beleghert.

+ Nivelle overghegeven aen Don Johan.

+ Weder inghenomen.

+ Joannes Tinctor.

+ Wat de orden der Joffrouwen van Nivelle zy.

+ De Religieuse van Nivelle worden Canonikessen ghenoemt.

+ Vryheden der Canonickessen van Nivelle.