Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

Het beworp van het Oosters huys.

Het uytnemende schoon Enghels huys: Het groot ende wijdt Portegijs huys: Het ⁺ wonderlijck Forneys, daer allerley cristalyne glasen op de Veneetsche maniere ghemaeckt worden, door Jacob Pasquet van Bressen, met grooten cost, ende met verscheyden privilegien van den Koninck ende van de stadt. Wel soo lustich ende wonderlijck als alle het ⁺ voorseydt, is, te sien ende t'aenschouwen, onder alle andere cleyne Druckeryen die hier zijn, Christoffel Plantijns des Konincklijcken Druckers groote ende heerlijcke Druckerye, alleen ende verscheyden staende van den Boeckwinckel, met besondere ende bequame huysinghen, welcke Druckerye verhalens ende vermarens weerdich is: want tot nu toe gheen dierghelijcke in gantsch Europa ghesien is gheweest, noch ghesien en wordt, daer meer perssen, meer letteren van allerley soorten, meer printen ende gereedtschappen; meer bequame ende gheschickte mannen, groote loonen winnende met wercken, corrigeren ende oversien in allen talen, soo wel sonderlinghe als ghemeyne, gheen uytghenomen, diemen het gantsch Christenrijck door ghebruyckt: ⁺ soo dat al t'samen wel gherekent, in dit huys met zynen aenhanck ende toebehoorte, meer dan drie hondert hierlandtsche guldens; welck meer dan ander half hondert croonen zijn, alle domelijcke daghe uytghegeven ende becosticht worden: welck voorwaer een edele ende Konincklijcke saecke, niet alleen den loffelijcken aenghever ende meester, maer oock der stadt grootelijck tot profijt ende eere is: want zyne schoone ende welgestelde wercken worden met groote menichten de gantsche werelt door ghevoert ende verbreydt. Dit zy hier mede ghenoech, aengaende de voornaemlijckste dingen die in dese wonderbaerlijcke stadt gesien worden, sonder voorder te spreken van packhuysen, winckels, ende ontallijcke cramen, die men hier siet doorgaens soo overvloedichlijck versien ende ghestoffeert met allerley coopmanschap, dat altijdt jaermarckt ende marcktdagh schijnt te zijn.

⁺ T'Antwerpen en woont gheen groote menichte Edeldoms: midts dat dit een soo treffelijcke coopstadt is, ende dat d'Edellieden ende Heeren herwaerts 'tgeberghte gemeynlijck ⁺ op heur heerlijcheden ende huysen buyten de groote steden zijn: niet te min hier is Edeldoms genoech tot regiment ende bewindt van de stadt: want zy wordt in de treffelijckste saecken bycants geheelijck van den Edeldom gheregeert, alsoo voorseyt is. Maer dese ⁺ Edellieden, ghelijck oock alle d'andere herwaerts 'tgheberghte, en moghen gheen coopmanschap doen, ghelijck ontallijcke veel Italiaensche, besonder Veneetsche, Florentsche, Genevoysche ende Lukesche Edellieden, overmidts verscheydene ende rechtveerdighe oorsaecken, pleghen. De oudtste ende weerdichste huysen van Adel die nu ter tijdt noch in't wesen zijn, zijn de naevolghende.

Ten eersten (sonder groot ghemerck te nemen ⁺ op den voorganck overmits de weerdicheydt) sullen wy stellen het Huys van Liere, het welck veel deuchdelijcke ende vermaerde ⁺ mannen heeft voortghebracht: onder de welcke ick vinde van het jaer 1201 verscheyden seer eerweerdige ende hoochvermaerde Edelmannen, als daer gheweest zijn Anthonis, Wilhelm, Hendrick ende Arnout, al t'samen ghebroeders ende Ridders van de vergulde spore: Ende noch onlancx zijn oock tseffens op eenen tijdt gheweest drie ghebroeders uyt den selven stamme, die drie de treffelijckste ampten van deser stadt bedient hebben, te weten, Aert d'oudtste is gheweest Borghemeester: een seer vroom Ridder, soo wel ghesien, gheacht ende bemindt, dat hy alleen schier de gantsche stadt volcomelijc regeerde: Niclaes de tweede Marckgrave; ende de leste genoemt Wilhelm, Amman: ende dese twee oock deuchdelijcke mannen, ende malcanderen soo wel gelijckende van aensicht ende persoone, dat zy niet t'onderscheyden oft t'onderkennen en waren: ende corts gheleden is uyt desen stamme gheweest Jan van Liere, een seer gheschickt Edelman ende vroom Capiteyn.

Berchem is voorwaer een seer oudt edel ⁺ gheslachte, ghesproten (alsoo men seght) uyt den doorluchtichsten stamme der Bertholdts, eertijdts Heeren van Mechelen: ende heeft t'allen tyden treffelijcke mannen ghehadt: als onlancks is gheweest Constants, overmidts zyne vromicheydt hoogh gheacht, ende seer aenghenaem by Keyser Maximiliaen. Ende nu ter tijdt is onder ander van desen geslachte Hendrick, Heer van het schoon dorp van Berchem, by dese stadt gheleghen, een wel gheleert ende groot gheacht Ridder, die dickwils hier Borghemeester is gheweest: Ende zijn broeders Jacob ende Jan van den selven

+ Glashuys t'Antwerpen.

+ Treffelijcke Druckerye van Plantijn t'Antwerpen.

+ Wat oncosten gedaen werden in de Druckerye van Plantijn.

+ Weynich Adel binnen Antwerpen.

+ De stadt van Antwerpen gheregeert door den Adel.

+ Edellieden aen dese zyde van de berghen en mogen geen coopmanschap doen.

+ Edele huysen van Antwerpen.

+ Het huys van Liere.

+ Het edel huys van Berchem.

[p. 90]

huyse, zijn fyne ende wel gheschickte Edelmans.

⁺ Immerseel ghesproten uyt den huyse van Liere, is een edel gheslachte: welck nu tegenwoordichlijck heeft Jan Heer van Boudry, Marckgrave van Antwerpen, een seer eerweerdich Edelman.

⁺ Vrsel is een seer edel ende oudt gheslachte, welck altijdt eerweerdige Edelmannen heeft ghehadt, ende als nu teghenwoordichlijck Heer Lancelot, een seer wijs ende wel gheacht Ridder: soo dat hy van joncks af ende in sorghelijcke tyden dickwils binnen ende buyten Borghemeester deser stadt is gheweest met groote eere ende weerdicheydt. Na den Vader is ghecomen (onder andere kinderen) Reynier, wel gheleert, sterck van memorie, ende scherp van verstande, de welcke noch jonck wesende, menichmael Schepen der stadt is geweest, ende Ambassadeur voor't Vaderlandt by den Catholijcken Koninck: ende nu ter tijdt is hy Tresorier van der stadt.

⁺ Schoonhoven is waerlijck een edel gheslacht, comende van Arschot, heeft nu ter tijt Heer Jan, die over sommighe jaren Marckgrave van de stadt is gheweest, ende is nu ter tijdt Buytenborghemeester, als een seer eerweerdich Edelman.

⁺ Werve is een edel gheslacht, welck veel geschicte Raedtsheeren ende Wethouders heeft ghehadt: ende nu onlancks Geeraerdt, Jan ende Aert, alle drie ghebroeders, Ridders, ende vervolghens nae malcanderen Borgemeesters deser stadt: Ende corts daer naer, bycants ten selven tyde, Geeraerdt Borgemeester, ende Aert zijn broeder Amman, ende Wilhelm, nu ter tijdt noch levende, Marckgrave, hoe wel hy d'officie, om gherustelijck te leven, verlaten heeft: al t'samen treffelijcke Ridders, ende seer liefghetal by den volcke. Oock zijn van desen gheslachte noch levende Heer Dierick, een eerweerdich ende deuchdelijck man, die Borghemeester gheweest is, ende Symon zijn broeder, een wel gheacht man, naemaels Marckgrave.

⁺ Halmael is een edel huys, van oprechten goeden stamme: heeft onlancks gehadt Heer Wilhelm, die Amman vander stadt, ende dickwils Borghemeester is gheweest, als een seer vernaemt Edelman: Zijn sone Jan is een wel gheschickt Edelman, een groot liefhebber van Genealogien oft Afcomsten, van Wapenen, ende van voortcomsten des Edeldoms: ende zijn Neve Hendrick een jonck gheleert man, heeft zijn oeffeninge in't selve met grooter eeren.

⁺ Roccox is voorwaer een wel vernaemt huys, waer af onder andere nu ter tijdt leeft, Niclaes een seer gheleert ende deuchdelijck Ridder, die dickwils Borghemeester is gheweest, met eere ende authoriteyt, den Koninc, ende noch meer den volcke aenghenaem.

⁺ Sterck is een eerweerdich huys, gecomen uyt Luyck van seer goeden stamme: heeft nu ter tijdt Godmart, die noch jonck zijnde Contrerolleur in Keyser Karels des vijfsten Hof is gheweest, seer aenghenaem ende ghemeynsaem by zyne Majesteyt: Nu ter tijdt Amman deser stadt, een welgheboren ende grootmoedich Ridder, gheleert ende welsprekende in veel talen. Zijn sone Andries is een gheschickt ende dapper man ten stryde.

Stralen is een loffelijck huys, van Ceulen ⁺ comende: in het welcke nu ter tijdt leeft Anthonis Heer van Mercxem, ende van Dambrugghe, twee schoone dorpen hier by gheleghen, een dapper Ridder: is dickwils Borghemeester deser stadt gheweest: ende in desen lesten crijch, Generael Commissaris der oorloghen van alle dese Nederlanden, met groote vernoeghinghe: Zijn broeder Jan is oock een wel geschict Edelman, die namaels veel eerlijcke graden heeft ghehadt.

Schets is eenen stam uyt Maestricht gesproten ⁺ , van heerlijcke ouders ende voorouders, de welcke nu ter tijdt edel ende machtich is: heeft onlancks ghehadt Erasmus een geleert man ende van grooten verstande, de welcke drie seer loffelijcke sonen achtergelaten heeft: Den oudtsten Jasper, Banerheer van Wesemale, Heer van Grobbendonck ende van andere treffelijcke heerlijckheden, ende Tresorier generael van alle dese Nederlanden voor den Koninck, een seer gheleert man in Griecks en Latijn, groot Poeet; in somma, niet min met deuchden ende wetenschappen, als met rijckdommen ende heerlijcke staten verciert. Den tweeden is Melchior, Heer van Rumpst, van Willebroeck, ende van andere aenhanghende dorpen, een deuchdelijck man ende wel gheschickt in Arithmetica. Den derden is ghenoemt Balthasar, Heer van Hoboock, redelijck gheleert, ende goedt Mathematijck.

Ende ten aller lesten sal ick stellen het Huys ⁺ van der Heyden, in het welcke is Jacob, een gheleert, wijs ende wel geacht man: de welcke noch jonck van jaren Borghemeester is gheweest van Antwerpen, ter tijdt als ick dit werck ten eynde bracht, in het jaer 1566: ende zijn broeder Jan een man van eeren ende weerden. Noch zijn hier Jan van der Meere, gheleert ende deuchdelijck; Coenraet van Vaille, ende meer andere eerlijcke ende gheschickte Edellieden, die ick om der cortheydt wille late te noemen: ghelijck ick oock gheen vermaen en maecke van het edel huys van Draeck, Pots ende andere, ghestorven ende overleden: waer uyt nochtans veel eersame gheslachten ghesproten zijn, van de ghene die hedensdaeghs noch leven, ende die wy hier boven hebben verhaelt.

Ende onder andere soodanighe treffelijcke ⁺ mannen in alle conste, wetenschap ende hanteringhe die van Antwerpen ghecomen zijn, ende die daer noch zijn: men heeft daer ghesien onlancks ende van verscher ghedachtenissen onder de Prelaten M. Peeter Vorstius, Bisschop van Aqua Pendente in Toscane, ende weerdich Auditeur vande Rote te Roome, met seker hope van Cardinael te worden, ghelijck meestendeels desen graedt bybrengt, ende ghelijck hy door zyne deuchden, ende groote diensten den Roomschen Hove ghedaen, wel verdient heeft: maer is te vroech

+ Het edel huys van Immerseel.

+ Vrsel.

+ Schoonhoven.

+ Werve.

+ Halmael.

+ Roccox.

+ Sterck.

+ Stralen.

+ Schets.

+ Van der Heyden.

+ Gheleerde mannen binnen Antwerpen.

[p. 91]

ghestorven, wesende Legaet des Paus in Duytslandt. In den crijchshandel is gesproten van Antwerpen Constans van Berchem een seer vroom Edelman, ende deshalven seer aengenaem by Keyser Maximiliaen den eersten van dien naem. Ende noch onlancx Jan van Liere een dapper Capiteyn, seer aenghenaem ende gemeynsaem by Keyser Karel den vijfsten. In't regiment der Staten is noch onlancx geweest M. Jan Vorstius, des voorseyden Bisschops Vader: die door zijn uytnemende deucht gheraeckt is tot den hoogen graet des Canceliers van Brabant. Dese stadt heeft oock ghesien Fransoys van Delft, een vroom ende gheleert Edelman: de welcke na dat hy in zijn vaderlandt alle graden ende eeren ghehadt hadde, werdt van den Keyser gesonden Ambassadeur aen den Koninck van Enghelandt, om seer treffelijcke saken: wiens sone Edouard wel gheleert ende deuchdelijck is. Daer en boven heeft Antwerpen voortghebracht mannen vande gheleertheydt simpelijck professie doende, als daer zijn geweest Peeter Gielis groot vrient van Erasmus van Rotterdam: Joachim Forts van Ringhelbergh, Adriaen Ariville, Arnout Corck, ende Jan zynen sone, beyde seer gheleerde mannen ende groote Philosophen. Heeft oock gehadt Daniel van Bomberghe, een geleert ende wel vervaren man in de Hebreeusche spraecke: wiens sone, Karel ghenoemt, is gheleert ende vlytich in de boecken: ghelijck oock zijn neve Cornelis, de welcke, soo het schijnt, d'eerst is gheweest die Hebreeusche boecken hier te lande heeft doen drucken. Eyndelijck mach men wel seggen dat Antwerpen oock gehadt heeft Cornelis Grapheus een fraey Poeet ende wel gheleert in goede letteren, gheschickt in Musijcke, ende vervaren in veel talen, de welcke al was hy gheboren van Aelst, is gheweest borgher ende Secretaris der stadt van Antwerpen, daer hy oock heeft willen leven ende sterven: Alexander zijn sone t'Antwerpen geboren, oock Secretaris der selver stadt, volght den Vader oprechtelijc na in alle wetenschap met groote gheschicktheydt ende verstandicheydt. Ende nu teghenwoordichlijck boven de Cancelier Scheif, die door zyne deucht tot soo hooghen graedt is ghecomen, boven den Raetsheer Maes, Schets, de twee Gielissen, ende andere alreede verhaelt ende ghenoemt; is ooc Steven Straets, Doctoor in de Rechten, een wijs ende verstandich man: oock mede Junius de jonghe, wel gheleert, die hier daer nae't Borghemeesterschap ende andere hooghe graden heeft bedient. Heeft oock noch Abraham ⁺ Ortelius, een gheleert man, ende uytnemende Mathematicien, die t'zyner grooter eeren ende ten vernoege van alle man in't ghemeyn uytghegheven heeft Theatrum Orbis Terrarum, dat is, het Tonneel des Aerdtbodems: een seer schoon werck voorwaer ende wonderlijcken profytelijck, soo wel om de inventie, als om de leeringhe ende wetenschap: hebbende geconnen ende gheweten de gantsche Werelt in een boeck alleen vervaten ende begrypen. Noch stelt hy in druck een ander schoon werck, seer geleert ende oorboorlijck genoemt Thesaurus Geographicus, grootelijck tot gerief in sonderheyt voor beschryvers van Historyen ende van de Werelt, ende heur navolgers. Na den Raedtsheer Maes zijn gecomen drie wel gheschickte sonen, alle mannen van aensien, ende Raedtsheeren wel vervaren in de Rechten: D'eerste is Engelbert Pensionaris der stadt van Antwerpen een seer geleert man ende treffelijck Orateur in veel talen: deshalven by de Heeren ende by de Ghemeynte in grooter weerden gehouden: De tweede is Jan Baptiste Raetsheer in de Cancelrye van Brabant, ende Advocaet Fiscael des Konincx, een seer gheleert ende scherpsinnich man, deshalven oock groot geacht: De derde is Philips, noch jonck, maer wel geleert om tot hoogen graet te comen. Michiel Coignet een jongman van ⁺ grooten gheeste, ende wel geschickt Mathematicien, alsoo besonderlijck wel blijckt aen zijn nieuwe onderwysinghe in de conste van de schipvaert, in druck gebracht, inde welcke hy behalven alle andere schoone ende oorboorlijcke ghereedtschappen door hem ghevonden, den Schippers leert nemen de wijdde der plaetsen in heur reyse van Oost tot West, ende daer tegen van West tot Oost, welck (mits dat men geen vast ooghghemerck en hadde gelijck de Pole) tot nu toe niet alleenlijck ghehouden is gheweest: ende is deshalven lovens ende loonens wel weerdich. Daer is noch Peeter Heyns een ghespraecksaem man, van goede gheleertheydt, ende een constich Poete in de Fransoysche ende in zijn Duytsche spraecke, ghelijck aen zyne uytgegeven wercken blijct, besonder aen een ghenoemt den Spiegel des Wereldts: Dese betoont in zyne ghedichten, dat hy alle uytlandtsche woorden schouwt, die tot noch toe sommighe andere hebben gebruyct, ⁺ bewysende dat dese spraecke rijck ende begrypich ghenoech is om alle dingen uyt te spreken, sonder behulp van eenighe vreemde sprake: welck sonder twyfel een groot ende loffelijck opset is, indien hy't volbrenght, alsoo hy seydt.

Byv. [Van de wetenschap des selven M. Pieter Heyns, oock noch ghetuyghen kan de stadt van Haerlem, alwaer hy hem eenighe jaren, overmits de troubelen tot Antwerpen, onthouden, ende de stadt met zyne wercken vereert heeft, tot volkomen onderwysinghe der jonghe jeucht in de Fransoysche tale: in welcke stadt hy haestich op eenen waghen uyttreckende, om den Walvisch in't jaer 1598 by den Haghe aenghecomen te besichtighen, ghestorven ende begraven is.]

Oock heeft Antwerpen veel andere geleerde, aencomende ende wel aennemende jonghe mannen, die (soo ick hope ende meyne) haestelijck met grooten lof hen selven vernaemt sullen maecken.

Ghemeynlijck geneeren hen die van Antwerpen ⁺ met coopmanschap, ende zijn voorwaer seer treffelijcke ende seer rijcke Cooplieden, sommige van twee hondert tot vier hondert duysendt croonen machtich voor heur ⁺ hooft, jae oock meer. Het zijn beleefde, ghese-

+ Abraham Ortelius ende zyne wercken.

+ Instructie der zeevaert van Michiel Coignet.

+ Vlaemsche sprake copieux.

+ Die van Antwerpen meer Cooplieden als andere.

+ Manieren van die van Antwerpen.

[p. 92]

dighe ende verstandighe lieden, vlytich om de vreemdelinghen na te volgen, met de welcke zy lichtelijck maeghschap ende vriendtschap maecken: Zy zijn vervaren ende gheschickt om over al ter wereldt te handelen, ja oock de vrouwen persoonen (al en hebben zy noyt buytens landts geweest) connen drie oft vier, sommighe vijf, ses ende seven talen spreken: welck een gherieffelijck ende wonderlijck dinck is. Hier zijn uytnemende werckmeesters ende ⁺ constenaers in allerley ambachten ende consten: die soo veel wercks niet ghemaecken en connen, 'ten is eer vercocht dan volmaeckt: soo dat met veel maeckens, ghelijck menigen ghebeurt, de constenaer tot volcomenheyt der consten gheraeckt. Hoe veel ende hoedanighe handtwercken dat hier met der daet gheoeffent worden, can men schier met een woordt alleen uytghespreken, segghende, alle: Want hier worden ten eersten ghemaeckt schepen van allerley soorte ende vracht; verscheyden wollen laecken, lijnwaet van alle prijs, tapisserye, Turcksche tapyten, fusteynen, wapenen, ende alle ander crijchsrusting, leder, verweryen, schilderyen, verwen, verguldtwerck, silverwerck, glasen op't Veneetsch, seer schoone ende met groote menichten, allerley kramerye van goudt, silver, syde, draedt ende wolle: allerley metalen, ende ontallijcke andere dinghen. Noch worden hier ghemaeckt allerley syden Lakenen, als Fluweel, Satijn, Damas, Armezijn, Taffetaf, ende dierghelijcke: jae dat meer is, hier wordt door middel van de Sijdwormen, schier teghen natuere ende locht, syde ghemaeckt, maer niet veel: maer die van buytens landts comt, seer groot van pryse, wordt hier in alle manieren ghewrocht. Men raffineert hier seer constichlijc Metael, Was, Suycker, ende andere Coopmans ware: ooc maeckt men hier besonderlijck Vermilioen, Cinabro in Italiaens ghenoemt. Aengaende andere mindere ende meerdere hantwercken, zijn hier seer veel wercklieden ende constenaers: soo dat om in alle manieren die groote heerlijckheydt deser stadt te verclaren, my goedt ghedocht heeft het ghetal der Hoofden ende Meesters die winckel houden van sommighe ⁺ ghemeynste ende noodtlijckste handtwercken oft ambachten, die nu ter tijdt hier zijn, in sonderheydt te stellen, om by't ghetal van desen, de groote menichte van alle d'andere te lichtelijcker mogen aenmercken. Hier zijn ghetelt gheweest hondert neghenentsestich Backers: Achtentseventich Vleeschhouwers: Visschers die Zeevisch vercoopen vijfentseventich: ende die Riviervisch vercoopen sesthien oft seventhien: Barbiers ende Chirurgijns hondert ende thien: Kleermaeckers ende Cousmaeckers vijf hondert vierentneghentich: Goudtsmeden hondert vierentwintich, sonder alle de Stekers, Snyders ende Slypers van juweelen ende andere costelijcke gesteenten, die voorwaer wonderlijcke wercken maecken, ende onghelooflijcken handel dryven met costelijcke juweelen: waer af in dese stadt alleen meer dan in eenige Provincie zijn: Schilders ende Beeldtsnyders van verscheyden wercken ontrent drie hondert: Kramers ende Meerslieden ontallijcke veel.

Alle dese consten ende handtwercken brenghen seer veel profijts tot onderhoudinghe van't ghemeyn: beletten dat de jonckheydt door ledicheyt ende welluste niet bedorven en wordt: verwecken ende verscherpen de gheesten ende verstanden der jonghers, soo dat zy oprechte liefhebbers heurs vaderlandts worden. Ghelijck t'alle tyden wonderlijck bescheedt daer af ghesien is in dese stadt, besonder alsser eenich ongheval oft ongheschicktheydt is over ghecomen, overmidts dat niet een van de deuchdelijcke ende gheschickte mannen en is gheweest, die hem te soecken heeft ghemaeckt in hem te beneerstighen voor de welvaert ende behoudenisse zynes Vaderlants. Ende voorwaer, een wel gheschickt regiment ⁺ is gelijck een menschelijck lichaem met quellagien ende sieckten bevanghen, welck zy selven nochtans met zijn cracht ende bloedt onderhout. Alsoo oock een stadt hebbende haer leden ende borghers van joncks kindts af geschickt tot arbeydt, ende profijt, regeert ende onderhoudt haer in vrede ende in oorloge met heur sterckten, machten ende goeden: want de liefde die een yeghelijck draecht tot het gene dat hy met zynen arbeyt vercregen heeft, maeckt hem oock yverich ende vlytich tot bewaringhe van't ghemeyn: wel wetende dat in de welvaert des gemeynen standts, de welvaert van eenen yeghelijcken in sonderheydt is gelegen, die t'samen alsoo zijn verbonden, dat d'een sonder d'ander niet en can gewesen. Derhalven hoewel dit volck meestendeels na ghewin staet van den coophandel, nochtans hanghen zy veel ghelts aen huysen, aen landt ende sandt, ende vermeerderinghe van heuren staet: soo dat de stadt daghelijcks wonderbaerlijc groeyt ende vermenichvuldicht. Ten ⁺ lesten, hoewel de gemeyne man meestendeels, ende sommighe vroede lieden de oude maniere houden van spaerlijck te leven: nochtans worden hier groote oncosten ghedaen, mogelijck meerdere dan wel betaemt. Mans ende vrouwen van alle ouderdom cleeden hen seer wel nae staet ende macht, altijdt op't nieuw ende fraey maecksel, maer sommighe veel costelijcker ⁺ dan sedicheydt ende eerbaerheydt eysschen. Oock siet men t'alle tyden bruydloften, maeltyden, danssen: allenthenen hoortmen lustich ghesanck ende gheclanck: in het cort ghesegt, t'alle canten ende weghen blijckt deser stadt rijckdom, macht, pomperye ende heerlijckheydt.

+ Werckmeesters van Antwerpen ende heure verscheydentheydt.

+ Groot getal van gemeyne ambachten in Antwerpen.

+ Een schoone ende seer bequame ghelijckenisse.

+ Men leeft t'Antwerpen al te costelijck.

+ Overdaedt in kleederen tot Antwerpen.