Beschrijvinghe van alle de Neder-landen
(1979)–Lodovico Guicciardini–
Auteursrechtelijk beschermdBeschryvinghe van onser Vrouwen Kercke t'Antwerpen.Ga naar margenoot+ T'Antwerpen zijn soo Kercken, Kloosters, Gasthuysen, als andere Goodhuysen tot tweeenveertich toe. De hooft kercke oft Domkercke, is onser Vrouwen kercke, waer af hier nae de forme op't natuerlijck ghestelt is. Dit is een seer groote ende costelijcke Ga naar margenoot+ kercke, heerlijck over al verciert, met eenen wonderlijcken toorn van schoon gehouwen steenen, hooch wel vier hondert ende twintich Antwersche voeten, bedragende ontrent twee hondert Florentsche ellen, welck een schoon aenschouwen ende uytsien gheeft: want boven van desen toorn en siet men niet alleenlijck de gantsche schoone stadt met de omligghende landouwe vol dorpen, huysingen ende hoven: maer oock wel claerlijck veel groote ende verre gheleghen steden, als Mechelen, Bruyssel, Leuven, Ghent, daer en boven een groote wijdde van den waterstroom tot de Zee toe met Zeelandt. In desen toorn zijn Ga naar margenoot+ drieendertich klocken, soo groote als kleyne, meestendeels luydende als intrumenten van musijcke met groote conste ende lustighe t'samenstemminghe: de grootste clocke weeght onmatelijck swaer, ende heeft den naem Karel, van Keyser Karel den vijfsten, een seer uytnemende schoon stuck, maer en wort niet geluydt dan om ongewoonlijcke ende treffelijcke saecken. Dese Kercke wordt bedient van Ga naar margenoot+ vierentwintich Canonicken ende veel ander Priesters, die tot een overhooft hebben eenen weerdighen ende eersamen Deken: in welcken staet nu ter tijt is M. Rogier van Taxis.
Byv. [Ende soo naemaels de Koninck met verwillinghe des Paus, inghestelt heeft in dese Nederlanden verscheyden Bisschoppen, is d'eerste Bisschop van Antwerpen gheweest Philippus Nigrius: de tweede Franciscus Sonnius van het dorp Sonne in de Kempen: de derde Levinus Torrentius van Ghent gheboren: de vierde Guilielmus van Berghen: den vijfsten ende lesten Joannes Mireus.] Den dienst wordt seer heerlijc in dese kercke Ga naar margenoot+ ghedaen: want het jaerlijcks inkomen is groot, oock zijn de geestelijcke persoonen vry van tol ende accyse aengaende spyse ende dranck. Noch heeft dese kercke veel andere dinghen tot heerlijcke vercieringhe: besonderlijck ses Gilden oft Broederschappen van devotie ende goet exempel: D'eerste is de Gilde der Besnydenissen, van vierentwintich treffelijcke Ga naar margenoot+ soo geestelijcke als wereldtlijcke mannen van binnen ende buyten der stadt, onder welcke zijn, d'Abt van Sint Michiel, ende d'Abt van Sint Bernaerdt, ende binnen mynen tyden hebbe ick daer onder ghesien den Marquis van Havre. Dese Broederschap heeft in de selve Kercke een seer groote ende schoone Capelle, heerlijck bedient, daer weerdichlijc wort Ga naar margenoot+ bewaert de eygene Besnydenisse ons Heeren Jesu Christi, in't jaer 1101, in dese stadt ge- | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina *22-*23]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temple D. Virginis Mariae vera delineatio
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 63]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
sonden van Hierusalem met groote eerweerdicheydt, door den hooghvermaerden Godevaert van Buillon, Hertoghe van Lotrijck, ende Marckgrave des Heylichs Rijcks, vercoren Koninck van Hierusalem: waer uyt verscheydenlijck blijckt; alsoo hier voor betoont is, ende hier nae claerlijcker betoont sal worden; dat ter deser tijdt ende langhe te voren de stadt van Antwerpen in grooter weerden ghehouden is geweest, midts dat een soo machtige Vorst, niet te min heur eygen Heere dit hooch gheacht heylichdom met sulcker eeren heeft overghesonden. Doen ter tijdt is Ga naar margenoot+ inghestelt gheweest den hooghtydighen omganck der Besnydenissen, alle jaer te houden ten eeuwighen tyde op den Drievuldicheyts dagh. Daer wordt oock eenen anderen heerlijcken ende ouden Omganck van onse Vrouwe gehouden in de Oogstmaendt, op den eersten Sondagh nae onser Vrouwen Hemelvaert dagh: in desen Omganck gaet alle de Gheestelijckheyt met het H. Sacrament, ende met verscheyden Heylighdommen: daer en boven de gantsche Wet met heur Officiers, alle d'Ambachten van der stadt met heur stocken, de Gilden met heur wapenen, ende vendelen, de Borgherye met groote pompe ende ghesedicheydt: met veel historien uyt den ouden ende nieuwen Testamente, in schilderye ende dichte, daer by oock veel andere nieuwe lustighe ende ghenoechelijcke cluchten. De tweede Gilde der Kercken wordt ghenoemt Ga naar margenoot+ van 'tHeylich Cruys daer in zijn dertich Gildebroeders, vijfthien gheestelijcke ende vijfthien wereldtlijcke, inghestelt in't jaer 1375, met seer schoone ende borgherlijcke ordinantien, waer af de twee wel heerlijck zijn: d'een dat elck Gildebroeder verbonden is zynen medegesel, als zynen oprechten broeder, te waerschouwen al wat hy soude mogen hooren oft vernemen, aengaende d'eere, het leven, 'tgoedt ende alle 'tghene daer hem schade oft hinder af soude moghen comen. D'ander is: Indien eenighe twist oft tweedracht opstonde tusschen ettelicke Gildebroeders, soo zijn d'ander verbonden door cracht van beloftenisse de selve te vereenighen: ende soo verre als yemandt dit gemaect bespreck der scheydmannen niet en wilt houden, die wordt uytgheschrabt ende uyt het gheselschap gedaen. De Ga naar margenoot+ derde Gilde, inhoudende ontrent hondert soo borgheren van der stadt als vreemde, wordt ghemeynlijck gheheeten de Gilde van onser Vrouwen Capelle, ghewijdt ter eeren van de Maghet Maria, in de welcke, behalven vele Missen ende andere schoone diensten, alle avondt onser Vrouwen Lof, Salve Regina in schoone musijcke ghesonghen ende met lustighe Orghelen gespeelt wordt, op der voorseyder Ga naar margenoot+ Gildebroeders kost. De insetter ende stichter van dese Broederschap is gheweest Nicolaes van Rechterghem, der Schetsen Oom van s'moeders weghen, een seer rijck ende treffelijck man: wiens graf met zynen naem in de selve Capelle staet, aen den voet van den costelijcken lattoenen candelaer, van hem deser heyligher plaetsen ghegheven. De vierde Gilde is van't H. Sacrament, met een onseker Ga naar margenoot+ ghetal van borghers ende vreemde, gheschickte mannen, die in de voorseyde kercke oock besonderlijck onderhouden een uytnemende ende devote Capelle, daer alle daghe Misse ende Lof wordt ghedaen met orghelen ende musijcke. De vijfste Gilde is van Sint Ga naar margenoot+ Antonis. De seste ende leste is van S. Rochus, in de welcke oock aendachtighe ende treffelijcke mannen zijn, die heur Capellen hebben, ter eeren van dese Santen ghewijdt, met seer goede ordinantie van vriendtschap ende devotie. Noch heeft dese Kercke, als buyten Ga naar margenoot+ 'tghemeyn ghebruyck, ses Gilden van Wapen, ende drie andere van Rethorijcke, ende sevenentwintich Ambachten van de stadt: alle welcke Gilden ende Ambachten heur Capellen oft Outaren hebben in dese kercke, daer zy alle Heylighdagen Misse doen lesen: maer doen op heurs Patroons heylighen dagh een hooghe Misse singhen in musijcke. Daer en boven is hier behalven 'tghemeyn, noch veel schoons incomens: waer met de kercke wel versien ende bedient wordt, alsoo voorseyt is. In't jaer 1533 gheraeckte 'tvuyr met groot Ga naar margenoot+ ongheluck soo gheweldichlijck in dese Kercke, dat in een corte wyle tijdts alle d'Outaren, in ghetale sevenenvijftich, seer costelijck ende heerlijck, bycants heel afbranden: 'theel dack ende houtwerck verbrande: veel colomnen werden bedorven: de schade die deur den geweldighen ende grouwelijcken brandt gheschiedde, was seer groot: ende soo 'tvuyr alreedt in den toom te veel plaetsen was gheraeckt, is de Borgemeester M. Lancelot van Ga naar margenoot+ Vrsel aenghecomen, door't groot gheloop ende getier, de welcke siende dese groote schade, vervoorderde hem voor alle d'andere, met grooten naeloop, sonder zy selven in dese sorghelijckheydt te sparen, ende stelde hem soo dapperlijck te wercke, met woorden, met beloften, ende merckelijcke daedt, roepende het volck by namen tot behulpelicken dienst, dat zy beweeght door de eerbiedinghe ende neersticheydt van desen man, verscheyden gereetschappen in handen hebben ghegrepen, hen lijf waghende ende arbeydende om ter zeerst ende ter meest: ende hebben aldus wonderbaerlijck desen schoonen ende heerlijcken timmer behouden, besonderlijck tot lof ende eere van heur Hooft den Borgemeester: de welcke dickwils hier ende daer gestooten ende gedreven, daer en boven zijn cleederen heel verbrandt, eyndelijck met seghe uyt soo sware sorghelijckheydt gheraeckt is. Van dit ongeval, als van een saecke die verhalens weerdich is, heeft de voorghemelde goede Poete Cornelius Grapheus een stucxken gemaeckt in schoone Latijnsche veersen, tot des voorgenoemden Borgemeesters prijs ende eere. De Coor deser schooner Kercken is ghefondeert in't jaer 1124, nae dat ick vinde in sommige ghedenckenissen des gheleerden Peeter Gielis, Borgher ende Griffier der selver tijdt is oock de Kercke inghestelt ende Ga naar margenoot+ ghewijdt door Burckard Bisschop van Camerijck, ende Proost van Sint Michiel, met | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 64]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
twaelf Canonicken, die naemaels vermeerdert zijn tot vierentwintich toe, alsoo voorseydt is. Aengaende de insettinghe ende wyinghe worden dese veersen, over een komende met de voorseyde ghedenckenisse ghevonden:
Vndecies centum ductis, & sex quater, annis
Virginis à partu conciliante reum,
Burchardus Praesul haec atria, nec minus aram,
Sacravit medium, quod tenet ecclesia.
Ga naar margenoot+ In dese Kercke heeft Koninck Philips zijn eerste Capittel ende Raedt gehouden van het Ridderschap des Gulden Vlies, in het jaer 1551, ende neghenthien Ridderen van verscheyden natien gemaeckt, de welcke wy hier nae sullen noemen. Maer nu wy op de rede van dusdanighe Ridderschap zijn gecomen, heeft ons goedt ende bequaem ghedocht, eer datmen voorder vare, hier af, als van een seer heerlijcke saecke, door den eyghenen Landtsheere selve binnen den selven lande, welck wy beschryven, inghestelt; te schryven ende in't cort te verhalen den oorspronck, ende voortganck tot nu toe: Besonderlijck want altijt Ridders ende Heeren van desen lande meestendeels daer toe vercoren zijn gheweest: waer uyt naemelijck veel Vorsten ende treffelijcke Heeren sullen te voorschijn comen, desen graet weerdich wesende, om daer door elcke groote Provincie doorluchtich te maecken: welcke saecke voorwaer gheenssins en mach stilswyghende achterghelaten worden. Aldus seg Ga naar margenoot+ ick dat Hertogh Philips van Borgondien, toeghenaemt de Goedertieren, om zijn goedtheydt; ten selven daghe van zijn houwelijck met Isabelle des Konincks van Portugaels dochter volbracht te Brugge, in't jaer 1429: overmidts het goedt herte dat hy altijdt tot de orden der Ridderschap hadde ghedraghen om die te verheffen ende vereeren, (alsoo hy met dusdanighe woorden selve spreeckt) ter naevolginghen van Gedeon, die door Goods bevel, met drie hondert vrome mannen, uytghelesen onder veel duysenden, is uytghetrocken gheweest ten stryde teghen eenen ontallijcken hoop Madianiten, om het volck van Israel te verlossen, heeft ter eeren Goods, der maeght Marie, ende des Apostels Sint Andries, die gehouden wordt als beschermer des Huys van Borgondien, ghesticht ende ingestelt een gheselschap van seer edele Ridders, ontfanghende daer in Keysers, Koninghen, Hertogen, Marckgraven, Graven ende dierghelijcke groote Heeren, soo wel ondersaten als vreemde van edelen gheslachte, wel gheacht, ende sonder eenighe smette oft berispinge: dese hiet hy Ridders van't gulden Vlies, Ga naar margenoot+ hen bestellende tot eenen eeuwighen Hooftman, den wettelijcken Hertoge van Borgondien, ende Heere van dese Nederlanden. Hy en woude doen ter tijdt 'tghetal niet hoogher hebben dan van vijfentwintich, den Hooftman mede daer onder reckenende: maer heeft overmidts noodtlijck gheval des voorseyden gheselschaps, daer toe ghemaeckt vier treffelijcke Officieren, te weten, Cancelier, Tresorier, Greffier ende Heraut, anderssins Koninc der wapen ghenoemt. Welcke ordene hy rypelijck instelde met seer schoone ende merckelijcke condicien, weerdich sonder twyfel voor sulcken gheselschap: ghelijck dat blijckt uyt den Boeck der insettinghen van dese ordene. De eerste vierentwintich Ridders, behalven den voorseyden Hooftman ende insetter, zijn dese naevolghende gheweest: ten eersten:
Daer nae heeft de selve Hertoghe d'orden ende raedt der voorseyder Ridderschap wederom ghehouden te Rijssel, in't jaer 1431, ende in stede van de twee overledene ghestelt:
In't jaer 1433 hiel hy d'orden te Digion, in Borgondien, ende voor de twee overledene vercoos hy:
In dese selve versamelinge des Raets vermeerderde hy 'tghetal der Ridders tot eenendertich toe, zijns selfs persoone mede ghereeckent: de sesse daer by ghevoeghde zijn gheweest:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 65]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
In't jaer 1435 heeft hy d'orden ghehouden te Bruyssel, ende want niemandt van het gheselschap gestorven en was, soo en werden daer gheen andere nieuwe Ridders gekosen. In't jaer 1440 hiel hy d'orden te Sint Omer in Artoys, aldaer in stede der overledene Ridders vercoren werden:
Hier is te mercken, dat somtijts de Hooftman alle de plaetsen der dooder Ridders niet en vult in dese teghenwoordighe versamelinghe, maer doet sulcks naemaels in de naevolghende naeste verkiesinghe, oft houdt dit in zijns herten ghedachte, tot op een ander tijdt. In't jaer 1445 heeft hy d'orden ghehouden te Ghent, daer in stede der dooden vercoren werden:
In't jaer 1451 hiel hy d'orden te Bergen in Henegouwe, ende stelde daer in stede van de ghestorvene:
In't jaer 1456 heeft hy d'orden ghehouden in den Haghe in Hollandt, daer hy in de plaetse der dooden heeft vercoren,
In het jaer 1461 werdt d'orden van hem ghehouden te Sint Omer, daer in stede der overleden ghekosen zijn gheweest,
Hertogh Philips de Goedertieren, insteller der ordenen des gulden Vlies, is ghestorven te Brugghe, in't jaer 1467 in Junio: nae hem heeft Hertogh Karel zijn sone in het navolghende jaer zijn eerste orden des gulden Vlies ghehouden in de selve stadt van Brugghe, ende in de stede der ghestorven, vercoren,
Dese Hertogh Karel werdt in't jaer 1477 in de Loumaendt, naer den Roomschen stijl, voor Nancy, in den veldtslagh van de Switsers verslaghen: ende Maximiliaen Koninck der Romeynen, daer na Marie Hertogh Karels eenighe dochter ende erfghenaem ghetrouwt hebbende, is Hooftman van d'orden des gulden Vlies gheworden, ende heeft zijn eerste Capittel ghehouden te Brugghe in het jaer 1478, ende in stede van twaelf overledene, vercoren:
Voorts bleven d'ander plaetsen ledich. In't jaer 1481 heeft de voorseyde Maximiliaen d'orden ghehouden t'Shertoghenbosch, daer hy om de voorseyde ledighe plaetsen te vullen, vercoren heeft,
In't jaer 1491, als Philips van Oostenrijck, Hertogh van Borgondien, Maximiliaens sone, uyt mombaerdyen der Vooghden was ghekomen, ende 'tbewindt zyner Staten selve in handen hadde, heeft als Hooftman deser orden zynen eersten Raedt te Mechelen gehouden, ende in stede der dooder Ridders, vercoren;
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 66]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
In het jaer 1501 in de Loumaendt heeft de voorseyde Philips de orden ghehouden te Bruyssel, ende daer in de plaetse der ghestorven, vercoren:
In't jaer 1506, als Koninck Philips ghestorven was, soo en is oock gheen Capittel ghehouden gheweest tot den jare 1516, als Karel zijn sone, naemaels de vijfste Keyser dies naems, na hem ghecomen in de Konincrijcken van Spangien, van de nieuwe Wereldt, van Napels, van Sicilien, ende in de Heerschappyen van dese Nederlanden, ende het Hertoghdom ende Graefschap van Borgondien: als Hooftman van de orden des Gulden Vlies, zijn eerste Capittel heeft ghehouden te Bruyssel, ende om meer ander Heeren deser weerdicheydt deelachtich te mogen maken, heeft het ghetal der Ridders van eenendertich vermeerdert tot eenenvijftich, ende in de stede der dooden, ende tot de nieuwe vermeerderinghe, vercoren:
D'andere plaetsen bleven ledich. In't jaer 1519 heeft zyne Majesteyt d'orden ghehouden te Barcelone: welck d'eerste reyse was die ghehouden is gheweest buyten dese Nederlanden ende Borgondien: daer hy tot vervullinghe der voorseyder vermeerderinghen, ende der overleden, vercoren heeft,
In't jaer 1531 heeft hy d'orden ghehouden te Doornick in Vlaenderen, ende in stede der dooder Ridderen, vercoren:
In't jaer 1546 heeft hy d'orden ghehouden t'Vtrecht, ende in stede der overleden, vercoren, | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 67]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
In het jaer 1556, als Keyser Karel zynen sone Koninck Philips alle zyne Koninckrijcken ende Staten overghegheven hadde, heeft zyne Konincklijcke Majesteyt d'eerste orden des Gulden Vlies t'Antwerpen ghehouden, ende in stede der aflyvighen, vercoren;
In't jaer 1559, soo zyne Majesteyt vertrecken soude nae Spangien, heeft d'orden te Ghent ghehouden, ende daer in stede der afghestorven dese naevolghende Ridders aenghenomen, te weten:
Aldus is tot nu toe drieentwintich mael in Ga naar margenoot+ alles, Capittel ende Raedt van dese doorluchtighe ordene ghehouden gheweest, nae gheleghentheydt ende gerieffelijckheyt des Hooftmans, nu in d'een stadt, ende dan in d'ander, ghebruyckende de selve ceremonien, oude, langhe ende eerlijcke cleedinghen, ghelijck als de voorseyde Hertogh Philips ter dier tijt plach te ghebruycken. In welcke raedt ende vergaderinghe, Ga naar margenoot+ drie dagen duerende, eerst ende voor al devotichlijck diensten ende uytvaerden voor de overleden Ridders worden gehouden, ende in de stede der selver andere loffelijcke ende sulcker eeren weerdighe mannen aenghenomen, tot eenenvijftich toe, met oude ende eerweerdighe ceremonien, toedoende, afdoende oft verbeterende sommighe wetten, insettinghen ende ondersprekinghen, naer dat het te passe comt, ende den tijdt uyteyscht.
Byv. [Nae desen orden lest te Ghent ghehouden, ende des Konincx vertreck nae Spangien, en is die niet meer, nae ghewoonlijck gebruyck met heerlijcke vergaderinghe gheschiedt, maer met luttel volcks. Want Want de Koninck heeft nae zijn beliefte tot verscheyden reysen, het Gulden Vlies ghesonden sommighen Heeren, soo dat in het jaer 1587 onder oude ende nieuwe Vliesheeren alleenlijck dese naevolghende in't leven zijn gheweest: te weten in Spangien, de Koninck Overhooft van d'orden, Prince Philips zijn sone, tegenwoordelijck Koninck van Spangien: de Hertogh van Medina Cidonia: de Hertogh van Medina Celi: de Hertogh van Medina van Rio secco: de Hertogh van Carbonna. In Duytslandt de Keyser Rodolphus: de Eertshertogh Ferdinand: de Eertshertogh Karel: de Eertshertogh Ernest: de Hertogh van Beyeren. In Bemerlandt de Banerheer van Rosemberg, van't huys van Vrsine. In Oostenrijck de Banerheer van Harach. In Savoyen de Hertogh. In Italien de Groote Hertogh van Toscana: de Hertogh van Parma ende Placentia: de Hertogh van Vrbin: de Hertogh van Terra nova: de Hertogh van Savionette: de Prince van Sulmone: de Marquis van Guasto: de Prince van Gutero. In Nederlandt de Grave van Mansfelt: de Hertogh van Arschot: de Grave van Overende: de Grave van Arenberghe: de Grave van Barlaimont: de Grave van Egmont: de Marquis van Renty. In Borgondien de Marquis van Varambon: de Grave van Chanite oft Champlite.]
Dierghelijcke ordene van Ridderschap Ga naar margenoot+ heeft Edonard de derde Koninck van Engelandt dies naems, ter eeren van Sint Joris, als patroon ende beschermer des Koninckrijcks inghestelt, ontrent het jaer 1350: noemende die d'ordene van den Coussebandt. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 68]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Des ghelijck heeft Koninck Lodewijck van Ga naar margenoot+ Vranckrijck, d'elfste dies naems, niet teghenstaende de twaelf Paren oft Ghenooten des Koninckrijcks, ter navolginghe van de voorseyde, inghestelt binnen zijn Rijck de ordene van S. Michiels Ridders, ontrent het jaer Ga naar margenoot+ 1470. Maer voor alle dese is de edele ordene der Ridderschap van de Annonciade, inghestelt gheweest door de oude Graven des doorluchtichsten huys van Savoyen, ghesproten uyt den vermaerden stam des huys van Sassen: alle welcke ordenen nu noch tegenwoordichlijck heerlijc ende doorluchtich zijn. Eyndelijck Ga naar margenoot+ heeft onlancx gheleden Cosme de Medicis Hertoch van Florencen ende van Sienne, zijn doorluchtige orden van Sint Steven opghericht, seer groot van ghetale, ende hooghelijck vermaert door den Edeldom ende weerdicheyt der Heeren. Laet ons nu voorts vervolghen de beschryvinghe van Antwerpen. In de stadt van Antwerpen is boven de voorseyde Kercke van onser lieve Vrouwen, de schoone Kercke van Sint Jacob met eenen hooghen ende treffelijcken toorn, maer noch Ga naar margenoot+ niet heel volmaeckt. Daer en boven de groote ende rijcke Abdye van Sint Michiel Eertengel, van der Premonstraten orden, daer gewoonlijck de Landtsheere herwaerts overcomende ghelogeert is. In welcke Kercke voor Ga naar margenoot+ den hooghen outaer begraven light Isabeau van Bourbon, des lesten Karels Hertoghs van Borgondien huysvrouwe, ghestorven in het selve Klooster, in't jaer 1465, ghelijck in't opschrift des heerlijcken grafs gesien wordt. Dese Kercke is ghefondeert ende inghestelt gheweest tot dese orden, in het selve jaer als de voorseyde orden der Premonstraten, van Norbert den seer edelen Prelaet Heriberts des Paltsgraven sone in Picardyen, in't Bisdom van Laon, ter plaetsen Premonstrate ghenoemt, Ga naar margenoot+ ghesticht werdt, in't jaer 1124, alsoo men in't langhe beschreven siet in de historie van Norbert met Latijnsche veersen op den muer des voorseyden Kloosters van S. Michiel. Ga naar margenoot+ In dese Kercke siet men de begravinge van Waltman den eersten Abt, de welcke het bewindt ghehadt hebbende vijfthien jaren lanck, is gestorven in't jaer 1138, welck wel over een comt met het ghene dat Sigebert de Historyschryver verhaelt, hoe wel sommighe andere wat verscheydenlijck daer af schryven: Aldus zijn dit Convent ende onser Vrouwen Kercke al op eenen tijt ghesticht. Welcke ordene naemaels over al seer verbreydt is gheweest, wel rijck ende machtich van goede. Ga naar margenoot+ Oock zijn hier drie Kloosters van de biddende orden met schoone kercken, te weten Minnebroeders, daer een redelijcke fraeye Librye is; Carmeliten oft Vrouwenbroeders; ende Predickheeren oft Jacopynen, oft veel eer de Broeders van de orden van Sint Dominicus, vanden welcken haren reghel oorspronck heeft: der welcker kercke t'Antwerpen ghefondeert is in't jaer 1243; ende corts daer na werdt hier oock gesticht der Minnebroeders kercke, die veertich jaren jongher is. Dese twee heylighe mannen, Dominicus Spanjaert, ende Franciscus Italiaen, hebben heur Ga naar margenoot+ eerweerdighe ende heylige ordenen ingestelt, met sulcke godtvruchticheydt, dat zy terstont door de gantsche Kerstenheyt verbreydt zijn gheworden. Byv. [Daer is oock gheweest de vierde biddende orden, het Augustynen Klooster, die de Kercke nu S. Andries genaemt besaten. Maer sints het opkomen van M. Lutherus, werden zy alle Lutheriaens ghesint, ende werden verstoort ende verdreven, veel ghedoodt, verdroncken ende verbrandt, ende sint is de Kercke een Prochiekercke gheworden. Maer in't jaer 1585 Ga naar margenoot+ is t'Antwerpen een vierde biddende orden ghekomen, door toedoen vanden Hertoge van Parma, zijnde als doen Gouverneur van de landen, te weten de Capucynen, een seer stranghe leven leydende: welcke orden ghefondeert is in't jaer 1525, by eenen Minnebroeder in Italien, met name Matheus Basci. Hier zijn oock een tyde Ga naar margenoot+ van den Hertogh van Alva komen woonen de Jesuiten, het huys van Aken genaemt gecocht hebbende, toebehoorende het gheslachte der Schetsen, die van Aken daer ghecomen waren, ende dat heerlijcken gebout hadden: het welcke zy seer bequamelijck tot haren gherieve hebben doen accommoderen. Deser orden is ingestelt gheweest in het jaer 1540, door Ignatium Loyolam, een Navarroys.] Hier is oock een Goodshuys tot onderhoudt Ga naar margenoot+ der uytsinnigher menschen, met goede ordinantie. Ende tot onderstandt der armer menschen, die heur kinderen niet en connen onderhouden soo't behoort, zijn hier twee andere Ga naar margenoot+ Goodshuysen, d'een knechtkens, d'ander meyskens huys: hebbende meesters ende meesterssen, die den kinderen consten ende ambachten leeren, eyndelijck wort den eenen ende den anderen deylinghe ghedaen met het uytgaen. Hier met willen wy nu ophouden aengaende Goodshuysen, Kloosters ende Gasthuysen. Binnen Antwerpen zijn ten teghenwoordighen Ga naar margenoot+ tyde meer dan 13500 huysen, ende daer en boven noch plaetse bescheeden voor meer dan 1500: soo dat indien de stadt in voorspoedt mocht voortvaren, ghelijck zy veel jaren heeft ghedaen, de ledighe plaetse binnen corten tyde vervult soude werden, tot het getal van vijfthien duysendt huysen toe, sonder mede te rekenen de groote wijdde aen het casteel, daer men tot eenen lust seer schoone hoven mocht maecken: in der voegen dat Antwerpen warachtichlijck onder de volste ende volckrijckste steden van Europe soude moghen gherekent worden. Ende hoe wel hier soo veel huysen ende wooningen staen, nochtans Ga naar margenoot+ zijn die overmidts de groote menichte des volcks seer dier, meer dan in eenighe steden die ick wete, uytghenomen Lisbone: soo dat de heel stadt door, een gemeyn huys hebbende vijf oft ses woonsteden oft cameren met zijn toebehoorten, by de twee hondert croonen s'jaers verhuert wordt: ende alle d'andere grooter ende cleynder gelden ter hueren, na gelijcke van dien, vier hondert ende vijf hondert croonen, dickwils oock meer. Daer zijn in sonderheydt veel groote ende lustighe huysen: d'andere al en is het maecksel, ende den timmer niet soo sterck ende gheduerich als in | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina *26-*27]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Domvs Senatoria Antwerpiensis
Pos hisp. milit. incendivm instavrata. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 69]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Italien, zijn nochtans meestendeels seer schoon, lustich ende gherieffelijck, ende worden van daghe te daghe beter ghemaeckt: want de Borghers zijn nu, overmidts heuren rijckdom, hooghmoedigher ende eergieriger, dan eertijdts: ende timmeren deshalven te beter: Ga naar margenoot+ jae met de Wet is verboden geen huysen van hout te maken oft te vermaken: ende gheen mueren te metsen onder de dickte van eenen voet, na der stadt mate. Behalven de besondere borghers huysen, zijn hier veel ghemeyn huysen, seer schoon ende heerlijck, naemelijck Tapissiers pandt, Vleesch huys, Wage, ende Ga naar margenoot+ het hoffelijck huys van Engelschen verleent, ghenoemt 'tHof van Liere: want Heer Aert gheboren uyt den loffelijcken stamme van Liere, heeft dit doen maken als een Conincklijck Paleys, 'tselve ordinerende tot een Hof voor Keyser Karel den vijfsten. Noch zijn hier costelijcke Packhuysen, die de stadt eyghentlijck voor d'Enghelsche heeft doen maken: ende het nieuw huys daer de coopmanschap die te lande comt, ontladen wort. Maer boven alle dese, is het Oosterlinghuys het grootste ende heerlijckste. In't cort gheseght, hier en ghebrack anders niet dan een Raedthuys Ga naar margenoot+ oft Paleys voor de Heeren, tot een soo machtige Ghemeynte dienende, ende ten anderen deele ghelijckewel voegende: ende daer om hebben daer nae een seer costelijck, wijdt ende loffelijck ghemaeckt: het welck al t'samen gerekent ontrent hondert duysent croonen ghecost heeft, waer af ghy de eygene forme alhier siet natuerlijck uytgheschildert. |
|