Logo DBNL
Beschrijvinghe van alle de Neder-landen (1979)

Beschrijvinghe van alle de Neder-landen

(1979)–Lodovico Guicciardini–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Beschryvinghe van Bruyssel.

+ BRuyssel, nae des voorseyden Jacobs van Guise schryven, heeft den oorspronck van een Casteel, welck de Senonen volck uyt Enghelandt, in dese landen overghekomen, om Gallien ende Vranckrijck te quellen ende te beschadigen, hebben ghebouwet. Dese + stadt is seer wonderlijck gheleghen, eensdeels in 't effen ende pleyn, eensdeels op't gheberghte: ende is sonder twyfel weerdigh te wesen een heerlijcke Hofstede des Landtsvorsts: van twee zyden ligghende in een seer + vruchtbare landouwe: ter eener in een dal, welck hem soetelijck streckt een langhe streke hoogh ende leegh, door de schoonste beemden die men mocht aenschouwen: soo dat daer noyt ghebreck en is geweest van beesten voederinghe oft lijfkost voor't Hof: nochtans heeft men al tseffens op eenen tijdt hier ghesien seven ghekroonde Hoofden: te weten, Keyser Karel den vijfsten, Koninck Philips zynen sone, Maximiliaen Koninck van Bemerlandt, met de Koninginne zijn huysvrouwe, de Koninginne van Hongarien, Gouvernante der Nederlanden, de Koninghinne van Vranckrijck Leonora, den Koninck van Beles, uyt Afrika: den Hertogh van Savoye, de Hertoghinne van Lorreyne, met seer veel andere, Hertoghen, Marckgraven, Princen ende Vorsten van alle verscheyden natien, de welcke hadden tusschen acht ende negen duysendt peerden. Ter ander zyden min dan een + vierendeel mylen buyten de stadt, staet het groot Sonienbosch, seer wel ghelegen tot gerief van hout, ende tot de Konincklijcke jacht, met seer veel Abdyen ende Kloosters daer ontrent: daer by oock ontallijcke schoone fonteynen, ende allerley oeftboomen: welcke al te + samen de locht seer goet ende het water seer soet maecken. Door dese stadt loopt de Seine, eenen kleynen watervloedt: maer sonder dien is hier een seer groote ende wonderlijcke gracht, nu nieuwelijck gemaeckt met onsprekelijcke + kost ende moeyte, komende van de stadt af tot inde Rupel, wel 5 mylen weechs, soo dat de schepen van Bruyssel door dese heerlijcke gracht oft vaert komen in de Rupel, van daer in de Schelde, ende voorts in de Zee, met groot gerief ende profijt voor de inwoonders ende bywoonders. Dese Bruysselsche vaert is een heerlijc, jae een Keyserlijck werck: want behalven dat zy tot nu toe ghekost heeft meer dan vijf hondert duysendt kroonen, ende dat men eenen grooten bergh ende veel landts ende weeghs seer wijdt ende diep doorgraven heeft, datter verscheyden + groote watervlieten doorloopen, constichlijck inkomende van onder de gracht, om met modder, slijck oft sandt niet vervult te worden: soo siet men noch daer en boven, dat tusschen vier sassen oft sluysen, als vier poorten, wel ende + bequamelijck daer toe ghebout, het water ghesteycht ende opghehouden wordt, met groote



illustratieuitvergroten
Brvxella fontium copia coeli amoemtate et aedificiorum splendore nobiliβ


konste ende behendicheydt, om dattet niet al tseffens doorloopen en soude in den eersten waterback: aenghesien te Bruyssel in het beghinsel van de gracht, de geleghentheyt ende het water wel tweeenveertich voeten hooger is, dan aen't eynde. De voornaemste aenghever ende liefhebber van desen wercke: welck zyne voorouders alreedt ghevonden ende geordineert hadden ter tijdt als Vrouw Margriete van Oostenrijck des Keysers moeye het landt regeerde, is gheweest Jan van Lockenghien Heer van Lockenghien, van Berchem ende van Cockelsberghe, Amman van Bruyssel, een treffelijck ende eerweerdich Ridder. Bruyssel light Noordwestwaerts van Leuven + vier mylen: de stadt is seer groot met twee omloopen van mueren ende vesten beset, redelijck verre van malkanderen staende: tusschen d'eene Oostwaerts is het Hof met de Warande: Voorts tusschen de wijdde van dese twee stadtmueren zijn veel Heeren huysen, veel schoone hoven ende lustgaerden, beemden, boomen winnende landen: die de plaetse frisch, ghesont ende lieffelijck maken met een lustich uytsien. Ick bevinde dat de leste muer + oft stadtveste ghefondeert is gheweest in het jaer 1357, ende strect, verscheydenlijck, twee hondert gemeyne schreden min, dan de stadtmuer van Leuven: soo dat dese twee steden bykants gelijc zijn van grootte: maer Bruyssel gaet Leuven verre te boven van volcke ende huysen. Bruyssel heeft seven poorten, seven prochiekercken, seven oude, edele ende geprivilegieerde geslachten, ende seven Schepenen + in den Raedt: ghedraghende dit ghetal van seven, seer groot gheacht by de Mathematijcken, tot 'tghetal der seven Planeten, die door de Godtlijcke ordinantie alle aerdtsche dingen regeren ende bewinden. Welcke Schepenen + ende Heeren van der stadt jaerlijck gekosen werden van den oversten der voorseyder seven gheslachten, oft van heuren erfghenamen, 'tzy sonen van mans oft van vrouwen stamme: waer door dese weerdicheydt ende vryheydt verbreyt is in veel andere edele huysen. De seven outste oorsprongen daer af zijn dese, Tserroelofs, Tserhuygs, Sleens, Cavenbergs, Tswerts, Royenbeechs ende Steenweghe. Tot desen Magistraet oft Schependom is oock een onder Borghemeester, met ses ander mannen van den Ambachten, om de juticie mede te bedienen. Het selve gheschiedt oock in de policie, ende in het jaerlijcks inkomen der stadt: welck bedient wordt van seven Ontfanghers: waer af de twee vanden Edeldom, ende d'ander vijf vande Ghemeynte ghekosen worden. Dies ghelijck + heeft de Ghemeynte ende den Edeldom t'samen 'tbewindt van minder saecken, om vriendtschap, minschap ende eendracht onder malkanderen te houden. De Goodshuysen zijn in dese stadt seer schoon ende kostelijck: te weten seer lustige ende wel vercierde Kercken, Conventen, Kloosters, Gasthuysen, ende + andere heylighe Stichten. De Hooftkercke is Sinte Goedelen kercke, in ouden tyden gewijdt ter eeren van den Eertsenghel Sint Michiel, patroon der selver stadt: Maer soo Graef Lambrecht ende H. Gheeraerdt Bisschop van Doornick naemaels het lichaem van Sinte Goedel uyt S. Gaugeers kercke in de voorseyde Sint Michiels kercke ghebracht hadden, ende de selve kostelick hertimmert, ende met groot incomen ende renten begift, hebben die ghewijdt ende toegheeygent + der voorseyder Sinte Goedele, des loffelicken ende heylighen Graef Wittaerts, ende Gravinne Amelbergs, uyt den stamme van Karel de Groote ghesproten, dochter. In dese kercke staet een Cappelle, daermen in een gouden Ciborie siet drie ghewijdde hostien des H. Sacraments van mirakelen, aldus gheschiedt in't jaer 1369, ghelijck Meyer ende andere Schryvers verclaren: Een Jode Jonathas ghenoemt hadde ter booser meyninghen ghecocht van Heer Jan Prochiaen van Sinte Catharynen, een Ciborie met gewijdde hostien: maer soo hy, mogelijc door Gods rechtveerdich oordeel, in eenen hof vermoordt was van zyne vyanden, heeft zijn wijf dese Ciborie met den hostien ghenomen, ende haren sone Abraham te bewaren ghegheven: de welcke met sommige andere Joden, op eenen goeden Vrydagh, dit Sacrament uyt de Ciborie nemende, hebben't door groote spijt ende verachtinghe met messen ghesteecken, uyt welcke steken veel bloets wonderbaerlijck is gheloopen. Dit wijf sulcken wonder siende, werdt door groote verwonderinge haestelijck bekeert, ende heeft dit te kennen ghegheven Meester Peeter, Prochiaen van Sinte Goedele, ende Meester Jan Volve, Prochiaen van Sint Niclaes: soo dat dit afgryselijc feyt terstondt in't openbaer quam. Deshalven Hertogh Wencelijn van Brabandt, met Hertoginne Janne zijn huysvrouwe, de saecke wel neerstichlijck ondervraegt ende ondersocht wesende, hebben den voorseyden Abraham met den anderen Joden levende doen verbranden, voor Sinte Catharynen kercke. Daer nae werdt een hooghtydighe processie gheordineert, eeuwichlijck t'elcken jare te houden, tot vernieuwinghe der ghedachtenissen van dit groot miraeckel; in welcke de voorseyde Hertoghe ende Hertoginne selve persoonlijck met ontallijck veel volcks ghinghen, gheleydende dit doorsteken Sacrament, tot Sinte Goedels kercke, al daer het in de voorseyde Cappelle aendachtichlijck gestelt is geweest, met een schilderye de gantsche gheschiedenisse bescheedelijck vertoonende: daer en boven oock dese naevolghende veersen:

 
Quisquis ades, summi tangit quem cura Tonantis,
 
Dum properas, coeptum siste, viator, iter.
 
Haec tibi viva caro, eterni Sapientia patris
 
Christus adest, vivus panis & una salus.
 
Invida Iudaeûm quam dum laniare laborat
 
Impietas, meritis ignibus ecce ruit.
 
Quare age divinos huic funde, viater, honores;
 
Funde Deo dignas supplice mente preces.

De huysen deser stadt zijn ghemeynlijck + fraey ende wel gebouwt: maer besonderlijck zijn hier veel schoone Hoven ende Paleysen: Ten eersten het Stadthuys met eenen seer lustighen toren: daer na de huysen van de voornaemste Heeren des landts, die dickwils in de stadt komen, om heur saecken uyt te richten, ende den Koninck oft zynen Stadthouder hoffelijck te onthalen: oock veel andere schoone huysen van verscheyden Dienaers ende Officiers des Lantsheeren, ende van andere Edellieden ende Borgers der stadt, met + veel lustighe hoven: oock is bykants de heel stadt vol schoone fonteynen. Daer en boven het Konincklijck Paleys, niet volkomenlijck volmaeckt nae het oudt beworp, maer nochtans groot, wijdt, gerieffelijck ende bequaem voor't Hof, ende seer wel gheleghen. Hier by + is een schoone ende wyde Warande, rontom bemuert, streckende tot de uyterste stadtmueren: daer in staen sommige huysen voor den Landtsheere ende voor andere: Voorts oock tornoyplaetsen open ende besloten, kaetsspelen, ende andere Konincklijcke gherieffelijckheden: hoven ende doolhoven, ende eenen vyver met veel Swanen ende overvloedige visschen: Daer en boven lustighe heuvelen ende dalen, wijngaerden ende allerley fruyt: lieffelijcke boschkens ende beemden vol van allerhande wildt ghedierte, welck men te veel plaetsen van't Paleys, t'aller tijdt, met groote ghenoechte, siet eten, loopen, spelen ende malkanderen bespringhen. Bruyssel heeft + tweeenvijftich Ambachten, ghedeylt in negen Leden, gheheeten de negen Natien: onder welcke Ambachten 'tharnaschmaecken het voornaemste ende nuttelijckste is: want boven + allerley fraeyheyt ende maecksel van harnasch, hebben zy een volmaeckte temperinghe die scheutvry is, ende den buskloot wederstaet: + Ende boven al is het ambacht van de Tapisters of Legwerckers seer wonderlijck ende profytelijck, want daer worden seer konstichlijck, rijckelijck ende wonderbaerlijc gemaect veel wercken van zyde, silver, ende gout. Onder de Heerlijckheydt van Bruyssel zijn alleenlijck de steden van Nivel ende Vilvoorden: maer dese appelleren sonder vertreck aen de Cancelrye. Bruyssel heeft t'alle tyden in alle konsten ende gheleertheden ghehadt + uytnemende geschickte mannen, ghelijck als zijn gheweest Egidius Fabri, ende Egidius Periander, Schryvers van seer vermaerde wercken: Thomas Cantipater, discipel van Albertus Magnus: Henricus ende Joannes Canonicken, al t'samen in de Cataloge van Tritemius ghenoemt. Alsoo oock by jongeren tyde zijn geweest de twee Canceliers van Brabandt van den geslachte van der Noodt, te weten Jeronymus ende Adolphus. Diesghelijcks de twee eerweerdighe broeders van Martiny, d'een ghenoemt Wilhelm, een treffelijck Edelman, hoogh gheleert in de Rechten, seer deuchdelijck ende wel vervaren inden handel der Ghemeynten: deshalven aenghenomen tot den treffelijcksten graet ten dienste der steden in sonderheydt, ende naemaels der Staten des landts in't ghemeyn, met groote eere ende weerdicheydt: D'ander broeder is gheweest Jan, oock Doctoor, Raedtsheer, ende Procureur generael des Konincx in't Hertoghdom van Lutsenborg: een wijs man, gheschict in de saecken der Ghemeynten, seer verstandich, ende gheleert in verscheyden gemeyne talen: soo dat hy des Catholijcken Konincks Ambassadeur tot den Koninck van Vranckrijck wesende, in desen weerdighen staet ghestorven is. In de stadt van Bruyssel is gheboren in't jaer 1505, Vrou Marie, + Karels des vijfsten Keysers suster, naemaels huysvrouwe van Koninck Lodewijck van Hongarien, die inden veldtslagh van de Turcken verslaghen werdt, in't jaer 1526. Vijf jaren daer nae is de selve Vrouw Marie vercoren gheweest van heuren broeder tot het regiment ende bewindt van dese landen, alsoo hier voor gheseght is. Bruyssel heeft nu ter tijdt onder ander gheleerde ende vermaerde mannen M. Karel Tisinack Doctoor, Ridder ende Raedtsheer van den Raet van State, ende van den Secreten Raedt des Catholijcken Konincks, die zyne Majesteyt volcht, ende heeft den Konincklicken seghel te bewaren, met groote macht ende weerdicheyt. Oock heeft dese stadt Jacob Taye, Heer van Goyck, een oprecht Edelman, seer gheleert in drie talen, Latijn, Griecks ende Hebreeusch: ende zynen broeder Adriaen, Heer van Wemmele, oock een wel gheleert ende hoogh gheacht Edelman: Daer en boven Andries Vesale, des + Konincks Medicijn, seer uytnemende Physicien, Chirurgien, ende Anatomist: soo dat hy wordt gehouden voor de gheschickste van gantsch Europe, in dese konste: alsoo wel blijckt by zijn seer gheleerde schriften daer af ghemaeckt, besonder een dat den tytel heeft: De humani corporis fabrica: Van't gesticht des menschelijcken lichaems, welck hy in zijn jonckheydt heeft laten uytgaen: deshalven Fallopins de gheleerde Professoor der Anatomien hem gheheeten heeft, stupendum naturae miraculum: een verschrickelijc wonder der natueren. Noch heeft dese stadt Andries + Maes, des Hertogen van Cleefs Raedtsheere, seer gheleerdt in't Latijn ende Griecks, maer besonderlijck boven al in't Hebreeusch: soo dat de Hebreen selve hen daer af verwonderen: hy heeft gheschreven ende schrijft noch seer weerdighe stucken, die met groot verlanghen verwacht worden. Zy heeft oock Nicolaes Micant, Heer van Indevelde, Raetsheer van den Secreten Raedt, een seer geleert ende verstandich Edelman, gheschickt in veel talen: Zijn vader Jan van Oostersteyn is geweest generael Ontfangher van alle dese landen, een welgheacht man by den Landtsheere ende by de Ghemeynte: Heeft oock Jan Boisot, seer geleert in de Latijnsche ende Griecksche sprake, groot Theologien, wel verstandich ende vervaren in de kracht der kruyden ende simpelen: Voorts daer by Cornelis Wellemans, Nicolaes Damant, ende Antonis Ittre, alle drie Rechtgheleerde, ende Raedtsheeren des Konincks in de Cancelrye van Brabandt.

Bruyssel en is gheen Borghgraefschap (ghelijck sommighe willen segghen) maer in de stadt is een sekere weerdicheydt van Borghgrave, met sommige rechten ende voordeelen, als Antwerpen, Ghent, Ipre, ende andere steden ende plaetsen hebben: deshalven de Borggrave + die nu ter tijdt te Bruyssel is, Karel Hannart, Heer van Liedekercke ende van andere plaetsen, een weerdich Edelman, anders gheen gebiedt oft ghesegh inde stadt en heeft, dan den voorghenoemden tytel met de voorseyde gherechticheden ende voordeelen, ghelijck hier nae inde stadt van Antwerpen, aengaende heuren Borghgrave in sonderheydt verklaert sal worden; welck bykants in den selven graet is. Te Bruyssel blijft altijdt de + Cancelrye van Brabandt, waer in nu ter tijt de Cancelier, veerthien ordmarisse Raetsheeren, drie extraordinarisse, eenen Advocaet Fiscael, oock midts zijn officie Raedtsheer, eenen Procureur generael, twee Greffieren, eenen Audiencier, vier ordinarisse Secretarissen, ende neghen extraordinarisse, met veel meer ander Officiers, zijn. De Cancelier is nu tegenwoordichlijck M. Jan Scheif Ridder, ende + Borgher van Antwerpen: welcken graet seer hoogh ende van groote authoriteyt is: want in saecken van rechte, sit hy in stede van den Gouverneur van Brabandt, als Stadthouder des Hertoghen. De ordinarise Raedtsheeren zijn dese naevolghende, de welcke ick noemen sal nae heur weerdicheydt, na dat zy langher tijdt den staet bedient hebben: Ten eersten Joos Amp on van Borg, Peeter van Walem, Jacob Boone, Niclaes Oddaert Ridder Heer van Ranst ende van Rymenant, Peeter Asseliers, Peeter van der Noodt, Heer van Watermale, Karel Carr Ridder, Wilhelm van der Noodt; Dierick Noppen, Hieronymus Hamme, Jan Quenoy, Jacob Maes, Augustijn Borgt, ende Niclaes Versteghen: De extraordinarisse, die gheheeten worden Meesters van enqueste, dat is informatie oft ondersoeckinghe; want zy hebben last de ghetuyghen te ondervraghen ende te hooren, zijn dese: Fransoys Paris, Fransoys Hinckaert, ende Wilhelm Bockshorinck: de Advocaet Fiscael is Joachim Gielis van Holsbeke ende van Pellenberch: Procureur generael Hendrick Booms: Greffiers Philips Langhe van Velleborg, ende Jan Blyleven. Inden tweeden druck van desen boeck, midts de doodt van bykants alle de voorseyde Heeren (alsoo wy oock alle verganckelijck ende sterffelijck zijn) waren veel andere ghestelt, de welcke hier ende daer ghenoemt staen in de beschryvinghe van heur Vaderlanden, deshalven ick hier niet breeder van hen en spreke. + Onder Bruyssel staen oock het Hertochdom van Lutsenborg, de Staten van Valckenborg, van Dalem, ende van andere heerlijckheden ende plaetsen over de Mase, die al t'samen in desen gevalle der Cancelryen van Brabandt onderworpen zijn. Oock is te + Bruyssel het opperste Leenhoven ende Bancken des Hertoghdoms gheappelleert wordt: behalven 'tHof van Genape, daer in saken van Leen, overmidts het Roomsch oft Walsch landt van Brabant, diffinitif vonnisse wordt ghegheven: alsoo wy volcomentlijcker sullen verclaren in de beschryvinge der selver plaetsen. Des Konincks Stadthouder in't Leenhof te Bruyssel is Jan van Mol, Heer van Weteringem, een eerweerdich Ridder, de welcke boven d'extraordinaris, oock ordinaris houdt oft doet houden door zynen Stadthouder alle veerthien dagen t'Saterdaechs open Recht. In dese Bancke zijn Richters ende Officiers de Raedtsheeren ende Advocaten van de Cancelrye, met meer andere tot dese saecken van Leen bestelt. In ander Landtschappen van Nederlandt zijn oock andere hooghere Leenhoven, daer de leegere oft mindere Leenhoven comen appelleren. Noch is te Bruyssel, aenghesien dat de Brabanders + buyten heur landt niet en moghen te rechte betrocken worden, ghelijck ter behoorlijcker plaetsen verclaert wort, een Gheestelijck Hof van weghen des Bisschops van Camerijck: daer nu ter tijdt Officiael is M. Lucas Delius, Deken ende Canonick van s'Hertogenbosch, tot welcke Bancke alle de saecken van Brabandt comen die onder het Bisdom van Camerijck staen: Hoe wel dat gantsch Brabandt onder dit ghebiedt niet en is: maer een deel is onder 't Bisdom van Luyck: Deshalven de Bisschop van Luyck, by privilegie der + Brabanders, oock zijns deels een Geestelijck Hof houdt te Leuven: ghelijck in alle andere heerlijckheden, ende treffelijcste ende bequaemste plaetsen deser Bisdommen, Gheestelijcke Hoven zijn, die weerdichlijc bedient worden. Men neeemt hier kennisse van houwelijcken, + van weerde ende onweerde der selver, van testamenten, van goeden in dooder handt, ende van misbruycken der Priesters. Aldus is ghemeyynlijck in de stadt van Bruyssel over langen tijdt het Hof met alle zijn Magistraten ende Raedtsheeren, hier in sonderheyt genoemt: soo dat zy wel met rechte mach ghenoemt + worden de Konincklijcke stadt, midts dat zy seer volckrijc ende machtich is. Maer hoe wel de Borghers meestendeels rijck ende welhebbende zijn van vast ligghende goedt, + heur renten ende incomen ghemeynlijck hebbende van landen, gronden van erven, ende andere sekere goeden: nochtans en heeft dese stadt den eersten graet van hoocheyt of voordeel in Brabandt niet, maer den tweeden, ende is 'thooft van het tweede quaertier.

Byv. [De stadt van Bruyssel heeft ghenoech de forme van het herte eenen mensches: tellende op de wallen (soo men de kleyne mede rekent) 74 torens, van de welcke vele door de oudtheyt ende oorloge vervallen zijn: twaelf steenen brugghen op de riviere: 160 schoone straten: seven groote, ses kleyne marckten: ende ghemeyne fonteynen seer fraey gemaeckt in verscheyden deelen der stadt eertijdts seven, nu twaelf. Nu komende tot de gheschiedenissen deser stadt: noyt soo volmaeckten vrede, oft dickwils valt voor het onghemack of het ander, gelijck Bruyssel dat selve wel ghewaer is gheworden, ten tyden + des Hertoghs Jan de tweede, al waer een groote beroerte opgestaen zijnde: die Smeden,

Wevers, Schoenmaeckers, Taverniers ende dierghelijcke ghespuys quamen tot sulcker raseryen, als datse eenighe rijcke persoonen huysen afbraken, waerom sommighe van die rijckste de stadt verlieten. Die Hertoghe door desen twist gheturbeert zijnde, hielt zynen Legher tot Vilvoorden, al waer hem die van Bruyssel dorsten bestoocken. Maer den Hertogh hun met luttel volcks te ghemoet treckende, heeft in den hoop gheslaghen, soo dat die van Bruyssel op de vlucht gheraeckten: waer door de stadt ghediscourageert haer terstont in ghehoorsaemheydt beghaf. In het jaer 1568 den eersten Junij, tot + Bruyssel vele met bedruckte ooghen aensaghen d'executie van een strenge vonnisse over de twee Heeren van Batenburch, met sesthien andere Edellieden: ende op den vijfsten der selver maendt op Pincxter avondt over de twee Edele Graven van Egmont ende Hoorn, welcke den Koninck eertijdts besondere diensten hadden gedaen. In het jaer 1572 die van Bruyssel, hoe + wel Duc d'Alve aldaer selve in persoone was, en wilden niet verstaen tot den thienden penninck, diemen heur wilde af eysschen, soo dat zy gemeender handt al heur winckelen toe sloten, sonder eenighe handelinghe te willen doen, tot dat daer moderatie in gheschiede, door de veranderinghe die daer over tot Vlissingen, in den Briel, tot Enchuysen, ende tot Berghen in Henegouwe gheschiede. In't jaer 1574 Mons de Hese wesende Gouverneur van Bruyssel, ende de Heer Glimes, by hulpe van de Ghemeente, namen ghevangen de principaelste Heeren van den Raet van State, vergadert zijnde, om min teghenstandt te hebben teghen de Pacificatie van Ghent, die men voor hadde te maken: de stadt met garnisoen versekerende ende houdende voor de Staten Generael, die met Don Johan van Oostenrijck veraccordeerden in een eeuwich Edict, hem voor Gouverneur van s'Konincx wegen ontfangende: maer van hem achterdencken krygende, hebben den Eertshertoge Mathias ontboden, den welcken zy tot Bruyssel den 18 Januarij 1577 in aller eerbiedinghe ontfanghen hebben als Gouverneur der landen: ende de Prince van Orangien is tot zynen Stadthouder vercoren gheweest, ende de Grave van Bossu ghemaect tot Veldtoverste, tegen Don Johan een heyrkracht te velde ghebracht wesende. De Eerdtshertogh is in het gouvernement gebleven tot den 29 Octobris des jaers 1581, wanneer hy aenmerckende het kleyn respect dat men hem toe droech, (volle verbodt gedaen zijnde van de Roomsche Religie binnen Bruyssel, teghen zijn welbehagen) is van Antwerpen vertrocken, eerlijck ghescheyden, ende eerlijck afghedanckt: onderhandelinge wesende met den Hertogh van Anjou, den welcken het landt opghedraghen is gheweest, ende overghekomen zijnde, is met alle solemniteyten tot Hertogh van Brabandt ghehult, in't jaer 1582. Nochtans Jonckheer Olivier van den Tempel Gouverneur der stede van Bruyssel, hem als Hertogh de stadt niet en opende, doen hy nae dat hem zynen aenslach tot Antwerpen misluckt was, door't landt was swervende, alles in desorder + zijnde. Die van Bruyssel hebben geenen kleynen oploop ende perijckel gheleden den vierden Junij, in't jaer 1579, als de Grave Philips ven Egmont met behendicheyt zijn regiment krijchsknechten daer binnen bracht, ende de marckt ende stadt in nam: daer teghen hen de kloecke Borgers, metten Gouverneur Olivier van den Tempel stelden: ende hem op de marckt besloten ofte barricadeerden, ende dwonghen weder uyt te trecken, niet sonder perijckel van die stadt geheel geplondert ende verbrandt te worden. Desgelijcks in't jaer 1581 waren in groot perijckel, door beroerte over eenen Monick ghecomen, + broeder Antonis Ruyskenvelt, het welcke door de toeloopinghe der goeder borgherye in wapenen, ghestilt werde. Kleyn welvaren oock binnen Bruyssel was, overlast met soldaten teghen het aenkomen van den Prince van Parma, den welcken zy door ghebreck van vivres de stadt moesten overleveren, den 10 Martij des jaers 1586, nae dat hy Antwerpen benaut hadde, soo dat die van Bruyssel geen toevoer noch assistentie en konden uyt Hollant ofte Zeelandt kryghen: ende selve van verre langhe tijdt beleghert gheweest waren, rontom in heur vyanden ligghende: waer door haer niet + ongeraetsaem en docht, te aenveerden het aengeboden redelijck appoinctement van den Prince, twee jaren den Gereformeerden aenbiedende om haer saecken uyt te richten, sonder rantsoen der stadt. Wt krachte van welck verdrach den Gouverneur den Heere van den Tempel, metten Collonel Sohay, Capiteyn Pyron, Eeckvelt ende andere, verbonden werden eenighe maenden in Brabandt niet te dienen: ende het krijchsvolck met zyne wapenen vertrock. Alsoo is de stadt in des Prince van Parmas handen ghekomen. Ende nae desen is de selve een weynich bekomen, de Prince binnen Bruyssel zijn Hof houdende, ende veel ghevolchs hebbende, daer het profijt der inwoonderen al daer meest aen hangt: het Hof is oock seer gherepareert gheweest teghen de komste des Eerdtshertoghs Ernestus, nae het overlyden van den Prince van Parma, in't jaer 1594 als Gouverneur der Landen nederkomende. Dese stadt is gheduerende de inlandtsche oorloghen seer gesterckt met Ravelijns ofte halve Manen: ende heeft beter gheprospereert dan eenighe stadt daer de Spaensche gheregeert hebben, de borgherye kloeck, politijck ende vredelijck zijnde.]

Drie mylen van Bruyssel staet de groote + ende vermaerde Abdye van Affligem: d'Abt der selver heeft d'eerste plaetse ende stemme onder de twaelf staetlijcke Abten van Brabandt. Zy is ghefondeert geweest (soo Irenicus schrijft) van eenen Hertoghe van Brabant; maer hy en noemt hem niet. Ick vinde nae't schryven van Barlandus, Historieschryver + van Brabandt, dat dit is gheweest Godevaerdt met den Baerde, daer wy hier voor af hebben ghemeldt, ende is ter deser plaetsen begraven. D'eerste Abt was Fulgentius, een eerweerdich Priester: gelijck ooc noch naemaels hier veel hooghgheleerde Prelaten zijn gheweest, onder welcke gherekent worden Abt Francus, Symon, Wilhelm ende Hendrick Monicken, seer vernaemde Schryvers, ghestelt onder de vermaerde mannen van Tritemius. In dese Abdye is een seer + schoone Librye van allerley boecken, in alle consten ende wetenschappen, soo dat zy ghehouden wordt aengaende oude boecken, voor de grootste ende weerdichste van de gantsche Nederlanden, die boven alle andere rusticheden ende cierlijckheden seer wel versien zijn van oorboorlijcke Libryen. De voornaemste in Brabant (behalven de voorseyde) schynen te wesen die van d'Abdye van Tongherloo, seer schoon ende vol van boecken, van Gemblours, van Groenendale, ende van de Priorye van seven Fonteynen. Nu willen wy voorts na Antwerpen, eerst ende voor al aen-



illustratieuitvergroten
Antwerpiae nobilissimi totivs orbis terrarvm emporii typvs anno. m. d. xcviii


schouwende de gront ende platte forme, door eenen fraeyen constenaer natuerlijck uytgheschildert, niet in de perspective, hoe wel dat die moghelijck beteren schijn soude hebben moghen by brenghen.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen