Geert Grootes Tractaat 'Contra turrim Traiectensem' teruggevonden
(1967)–Geert Grote– Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 15]
| |
Opus contra magna edificia superflua ac constituciones falsas principaliter contra turrim TrajectensemMet een vertaling in het Nederlands | |
[pagina 16]
| |
Qui non est mecum contra me estGa naar voetnoot+Recusantur constituciones synodalesf. 144r Est quedam constitucio synodalis domini Ihohan-Ga naar voetnoot1
nis de Arkel dicens sic: ‘Bona naufragorum ac minus
iuste quesitorum ac rerum omnium restituendarum, si
nesciatur quibus debeat fieri restitucio, necnon et omnia
5[regelnummer]
donata et legata generalia in pios usus convertenda, quibus
donantes et legantes personas, loca, modos et formas
non expresserant, fabrice ecclesie cathedralis Traiectensis
hac assignacione et deputacione usque ad consumma-
cionem operis dicti deputamus. Et item in virtute sancte
10[regelnummer]
obediencie sub pena excommunicacionis et suspensionis
inhibemus, ne quis, cuiuscumque sit status religionis ac
condicionis, se de bonis et rebus premissorum accione ad
dictam fabricam pertinentibus presentibus et futuris alias
quam ad opus, usum et utilitatem dicte fabrice se quo-
15[regelnummer]
modolibet intromittat, ac negocio eiusdem fabrice publice
vel occulte detrahat. Et item alioquuin ex nunc pro pre-
ganda mora ipsis et eorum omnibus dilacione sex dierum
indulta in omnes, qui eidem nostrae inhibicioni non pa-
ruerint, in hiis scriptis sentenciam excommunicacionis
20[regelnummer]
promulgamus’. Unde manifestum est per hanc constitucio-
nem sentenciam excommunicacionis iam latam esse post
sex dies, postquam se quis de hiis rebus intromiscuit, com-
| |
[pagina 18]
| |
putandos. Similiter est alia synodalis promulgacio, que
huic concordat, dicens quod nulli huiusmodi quesita trade-
25[regelnummer]
re vel recipere liceat nisi fabrice ante dicte: ‘Et item prop-
ter quod in virtute sancte obediencie inhibemus, ne contra
premissam huiusmodi male quesita aliter quam dicte fa-
brice restituatur vel recipiatur, alioquin post trium die-
rum monicionem extunc propter exnunc premissam ex-
30[regelnummer]
communicacionis sentenciam in rebelles ferimus in hiis
scriptis; quodque huiusmodi quesitorum restitucio et
disposicio eorundem de iure ad episcopos in suis dyoce-
sibus noscitur pertinere’. Similiter ista et alie constitu-
ciones omnes debitores fabrice, similiter detrahentes ei-
35[regelnummer]
dem publice vel occulte, excommunicacione late senten-
cie excommunicant, que omnia videntur animabus peri-
culosa nimis.
| |
Primo quod constitucio (in)iusta non ligat (in fo)ro consciencie.Ad huius constitucionis debilitatem, ut videtur, proban-
dam suppono duo. Primo quod lex seu constitucio hu-
40[regelnummer]
mana iniusta non ligat nec obligat hominem in foro con-
sciencie ad eam tenendam, nisi propter vitandum maius
periculum vel talem turbacionem vel tale scandalum, prop-
ter que eciam in casu homo teneretur iuri suo cedere
secunda secundum declaracionem beati Augustini primoGa naar voetnoot44
45[regelnummer]
de libro arbitrio: lex que iusta non est lex non est, et
quantum lex habet de iusticia tantum habet de virtute
legis. Sed hoc, quod neque lex est neque virtutem legis
habet, in foro consciencie non obligat. Immo secun-
dum Augustinum ibidem pocius sunt violencie dicendeGa naar voetnoot49
| |
[pagina 20]
| |
50[regelnummer]
tales leges iniuste quam leges. Sed violenciis quis potest
cum bona consciencia resistere, nisi in casu ubi scandala
et pericula maiora timerentur? Item lex omnis nihil aliud
est quam quedam regula et mensura communis actuum
humanorum. Sed vera regula est: non, que recta non est,
55[regelnummer]
nec vera mensura est, que equa vel iusta non est, nihil
ergo non rectum non equum non iustum, lex est. Item
omnis lex ius est secundum Isidorum in libro ethymolo-Ga naar voetnoot57
giarum et ponitur in decretis l.d. ‘ius generale’. Et
omne ius secundum eundem (f. 144v), et ex nominis
60[regelnummer]
diffinicione iustum est. Ergo omnis lex iusta est. HincGa naar voetnoot60
est quod communiter doctores et Ysidorus, ubi supra,
ut habetur in decretis iiii. d. ‘erit autem’, condicionemGa naar voetnoot62
legis ponunt, quod contineat honestatem et iusticiam
et ut honesta et iusta sit. Hoc eciam ex hoc patet, quod
65[regelnummer]
omnis lex humana, secundum quod vim legis vere opti-
net, ab altissima et summa racione lege eterna derivatur,
a quo nihil quod iniustum et non rectum est oriri
potest. Secundum illud proverbiorum octavo: ‘per me’,Ga naar voetnoot68
inquit eterna sapiencia, ‘conditores legum recta discer-
70[regelnummer]
nant’. Et ideo leges iniustas Christus vocat non leges
sed tradiciones et non Dei sed illorum, qui eas tradebant
improperans Iudeis: ‘irritum fecistis’, inquit, ‘mandatumGa naar voetnoot72
Dei propter tradiciones vestras’. Hoc idem multis sanc-
torum auctoritatibus et racionibus moralibus probari
75[regelnummer]
possit, sed non est opus intelligentibus, nam hoc idem
determinat Thomas in prima secunde questione 9. (?)Ga naar voetnoot76
| |
[pagina 22]
| |
articulo X.; et ponitur Summa in confessorum libro se-Ga naar voetnoot77
cundo titulo ‘de raptoribus’, q(uestione) 20. et con-
cordat Hostiensis dicens in Summa de penitencia et remis-Ga naar voetnoot79
80[regelnummer]
sionibus ‘omnibus et qualiter versu quod de condenti-
bus’.
| |
De tribus modis iniuste constitucionisSecundum (d) suppositum est, quod quamvis multis
modis lex iniusta dici possit, tres tamen principales sunt
modi iniuste legis secundum Thomam et Ihohannem inGa naar voetnoot84
85[regelnummer]
Summa confessorum, ubi supra, quorum quilibet ad hocGa naar voetnoot85
sufficit, ut iniusta dicatur et in consciencia non obli-
get, videlicet iniusta ex fine, iniusta ex forma, iniusta ex
auctoritate seu constituentis potestate. Illa lex iniusta
ex fine dicitur, quando non ordinatur ad bonum com-
90[regelnummer]
mune seu ad aliquam utilitatem communem, que ex
observacione illius provenit vel intenditur, sed que est
multitudini onerosa, retorta ad constituentis gloriam vel
utilitatem vel ad aliquem peregrinum et inanem vel
malum vel inutilem finem. Lex iniusta ex forma est,
95[regelnummer]
que, quamvis ad aliquod commune bonum ordinetur,
tamen in procuracione illius boni equalitatem non ser-
vans, inequaliter subdite multitudini onera imponit. Ex
constituente et auctoritate illa iniusta est, in qua consti-
tuenda constituens propriam excedit potestatem vel pro-
100[regelnummer]
hibitam sibi usurpat potestatem.
| |
[pagina t.o.22]
| |
F. 144v van Grootes tractaat, regel 59 tot 115.
| |
[pagina 24]
| |
Probatur quod dicta constitucio sit iniusta ex fine eiusDeinde declarabo predictam constitucionem ut videtur
fore iniustam ex multis capitibus et precipue ex quolibet
modorum predictorum. Primo quia ex ista nullum bonum
commune vel communis utilitas derivatur, ymmo quod
105[regelnummer]
neque quid boni ex ea oritur, sed multa mala communia
et generalia dampna tam nociva rebus quam animabus.
Hec enim constitucio ad nullum tendit bonum finale
nisi ad quandam monstruosam et sumptuosam structuram
materialis ecclesie cathedralis, necnon ad turrim super-
110[regelnummer]
bam illam tam ingenti mole iam constantem, ex thesauro
pauperis Christi tot et pene infinitis expensis ultra cete-
ras omnes fere in christianitate turres ad miram deductam
altitudinem alcius adhuc extollendam, ex cuius superbia
et monstruositate tanquam ex capite, quale reliquum
115[regelnummer]
totum, corus et cetera membra materialis ecclesie tam
in (f. 145r) sumptibus quam in magnitudine precogitan-
tur, futura previdemus.
| |
Contra monstruosam turrim et inutilemCircumspiciat diligentissimus oculus, quantumcumque
curiosus, que utilitas sit in illa tam enormiter alta turri,
120[regelnummer]
cum nam in ea nec per eam habeatur utilitas, nisi
quod campane in ea suspendantur, que tam apte et con-
grue secundum humanum usum in longe minori et bas-
siori aptari potuissent. Totum ergo quod reliquum est a
malo et ad malum est, quod multiplex oritur et orietur
125[regelnummer]
tam ex ea quam ex sumptuosa ecclesie structura: vanitas,
curiositas, iactancia et superbia.
| |
Quod huius turris et structura superba ducunt ad multa viciaHii sunt fratres huius turris, quos tamquam filios pro-
curabit, sicut ab eisdem tamquam a patribus in mentibus
| |
[pagina 26]
| |
edificancium nata est. Omnis ergo vanus appropinquans
130[regelnummer]
civitati vel eam pertransiens hac altitudine et magnitu-
dine visa ammirabitur et intuitu turris subsistet, oculos
curiose girabit ad singula, altitudinis quantitatem nite-
tur perpendere et que apprehendere curiositate non po-
tuerit, ab incolis vestigabit. Consurgent laudes turris male
135[regelnummer]
mirande, gloriantur cives quamvis inaniter, superbit vul-
gus de turri, in glora iactant structores ad mala scioli,
similiter et provisores ad superbiam construendam arche-
tectonici. Hii sunt fratres, qui ex hac construccione
turris proveniunt. Heu quam communiter mali! Si enim
140[regelnummer]
de omni verbo ocioso reddemus racionem in ultimo iudi-
cio, quanto maiorem de omni facto ocioso sumus reddi-
turi, precipue de facto tam magno et sumptuoso, tam
diuturno et longo, et non solum ocioso sed multis ex
causis et ex multis malis provenientibus tam vicioso. Et
145[regelnummer]
si omnis iactancia et superbia excluderetur, que tamen
crebre ex eadem turri veniunt tam advenis quam laycis
et clericis, tamen sole curiositati seu vanitati ponere tan-
tum permanentem lapidem offensionis et scandali non est
sine vicio, cum beatus Augustinus in Libro confessionumGa naar voetnoot149
150[regelnummer]
de hoc, quod aliquando in domo sua araneas retibus suis
muscas capientes nimis attente aspexerit, se accusat.
| |
Contra edificantes quod vera distruccio et inutilitas ecclesie est inanis structuraAttendant edificantes, quomodo omnis inanis gloria, que
est in mundanarum pulchritudine est carnalis. Sed illa
inanis gloria, qua in malis letantur quidam cum male-
155[regelnummer]
fecerint, est dyabolica.
Sic eciam omnis multitudo vel civitas vel ecclesia, sicud
quilibet homo secundum Gregorium: quanto gloriosiorGa naar voetnoot157
| |
[pagina 28]
| |
apparet coram hominibus, saltem inaniter, tanto vilior
est coram Deo et angelis. Quid ergo est aliud inani gloria
160[regelnummer]
per sumptus addere structuris quam domum Dei coram
Deo facere vilescere, quod communi bono et fini intento
per templum per se contrarium est? Quid secundum Ber-Ga naar voetnoot162
nardum maius ammirandum, quid maius detestandum,
quid gravius puniendum quam quod videntes Filium
165[regelnummer]
Dei summum in regno angelorum novissimum factum in
regno hominum disponant se magnitudine super terram,
precipue per domum et templum illius, qui non habuit,
ubi in terris caput suum reclinaret? Unde in Libro deGa naar voetnoot168
claustro materiali secundum Hugonem ex edificiorumGa naar voetnoot169
170[regelnummer]
magnitudine crescit elacio, sed elacione seu superbia
annulatur secundum Ecclesiasticum capitulo XXII. domusGa naar voetnoot171
que eciam locuplex est (f. 145v).
Ideo magnitudine Dei domum precipue Christi superflue
extollere structuris pocius destruere est quam construere.
175[regelnummer]
Nam verius domus dei sunt anime et animi, qui elacione
et superbia et curiositate ex structuris impediuntur et
sicud lapides vivi mortificantur, quam cementum et la-
ceres. In edificiis enim reprehensibilia sunt magnitudo ni-
mia, multitudo, sumptuositas et pulchritudo exquisita et
180[regelnummer]
superflua, que omnia pene in hac turri et domo Dei
simul confluunt, precipue quia ad omnia ecclesiastica
officia et divina misteria intrinsecus peragenda congruo,
prout expedit, ecclesia illa iam constructa et ornata est,
quamvis proh dolor pretendat sive minetur ex inceptis
185[regelnummer]
omnia pene quattuor predicta superfluitatum genera.
Audite, audite clerici, audite saltem a Christo Christia-
ni, numquid Christus pauper, eterna Sapiencia, legem
quam ipsa tulit in se impleri non patietur, aut numquid
quod secularibus sub malediccione prohibuit, ipse sibi
| |
[pagina 30]
| |
190[regelnummer]
velit preparari? Absit longe. Audite tamen quid regi secu-
lari per prophetam Jeremiae XXII. dixit: ‘Ve qui dicit:Ga naar voetnoot191
edificabo mihi domum latam et cenacula spaciosa, qui
aperit sibi fenestras et facit laquearia cedrina pingitque
sinopide’.
| |
Obiectio195[regelnummer]
Nec obstat illud Graciani in decretis de conse, distinctioGa naar voetnoot195
prima, que dicit quod Deo debemus templum edificare
et, prout melius possumus, ornare: verum est secundum
glosam ibidem, quando non imminent captivi redimen-Ga naar voetnoot198
di, vel secundum sanctos, quando non adest necessitas
200[regelnummer]
pauperum vel non occurrit bonorum usus ad maiorem et
misericordiorem pietatem. Sed superflue construere in
magnitudine vel pulchritudine non est templum Dei me-
lius ornare, ymmo est ipsum, ut predictum est, contra
institutum suum fratrem per quedam vana curiosa et
205[regelnummer]
superbia inaniter fedare et maculare.
| |
Quod dedecus et turpitudo ecclesie est superflua structuraOmnis enim clericus carnalis ornatus, templo Dei et loco
religioso inornatus est et dedecus, sicut fedum et inde-
corum religioso homini esset, Dei templo vivo, si ipsum
secularium vestium vel multitudo vel varietas inanis
210[regelnummer]
involveret.
| |
[pagina 32]
| |
Quod debeant fieri necessarie structure et non superflueYmmo secundum Ambrosium in Libro officiorum et inGa naar voetnoot211
decretis LXXXVI. d.c. ‘pulchra libertas’: ‘non est deco-
rum superfluas edificaciones aggredi nec necessarias preter-
mittere, maxime cum convenit sacerdoti ornare Dei tem-
215[regelnummer]
plum honore congruo, ut eciam cultu aula Dei resplen-
deat’, cui secundum eundem ibidem ‘inpensas miseri-
cordie’ convenerit ‘frequentare’.
Attendendum qualiter beatus Ambrosius, ubi supra, etGa naar voetnoot218
est eciam in decretis XII. q. ii. ‘aurum’, manifeste decla-
220[regelnummer]
rat, quomodo melius sit in pauperum necessitates et cap-
tivorum aurum et pecunias ecclesie effundi quam vel
aurea vasa templi ex auro conflare. ‘Melius enim’, aitGa naar voetnoot222
Ambrosius, ‘ut vasa viventium servares quam metallo-
rum. Quid enim diceres? Timui, ne templo Dei ornatus
225[regelnummer]
deesset? Respondet: aurum sacramenta non querunt, nec
auro placent, que auro non emuntur. Ornatus sacro-
| |
[pagina 34]
| |
rum est redemptio captivorum et vere illa sunt vasa
presciosa, que redimunt animas de morte. Ille vere the-
zaurus est Domini, qui operatur quod sanguis eius
230[regelnummer]
operatus est’. Hec Ambrosius (f. 146r).Ga naar voetnoot230
Et subditur propter querulosas volentes et intentes nimis
ad ornatum exteriorem templi: ‘Nemo potest dicere, cur
pauper vivit? Nemo potest conqueri, quia captivi redemp-
ti sunt. Nemo potest accusare, quia templum Dei est
235[regelnummer]
edificatum. Nemo potest indignari, quia humandis fide-
lium reliquiis spacia relaxata sunt. Nemo potest' dolere,
quia in sepulchris defunctorum requies defunctorum est’.
Hec ille. Hec enim plus excusanda sunt quam aurea vasa
congreganda.
240[regelnummer]
Et advertat quibus plus deberi necessarie construccioni
quam vasis aureis vel ornatui. Sed longe magis superflua
edificacio in sumptuosis artificiis et sculpturis et in
magnis structuris quam aurea vasa presciosa est vitanda,
quia non possunt ita resumi nec rehaberi bona in illis
245[regelnummer]
impensa ad necessarios piarum causarum predictarum
usus applicanda, sicut ex vasis vel laminis vel scutis in-
strumentis aureis recuperari possunt in casibus pietatis.
Plus eciam apparent ostentui et varietati tales structure
et amplius inficiunt hominem per concupiscenciam ocu-
250[regelnummer]
lorum et in earum deposicione seu confraccione que reli-
quuntur ad modicum vel nihil rerum inpensarum sunt
utilia.
| |
[pagina 36]
| |
Propter duas causas dives templum Iudeorum non est trahendum in exemplumVerumptamen Ieronimus in Epistola ad Nepocianum, et
est in decretis XII. q. ii. ‘Gloria’, talia vasa declaratGa naar voetnoot254
255[regelnummer]
non esse approbanda, quamquam minus sunt nociva struc-
turis superfluis: ‘nec mihi opponat aliquis’, ait dicens,
‘in Iudea templum, mensas, lucernas, turibula, patellas,
ciphos, mortariola et cetera ex aura fabricata. Hec tunc
probantur, quando sacerdotes hostias immolabant et
260[regelnummer]
quando sanguis pecudum erat remissio peccatorum,
quamquam hec omnia precesserint in figura; scripta autem
sunt propter nos, in quos fines seculorum devenerunt.
Nunc autem, cum paupertatem domus sue pauper Do-
minus dedicavit, portemus crucem eius et delicias lutum
265[regelnummer]
reputemus’. Hec Ieronimus.
Auditis, qualiter eciam multa in templo Dei licuerunt,
quando temporalia erant promissa et exercitia externa
gessa, que iam in tempore prenosticato a Christo, quando
veri adoratores neque necessarie in templo, nec in monte
270[regelnummer]
illo, sed in spiritu adorabunt et veritate, nec licent nec
expediunt.
Auditis et aliam causam et profectum, que ex illis eciam
vasis provenit. Nam omnia eis secundum apostolum in
figura contingebant et per vasa aurea et diversa instru-
275[regelnummer]
menta signabantur exterius, que iam in nobis interius
completa sunt et complentur bene. Cessabunt merito
figure et umbre vasorum aureorum, cum iam venit lumen
et veritas. Hanc etiam varietatis causam dat Hugo deGa naar voetnoot278
sancto Victore in Libro de claustro materiali: ‘Dominus
| |
[pagina 38]
| |
280[regelnummer]
utilis est lapis construccione, quia erat forma significa-
cionis et exempli’. Ideo iudaycum templum non potest
nec debet merito trahere nos per exemplum vel ad pre-
ciosa vasa, vel ad superfluas vel curiosas vel pregrandes
structuras faciendas.
285[regelnummer]
Adicio et hoc huius turris Babel nomine finale pericu-
lum, quia verisimiliter post longa tempora, cum forte
ista iam ita sine necessitate structura reliqui turris eccle-
sie erecta fuerit, cidente paulatim turris fundamento vel
inequaliter aquis in quibus stat immerso seu dispariter
290[regelnummer]
calore et suis sequentibus qui in littore maris esse solent
commoto, tandem et ipsa moles in se dirupta cum mul-
torum hominum et edificatorum et forte ecclesie peri-
culo finem illam per ruinam suam dabit et ostendet,
quae iam ex ordine suo et loco minatur. Mirum (f. 146v)
295[regelnummer]
quod fabrice provisores tantam maris vicinitatem non
attenderunt et fundum seu basim turris super quibus
stat, quidquid in fundamento turris positum est, nichil
aliud esse nisi aquam et arenam. Quod ergo super tali
basi tanta moles diu subsistet, non est mee coniecture.
300[regelnummer]
Demum videtur quod ab omni communi bono et utilita-
te hec constitucio sit vacua, contraque vana, sicud medi-
cina inanis est vel alia res que debitum finem et inten-
tum non consequitur. Nam quamvis hec constitucio sepius
publicata sit et sub penis et minis maximis, tamen in
305[regelnummer]
effectum videmus, quod nulli vel paucissimi iniuste vel
male quesita ad fabricam predictam dirigunt. Ergo non
efficit quod intendit, sive bonum sive malum fuerit. Un-
de huic constitucioni deficiunt ille condiciones ad virtu-
tem constitucionis vel legis requisite, quas Ysidorus,Ga naar voetnoot309
310[regelnummer]
ubi supra, numerat et sunt in decretis iiii. d.c. ‘erit
autem’, videlicet quod ‘debet esse secundum nostram
possibilitatem, secundum consuetudinem patrie, loco
temporique conveniens, necessaria et utilis’.
Certissimum est, quod nec necessaria nec utilis sit, cum
| |
[pagina 40]
| |
315[regelnummer]
ex inutili fine principali superflue sortitur, cum quia
ad illam observanciam non potest constitucio arcere,
tum cum de racione legis sit, quod aliquam communem
utilitatem importat, ut patet per Thomam in primaGa naar voetnoot318
secunde q. XCI. articulo secundo et Ysidorus in decretisGa naar voetnoot319
320[regelnummer]
ut supra: ‘sit lex nullo privato commodo sed communi
utilitate conscripta’. Ymmo in secularibus legibus con-
stiti sed secundum seculares leges debet esse evidens uti-
litas, Digestum Pandectum de constitucionibus principumGa naar voetnoot323
1. ‘in rebus’ Quanto minus in ecclesiasticis sine evi-
325[regelnummer]
denti utilitate non debet esse constitucio. Ymmo omnes
tales, ut scribit beatus Augustinus ad inquisicionemGa naar voetnoot326
Ianuarii, ‘sine ulla dubitacione resecande sunt’, ne ec-
clesia quam Deus ‘voluit esse liberam, servilibus prematur
oneribus’; hoc idem est in decretis d. XII. ‘omnia’.Ga naar voetnoot329
330[regelnummer]
Certum eciam omnino videtur quod secundum consuetu-
dinem patrie et dyocesis Traiectensis, que recta sibi
contrariatur, nec loco nec tempori, ut effectus probat,
conveniens est, ymmo quod secundum naturam impos-
sibilis, quia omnes quos umquam vidi vel audivi homi-
335[regelnummer]
nes bone conscience, conversos ad Dominum, propria
consciencia et sintilla racionis seu sinderesi, constitucio-
ni et largicioni ad fabricam quam noscunt renunciant et
contradicunt. Quamvis multi homines de hoc mecum
sunt consulti, numquam tamen vidi hominem qui liben-
340[regelnummer]
ter magnam summam fabrice destinat, et, quod maius
est, vix quisquam ad hoc potest induci.
Quis tantis motibus interius et forte rectis et ex Deo
| |
[pagina 42]
| |
per viscera misericordie et per sanctorum exempla ad
indigencias pauperum et pios usus et necessarios homines
345[regelnummer]
commoventibus potest contrariam edere constitucionem?
Naturaliter misericordia movemur, naturaliter sinderesi
christianos et precipue miseros plus quam pompas eccle-
siasticas parietum diligimus. Cogimur interius plus indi-
gentibus quam habundantibus, si quid super est, si quid
350[regelnummer]
largiendum vel in pios usus convertendum est, largiri.
In hoc enim naturaliter que legis sunt secundum Apos-
tolum scripte in cordibus nostris facimus.
Huic legi naturae quis resistet vel possit resistere? Nec
dubium est repugnantibus sibi legibus duabus, scilicet Spi-
355[regelnummer]
ritus Sancti et hominis, superioris communem legem Spi-
ritus sequi teneamur, XIX. q. II. ‘due’. (f. 147r) Nam,Ga naar voetnoot356
ut ait Christus, non licet mandata Dei transgredi propter
tradiciones hominum.Ga naar voetnoot358
| |
Constitucio hec facit homines perplexos et impedit restitucionesSunt et alia duo mala ex constitucione frequentissime
360[regelnummer]
proveniencia, videlicet perplexitas multorum in largien-
dis et restituendis et retardacio atque aliquando omnino
restituendorum negligencia, quia cum homines bone vo-
luntatis male accepta, quorum manus non possunt attin-
gere, velint restituere vel largiri, a parochialibus et cura-
365[regelnummer]
tis monentur ad tradendum fabrice supradicte, a propria
vero racione et sinderesi imperatur eis contrarium et sepe
religiosis confessoribus hoc idem ex patrum exemplis
et ex earum naturali racione et inclinacione confirman-
tibus, manet confitens totus dubius et perplexus, nes-
| |
[pagina 44]
| |
370[regelnummer]
ciens quo se vertere, timens undique pericula. Sic ex ni-
mia perplexitate, quam sepe adiuvat propria tenacitas,
restitucio vel refutatur vel retardatur, vel totaliter impe-
ditur in maximum detrimentum animarum. Sed finaliter
frustra constitucio terribiliter minatur, frustra sacerdos
375[regelnummer]
commonet eos, qui invicti et perseverantes ad redden-
dum perseverant, nam vincit naturalis racio, vincit sin-
deresis, quia internus iudex est consciencia, provocat et
maxime cum iunctur vel exemplis patrum vel auctorita-
tibus Sanctorum.
| |
Quod constitucio cogit oves recedere a pastore380[regelnummer]
Et sepe commonicio vel exhortacio curatorum, quod et
aliud malum est, cogit proprias oves ab ipsis per confes-
sionem recedere, maxime quia et eos suspectos habent
et eis non assenciunt, cum eos inconnota aliqua, ut forte
verum est, estimant participes. Nec eciam mirum est,
385[regelnummer]
si amor huiusmodi pervertat crebro quorundam iudi-
cium.
| |
De alio modo curatorumPotest eciam coniecturari, quod magistri fabrice viden-
tes impossibilitatem, ut constitucio ad effectum intentum
ex se vel per ipsos in populo dyocesis generali duceretur,
390[regelnummer]
singulis curatis tam timore quam amore commonentes
sub penis magnis primo rigidas intimaciones mandave-
runt, demum et rerum proveniencium eis dederunt parti-
cipium, sed frustra conati sunt undique ad impossibile
natura repugnante. Quia vero curati nihil vel modicum
395[regelnummer]
recipiunt vel proficiunt, iam in locis plurimis a moni-
cione et crebra intimacione penarum destiterunt.
| |
Quod omnis lex a natura proficiturNec hec mira sunt, quod tantam hec lex invenit resis-
tenciam, quia omnis lex humana a racione debet proficis-
| |
[pagina 46]
| |
ci, quia lex aliquid racionis est, in quantum tam racio
400[regelnummer]
quam lex mensure sunt actuum humanorum, atque a
natura debet derivari. Unde ait Tullius in RethoricaGa naar voetnoot401
sua: ‘iusticie inicium a natura profectum est, demum que-
dam in consuetudinem ex utilitatis racione venerunt, pos-
tea res a natura profectas et a consuetudine approbatas
405[regelnummer]
legum metus et religio sanxit’. Hec ille. Quomodo ergo
lex esse potest, que vere et naturali racioni quodammodo
contraria est?
| |
Quod mores et dissuetudo hanc constitucionem infirmantEt nulla consuetudo potest induci resistente sibi opposi-
ta dissuetudine, que et legum est optima interpretacio
410[regelnummer]
vel interpres. Ymmo talia secundum Augustinum in Libro
confessionum et est in decretis VIII. d.: ‘que contraGa naar voetnoot411
mores hominum sunt flagicia, pro morum diversitate
(f. 147v), sunt vitanda’.
Et si aliqua dissuetudo potestatem habet infirmandi
415[regelnummer]
constitucionem et legem iam institutam, sicut consuetudo
confirmandi habet potestatem secundum Augustinum
in Libro de vera religione et est in decretis d. iiii. ‘inGa naar voetnoot417
istis’, quid tunc infirmius hac constitucione dici potest,
quia nichil ea fere est dissuecius?
| |
Quod constitucio (ex forma) iniusta ex forma non ligaf420[regelnummer]
Communiter videtur, quod hec constitucio iniusta sit
ex forma, supposita possibilitate eius et quod aliquod
necessarium utile ex ea proveniret, quia inequaliter et
| |
[pagina 48]
| |
iniuste et non secundum proporcionem equalitatis onera
et premia dedit et imponit. Talis inequalitas invicte
425[regelnummer]
contradicit iusticie legali et precipue iusticie distributive
secundum morales, nam idem est iustum et equale,
iniustum et inequale, 5. Ethicorum. Talis eciam inequa-Ga naar voetnoot427
litas Deo, eterne Legi cuius vie omnis equitas et ‘equita-Ga naar voetnoot428
tem vidit vultus eius’, contradicit, sed ut ayt Augustinus
430[regelnummer]
primo De libero arbitrio: ‘in temporali lege nihil iustumGa naar voetnoot430
vel legitimum est, quod non ex eterna lege homines
derivaverunt, a qua summa lege et equissima racione
nihil quod non equum est oritur’.
| |
Quod constitucio hec favet malos et bonos punitPrimo inequalis est hec constitucio, quia malis et indura-
435[regelnummer]
tis male quesita reddere nolentibus liberos permittens
non coarcat, sed bonis et conversis perplexitatem et
scrupulum generat. Offendiculum anteponit de inobe-
diencia nota et excommunicacionis percutit sentencia et
hoc dico si ipsa cetera tenenda, non secundum hoc quod
440[regelnummer]
ad istam constitucionem pertinet. Melioris condicionis
est avarus pertinaciter iniusta retinens, qui impunis est,
quam in usus pios vel in necessitatem pauperum secun-
dum doctrinam Patrum et propriam conscienciam distri-
buens. Sed hoc horribiliter inequale est, cum secundum
445[regelnummer]
Ysidorum et habetur in decretis iiii. d.: ‘ad hoc facteGa naar voetnoot445
sunt leges, ut earum metu coarciatur audacia tutaque sit
innocencia, quia mali metu penarum per leges sunt con-
stringendi sicut boni premiorum exhortacione sunt du-
cendi’.
| |
Quod per constitucionem, si ligat, infiniti ducuntur ad infernum450[regelnummer]
Quis, rogo, inobediencie peccatum et excommunicacionis
| |
[pagina 50]
| |
sentenciam evasit vel evadet, si secundum quod verba
sonant tendenda esset constitucio hec? Quis, rogo, est, qui
non aliqua iniuste cepit vel male quesivit saltem in pue-
ricia in fructibus, pullis et similibus parvis vel in aliis
455[regelnummer]
crebris vel maioribus casibus? Quis de hiis restituentibus
hec fabrice direxit? Inter mille vix unus reperietur. Ce-
teri, qui pauperibus vel exustis ecclesiis vel languidis
vel in sepulturam peregrinorum vel ad captivos redimen-
dos iniuste acquesita reddiderunt, preceptum, quod eis
460[regelnummer]
a superiori in virtute sancte obediencie precipitur, trans-
gressi sunt, que transgressio videtur mortalis, si consti-
tucio ligat saltem scientibus. Et cum hoc excommunicati
sunt et hi qui sic dant et hii qui recipiunt. Deus, Deus
meus, quot ergo pauperes excommunicati erunt et quot
465[regelnummer]
religiosi, quot presbiteri! Nescio si quis omnino nodos
hos potest evadere, et omnes in hiis moriuntur, quia
si conscienciam de hiis non faciunt, eos nec quisquam
inferior, nisi magistri fabrice vel episcopus, quibus con-
stitucio absolucionem reservat, potest absolvere. Ergo
470[regelnummer]
si ligat, infinitas animas per inobedienciam et excommu-
nicacionem deducit ad inferos: ergo resecanda est. Si
non ligat, inaniter homines per ipsam vexantur: cur non
omnino revocantur?
| |
Item religioni et discipline est adversaVerum et hec constitucio, ut videtur, quia religioni et
475[regelnummer]
saluti adversa, abicienda est, quia discipline dissonat,
spernenda est, demum quia (148r) salutem animarum
impedit, conteranda, quia secundum quod habetur, se-
cundum Ysidorum, in decretis distinctione primaGa naar voetnoot478
‘consuetudo’: ‘Omnis lex religioni debet convenire, dis-
480[regelnummer]
cipline congruere et saluti proficere’. Concordant in hoc
doctores sancti communiter. Que omnia contrarie in pre-
dicta inveniuntur.
| |
[pagina 52]
| |
Item alia est insustinabilis et enormis inequalitas et inius-
ticia in hac constitucione, quia opprimit nimis pauperes
485[regelnummer]
contra Sanctorum monita et humiles populi, quibus Do-
minus dicit Isaias X.: ‘Ve qui condant leges iniquas etGa naar voetnoot486
scribentes iniusticias scripserunt, ut opprimerent in iudicio
pauperes et vim facerent cause humilium’. Tales leges
maxime nulle sint, ut ex se patet; concordat et Hostien-Ga naar voetnoot489
490[regelnummer]
sis Extra de penitentia et remissione, ‘Quibus et qualiter
versu quid de condentibus’.
| |
Cur bona pauperum notabiliter clericis sunt commissaUnde notandum, quod bona clericorum non solum ipsis
ad eorum usum sed propter providenciam pauperum,
humilium, captivorum et similium eis tam ubertim et
495[regelnummer]
large per iura ecclesiastica deputantur, presumencia se-
cundum quod erat in primitiva ecclesia, et sicud secun-
dum rerum ordinem presumendum est, quod tales ho-
mines, qui se Deo specialiter et suis serviciis dedicant
dicentes ‘Dominus pars hereditatis mee’, a mundanis,Ga naar voetnoot499
500[regelnummer]
ut eis precipitur, elongant, misericordie viscera maiora
habeant ceteris et quod, sicud pleni sunt caritate que
sua non querit, ita largiores et effluenciores sperantur
in dandis rebus et in captivis, pauperibus et viduis et
aliis rebus et personis miserabilibus subveniendis pro-
505[regelnummer]
motores.
| |
Quod multiplices divicie clericis propter pauperes sunt concesseInde est quod in lege spirituali pauperis Christi, qui ad
omnem paupertatem immitandam ubilibet verbis et
exemplis hortatur,plura eis temporalia assignanturpropter
providendum pauperibus quam in lege mosayca secun-
510[regelnummer]
dum litteram gessa ministris deputabantur. Multo enim
arcius ipsa paupertas et rerum communitas in lege Chris-
ti quam in lege mosayca precipitur et consulitur. Quo-
modo ergo possessiones late et tam multiplices iamque
| |
[pagina 54]
| |
conceduntur clericis, cum tamen in lege presbiteri et
515[regelnummer]
levite possessiones inter fratres minime receperant? Unde
et clerici christiani in aliquibus saltem terris tam per-
sonales quam prediales accipiunt decimas, cum tamen in
lege ministri altaris non nisi prediales habebant? Multa
similia alia iura sunt et privilegia, quibus temporalia
520[regelnummer]
multa ecclesiasticis proveniunt, ut eos pocius in victum et
vestitum, quibus contenti debent esse secundum Aposto-Ga naar voetnoot521
lum, reliqua in pauperes et in pios uses largiantur.
Nam si ad eorum proprietatem dumtaxat ecclesia tot
bona clericis deputasset, iam contra imitacionem Chris-
525[regelnummer]
ti eos divites facere vellet, quod est inconveniens. Hoc
nam esset Christianis et ecclesiastics viris ponere la-
queum et offendiculum, nam qui volunt divites fieri,
incidunt in laqueum dyaboli, prima Ad Timotheum VI.Ga naar voetnoot528
| |
Contra structuras curiosas de bonis clericorum factasEt ideo sancti doctores communiter totum clerum, pre-
530[regelnummer]
cipue episcopum, cuius ‘gloria est pauperum opibus pro-
videre’ secundum Ieronymum in Epistola ad Nepocia-Ga naar voetnoot531
num et in decretis XII. q. ii. ‘gloria’, monent et unanimi
voce conclamant reprobantes largas curiosas (f. 148v) et
pregrandes et prepulchras ecclesiarum structuras, eciam
535[regelnummer]
ex bonis propriis clericorum, ex eo quia pauperibus per
illas derogatur. Quanto magis reprobarent tales structu-
ras ex iniuste vel male quesitis in pios usus largiendas,
que nondum ad manus episcopi vel clericorum devene-
runt!
| |
In nimiis structuris episcopo non est obediendum.540[regelnummer]
Nec episcopo obediendum puto, eciam ab illis clericis,
ad quos pertinet proprio et de iure communi edificare
| |
[pagina 56]
| |
ecclesias, si eis preciperet, quod, quidquid eis superesset,
de quo elemosina secundum doctrinam Christi facienda
est, in tales structuras curiosas et inanes gloriosas expen-
545[regelnummer]
derent contra patrum monita, precipue si possunt pre-
ceptum preterire sine manifesto scandalo sicud commun-
iter potest fieri in restituendis.
| |
Contra structuras huiusmodi impedientes pauperesAit namque beatus Bernardus: ‘O vanitas vanitatum, sedGa naar voetnoot548
non vanior quam insanior fulget ecclesia in parietibus
550[regelnummer]
et in pauperibus eget, suos lapides induit auro et filios
suos deserit nudos, de sumptibus egenorum servit oculis.
Si tamen inveniunt curiosi quo delectantur et non inve-
niunt miseri quo sustententur, quomodo devocio possit
esse Deo accepta, cum curiositas et superbia ex qua multi
555[regelnummer]
talia faciunt, Deo detestablis sit?’
Item Bernardus loquens de primo verbo Ysaie ‘In terraGa naar voetnoot556
sanctorum iniqua gessit’: ‘timeant’, ait, ‘ministri eccle-Ga naar voetnoot557
sie, qui in terris quas possident tam iniqua gerunt, ut
stipendiis, que sufficere deberent, minime contenti su-
560[regelnummer]
perflua, quibus egeni sustentandi essent, inique et sacri-
lege retineant et in usus sue superbie victum pauperum
consumere non verentur, duplici profecto iniquitate pec-
cantes et quod aliena diripiunt et in sacris suis vanita-
tibus et turpitudinibus abutuntur’. Hec ille.
565[regelnummer]
Attenda in huiusmodi peccati gravitas est ex verbis Iero-
nimi in epistola superdicta, in decretis XII. q. ii. ‘gloria’Ga naar voetnoot566
| |
[pagina 58]
| |
positis: ‘amico’, ait, ‘rapere quippiam furtum est, eccle-
siam fraudare sacrilegium est, accepisse pauperibus ero-
gandum et esurientibus plurimis reservare vel cautum vel
570[regelnummer]
timendum est, aut, quod apertissimi sceleris est, exinde
aliquid subtrahere, omnium predonum crudelitatem su-
perat’. Tales autem res ponere ad superfluas structuras,
numquid exinde subtrahere est?
Glosa quippe ordinaria super illud Mathei XVII.: ‘apertoGa naar voetnoot574Ga naar voetnoot574
575[regelnummer]
ore eius invenies staterem’ etc. sic ait: ‘Judas commu-
nia in loculis habebat, sed Dominus res pauperum in
suos usus proprios nephas habere duxit, ad ipsum dans
exemplum nobis’. Quod ergo de nobis erit, si in vanita-
tibus res pauperum expendere precipimus?
580[regelnummer]
Considerandum puto et hoc: si Judas fur erat et meruit
suspendium, quia dedit uxori et familie quod pauperi-
bus dandum erat, quid ille demeretur, qui, quod paupe-
ribus distribuendum est, curiositati et ostentacioni ex-
ponit et, quod enormius est, ad tales abusus precipit et
585[regelnummer]
coarcat exponere?
| |
De quarta reddituum ecclesiasticorum debita pauperibusAccedat alia inequalitas, nam ut patet ex multis capitulis
XII. (f. 149r) (questionis) ii. de provenientibus eccle-Ga naar voetnoot587
sie expensis defalcatis de communi iure una quarta fabri-
ce et alia quarta pauperibus debetur, reliqua inter epis-
590[regelnummer]
copum et clerum divisa. Quid de parte fabrice sit, nescio,
sed pauperibus, heu, nulla quota tribuitur, insuper et id
quod per restituenda vel per legata vel donata generalia
ab aliis Christianis pauperibus erogandum deputatur,
constitucio predicte fabrice deputat. Ut omnino spoliati
595[regelnummer]
sint pauperes ab episcopali et ecclesiastica providencia,
| |
[pagina 60]
| |
et ut in curiosa structura per sanguinem et vitam paupe-
rum subleventur, visa est populum hec constitucio con-
stringere.
| |
Contra clerum sibi omnia usurpantemO clerici, o clerici, primum timeo de rebus vobis commis-
600[regelnummer]
sis et quasi propriis, quas ad superbias vestras et in
commessacionibus vestris inhumane et sacrilege secun-
dum Bernardum consumitis. Demum et illam quotam deGa naar voetnoot602
communi iure de communi massa pauperibus tribuen-
dam subtrahitis ultro et ad hoc laycos et ceteros per
605[regelnummer]
vestras constituciones, ne de bonis male quesitis vel inius-
te, vel per legata et donata generalia pauperibus secun-
dum doctrinam Sanctorum subveniant, impeditis et ea
constitucionibus ad superfluas structuras, que vobis dum-
taxat et non aliis de iure communi precipue, non pau-
610[regelnummer]
peribus faciende incumbunt, applicatis. Heu, heu, quan-
ta inequalitas quantaque enormitas!
| |
Allegacio pro ecclesiis destructis et pro aliis piis usibusEt non solum hec inequalitas pauperes respicit vel con-
stringit, ymmo omnium piarum rerum provectum in-
pedit. Numquid iustius et equalius esset, quod tam multe
615[regelnummer]
parochiales ecclesie iam per guerras combuste, iam dirup-
te per incuriam, iam per inundiacionem dilapse in his
terris per huiusmodi bona repararentur, ad quas facili-
ter datores moverentur, quam quod una dumtaxat enor-
mitate sue magnitudinis omnia digluciret?
620[regelnummer]
Iamiam non licet captivum redimere, si constitucio ligat
de bonis hiis, que secundum dictamen patrum in usus
pauperum largienda sunt, nec quecumque opera pietatis
infirmis vel languidis, nec ad reparacionem poncium et
viarum, nec ad sepulcras mortuorum facere ex bonis
625[regelnummer]
premissis. Qui hoc facit, ut predictum est, virtutem obe-
diencie transgressus est: excommunicatus sit, vitetur ab
| |
[pagina 62]
| |
hominibus, dicit constitucio. O mira et ineffabilis tonsurae
ruina et inequalissima inequalitas, precipue cum vasa
preciosa et aurea iam comparata et consecrata, quibus
630[regelnummer]
congrue sepe templa ornantur, iubentur confringi, ven-
di et ad usus hos distribui per Sanctorum exempla, pre-
cepta et consilia, ut est supradictum.Ga naar voetnoot632
| |
Quod constitucio hec sit iniusta ex potestate constituentisDemum videtur iniusta hec constitucio, quia excedit
potestatem constituentis et ad prohibita a patribus, ut
635[regelnummer]
predictum est, constringit. Hoc tamen non nego, quo-
niam ordinaria disposicio ad episcopos pertinet ad pro-
videndum pauperibus, non ad eos perdendum vel ad eis
subtrahendum, ut patet ex predictis.
| |
Quod episcopus non potest bona pauperum ad libitum dissipareNon enim irrisor sed provisor pauperum episcopus posi-
640[regelnummer]
tus est, dispensator positus est et in bonis pauperum,
non dissipator, ut sit ‘fidelis (f. 149v) et prudens quem
constituit Christus super familiam suam ut det illis triticiGa naar voetnoot642
mensuram in tempore’, id est in similitudine: sicut
cuique secundum apostolicam regulam opus est, dividat
645[regelnummer]
secundum equalitatem, non ut perscrutetur habundan-
| |
[pagina 64]
| |
ciam, pauperibus fiat tribulacio. Hoc autem non est
episcopalis ministerii.
Quoniam ymmo beatus Bernardus in libro secundo DeGa naar voetnoot648
consideratione ad Eugenium papam ait: ‘Sollicitudi-
650[regelnummer]
nem dedit Christus apostolis et successoribus eorum, sci-
licet episcopis, super ecclesias, non dominacionem. Audi
dicentem “non dominantes”, ait, “in clero, sed forma factiGa naar voetnoot652
gregis”. Et ne hoc dictum sola humilitate putes, non in
veritate, vox Domini est in evangelio: “reges genciumGa naar voetnoot654
655[regelnummer]
dominantur eorum et qui potestatem habent super eos
benefici vocantur” et infert: “vos autem non sic”. Planum
est apostolis interdictus dominatus’. Hec Bernardus. At-
que secundum eundem beatum Bernardum in libro De
precepto et dispensacione: ‘Dispensacio iniusta pociusGa naar voetnoot659
660[regelnummer]
est dissipacio quam dispensacio’. Et idem Guilhelmus
in glosa Raymundi: ‘Quod non est dispensacio, que nonGa naar voetnoot661
est ex racionabili et iusta causa, et non excusat illum,
cum quo dispensatur vel cui datur, in foro consciencie’.
Idem habetur in Summa confessorum libro titulo XIII.Ga naar voetnoot664
665[regelnummer]
q. septima.
Ex quibus manifeste patet, quod episcopi de rebus eccle-
sie et pauperum, quorum tamen dispensacio ad eos per-
tinet, more dominancium ad eorum libitum sine iusta et
racionabili causa disponere vel precipere, vel ut con-
670[regelnummer]
gruencius loquar, ipsas dissipare et conturbare (non) pos-
sunt, prout predicta, ut videtur, nititur constitucio.
| |
[pagina 66]
| |
Videtur quod hec constitucio non concordat preceptis DeiVidetur eciam constitucio hec potestatem constituentis
excedere, quia contra Dei precepta et contra Sanctorum
dictamina nititur homines constringere et serviles facere,
675[regelnummer]
quos Spiritus liberos in Christo consistit. Dicit nam
Christus Luce XVI.: ‘facite vobis amicos de mammonaGa naar voetnoot676
iniquitatis, ut, cum deficeritis, recipiant vos in eterna
tabernacula’. Ideo ‘mammona iniquitatis’ secundum
beatum Basilium, quia in ea saltem per multas successio-Ga naar voetnoot679
680[regelnummer]
nes aliqua iniuste sunt quesita. Huic sentencie constitucio
manifeste contraria est.
| |
Mammona iniquitatis exponit Augustinus de iniuste et male quesitis in fine XXI. libro de Civitate DeiItem iniuste quesita, de quibus non scitur cui restituan-
tur, numquid possidenti semper sunt, quia nec ad
usus habentis neque alicuius certi hominis deputata sunt?
685[regelnummer]
Ubi ergo dimittentur, nisi secundum preceptum ChristiGa naar voetnoot685
de illo quod superest dare elemosinam? Et Zacheus ille,Ga naar voetnoot686
qui dimidium dedit pauperibus et si quem defraudavit
reddit quadruplum, quibus dimisit iniuste accepta,
quorum manus non sciebat? Non est verisimile, si multosGa naar voetnoot689
690[regelnummer]
defraudavit, quin saltem aliquod tale habuit vel habere
timuit? Numquid merito ipsum in illo dimidio dato pau-
peribus computari voluisse seu computari potest? Simili-
ter hec constitucio excepcionem generali doctrine Christi
videtur ponere, precipue quibus Christus tam sepe ope-
695[regelnummer]
ra misericordie precipit facere, in tantum ut sibi ea facta
reputat. Non enim dicit: ‘Quod templo materiali feceritis,
mihi fecistis’, sed ‘Quod uni ex minimis istis pauperibus,Ga naar voetnoot697
| |
[pagina 68]
| |
esurientibus, largientibus, scientibus et cet. fecistis, mihi
fecistis’. Unde ex operibus misericordie, quas constitucio
700[regelnummer]
in casibus certis prohibet, et non ex structuris iudicari
debemus.
Excepcio enim necessaria est secundum constitucionem
opponere huiusmodi dicto Christi et similibus: ‘Si visGa naar voetnoot703
perfectus esse, (f. 150r) vade et vende omnia, que habes,
705[regelnummer]
et da pauperibus’, nam in casibus hiis oporteret non
pauperibus sed structuris largiri.
| |
Obiectio et solucioSi diceres sic: ‘Eciam oporteret ut primum iniuste acqui-
sita, quorum manus scitur, ut ea a quibus ablata sunt,
et non pauperibus reddantur’, verum est, sed hoc
710[regelnummer]
Christus omnia fieri docuit, ut prius quis reconsiliareturGa naar voetnoot710
fratri suo, antequam quodcumque munus offeret. Simili-
ter multas alias locuciones Christi, prophetarum et apos-
tolorum contra templum materiale invenio, nullibi ta-
715[regelnummer]
men quisquam eorum prohibuit pauperibus elargiri. Qui-
bus videtur constitucio dissonare.
| |
Quod papa neminem constrinxit huiusmodi danda religiosis, ut credoSi dixeris quod papa per privilegia concessit multis reli-
giosis ante concilium Viennense, quod talia possunt acci-
pere, que in eodem consilio innotavit, credo quod papa
720[regelnummer]
nullos ad dandum religiosis sub precepto et sub pena
constrinxit, sed a voluntarie offerentibus ut possint acci-
pere, ex plenitudine et universali sua potestate conces-
sit, et hoc privilegium et indulgencia est.Ga naar voetnoot723
| |
[pagina 70]
| |
Sepe disuasum videtur, quod ex male quesitis ecclesie fieri non debentNam sepe ex dictis Sanctorum invenitur prohibitum vel
725[regelnummer]
disuasum, ne ex male quesitis templum Dei edificaretur,
sicud Gedeon de preda Madianitarum inaures aureas ac-Ga naar voetnoot726
ceptavit, ut vestes faceret sacerdotales, quod factum est
domui sue in ruinam. Ymmo precium sanguinis iudeis
non licuit mittere in corbonam sed nescientes cui red-Ga naar voetnoot729
730[regelnummer]
dere in sepulturam peregrinorum deputarunt. Ex speciali
tamen causa hoc permitti potest et indulgeri, non se-
cundum preceptum sed secundum indulgenciam, quia
proprie indigentibus deputanda sinit.
Verum et hoc videtur, quod consilia synodalia episcopo-
735[regelnummer]
rum non possint aliquid magni novi, aut inquam incon-
sueti, nec aliquid preter ecclesiasticam consuetudinem
generalem, ac aliquid quod non consonat dictis Patrum
vel ecclesiasticis sanctionibus constituere, cum talia con-
silia non habent vim constituendi aut diffiniendi, preci-Ga naar voetnoot739
740[regelnummer]
pue in magnis novis vel in moribus hominum inconsuetis,
et quoad hoc sunt invalida sine summi pontificis aucto-
ritate, sed vim pocius habent corrigendi vel indicandi vel
parva constituendi et consona doctrinis Sanctorum, quia
maiores res sedi apostolice reservantur. Hec omnia
745[regelnummer]
probantur XVII. d. per aliqua capitula et XVIII. d.Ga naar voetnoot745
‘episcoporum’. Quanto minus contra pauperes vel con-
tra Sanctorum dicta et exempla possunt constituere, qui-
bus omnia iura et lex et Prophete favent!
| |
[pagina 72]
| |
Item de eodemPrecipue in tam grandi re et generali, de qua largienda
750[regelnummer]
vel concedenda, ut videtur, solus summus pontifex alias
se solebat ex plenitudine potestatis non tamen constrin-
genda intromittere. Si namque episcopus possit, ut huius-
modi male quesita soli Traiectensi cathedrali fabrice
darentur, constringere, cur non eciam hoc aliis religiosis,
755[regelnummer]
ut saltem possunt talia accipere, possit indulgere, quod
per me non est visum nec auditum?
| |
Item contra excommunicaciones datas in dicta constitucioneItem providentissime et parcissime sentencie excommu-
cacionis, eciam in personas, sunt ferende, et non nisi
secundum canonicas sanctiones, et non nisi pro mortali
760[regelnummer]
peccato, et ex manifesta causa, et in eum, qui aliter
(f. 150v) non potest corrigi, ut patet ex Meldensi Con-Ga naar voetnoot761
silio quod habetur XI. q. III. ‘nemo’.
Precipue cum rarissime secundum doctores sacre pagine
et cum omni cautela canon late sentencie est ferendus
765[regelnummer]
et non nisi propter enormia multum notoria et mani-
festa mala, que ordinem iudicii non requirunt propter
magnam enormitatem eorum ad oculos omnium appa-
rentem, alias non nisi monitus et nisi permittatur se de-
fendere iudicandus vel sentenciandus est. Nam hoc ordi-
770[regelnummer]
ni fraterne correpcionis et caritatis quem Christus docet
Math. XVII., qui tamen necessarius est ad salutem et in
precepto secundum sanctos doctores, esset racione con-
| |
[pagina 74]
| |
trarium, quod quis pro peccato parvo vel occulto esset
excommunicatus et ab ecclesia sicud ethnicus et publi-
775[regelnummer]
canus haberetur, antequam fraterne et secrete correptus
esset, ut fame sue parceretur et antequam inductus testi-
bus ii vel tribus moneretur. Sed hec et horum cause in
omnino manifestis facinoribus, que nulla transivergacio-
ne celari possunt, locum non habent. Et ergo mihi certum
780[regelnummer]
videtur, salvo tamen aliorum iudicio, quod omnes tales
canones vel constituciones late sentencie excommunica-
cionis non deberent fieri in occultis peccatis, nisi forte
enormibus, in casu magne necessitatis, nec pro parvis ma-
nifestis peccatis non mortalibus, quia hoc esset infringere
785[regelnummer]
preceptum Christi et ordinem correpcionis ad quam nulla
se extendit potestas super terram: nec tales homines in
peccatis modicis vel occultis debent vitari vi illius canonis
late sentencie, nisi moneantur, ut et plures iuristarum
senciunt, et bene, quia vitans eos faceret irritum precep-
790[regelnummer]
turn Christi propter nostras tradiciones. Quanto minus
tales excommunicaciones ligant homines, qui propter bo-
num opus perpetratum et quod de iure conceditur et
precipitur ferantur. Sed obiicitur illud Gregorii in omi-Ga naar voetnoot793
lia et in decretis quaestio XI. c. iii.: ‘Sentencia pastoris,
795[regelnummer]
sive iusta sive iniusta sit, timenda est’. Respondeo: quan-
tum ad propositum pertinet, verum est, quia pastoris
sentencia est sentencia iudicis, sed aliter est de sentencia
canonis: in dubio enim in sentencia iudicis vitari debet
condempnacio et cercior via elegi, secundum canones et
800[regelnummer]
secundum Thomam in Questionibus de quolibet; sedGa naar voetnoot800
tamen in sentencia canonis in dubio pro absolucione ab
excommunicacione, secundum Thomam ibidem et secun-
dum Summam Confessorum, iudicandum est propter
fraterne caritatis ordinem. Item si constitucio nulla est,
805[regelnummer]
nec ei sit obediendum in consciencia, nulla erit ino-
bediencie pena et cassa erit excommunicacio.
| |
[pagina 76]
| |
Contra lapsum censure ecclesiasticeHeu, tantus est lapsus constitucionum late sentencie,
quod vix iam episcopi et archidiaconi sciunt vel malum
quamquam parvum prohibere vel bonum quamquam
810[regelnummer]
exile iubere, nisi sub penis excommunicacionis late sen-
tencie et tante fiunt excommunicaciones, quod nulla-
tenus possunt observari et plurimum contempnuntur,
cum quibus et alie recte sentencie propter harum inob-
servabilem coartacionem simul spernuntur et sicud ordo
815[regelnummer]
censure ecclesiastice (f. 151r) deficit et spiritualis disci-
plina, sic pervie necessaria est omnis observancia censu-
rarum.
| |
Deficit constitucio hec ex defectu consensus capituli generalis quinque ecclesiarumItem talem generalem constitucionem non videtur posse
episcopus facere sine sui capituli generalis auctoritate,
820[regelnummer]
cum quo maiores res episcopus Traiectensis expedire
debet vel consuevit, videlicet non sine V ecclesiis Traiec-
tensibus, quorum non apparet intervenisse consensus.
Hec sint dicta sub correccione melius sapiencium.
Explicit opus Venerabilis Viri magistri Gherardi de Da-
825[regelnummer]
ventria Dyaconi contra magna edificia superflua ac con-
stituciones falsas principaliter contra turrim Traiecten-
sem.
|
|