|
| |
| |
| |
Den Eersamen, vromen ende seer voorsienighen Heere, Gherardt Grammay Heere van Sgreuenwezel, ende Thresorier van oirloghe der Staten van Brabant ende andere, &c.
NA dat God almachtich de mensche om haer sonden ende boosheyt metter Diluuie ghestraft hadde, zoo datter niet meer dan Noë met sijn dry sonen ouer en bleuen, heeft Noë daertrijck in dryen ghedeelt, ende sijnen outsten sone Sem dlandt in Orienten, datmen nu Asiam noemt, te bewoonen ende te bouwen beuolen: Cham sijnen tweeden sone dlandt teghens zuyden, dwelck nu Africa gheheeten is, ende Iaphet sijnen ioncksten sone heeft de landen west ende Noortwaert gheleghen tot zijnen deele bewoont, tselue is nu Europa ghenoemt, ende alsoo ons Berosus Babilonius beschrijft zijn wy desselfs Iaphets generacie ende afcomste.
Als nu Noë zijne kinderen dese drye deelen der aerden toeghedeelt hadde ende naederhant gheuaren sijnde door de Mediterranissche zee tot in Griecken, Italien, Spaingen, Egypten ende Assyrien, heeft den menschen Gods woort, wetten ende gheboden geleert, soo hebben hem na veel iaren dese gheslachten soo vermenichfuldicht, ende is des volcx soo vele gheworden dat hem dlandt te cleyn viel om de selue te voeden, ende zijn daer om bedwonghen gheweest andere landen ende woon-
| |
| |
stede te soecken, soo dat metter tijt by desen middele den gheheelen aertbodem is bewoont gheworden, ghelijckmen nu oock beuindt dat alle quartieren van aertrijck bewoont zijn: maer door de groote diuersiteyt der spraken, verscheyden groote zeen, wildernissen, berghen, bosschen ende riuieren is deen landtschap oft natie der andere seer langhe iaren gheheelijck onbekent ghebleken. Dan ghemerct nu in onsen tijden diuerse vrome mannen ende treffelijcke personagien, wel gheleert in des hemels loop hem tot nauigacie ende soeckinghe der landen ghegheuen hebben, is claerlijck ghebleken dat wy nauwelijcx vant derde deel der werelt kennisse en hadden, ende meenden sommighe slechte hoofden dat dander sijde des aertrijcx onbewoont was. Niettemin soodanighen dolinghe is door den alderdoorluchtichsten onuerwinnelijcxsten Keyser Carolus den vijfden van dien name, wtgheroyt ende wech ghenomen hebbende door diuerse zijne Capiteynen de ganssche zee Oceane doen omreysen ende soodanighe landen gheuonden ende ons bekent gemaect, datment om sijnre grootheyt die nieuwe werelt noemt, ligghende int west daer ons die sonne ondergaet. Ende die van daer comen vertellen soo vele wonders dattet ongheloofbaer ende versierde fabulen schijnen te wesen, om de groote ende selsame vremdicheden die sy verhalen, als vande oueruloedicheyt des gouts, peerlen, ende dierbaer gesteenten, monstreuse menschen, wonderlijck ghedierte, costelijcke specerijen, boomen ende cruy-
| |
| |
den by ons te voren noyt ghehoort oft bekent, ende bouen dien vande wonderbaerlijcke berghen, riuieren, op ende onderganck der sonne, mane ende sterren, van hen zeeuloeden Somers ende Winters, den onsen gheheel contrarie: ia dattet sommighen dunct ommoghelijk ende teghens der natueren cracht, maer die gheoeffent zijn inden loop des hemels connen dese ende deser ghelijcke diueersiteyt lichtelijck begrijpen, ende anderen dien aengaende met goede redenen onderwijsinghe doen. Ende om tot onsen propooste te comen, heeft nu onlancx den Eer. Vader in Gode, Olaus de groote Eertsbisschop van Vpsalen, etc. een seer scoone ende wonderlijcke historie int Latijn beschreuen, aengaende den landen Noortwaerts gheleghen, ende selue te Roomen seer rijckelijck tot grooter cost doen drucken, de welcke door M. Cor. Grapheus saligher memorien gheabbreuieert is, want zy groot ende te sware van cost was, om by ghemeyne lieden veruallen te worden: dewelcke landen met hen singulieriteyt, hoewel sy niet seer verre van ons ghelegen en waren, nu onlancx oock eerst tot onser kennisse ghecomen zijn om der groote coude, sware vorsten ende sneeus wille, die de wegen onghebruyckelijck maken, ende sijn nochtans meer vremdicheden ende selsame verwonderlijcke onghehoorde dinghen daerinne te sien, dan in eenich ander quartier vande gansse werelt, als van hen hooge berghen, steyle clippen die recht op staende tot den hemel schijnen te reycken, zeemonstren, vreemt ghedierte, won-
| |
| |
derlijcke fantasmen oft cabauterien, hen lange daghen ende nachten, wonderlijcke ommedrayinghen der Sonne ende Mane, so dat in sommige lantschappen den dach iii. iiii. v. ia ses gheheele maenden duert, ende ter contrarien int verloopen des iaers den nacht oock euen soo lanck, ende hoewel met natuerlijcke redenen wel can bewesen worden datter twee sodanighe quartieren inde werelt sijn, deen Noorden, dander Zuyden tegen malcanderen onder beyde de assche responderende, ghenoemt in Latijn Arcticus ende Antarcticus, soo hebbe ick noch dicwils diueersche gheleerde ende seer veruaren Piloten, dese aengaende nerstelijck onderuraecht, die my alle antwoorden zulcx metter daet beuonden te hebben. Oock comen wt dese contreyen veel diueersche coopmanschepen den menschen seer nut ende dienstelijck wesende, namelijck was, vlas, peck, terre, hout, als masten, wagheschot, visch, voorts van menigherley pelterijen ende voeyeringhen. Alle welcke redenen aenghemerct ende op dat sulcke die gheen Latijn en connen, van desen niet en souden vervremdt blijuen, heeft my goet gedocht tselue der ghemeynten tot dienst in onse Nederlantsche tale ouer te stellen, ende alsulcx uwer E. te dediceren, toe te schrijuen ende onder v beschermenisse int licht wt te gheuen, so om uwe menichfuldighe weldaden te mywaerts, als om de sonderlinghe liefde, lust ende groote affectie die v E. is draghende totter gheleertheyt ende alle loflijcke consten, so wel van Musica, excellente Schilderije, architectu-
| |
| |
re, antiquiteyten, plantagien, als oock mede dat der werelt beschrijuinge, Astronomie ende Mathematijxsche scientien aengaen mach, gheen ghelt oft goet sparende, om v van alle sulx te versien ende te instrueren dat eenichsins dient tot onderrichtinge vande voorghenoemde sciencien ende prijselijcke consten, sonderlinghe die een personagie wesende in sodanighe digniteyt bequaem is om weten ende te tracteren. Biddende dit cleyn present van uwer E. dienaer int goede te willen nemen, ende de fauten indien daer eenige sijn, na v aengeboren deucht ende beleeftheyt te excuseren, ende bijden onwetenden (die dickwils lasteren dat sy niet en kennen) den Autheur in zijne waerachtighe beschrijuinge voor te staen ende defenderen. want twaer onmoghelijck te schrijuen dat eenen yeghelijck soude ghenoeghen, v E. hier mede in des heeren hoede, lanck leuen, ende volcomen salicheyt, opt alredienstelijcst wenschende wt onser Druckerije den. x. Iulij 1562.
Vwer E. Dienaer
Willem Siluius.
|
|
Auteursrechtvrij