Logo DBNL
Toonneel der noordsche Landen (1652)

Toonneel der noordsche Landen

(1652)–Olaus de Groot–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Het V. Boeck, van Olaus de Groote, Aertsbisschop van Upsalen, in 't kort begrepen, in 't welcke verklaert wordt van de Reusen der Noordsche Landen.

 

Cap I. Van de Reusen.

 

HOe wel de gewyde en onghewyde Historien klarelijck de groote daden der Reusen en Worstelaers verklaren, en seer naecktelijck ghetuyghen wat, en in welcke tijdt, en in welcke plaets van de werelt sy die gedaen, en hoe sy gheleeft hebben; soo sal 't echter niet onnut zijn, dat wy hier noch eenighe dingen byvoegen, die uyt de rotzsen en klippen der Noordsche Landen uytghedolven zijn, en dat wy 't geen, 't welck van d'oudtste Schryvers (welckers ghetal heel kleyn is) in hun Boecken gheschreven is, opentlijck breeder aen al de werelt en over al ten toon stellen. d'Uytterste Landtschappen dan, elders in mijn Gotsche Kaert aengheteeckent, namelijck Finlandt, Biarme, Schrick-Finlandt, Helsingen, en d'andere Landen, vertoonen over al aen de nieusgierighe en ondersoeckende aenschouwers soo klaerblijckelijcke geheugh-teeckenen der Reusen, dat men door een ghedwonghe verwonderingh moet ghelooven, dat

soo groote hoop van steenen, en soo swaer een ophoopingh der heuvelen door gheen beschickingh van de natuur, maer door de schrickelijcke krachten der menschen te samen ghedraghen en opghehoopt zijn, jae oock in de velden, bosschen en bergen der Koninckrijcken van Sweden, Gotlandt en Noorweghen, daer diergelijcke steenen ghesien worden. De nieusgierighe Leser besie (soo 't hem belieft) 't geen, 't welck Saxo de Letterkonstenaer, de naerstighste Historie-schryver van de Deenen, van sijn Deensche Tellus over dese saeck, in de Voorreden van sijn Historien, omtrent in 't eynde, gheschreven heeft, en hy sal bevinden dat Deenemarcken eertijdts van de Reusen bewandelt heeft gheweest, ghelijck de steenen van wonderlijcke grootheydt, voor de kuylen en hoolen der Ouden gevest, ghetuygen. Doch indien yemandt twijffelt dat dit door een wonderlijcke en gedrochtelijcke kracht bedreven is, die aenschou de hooge toppen van eenighe berghen, en segh, indien hy 't weet, wie sulcke groote en sware steenen op de hooghe toppen daer af gevoert heeft. Want de gheen, die dese wonderen overweeght, sal, hoedanigh hy oock is, swarelijck konnen gelooven dat dese last, die geensins, of ten minste swarelijck te reppen sou zijn, schoon sy in een effe vlackte lagh, op de toppen van soo hooghe berghen alleenlijck door menschelijcke arbeydt, of door ghewoone pooginghen van menschelijcke krachten gevoert is. Hy getuyght oock dat hy uyt d'aeloutheden van Deenemarcken weynigh kennis heeft konnen krijghen, om te segghen of soodanighe dingen door de Reusen nae de Sondvloet, of door andere mannen, met lichamelijcke krachten boven anderen begaeft, uytgevoert zijn. Maer indien hy misschien de klippen en rotzsen van 't opperdeel van Sweden, en van Gotlandt wel ondersocht en naghespeurt had, hy

sou door sijn schrander vernuft de deurluchtighe daden der Ouden aen de nakomelingen nagelaten hebben; dewijl Sweden en Gotlandt dertien hondert en tseventigh jaren langh Koninghen en Vorsten gehadt hebben, eer Dan, d'eerste Koningh in Deenmarcken, begon te heerschen; welckers heerlijcke daden, in steenen ghesneden, noch in onse tijdt van de nieuwsgierighe soeckers ghevonden worden. Saxo self stelt tot onderscheyt, dat 'er eertijdts, onder de gedaente van Reusen en Kampvechters, drievoudighe Wiskonstenaers gheweest hebben, die met verscheyde tooveryen ongehoorde wonderen bedreven. d'Eersten waren gedrochtelijcke mannen, Reusen genoemt, die in lanckheydt des lichaems de menschelijcke grootheydt overtroffen. De tweeden waren aenschouwers van de natuur, die in de besweeringh der duyvelen ervaren waren, en die soo veel levendigher en gaeuwer van vernuft waren, dan d'anderen, als d'eersten hen in lichamelijcke ghestalte overtroffen. Daer was tusschen desen en de Reusen een ghedurighe oorlogh om de heerschappy, tot dat sy 't gheslacht der Reusen onderbraghten, en voor sich het recht van te heerschen, en d'achtingh van Godheydt verkreghen. Maer de derden, uyt de koppelingh der voorgaenden spruytende, hadden geen gelijckheyt met hen, noch in hun natuur, noch in de grootheyt der lichamen, noch in d'oeffeningh der konsten. En nochtans hebben desen by de ghenen, die door tooveryen verleydt zijn, d'achtingh van Godheydt verkregen.

Cap. II. Van de verscheydenheydt der Reusen en Worstelaers.

 

DAer was eertijdts, in 't Koninckrijck der Helsingers, die nu naer de Noordzyde de Koningh van Sweden gehoorsamen, seker Reus, Harthenus ghenoemt, met soo uytsteeckend een grootheydt begaeft, dat sijn lanckheydt de maet van negen ellebogen besloegh. Hy had twaelf Worstelaers tot sijn medegesellen, die, hoe wel oock groot zijnde, echter wel de helft kleynder scheenen. Daer was oock seecker Starchaterus, eertijdts heel vermaert deur gheheel Europa, om de veelheydt sijner verwinninghen, ghelijck hier na gheseght sal worden. Men meldt noch van Arngrimus en Arverodus, van welckers heerlijcke en uytmuntende daden oock hier na ghesproken sal worden. Maer op dat het niet sou schijnen dat ick de voorbeelden van dapperheydt en sterckheydt van d'oude eeuwen ontleende; soo lust het my eenige mannen van varsche gheheugenis, soo wel uyt de Mynen, als uyt d'andere Landtschappen van Sweden en Gotlandt by te brengen, die met soo groote sterckheydt begaeft waren, dat yeder van hen een Paert, of een groote Os op sijn schouders kon nemen, jae oock een vat met yser van ses of acht hondert, of van duysent ponden veel stadien verre draghen, ghelijck oock eenighe meysjes ghedaen hebben. Men heeft noch een gesien, die een ghewapent ruyter, hem onvoorsiens teghen komende, niet soo seer door behendigheydt, als wel door sijn krachten, ter aerde geworpen, en neêrgevelt heeft.

Cap. III. Van de soberheydt der Reusen en Worstelaers.

 

DE vermaertste Historieschryver der Deensche geschiedenissen, Saxo, hier boven ghenoemt, en die wy hier nae noch dickwijls sullen noemen, getuyght dat onder d'andere Noordsche stercke mannen, die met de grootheydt en sterckheydt der Reusen begaeft waren, seker Starchaterus Stavestus gheweest heeft, welcks wonderlijcke en heldt-achtighe deughden hy soo hoogh verheft, dat hy in sijn tijdt naeuwelijcks een, die hem ghelijck was, in Europa, of in de gheheele werelt, heeft ghehadt, noch heeft, of sal hebben. En dewijl hy aen dese man van overtreffende gheest seer veel deughden toeschrijft, soo heb ick echter voorgenomen onder sijn andere goede eyghenschappen besonderlijck sijn soberheydt, aen de stercke mannen ten hooghsten noodtsaeckelijck, in dit verhael ten toon te stellen, als een spiegel, daer in onse dartele en broot-droncke eeuw sich vlytighlijcker behoort te spieghelen. Want dese Starchaterus, ghelijck de selve Saxo ghetuyght, was, hoe wel sterck zijnde, een groot beminder van de soberheydt, en had een walgingh van d'onmatige leckernyen. Hy, een afkeer van de wellusten hebbende, hield de deught in hooghe achtingh, en volghde d'oude zeden van bedwinghsaemheydt nae. Hy schiep vermaeck in de slechte en boere spijs, en had de walgh van de leckere en kostelijcke gherechten. Hy verwierp d'overdaedt van gherechten, en met beroockte en verschimmelde spijs vernoeght, bluschte sijn hongher soo veel te vermaeckelijcker, als de gherechten slecht waren, op dat hy de zenuwen van de ware deught niet door de besmettingh der uytheemsche leckernyen, als door sekere ver-

basterde soetigheydt, verswacken, of 't rechtsnoer van d'oude soberheydt niet door de naeukeurighe viesigheydt van d'onghewoone swelghsucht verdryven sou. Voorts, hy was gheheel t'onvreden, als hy tot de gerechten van een maeltijdt ghesoden en ghebraden kost sagh opdisschen. Hy achtte de spijs voor onnaturelijck, die met veel leckernyen en verscheyde soppen toeghemaeckt was. Hy dan, om de Deensche overdaedt, daer door sy verwijft wierden, en die door 't ghebruyck der Duytschen inghevoert was, af te keeren, songh in sijn moederlijcke tael in deser voegen.

 

STARCHATERS GEDICHT VAN DE SOBERHEYT.

 

 
DE rauwe spijs is voer van stoute en dappre mannen,
 
En 't heldelijck gemoedt ten oorlogh aengespannen,
 
Versmaet en wijst te rugh het lecker dis-gericht;
 
Een edel manlijck hart valt immer ruym soo licht,
 
Sijn eygen baert verwoedt te kaeuwen met sijn tanden,
 
Als met de sachte melck te vullen d'ingewanden.
 
De lieffelijcke reuck des keuckens is ons stanck,
 
Ons leven weten wy de ruwe spijse danck,
 
En volgen d'oude tijdt vervreemt van smaecklijckheden,
 
Toen groene schootelen gevult naer hunne zeden,
 
Met Ram en Verckens vleesch, soo mannelijck als graegh,
 
De wellust matighden en vulden d'ydle maegh.
 
Ghy die met dartele en te wel geleerde lippen,
 
De vette melck verswelght, laet dese wellust slippen,
 
Neemt aen een mannen hart, voert Froton in 't gedacht,
 
En tracht naer sijne wraeck die van u wordt verwacht.
 
Den blooden guyl heeft niet als ondergangh te wachten,
 
Den snooden vluchtelingh wel waerdigh te verachten,
 
Al schuylt hy sich in 't dal, of ongebaent gesteent,
 
De doodt ontvliet hy niet die hy te vlieden meent.
 
Elf Helden waren wy, beroemt door dapperheden,
 
Die Hachon volghden naer in oorlogh en in vreden,
 
Waer van dat Helgo, die de meest vermaerde is,
 
De eerst ter tafel gingh en neêrsat aen den dis;
 
De dis daer yeder een vermat den buyck te stillen,
 
Met spieren opgedrooght van geyt en varckens billen,
 
En smeeter overvloedt van korsten boven op,
 
Daer taelde niemandt naer het vet en roockend sop,
 
Elck hield de sleur, genoegh, wanneer hy had genooten,
 
Vyt eenen back geset op tafel van de Grooten.
 
Want daer 't gemeene volck versmade vreemde spijs,
 
Was self den Koningh niet ontaert van dese wijs,
 
Hy alsoo wel als 't schuym van nedrige ondersaten,
 
Versmade soeten dranck, gespijst met honighraten,
 
Genoot gesooden nat, en half gesooden vlees,
 
Terwijl hy 't versch gebraedt verstoort te rugge wees.
 
Den tafel had niet meer te torsen noch te dragen,
 
Als 't krytende gedarmt, of licht-vernoeghde magen,
 
Van kostelijck geback, of helder cristalijn,
 
Noch gulde beeckeren gevult met frissche wijn;
 
Een aerden vat alleen vervulden die gebreecken,
 
Den schenck-kan liet geen vocht in goude schalen leecken,
 
Maer die den dis bediend' op 't alderbest geleert,
 
Schepte uyt een open vat den dranck die elck begeert.
 
Soo was het oock met dis en schootelen gelegen,
 
Met gout, noch door de spijs, noch werck-kunst op te wegen,
 
In geenige overdaedt verheughden sich den Weert,
 
Nu heeft de laetste tijdt het alles omgekeert.

Door soodanighe bewysingen bewoogh hy veel tot matigheyt en soberheyt, en tot d'andere deughden; in voeghen dat 'er een groot deel ghevonden wierd, die, ghelijck men seght, nooyt in dronckenschap zijn vervallen, op dat de voornaemste bandt van sterckheydt, de bedwinghsaemheydt, niet door de krachten van d'overdaedt verswackt sou worden. Jae hun ghemoedt was soo verre van

alle onkuysheydt vervreemt, dat sy sich naeuwelijcks wilden verontwaerdigen, om aenschouwers der Kluchtemakers en Kamerspeelders te zijn. Sy begheerden niet dat men leckere spijs voor hen bereydde, en wilden niet het gheen smaecken, dat met groote naerstigheydt in een andere koocken toeghestelt was, en hen aengheboden wierd. Sy wilden hun gemoedt of krachten niet naer eenighe schadelijcke wellust ghewennen, om dat sy die verswacken sou; vermits sy vreesden dat sy de zenuwen van de ware deught, of hun vermaertheydt, in d'oorlogh verkreghen, door eenighe besmettingh der sonden besmetten souden.

Cap. IV. Van de dapperheydt van de stercke Starchaterus.

AL de ghenen, die de wercken der Heydenen aenschouwen, weten hoe bequamelijck hy, die dus sober was, ghelijck wy effen te vooren gheseght hebben, de bandt tot d'andere deughden kon uytbreyden. Hy sou noch vermaerder in verdiensten gheweest hebben, indien hy soo na aen Christus leeringh, als aen sijn geboorte had gheweest. Dese stercke en onverwinnelijcke Worstelaer, met een wonderlijcke en onghelooffelijcke deught begaeft, en de ghemeene grootheydt der menschen verre overtreffende, leefde gheheele drie eeuwen langh. Hy was in 't aenschouwen als een Reus; in voegen dat sijn krachten, en de sterckheydt van sijn ghemoedt met de grootheydt van sijn lichaem overeen-quam, en dat men achtte dat hy in dapperheydt voor niemandt der menschen behoefde te wijcken. Sijn vermaertheydt verspreydde sich soo breedt en wijdt, dat de vermaertste achtingh van sijn daden en naem noch behouden en bewaert

wordt. Want hy heeft in alle Noordsche Koninckrijcken, en in de Landen, die daer aen palen heerlijcke ghedenckteeckenen voor hem verkreghen. Hy betoonde voor eerst de beginselen van sijn Helde-daden aen Vicharus, Koningh van Noorweghen, die hy versloegh. Hy pleeghde daer nae 't ampt van zee-roover, en, de landen wijdt en breedt plaghende, viel in Russen, en verwon de Koningh daer af, Floccus ghenoemt, en beroofde hem van een groote schat. Hy wierd, om soo veel treffelijcke beginselen in de krijghs-oeffeningh, door de Worstelaers van Biarme ontboden, die toen voor de dappersten ghehouden wierden; en nae dat hy veel gedenckwaerdige daden by hen ghedaen had, tradt hy in de grensen van Sweden, en voerde daer een sevenjarige oorlogh, en quam eyndelijck weêr in Deenmarcken. Hy trock sedert naer Yerlandt, op dat 'er gheen deel des wereldts van hem onaengheroert sou worden ghelaten. Hy wierd daer handtghemeen met twee voortreffelijcke Worstelaers, en verwon hen beyde. Hy begaf sich sedert in d'Oostersche deelen van Russen, en trock teghen de Schermer Visinnus, die een uytsteeckende achtingh verkreghen had. Want dese Visinnus plaeghde de gheburighe en verre-gheleghe Landtschappen met alle gheweldt en onrecht, en schaeckte de ghemalinnen der deurluchtighe mannen, die voor hun ooghen aenschouwen moesten dat hun gemalinnen geschonden wierden. Starchaterus, als een tweede Hercules, door 't gherucht van dese boosheydt aenghemaent, trock, om de stichter daer af te verdelghen, naer Russen, en beriep de schaker tot een besondere strijdt, daer in hy hem doodde. Hy, sich sedert verder naer d'Oostersche Landen beghevende, quam tot aen Byzantium, daer hy de Reus, Tanna ghenoemt, die voor onverwinnelijck ghehouden wierd, en op de krachten van sijn

lichaem steunde, met worstelen verwon, en hem dwongh naer d'onbekende deelen des aerdtbodems, naer d'inhout van 't voorschrift, te trecken. Dieshalven, dewijl de woede van 't geval sijn krachten niet van de zeghe konden berooven, trock hy naer de deelen van Polen, en verwon, in een lijfghevecht, de vermaerde Worstelaer, Vasche, of Vasza ghenoemt. Hy begon niet langh daer nae een ghevecht teghen Hama de Worstelaer by de Saxschen. Men verhaelt dat hy, in de strijdt tegen dese Hama, eerst soodanigh neêrghevelt wierd, dat hy, op sijn knyen legghende, met sijn kin op d'aerde quam. Maer hy betaelde hem met een heerlijcke wraeck dese nedervellingh. Want soo haest als hy weêr op sijn voeten quam te staen, en sijn handt kon vaerdigh maken, en sijn deghen uyttrecken, sloegh hy hem in 't midden deur aen twee stucken, en braght door dese verwinningh de Saxschen onder de heerschappy der Deenen, die hun maght oock soo strenghelijck misbruyckten, dat sy hen dwongen, tot een teecken van dienstbaerheyt, voor yeder elleboogh langhte sekere tol jarelijcks te betalen. Maer dese gheweldighe heerschappy duurde niet langh.

Cap. V. Van de hulp en onderstandt, die hy aen de verdruckten bewees.

HY, ootmoedighlijck van Helgo, Koningh van Noorweghen, (die ghedwonghen was teghen neghen Worstelaers van uytmundende sterckheydt te strijden, die by uytdagingh van lijfghevecht sijn Bruyt op de Bruylofts-dagh wilden schaken) versocht om hem in soo ongelijck een gevecht te helpen, bewillighde soo vaerdighlijck in sijn gebeden,

dat hy, na dat Helgo voor uyt naer de plaets van de strijdt ghetrocken was, terwijl hy noch eenighe daghen vertoefde, toen hy sich op wegh had begheven, soo veel weeghs in een dagh te voet afdeê, als, gelijck men seght, de voorgaende ruyters in twaelf dagen afghedaen hadden. Hy, van de Worstelaers ghevraeght of hy genoegh krachten om te strijden had, gaf tot antwoort, dat hy krachten ghenoegh had, niet alleenlijck teghen een, maer teghen al de genen, die tegen hem quamen. Hy, in de volgende dagh met verachtingh sijner teghenstrevers in 't parck ghetreden, en, sich aen de knobbel van sekere bergh neêrgheset hebbende, stelde sijn lichaem voor de windt en sneeu bloot, en, sich als in de Somer verfrisschende, trock sijn kleedt uyt, als om sich te verluchten. Hy wierp daer na de purpere mantel, daer meê hy onlanghs van Helga (dit was de naem van de Konincklijcke Bruyt) beschoncken was, op de haghen, op dat het niet sou schijnen dat hy een beschuttingh van kleederen teghen de neêrploffende haghelbuy ontleent had. De Worstelaers, de bergh, daer teghen over opklimmende, sochten een plaets, die beschut was, om daer te gaen sitten, en, een vuur aenghesteecken hebbende, verdreven de koude. Maer sy, Starchaterus niet siende, sonden eyndelijck seecker man naer de top van de bergh, die, als uyt een wacht-tooren op sijn koomst mercken sou. Dese sagh in 't hanghen van de bergh een oudt man sitten, die tot aen de schouders in de sneeu bedeckt sat. Hy vraeghde aen hem, of hy de geen was, die de beloofde strijdt uytvoeren sou. Toen hy gheseght had dat hy dese Starchaterus was, vraeghden d'anderen, die ondertusschen hier by gekomen waren, of hy teghen alle gelijck, of teghen een alleen wilde strijden. Hy gaf hier op weêr tot antwoort: Als ick van een snoode hoop van honden aenghebast wordt, soo ben ick

gewendt hen alle ghelijck, en niet d'een na d'ander wegh te dryven; en, in deser voeghen aenwijsende dat hy liever teghen alle ghelijck, dan teghen een alleen, wilde strijden, achtte dat sijn teghenstrevers eer met woorden, dan met de wapenen, veracht moesten wesen. Soo haest als de strijdt begonnen was, versloegh hy ses van hen, sonder eenige wondt t'ontfanghen. Maer de ses overgheblevenen, hoe wel sy hem veel wonden gaven, wierden echter oock, naer 't voorbeeldt van hun broeders, verslagen. Hy deê sijn wonden van geen ander, dan van een boere Soon, verbinden: want dese stack d'uytgevalle deelen van de buyck weêr op hun voorige plaets, en bondt het uytghestorte inghewandt met een wisse bandt. Doch op dat hy de heusheydt en weldaedt van dese jongelingh niet ongheloont sou laten, soo gaf hy hem tot vergeldingh de mantel, die op de haghe lagh.

Cap. VI. Van Starchaterus oeffeningen.

TOen Starchaterus by de Koningh van Sweden oorloghde, en verstaen had dat Ingellus, Koningh van Deenmarcken, sich gheheel tot alle ontucht en overdaedt overghegeven had, en, de plicht van de Konincklijcke achtbaerheydt verlatende, een slaef van alle onghebondenheden gheworden was, kon hy dit niet, dan met groote droefheydt, verdragen, te weten dat soo schrander een jonghelingh, en de Soon van soo vroom een Vader, soo vervallen was. Hy nam dieshalven een sware sack met koolen, als een rijck pack, op sijn schouders, om daer meê naer Deenemarcken te trecken, en, van de ghenen, die hem tegen quamen, ghevraeght waerom hy soo onghewoon een pack droegh, gaf

tot antwoort, dat hy quam om de plompheydt van de Koningh Ingellus met de koolen scherp te maecken. Hy deê oock niet minder, dan hy gheseght had. Want de vermaningh van dese dapperste en welspreeckenste Man had soo groote kracht, dat Ingellus, te vooren een maghteloose en morwe slaef der wellusten, een groot en uytmuntend liefhebber der deughden wierd, en de moordenaers van sijn Vader, die hy tot de hooghste trap van ghemeensaemheydt verheven had, doodde en verdelghde. Toen dit volbraght was, betoonde Starchaterus groote blyschap, om dat sijn vermaninghen niet sonder vrucht gheweest hadden, en men seght dat hy, tot lof van d'oude krijghs-oeffeningh, op dese volgende wijse veel dingen, en onder anderen dese bygaende regels, gesongen heeft.

 
WAnneer ick baerdeloos, en onder mijne jaren,
 
O Konigh, Hacho, quam te volgen uwe scharen,
 
Een vyandt zijnde van verwijfde slappigheyt,
 
Was strijden al mijn lust, ter zyden afgeleyt.
 
All' yd'le hartenlust, en 't geen dat magh behagen
 
De snoode drift van veel te sacht gewende magen,
 
Al wat den dappren past, was my een welgeval,
 
Mijn kleedt was rouw, en had van çiersel niet met al,
 
De ruste spaersaem, kort de slaep, en voor het sweeten
 
Van steenende arbeydt, was de ledigheydt versmeeten,
 
't Gingh alles op de maet van sobre suynigheyt,
 
Niet als 'er veele doen, die sonder onderscheyt
 
Het al verswelgen en verdwelmen hunne sinnen,
 
Die, segh ick, heden noch ter werelt niet beginnen,
 
Als heerlijck uytgedost, sich moeyen naer den aert,
 
Te buygen tot den loop het trampelende paert,
 
En hunne locken doe verstrooyen door de winden,
 
Of hunne tongen tot het bits gepleyt ontbinden,
 
En spitsen soo 't verstandt, op winst van rijcken schat,
 
Verkoopend' hunne tongh voor ick en weet niet wat,
 
Iae voegen selver sich te neygen doen en bucken,
 
De Heyl'ge wetten, en d'onnooslen te verdrucken.
 
Voorts aen de overdaedt van heylloos tijdt-verdrijf,
 
Van dranck en hoerery, het overgeven lijf
 
Ten proye laten, en beminnen leckernyen
 
Van 't dartle gastmael, of verheughde snoeperyen,
 
Den sulcken zijn 't die self ten tyden van de vreê
 
De doodt verrast, jae oock al had hy sich alreê
 
(Bekennende sijn doen en sondige gebreecken)
 
In 't diepste van het dal verborgen en versteecken.
 
Geen decksel hoed hem voor het dreygend' ongeval,
 
Die alle stonden ducht wat hem gebeuren sal.
 
De schickingh gaet sijn gangh, de doodt en wijckt geen lagen.
 
Maer ick die ooyt soo dick met sware nederlagen
 
De werelt heb verschrickt, sal als 't den Hemel lust,
 
Noch eyndlijck wondeloos, my voegen tot de rust.

Wyders, syn ghemoedt was altijdt soo vreemt en afkeerigh van alle ontucht, dat hy oock gheen aenschouwer daer af kon zijn. Hy stelde nooyt de rust boven d'arbeyt. Hy wilde nimmer oock in de minste wellustigheydt bewillighen, en was een verachter der murwe en vreesachtige menschen. Hy deê de Kamerspeelders, Bootsemakers, en Tafelvrienden, die hy onder d'oorloghs-lieden vondt, dapper geesselen, vermits hy oordeelde dat het beter was teghen soo licht een hoop van menschen een belacchelijcke straf, tot pijn van 't vleesch, uyt te spreken, dan hen met de doodt te straffen. Hy betoonde sich oock vernoeght met het gespuys der Bootsemaeckers, en de snoode lieden met een bespottelijcke bespottingh der woorden te straffen, op dat vermaerde mannen hun handen niet met de doodt van sulcke snoode menschen besmetten souden. De selve Starchaterus was de Veldt-overste in de vermaerde oorlogh van Sweden, die Ringo, Koningh van Sweden, teghen Haraldus, Koningh van

Deenemarcken, voerde. Men verhaelt dat 'er nooyt grooter oorlogh in de Noordsche Landen gevoert is. De Koningh van Sweden, verwinner gheworden, kreegh de heerschappy over de Deenen. Van de zyde der Sweedtschen bleven twaelf duysent deurluchtighe en voorname mannen; maer van de Deenen wierden dertigh duysent Edelen verslaghen. Maer 't ghetal van 't gemeen volck was aen weêrzyden ontellijck.

Cap. VII. Kort begrip van Starchaterus daden.

STarchaterus, nae een uytmuntende lof van sijn heerlycke daden d'ouderdom naderende, druckte, gelijck Saxo schrijft, in beknopte ghedichten, de betrachtingh en besigheydt van sijn geheel leven en krijghs-handel in deser voeghen kortelijck uyt.

 
MAer my heeft 's Hemels wil, gegunt op mijn geboort,
 
Den krijgh te volghen, daer te sterven, straffe moort
 
Te rechten aen, in bloedt te slyten 't lieve leven.
 
Ick verre van de rust heb my altoos begeven,
 
Het heyr te vollegen, en onder u banier,
 
Ben ick geworden oudt, ô Mars, in swaert en vier
 
Was mijne lust, en moort te wercken met mijn handen.
 
'k Heb menighmael gesien malkander aen te randen
 
De Vorsten, hellemet en schilden door geweldt
 
Vermorselt, en met bloedt besproeyt het groene veldt.
 
Het harnas doorgeklooft door 't punt van stael en degen.
 
Het wilt-gedierte, met de lichamen verslegen
 
Vervullen haren balgh, terwijl een dapper Heldt,
 
Begeerigh sijne roem te planten in het veldt,
 
Den ysren schilt verscheurt, door kracht van sware slagen,
 
Een ander insgelijcks den punt der degen jagen
 
Tot midden in het breyn, van helm noch hoedt verlet.
 
Als ick tot driemael toe, op sijn verderf gewet,
 
Den Olons Soon verwan, moest sich mijn swaert begeven,
 
Of alles wat het vondt daer wierd het door gedreven,
 
Soodanigh was de kracht van mijn gevreesde handt.
 
En ben ick niet de eerst die der Cureten strandt
 
Bestrooyt met prickels, en voet-angels kost betreden,
 
Bedeckt met boomen van haer wortels afgesneden.
 
Daer nae heeft Hama oock mijn armen kracht gesmaeckt,
 
En heb daer nae een eyndt van Rino oock gemaeckt.
 
Den Kurien en 't volck dat Esthia gaet queecken,
 
Oock uwe volckeren Hemgalla; onbesweecken
 
Heb ick met kloecken moedt en arm gegrepen aen
 
De Thelemarchen, en met kracht van hamer slaen,
 
Het hooft geplettert, en als doen eerst ondervonden
 
Wat sulcke wapenen voor voordeel wercken konden,
 
En wat een dappre moedt in mijne Landtsluy woont.
 
Den Duytschen heb ick oock mijn dapperheydt getoont.
 
Als ick u Sonen, ô Svertinge, braght om 't leven,
 
Besmet met Frothons doodt, en heb hun straf gegeven,
 
Aen 's Heeren disch. Niet min is dese stoute daedt
 
Als ick ter liefde van een jonckvrouw koen van raedt
 
De seven broeders braght op eene tijdt om 't leven,
 
Daer van de plaets als noch getuygenis kan geven,
 
Die als my flaeuwde 't hart, als noch vol bitt'ren haet,
 
Geen gras noch lover uyt haer schoot ontluycken laet.
 
Daer naer heb ick het schip van Kerrus overwonnen.
 
Toen Vasza omgebracht; daer naer den Smit geschonnen,
 
De billen afgekapt. En met het stael verdelght
 
Visinnus, Lerus soons, hoe nood hy sulcks verswelght.
 
Als oock de Helden van Biarm; daer naer gegrepen
 
De Yersche Vorst op roof en rijcke buyt geslepen.
 
De Bavellinsche prael getuyght van mijne deught,
 
En singht voor eeuwigh mijne daden met geneught.
 
Wat veel? Ontallijck zijn mijn loffelijcke daden,
 
En met haer veelheydt stae ick billijck overladen,
 
Mijn doen is meer als dat het recht gepresen wort.
 
Het werck verwint de faem, en 't seggen schiet te kort.

Seker, dese man was all krijghs-lof waerdigh, en muntte niet alleenlijck uyt door de dapperheyt van sijn gemoedt, maer oock door de krachten van sijn lichaem, en door de besondere snelheydt der voeten, die soo groot was, dat hy in een dagh te voet uyt het opperdeel van Sweden in Deenemarcken is gekomen, 't welck anderen in twaelf daghen, schoon sy gedurigh voorttrecken, naeuwelijck bereysen konnen.

Cap. VIII. van de grootste en wreedste oorlogh der Sweedtschen en Gotten, daer in Starchaterus Veldt-overste tegen de Deenen was.

DEwijl Saxo Sialandicus, d'uytmuntenste Schryver der Historien van de Deensche Saecken, d'oorsaeck en 't begin, de voortgangh en uytgangh van de wreedtste strijdt tusschen Haquinus Ringo, Koningh der Zweden en Gotten, en Haraldus Hildetan, Koningh van Deenemarcken, in sijn achtste Boeck voor de vermaertste, die ooyt ghestreden sal worden, beschreven heeft, ghelijck oock nae hem, nae verloop van vijftigh jaren, Albertus Crantzius de selve strijdt heeft aengeroert, en de leste van alle mijn waerdtste Broeder en Voorsaet Ian de Groot, Aertsbisschop van Upsale, dese groote en weêrgadeloose oorlogh, in sijn Gotsche en Sweedtsche Historien, warelijck, naer 't onschuwelijck voorstel, en ghelijck aen een ghetrouwe Historie-schryver betaemt, onlanghs beschreven heeft. Soo acht ick

voor my behoorelijck dat ick alleenlijck hier eenigh ghewach van dese verschrickelijcke strijdt tusschen de Reusen en Worstelaers maeck, voornamelijck om dat men niet leest dat in eenighe strijdt, in de Noordsche Koninckrijcken voorghevallen, en naeuwelijcks in gheheel Europa, soo veel dappere mannen en Oversten van weêrzyden, soo in 't heyr te landt, als te scheep, met soo groote yver en gheweldt in d'oorlogh, over welcks toerustingh men seven jaren langh besich had gheweest, ghestreden hebben; ghelijck men eendrachtighlijck in de Historien der boven-ghenoemde Landtschappen en Koninghen beschreven vindt. Want men vindt daer voor eerst in de vermaertste krijghslieden der Deenen, en van waer en van welcke Stam sy gesproten waren. Men vindt onder desen oock twee vrouwen, die van de natuur een mannelijcke moedt, en door de konst en ervarentheydt de krijghs-oeffeningh verkreghen hadden, Hetha en Visna ghenoemt, Sclavonische vrouwen, van deurluchtighe Stam, van de welcken d'een opperste Veldt-overste was. Maer d'ander, in d'oorloghs-handel voornamelijck ervaren, voerde het voornaemste vaendel, en wierd daer af, en van haer rechte handt, in de strijdt door Starchaterus, die heftighlijck in de slagh-ordeningh der Sweedtschen en Gotten aendrongh, berooft, ghelijck hier nae gheseght sal worden. Van d'andere zyde worden oock de trefflijckste Hertogen getelt, en voornamelijck dat Starchaterus opperste Bestierder van 't heyr van Ringo, Koningh van Sweden was, in welcks heyr oock een Maeght, Vechtbiorga genoemt, een heel strijdtbare dochter, ghevonden wierd, ghelijck hier na aengewesen sal worden. 't Ghetal der schepen van Ringo, die voor de Sweedtschen en Gotten streden, was twee duysent en vijfhondert; en dat van de Deenen quam hier meê over een.

Toen de heyren van weêrzyden bereydt waren, en ten deel beytels-wijse, en ten deel als een hoorn stonden, en toen al 't geen, dat tot de strijdt behoorde, toegerust was, en de trompetten een ysselijck gedruys maeckten, begonnen dese dapperste volcken een gheweldige strijdt, daer op men soo langh toegherust had, en daer in men met soo groot een yver streedt, om de heerschappy te verkryghen, en te beschermen, dat men gelooft sou hebben, gelijck Saxo schrijft, dat de Hemel met een schrickelijck ghedruys op 't aerdrijck neêrstortte, dat de bosschen en velden overhoop vielen, dat alles onder malkander vermenght wierd, dat d'oude Chaos weêrghekeert was, dat gelijckelijck het Goddelijcke en menschelijcke door een schrickelijck ghedruys in een versmolten, en, om kort te gaen, dat alles ten verderf ghesleept wierd. Want toen sy tot op een schichtworp aen malkander gekomen waren, wierd alles door een onverdraghelijck ghedruys, met een onghelooffelijck gerammel, vervult. De damp der wonden overtrock de Hemel onvoorsiens met een wolck, en de dagh wierd duyster door de sware haghel van pylen. De Slingheraers deden groote vrucht in de strijdt, daer in sy groote yver betoonden. Maer na dat het werp-gheweer uytgeworpen was, streedt men van nae by, en handt aen handt, met swaerden, en ysere speeren; 't welck aen veel het leven kostte. Het sweet begon langhs de lighamen der vermoeyden af te loopen; en men hoorde van verre het gheklick-klap der wapenen. Starchaterus, die 't ghevolgh van dese oorlogh in sijn moederlijcke tael eerst in 't licht gebraght heeft, streedt in de voorste gheleden, en verhaelt dat hy Hun, Elli, Hort en Burga, vier Oversten van de Koningh Haraldus, verslaghen, en Visna de rechte handt afgehouwen heeft. De dochter, Vechtbiorg genoemt, in de Sweedtsche slagh-ordeninghen strijdende,

versloegh Soth de Worstelaer, en wierd selve van een ander, die op haer in drongh, verslagen. De Guthonen, ervaren in met de boogh te schieten, spanden, hun peesen met soo groote kracht, dat de pylen oock deur de schilden heen dronghen; 't welck de voornaemste en krachtighste oorsaeck van de neêrlaegh was: want het scherp der schutters drongh deur de helmen, deur de borst-harnassen, en deur d'onghewapende lichamen. Seker Vbbo, dapperlijck strijdende, sneuvelde daer, na dat hy met hondert en vier-en-veertigh schichten deurboort was. De strijdt wierd t'elckens, door 't gheweldt der schutters, en met behulp der Dalacarlen, teghen de Deenen vernieuwt, Haraldus, de Koningh van Deenemarcken, eyndelijck uyt sijn waghen geworpen, en van sijn eyge wagenvoerder, met een nagel gedoodt. 't Ghetal der Edelen, die aen de zyde der Deenen verslaghen wierden, was dertigh duysent, daer, in teghendeel, van de zyde der Sweedtschen en Gotten twaelf duysent Edelen ghedoodt wierden: maer 't getal van 't gemeen volck was ontellijck. Hetha wierd door 't bevel van Ringo, Koningh van Sweden, tot Overste over 't Koninckrijck van Deenemarcken ghestelt, en met ses-en-veertigh Raden versien. Na haer volghde Olo, die van Starchaterus ghedoodt wierd, die van de verraders inghebraght, en met vergeldingh verleydt was.

Cap. IX. Van Starchaterus doodt.

STarchaterus, door hooghe ouderdom en sware arbeydt afghemat, meende dat hy een heerlijcke daedt sou doen, soo hy, om sijn voorgaende prijs en eer door 't ghebreck van d'ouderdom niet te verliesen, self gewillighlijck sijn eynde

bevorderde, en sijn doodt naer sijn eyghe believen verhaestte. Want d'Oorloghs-helden hielden 't eertijdts voor groote schande dat sy door sieckte sterven souden. Hy droegh aen sijn hals hondert en twintigh ponden gout, die hy eertijdts had verkreghen, na dat hy Olo de Dwinghelandt ghedoodt had, om daer meê een te bekoopen tot hem te dooden. Want hy oordeelde dat 'er niets betamelijcker was, dan dat hy 't gout, dat hy met eens anders ondergangh ghedraghen had, tot verlies van sijn eyghe behoudenis besteedde. Dieshalven, toen hy Hatherus, die van edele Stam ghesproten was, en diens Vader hy eertijdts ghedoodt had, te ghemoet quam, vermaende hy hem dat hy niet schroomen sou straf van sijns Vaders moordenaer te vervorderen; en beloofde aen hem dat hy, soo hy dit deê, 't gout, dat hy by hem droegh, verkrijghen sou. En op dat hy sijn gramschap te meer tot hem ontsteecken sou, soo vermaende hy hem, ghelijck men segt, inde deser voeghen:

 
NOch daer-en-boven heb ick Hather omgebracht,
 
V vader Lennus, wreeckt sijn doodt, ick geef u maght,
 
My ouden grijs, geneyght het leven af te breecken,
 
Brengh om den hals, en wilt u op uw vyandt wreecken,
 
Want mijn grootmoedigh hart vereyscht van sulck een hant
 
De nederlaegh, en acht voor d'allergrootste schant
 
Van een verwijfde arm de ziel te zijn ontnomen.
 
't Is treffelijck van self het noodtlot voor te komen.
 
't Geen ghy niet vlieden kondt treedt vrylijck in 't gemoet.
 
Den jongen stam moet wel gequeeckt zijn en gevoedt,
 
Maer d'ouden stronck alreedts verdrooght en sonder blaren,
 
Is een onnutte last. Wiens kloeckheydt wel ervaren
 
Het stervend hout verdelght, tot voedsel van het vuur;
 
Veldt dat niet staen wil, is een dienaer der natuur.
 
Dan is de doodt het best wanneer se wordt gebeden.
 
Wanneer het leven walght met haer vermaecklijckheden.
 
Wanneer men d'uytvaert als een ware schat begeert,
 
Op dat den ouderdom ons quellingh niet vermeert.

Starchaterus, dit seggende, trock het geldt uyt sijn tas, en beloofde dat aen hem. Hatherus, soo seer door de begeerte van 't geldt te verkrijghen, als om sijns Vaders wraeck te bevorderen, beloofde dat hy sijn gebeden voldoen sou, sonder echter de vergeldingh te verwerpen. Nae dat Starchaterus met groote yver sijn swaert getrocken, en aen hem ghegheven had, boogh hy sijn hals voor over, en vermaende hem dat hy het werck niet flaeumoedelijck volbrengen, of het stael slaphartelijck gebruycken sou, en seyde tot hem, dat, soo hy nae de slagh, in 't midden tusschen 't hooft en 't lichaem deur sprongh, eer de romp neêrghevallen was, hy voor onschuldigh gehouden sou worden. Hatherus dan, sijn swaert opgheheven hebbende, beroofde d'oude man van sijn hooft, dat, van 't lichaem afgehouwen, en op de gront gevallen, een klomp aerde, ghelijck men seght, met de tanden ghevat heeft, om door de strafheydt van de mondt de strengheydt van het stervende ghemoedt t'openbaren. Maer de doodtslager, vreesende dat 'er bedrogh onder de beloften was, onthield sich van dese sprongh; want indien hy die roeckeloosselijck ghedaen had, soo sou hy misschien door de slagh van 't neêrstortende lijck verplet zijn, en met sijn eyghe ondergangh de straf van dat hy dese oude man ghedoodt had, betaelt hebben. Maer hy, niet lijden willende dat soo dapper een Worstelaer onbegraven sou blyven, deê sijn lichaem in 't veldt, dat ghewoonelijck Relingh genoemt wordt, begraven.

Cap. X. Van Haldanus, en van andere Worstelaers die van hem verwonnen zijn.

HIer koomt noch by een ander vermaert en deurluchtigh Worstelaer, Haldanus genoemt, van een Gotsche vader ghesproten, te weten van Koningh Karel gheteelt, en in de selve tyden bloeyende; welckers heerlijcke daden, en dappere Helden-stucken soo veel te naerstighlijcker hier beschreven worden, als men bespeurt dat die met grooter dapperheydt uytghevoert zijn. Dese, de jaren van sijn eerste oeffeningh in de zee-roovery besteedt hebbende, begaf sich meê in de Sweedtsche oorlogh. Maer hy, verstaende dat de Worstelaer Haquinus, ervaren om het scherp met toovervaersen stomp te maken, teghenwoordigh was, deê een hout van wonderlijcke grootheydt, met stale knoopen beslaghen, en met scherpe pennen versorght, maken, als of hy 't vermogen van de toovery door de kracht van 't hout wilde verwinnen. Wyders, dewijl hy door sijn held-achtighe deught boven d'anderen uytstack, soo begaf hy sich met een helm op sijn hooft, en sonder schilt onder sijn wreedtste vyanden, en sloegh met beyde sijn handen, met sijn knods, op de schilden der ghener, die hem tegen quamen, en drongh over al soo dicht in de dicke hoop, dat hy niet een slagh vruchteloos sloegh. Dit braght te weegh dat hy de Worstelaer, die in de strijdt hem te ghemoet quam, met een sware slagh verplette. Doch hy, verwonnen en ghewondt, weeck voor de maght der Sweedtschen, en vloodt in verre-gelege Landen. Maer hy, door de krachten en vlijt van een oudt krijghsman, die door de ghenesingh van sijn eyghe wonden de gheneeskonst over langh gheleert had, weêr tot ghe-

sontheydt gebraght, en seker treffelijck Worstelaer, Thoro genoemt, in sijn geselschap ontfanghen hebbende, wierd eyndelijck weêr handtgemeen teghen de Sweedtschen door een krijghslist ter zee, en, d'overhandt verkregen hebbende, verwon oock by uytroepingh, met sijn knods, seker Sivaldus, met seven Sonen, die wreedt en fel van natuur en ghestalte waren, en een nieuwe poogingh aenvinghen. Dat meer is, hy versloegh oock Hartbenus, van Helsingen, een schrickelijcke Reus, negen elleboghen langh, gelijck te voren verhaelt is, om dat hy groot vermaeck en roem schiep in de geroofde dochters der Koninghen te schenden, en de deurluchtighe Huwelijcken boven de nederigen te stellen, en ghewendt was sich soo veel vermaerder t'achten, als hy vermaerder byslapinghen door gheweldt verkrygen kon. Hy verplette hen, met een hamer van wonderlijcke grootheydt, met noch ses van sijn Worstelaers, die gelijck geweldt en baldadigheydt betoonden. Wyders, hy verdelghde oock Egtherus de Finlander, om dat hy met sijn zee-roovery over al veel menschen plaeghde, en daeghde hem uyt, om dat hy in een scheeps-strijdt niet verwonnen kon worden. Voorts, hy, verstaen hebbende dat een Worstelaer van uytsteeckende krachten, Grimmo ghenoemt, Thorilda, de dochter van Hatherus, Koningh van Noorweghen, by uytroep van lijfghevecht versocht, en dat de Vader had doen afkondighen dat de gheen, die de Worstelaer verdryven kon, de dochter hebben sou, soo begaf hy, niet minder door de belofte van de Koningh, dan door de baldadigheydt van de Worstelaer aengheprickelt, sich ter plaets van de strijdt, hoe wel hy tot aen sijn ouderdom ongehuwt ghebleven was. Hy, met Grimmo handtghemeen geworden, hieuw hem d'uytterste slippen van sijn borstharnas, en 't onderste van sijn schilt af. Toen dese slagh ghedaen

was, borst Grimmo in verwonderingh uyt, en seyde, dat hy nooyt oudt man, die felder streedt, ghesien had, en, terstont sijn swaert uyt-treckende, trof daer meê in 't schilt, dat teghen hem ghehouden wierd. Maer Haldanus trof hem met het stael in de rechte handt, terwijl hy met sijn schilt belemmert was, en stack hem oock in de dgye, in voeghen dat hy voor altijdt verminckt bleef, en dat hy hem dwongh een groote menighte van geldt te gheven, op dat hy d'overblijfselen van sijn quynend leven behouden sou. Hy verwon eyndelijck de vermaerde zee-roover Ebbo, die, hoe wel onedel van gheslacht, echter, op 't betrouwen van sijn dapperheyt, de dochter van de Koningh der Gotten, met de helft van 't Koninckrijck, tot een Huwelijcks-gift darde eysschen. Hy bedwongh hem met soo groot een stoutigheydt, dat hy hem parste, dat hy sijn onadelijck zaet niet met de glans van een uytsteeckende Edeldom sou vermenghen, veel min naer deelghenootschap in 't Rijck trachten. Hy, hem dus ghedreyght hebbende, doodde hem, vermits de dagh te kort was, by heldere maneschijn, als om in een strijdt by nacht een gedrocht te verdelgen.

Cap. XI. Van seker ander Haldanus, en van sijn daden.

MEn verhaelt noch onder de dapperste Worstelaers, van een ander Haldanus, die niet minder deurluchtigh, en de soon van Borcharus, Koningh van Noorweghen, en van Drothea, van Konincklijcke Stam ghesproten, was. De beginselen van sijn jonckheydt waren vol van quade achtingh; maer hy, tot sijn jaren gekomen, wierd door sijn uytsteeckende wercken deurluchtigh, en door de groote verçieringhen van sijn leven heel ver-

maert. Hy, een jongelingh zijnde, verdelghde een vermaert en uytsteeckend Worstelaer, die hy met het geen, dat hy in sijn handen had, trof; om dat hy, uyt kintsheydt met hem spelende, van hem met een oorbant geslagen was. Dit verstreckte by alle een voorteecken van met hoe groot een dapperheydt des ghemoedts, en der krachten hy over de vyanden zeghepralen zou. Retho, een zee-roover der Russen, plaeghde in dese selve tijdt veel Landtschappen met rooven, en gruwelijcke strafheydt te bedryven. Ja sijn wreetheydt was soo groot, dat hy niet voor onbetamelijck achtte de verborghe deelen van 't lichaem van haer decksel te berooven, schoon d'anderen d'uytterste naecktheydt der gevangenen verschoonen: in voegen dat de wreede en sware rooveryen de Rethosche ghebynaemt wierden. Hy had noch een andere wreetheydt van te pynigen, die ick met voordacht, en uyt schaemte voorby ga. Borcharus, Haldanus vader, door dese overlast bewoghen, stelde sich teghen Retho, en sy twee wierden gelijckelijck verslaghen. Maer Haldanus geraeckte uyt dese strijdt, in de welck hy verscheyde wonden ontfanghen had, van de welcken een, aen de mondt gheraeckt, een groot lidtteecken naliet, ja soodanigh, dat dese wonde, toen d'anderen al ghenesen waren, door d'opwerpselen van 't vleesch niet ghenesen kon worden: 't welck te weegh braght dat hy de naem van Leelijck mondt kreegh, daer door hy, voor sijn eer en vaderlandt strydende, billijcker een eeuwige eer verdient had. Maer wat, dat voor de deught waerdigh is, heeft ooyt de lasterlijcke bediedenis der boosen toe-ghe-eyghent? Men bespeurde echter in hem soo groot een dapperheydt in d'oorlogh, dat hy over al, om sijn uytmuntende sterckheydt, voor verschrickelijck wierd gehouden. Hy, op dit betrouwen steunende, begon 't gheselschap van d'edelste maeght

Giuritha, van Konincklijcke Stam, en toen de naeste erfghenaem van Deenemarcken, te versoecken. Dese Maeght hield altijdt, om haer van overlast te beschutten, haer kamer met een uytghelese hoop van Worstelaers beset. Haldanus, eens by geval by haer ghekomen, terwijl de Worstelaers wegh waren, welckers Broeder hy, noch jongh zijnde, verslagen had, seyde tot haer, dat sy haer strengh voornemen van kuysschelijck te leven met een eerlijcke bandt des Huwelijcks behoorde te verwisselen, op dat sy door hun vermengingh in de bestieringh van 't Koninckrijck, dat anders neêrstorten sou, versorgen souden. Hy vermaende haer dieshalven dat sy op hem, die door sijn dapperheydt vermaert was, acht nemen sou, en seyde dat sy, hem tot haer gemael verkiesende, groot vermaeck aen sich selve veroorsaken sou. Doch hy, haer antwoort verstaen hebbende, namelijck dat hy niet in edelheydt van afkomst met haer onghelijck was, maer dat de mismaecktheydt van sijn mondt aen haer verweten sou worden, badt haer dat sy aen niemandt ghemeenschap van haer bed gheven sou, voor dat sy sekerheydt van sijn weêrkoomst of doodt verstaen had. De Worstelaers van Giuritha, hem dus spreken hoorende, konden dit swarelijck verdraghen, en begonnen hem in sijn vertreck nae te volghen. Hy, dit siende, hieuw een eyck af, en, een knods daer af ghemaeckt hebbende, streedt alleen teghen twaelf menschen, die hy alle van 't leven beroofde. Wyders, hy, om d'achtingh van sijn dapperheydt te vermeerderen in Russen getreden, wierd van yeder met groote eerbewysingh ontfanghen, en doodde in korte tijdt (vermits 'er een gheweldige oorlogh tusschen de Sweedtschen en Russen ontsteecken was) een groot getal van Sweedtsche Worstelaers, die in lijfghevecht voor hem verscheenen. Hy doodde oock daer nae, vermits hy de dapperheydt

boven de Godtvruchtigheydt stelde, sijn eyghe broeder Hildigerus, die tseventigh Worstelaers verwonnen had, met een swaert, dat in een doeck bewonden was, op dat het door tooveryen niet stomp ghemaeckt sou worden. Voorts, hy verdelghde oock Sivarus van Saxen, om dat hy Giuritha, sijn Bruyt, die aen hem verlooft was, tot gemalin wilde nemen. Hy trock om dese oorsaeck spoedighlijck naer Deenemarcken, en doodde hem over tafel by de gasten; en, sijn Bruyt met vrolijck gejuych verkreghen hebbende, teelde aen haer Haraldus Hildeta, van de welck in 't achtste Capittel ghesproken is. Hy wierd eyndelijck van Vesetus, een treffelijck Worstelaer, ghedoodt, terwijl hy in Sialandia, tot verlossingh van sijn verdruckt Vaderlandt, kloeckmoedighlijck streedt.

Cap. XII. Van Olo Vegetus.

OLo Vegetus, het vijftiende jaer van sijn ouderdom bereyckt hebbende, deê sijn intreê met een mannelijcke dapperheydt. Want hy, verstaen hebbende dat Gunno de bosschen, die naest aen sijn wooningh waren, met een schrickelijcke roovery onveyligh maeckte, en beset hield, en d'onschuldige menschen verdelghde, wierd door gramschap om soo groot een boosheydt bewoghen, en, om de tijdt, die aen de deught verplicht was, niet vruchteloosselijck te laten voorby gaen, versocht en verkreegh wapenen van sijn Vader, die een Vorst van Noorwegen was. Hy, een wreede hont, en een paert met hem ghenomen hebbende, tradt in 't dichte bosch, en volghde de voetstappen, die van de menschen in 't sneeu gheset waren, en, op dit teecken aengegaen, en veel gevarelijckheden over-

wonnen hebbende, vondt eyndelijck de wooninghen der roovers, die met schanssen omgraven waren. Hy doodde voor eerst de stalknecht, die hy van malkander scheurde, en op het dack wierp. De Vader en Soon, hier op toeschietende, om soo groot een gheweldt te wreecken, wierden beyde, d'een met stael, en d'ander door de hondt, gedoodt. Maer hy self verkreegh oock niet de zeghe, sonder van sijn bloedt te storten. Want hy kreegh een wonde in 't lichaem, die terstont van de hondt ghelickt, en haest ghenesen wierd. Hy beval daer nae dat men de hoofden en lichamen der roovers op staken sou steken, tot een teecken van dat de wegen weêr veyligh ghemaeckt waren. Hy verdelghde oock met ghelijcke dapperheydt, in een kleyn Eylandt, (ghelijck in 't volghende Capittel te sien sal zijn) twaelf Worstelaers, die de kuysheydt van de Dochter des Koninghs der Tronders begeerden te schenden. Voorts, hy was niet alleenlijck sterck van krachten, maer oock wacker van vernuft, jae soodanigh, dat hy met een kleyne hoop de wreedtste vyanden versloegh, of in de vlucht dreef. Hy, met een lijfknecht, die noch met vrouwe kleederen ghekleedt was, vernoeght, hield dese wijse, dat hy sijn gheweer, en oock dat van sijn macker, in holle stocken deê verberghen, tot dat hy, van na by strijden sullende, sijn gheweer uyt de stock trock, om daer meê schichtelijck de gheen, die hy begeerde, te treffen. Hy, dese krijghslist ghebruyckende, overwon veel maghtighe teghenstrevers. Dat meer is, hy pleeghde sedert wijdt en breedt zee-roovery, en verwon ter zee wel tseventigh Koninghen, die hun heerschappy aen de zee hadden. Dit braght te weegh dat de vermaertste Worstelaers sijn verbondt versochten, en dat veel wulpsche en ongebonde jongelingen sijn helpers en medegesellen begheerden te zijn. Hy, van dese krachten onder-

steunt, strafte, alleenlijck door d'achtingh van sijn naem, de gheburighe Koninghen soodanigh, dat sy niet tegen hem darden kicken, of yets aenvanghen. Hy quam eyndelijck by Ringo, de Koningh van Sweden, die hem soo veel te waerder hield, als hy, door een sonderlinghe sterckheydt, met d'andere Vorsten van sijn Hof ghelijcker was; in voegen dat hy tot Overste van de zee-vloot (die in een ghetal van twee duysent en vijf hondert schepen bestondt, ghelijck te voren gheseght is) gestelt wierd, en die met de bystandt en raedt van seven Koninghen, die vaerdigh waren, en hem aenhinghen, met soodanigh een ordeningh en vlijt bestierde, dat hy de maghtighste vloot der Deenen, die d'overhandt gehadt hadden, verwon, en de Koningh Ringo tot verwinner van 't gheheel heyr maeckte. Maer hy, gelijck geseght is, tot Koningh van Deenemarcken ghemaeckt, wierd, om sijn groote wreetheydt, van de Sweedtsche Worstelaer Starchaterus ghedoodt.

Cap. XIII. Noch van de selve Olo Vegetus, dapperlijck voor de kuysheydt strijdende.

DAer waren eertijdts, in 't gheberghte van Noorwegen, by de grensen der West-Gotten, twee Worstelaers, beyde broeders, Schatus en Hiallus ghenoemt, die in baldadigheydt en ontucht soo verre uytgeborsten waren, dat sy, door een toomeloose ongebondenheydt, de Maeghden, die schoon van ghestalte waren, van hun ouders afruckten, en schonden. Dit braght soo veel te weegh, dat sy oock voornamen Esa, de dochter van Olavus, Koningh der Vermers, te schaken, en aen de Vader ontboden dat, soo hy haer niet aen hun gruwelijcke ongebondenheyt wilde overgheven, hy self met

hen een lijfghevecht moest aengaen, of een ander in sijn plaets senden. Hoe wel dit seer lastigh voor de goedertierentheydt des Vaders was, die onder d'onghemacken van sijn afgheleefde ouderdom suchtte, soo pooghde hy echter, tot gherechtige beschermingh van sijn Dochter, d'afghematte leden van sijn lichaem, door 't vernuft en de krachten sijner naeste maghen, te besteden. Maer Olo, een jongelingh uyt Noorwegen, van een deurluchtighe plaets en gheslacht ghesproten, wierd door de gruwel van dit schelmstuck bewogen, en, verblijdt van dat hy gheleghentheydt tot strijden had gevonden, verkleedde sich in boere kleederen, en gingh in Olavus huys, en plaetste sich by de genooden beneden aen de tafel, en, siende dat het geheel ghesin van de Koningh weende, riep met voordacht des Koninghs Soon tot hem, en vraeghde waerom d'anderen soo bedroeft van gelaet waren. Hy, van hem tot antwoort kryghende, dat de kuysheydt van sijn Suster, soo sy niet haestelijck van yemandt ontset wierd, door de wreedtste Worstelaer ontwijdt en geschonden sou worden; vraeghde weêr wat vergeldingh de gheen verkrijgen sou, die sijn leven en behoudenis voor des Koninghs Dochter in gevaer stelde. De Koningh, hier op van sijn Soon ondervraeght, antwoordde dat de gheen, die sijn Dochter verloste, haer tot vergeldingh hebben sou. Dese woorden ontstaken in Olo groote begheerten, om dese strijdt aen te gaen. Dese Maeght had voor een gewoonte, (gelijck noch het gebruyck der Noordsche volcken is) dat sy, met nader toe te treden, d'aenghesichten der gasten, met een licht, dat voor haer ghedraghen wierd, aenschouwde, op dat sy te seeckerlijcker hun zeden en kleedingh sou besien, en alle teeckenen, door de hoedanigheydt van 't lichaem aenghewesen, aen d'ouders vertoonen, om van hen geoordeelt te worden. Sy, op de voor-

seyde wijse Olo besichtight hebbende, en door d'ongewoone verschrickelijckheyt van sijn oogen verbaest, viel by na maghteloos en leveloos neêr, (soo wierd haer wackerheydt van verbaestheydt over-ylt) en openbaerde terstont d'oorsaeck van haer verschrickingh aen haer Vader. De jonghelingh, dit bespeurende, bedeckte een weynigh d'appels van sijn ooghen met sijn ooghdecksels, op dat sy gheen schrick in d'aenschouwers souden ontsteecken, en, sijn hoedt afghedaen hebbende, daer meê sijn aenghesicht beschaduwt was, beval aen d'omstaenders dat sy, alle vrees af-legghende, goede moedt souden scheppen. Dit wierd soo haest ghedaen, als bevolen, en yeder schiep terstont weêr moedt; soodanigh wierd de gemeene vrees van al de genen, die daer teghenwoordigh waren, door de blyde belofte van een eenighe gast verdreven. Hiallus en Scatus, ondertusschen met tien van hun huysknechten overkomende, als om de Konincklijcke Maeght terstont van daer te voeren, eyschten, met een baldadigh gheroep, de Koningh ten strijdt, soo hy sijn Dochter weygherde. Ola, hun verwaende woorden hoorende, nam terstont de strijdt aen, met dese voorwaerde, dat sy hem, terwijl hy streedt, niet heymelijck van achter, maer alleenlijck van voren, aentasten souden. Hy trock daer nae sijn swaert, dat hem van sijn Ouders naeghelaten was, en doodde alleen hen alle twaelf, 't welck een grooter werck was, dan voor een jonghelingh doenelijck scheen. Voorts, dit ghevecht gheschiedde in een Eylandt, daer een Dorp is, 't welck tot aen dese tijdt de namen der twaelf gedoode Broeders behoudt. Hy teelde dan aen de Dochter, die tot vergeldingh van de verwinningh aen hem ghegheven was, een soon, Odmondus ghenoemt. Maer hy, sedert noch meer en meer in sware strijden vermaert en deurluchtigh gheworden,

wierd eyndelijck in 't badt verradelijck ghedoodt, gelijck al over langh van seker oudt man aen hem voorseght was, toen hy het Koninckje Thoro doodde, en daer door 't recht van gastvryheydt schond.

Cap. XIV. Van de daden der twee Worstelaers, Arngrimus en Arvarodus.

WY sullen hier oock niet met swyghen voorby gaen, hoe door de raedt van Erick de welsprekenden Koningh van Sweden (van de welck hier nae ghesproken sal worden) seker Arngrimus, een vermaert Sweedtsch Worstelaer, met teghen de Noordsche Koninghen van Schrick-Finlandt, en van Biarme te strijden, en over hen te zeghepralen, behuwde Soon van Frotho, Koningh van Deenmarcken, geworden is, om dat hy d'uytterste grensen der menschelijcke saken aen sijn heerschappy ghevoeght, en door de heerlijcke naem van sijn wercken d'achtingh van de Koningh wijdt en breedt over de werelt verspreyt had. Hy teelde, gelijck Saxo ghetuyght, twaelf Sonen aen Osura, die, sich van hun jonckheydt af tot de zee-roovery beghevende, alle by gheval met een Schip in 't eylandt Sampse aenquamen, daer sy op d'oever twee Schepen van Hialmerus en Arvarodus, Noorweeghsche zee-roovers, vonden. Sy tastten terstont dese Schepen, in 't afwesen van hun Oversten, aen, en, al de bootsghesellen, die daer in waren, verslaghen hebbende, waren bedroeft van dat sy de voornaemste Bestierders daer af niet gedoodt hadden: in voeghen dat sy dese verkrege verwinningh niet alleenlijck vruchteloos, maer oock voor onseecker hielden, vermits sy bedachten dat sy in de volghende strijden grooter ghevaerlijckheden, en

misschien swaerder teghenspoet souden moeten uytstaen. Want de voorghenoemde zee-roovers, door een sware storm het roer van hun Schepen verloren hebbende, waren in 't bosch ghegaen, om een ander te maken, en behouwden 't sware hout met bylen en beytels, tot dat het tot een bequaem wercktuygh van 't Schip wierd. Terwijl sy dit hout op hun schouders droeghen, sonder van de neêrlaegh van hun medeghenooten te weten, wierden sy van Arngrimus Sonen, noch van 't varsche bloedt der verslaghenen bemorscht, aenghetast; in voegen dat sy met hun beyde ghedwonghen waren met het stael teghen veel te strijden. d'Aenval was ongelijck, want twaelf stonden teghen twee schrap. Maer de verwinningh quam echter niet met het ghetal over een. Want al de twaelf, hier voor ghenoemt, wierden verslagen, na dat Hialmerus van hen ghedoodt was. Arvarodus kreegh d'overhandt, en wierd alleen uyt soo groot een ghetal van spitsbroeders door 't gheval bewaert, en sloegh met de stronck, die noch wanstaltigh tot een roer was, met een schrickelijcke arbeyt soo geweldighlijck tegen de lichamen sijner vyanden, dat hy met een eenige slagh hen alle twaelf verplette.

Cap. XV. Noch van de selve Arngrimus, en van de toovery der Finlanders.

DEse Sweedtsche Worstelaer Arngrimus streedt oock tegen maghtige Noordsche Koninghen van 't uytterste deel des werelts, Egbert, Koningh der Biarmers, en Tengildus, Koningh der Schrick-Finnen, (van de welcken in 't begin van 't vierde Boeck eenigh gewach gemaeckt is) in voeghen dat hy om de verwinningh, op hen verkreghen, voor

sijn verdiensten en zeghepralinghen, Osura, de dochter van Frotho, Koningh van Deenmarcken, tot sijn bedgenoot verkreegh, gelijck sedert d'uytgangh betoont heeft. Doch hy, ondertusschen tegen een boschvolck ten oorlogh trecken sullende, versterckte sich met een dapper heyr, en trock daer meê derwaerts. Hy bevondt in 't eerst, dat hy niet tegen wilde en woeste menschen, maer oock tegen de wreedtste hooftstoffen oorlogh aenvangen sou, ghelijck hier nae, in 't elfde Boeck van de Bosch-oorloghen, ghetoont sal worden. Dese lieden zijn seer ervaren in d'oeffeningh der schichten, en ghebruycken in de strijdt breede en groote pylen. Sy zijn niet min geleert om met besweeringen en tooveryen aen te tasten, en konnen met kromme houten op 't midden van 't sneeu weghvluchten, of aenvallen. Arngrimus, ghelijck Saxo verhaelt) dese lieden aentastende, om vermaertheydt voor sich te verkrijgen, verdelghde hen, die met ongeluckelijck te strijden in de vlucht gheslaghen, door drie steentjes, over de schouder gheworpen soo veel vyanden, ghelijck berghen, deden te voorschijn komen. Arngrimus dan, door doolingh verstrickt, en wanende vruchteloose arbeydt te doen, weêrriep het heyr van de vyandt te dooden, vermits hy meende dat hy door de hooghe rotzsen, tusschen beyde staende, belet wierd. Sy quamen in de volghende dagh weêr ten strijdt, en, verwonnen zijnde, wierpen sneeu op d'aerde, en maeckten dat dit een groote vloedt scheen. De Sweedtschen dan, door een groote doolingh van 't gesicht in een valsche waen der dinghen bedrogen, meenden dat sy een groote en bovengewoone water-sluys hoorden ruysschen. De Finnen gheraeckten dieshalven met de vlucht wegh, vermits de verwinner voor een ydele inbeeldingh van 't water verschrickte. Sy begonnen ten derde dagh van nieus de strijdt, en geraeckten weêr

in 't onderspit, sonder middel van t'ontvluchten. Want sy, siende dat hun flagh-ordeningen waggelden, begaven sich in de maght van de verwinner. Hy daeghde daer nae Egtherus, een Overste der Biarmers, in een lijfghevecht uyt, en verwon hem. Hy dan, dese roof en zegheteeckenen verkreghen hebbende, trouwde, door bemiddelingh des Koninghs van Sweden, Osura, de dochter des voornoemde Koninghs van Deenmarcken, aen de welcke hy (gelijck de selve Saxo getuyght) twaelf Sonen teelde, welckers namen hier ghenoemt zijn: Brander, Biarbi, Brodder, Hiarrandi, Tander, Tirvingar, twee Hadingen, twee Hiorthuars, Hiartuvar, Rani en Angantir, die alle, gelijck te voren gheseght is, sich met zee-rooven geneerden, en eyndelijck gedoodt wierden.

Cap. XVI. Van 't dooden van een Beer, en van het drincken van des selfs bloedt.

DAer was onder de Noordsche Worstelaers seker man, Biarchus ghenoemt, die altijdt een swaert van onghewoone lanckheydt gebruyckte, 't welck hy uyt vermaeck droegh, om dat, by uytdagingh van lijfgevecht, tegen alle baldadige Worstelaers uyt te trecken, op dat hy niet toelaten sou dat de ghenen, die sich tot de snoodtste zeden begheven hadden, de vermaertheydt van 't worstelampt door schandelijcke voorbeelden besmetten souden: in voegen dat hy by dese gheleghentheydt veel dwongh hun baldadigheydt gheheel te verwerpen, of hun leven in gevaer te stellen. Hy dan, op de verdienste van soodanige wercken verblijdt, behaelde nieuwe verwinninghen op het wilde vee, dat sich in de bosschen onthoudt. Want hy doodde

een Beer van uytsteeckende grootheydt, die hem in de haghen te ghemoet quam, en beval aen sijn medegesel, Hialthon genoemt, dat hy 't uytgestorte bloedt van dit wilde beest sou drincken, op dat hy te grooter krachten krijghen sou. Maer Biarchus, van seker Worstelaer, die in alle baldadigheydt uytspatte, en over maeltijdt met de geknaeude beenen naer d'aensitters wierp, een gheweldighe slagh op 't hooft ontfanghen hebbende, en wanende dat het onbetamelijck was dit ongelijck met het swaert te wreecken, wierp weêr een been teghen de Worstelaer uyt, en draeyde sijn hooft het voorste achter, in voeghen dat het aenghesicht naer de rugh bleef staen, en hy dus sijn straf kreegh, misschien om dat hy voor 't werpen der beenen vreesde. Voorts seker Regnerus van Noorwegen, 't wapen-ambacht leerende, sagh in de Burght sijner medeghesellen sekere dochter, die met groote kloeckmoedigheydt de vyanden over al dapperlijck te keer gingh. Hy, in liefde tot haer ontsteecken, kon sijn begheerte niet eer versaken, voor dat hy een wreede Beer, en een verschrickelijcke hondt, die de kamer van de Maeght bewaerden, gedoot had. Want hoe wel sy, door liefde eerst aenghesocht, de toegangh belooft had, soo stelde sy echter dese beesten met dese insicht, dat sy de verdelgher van de wreedtste beesten sou sien, om daer door haer Maeghdom, die sy soo langh bewaert had, aen hem over te gheven. De naem van dese dochter was Largertha, van welcks kloeckmoedigheyt wy een weynigh hier na, onder de strijdtbare Heldinnen, overvloedighlijck sullen spreken.

Cap. XVII. Van Reynier, Hayrbroeck genoemt.

DAer was in Sweden een Koningh, Herothus ghenoemt, die, in groote kommer, om 't bewaren van de kuysheydt van sijn schoone Dochter, angstelijck overwoogh of hy de bewarenis van haer aen de bystandt van een wildt beest (ghelijck toen de gewoonte van eenige Vorsten was) of aen de getrouwheydt der menschen bevelen sou. Maer hy, de beestelijcke wreetheydt boven 't vertrouwen op menschen stellende, verkoos terstont het gheen, dat schadelijckste in 't beschadighen was. Want hy, de bosschen met de jacht omringht hebbende, gaf de Slangen, die sijn medeghesellen ghevonden hadden, aen sijn Dochter, op dat sy die opvoeden sou. Sy, in der yl het bevel van haer Vader gehoorsamende, voedde dese Slanghen met haer maeghdelijcke handen op. En op dat de spijs, die tot hun versadingh dienstigh was, hen niet onttrocken sou worden, soo beval de nieuwsgierighe Vader dat men de romp van een geheele Os aenbrengen sou, sonder te dencken dat hy met sijn eyge en besonder voedtsel 't algemeen bederf bevorderde. Want dese Slanghen, groot gheworden, besmetten met hun verderffelijcke adem al 't gheen, dat daer omtrent was. De Koningh, berouw van sijn schadelijcke arbeyt hebbende, deê afkondigen dat de gheen, die de pest verdrijven kon, sijn Dochter tot ghemalin sou hebben. Reynier van Noorweghen, van Konincklijcke Stam ghesproten, en de voornaemste onder veel vryers van dese Maeght, dese afkondigingh verstaen hebbende, eyschte van sijn voedster een wolle boven-kleedt, met een hayre-broeck, om de beeten der Slanghen daer op af te keeren. Hy, te scheep in Sweden ghekomen, deê met voordacht

het kleedt met water overstorten, en wel hardt bevriesen, en, hier meê ghekleedt, gingh naer 't Konincklijck Hof, alleen, en niets anders dan een swaert en pijl by sich te hebben. De Slanghen, die van wonderlijcke grootheydt waren, de jonghelingh aenkomen siende, quamen hem te ghemoet, wonden sich rondom sijn lijf, en meenden door hun vergift hem te dooden. Maer Reynier, op de hardtheydt van sijn bevroose kleedt vertrouwende, en met sijn kleedt het vergif, en met sijn schilt het byten afweerende, weêrstondt en verwon met een groote dapperheydt dese schrickelijcke beesten. Voorts hy, sijn pijl in handen nemende, trof daer meê heel hardt de lichamen deser twee Slanghen. Hy trock daer nae sijn swaert, dat over beyde zyden sneedt, en, hen in de buyck en in 't ingewandt wondende, kreegh een gheluckighe uytgangh van dese vernuftighe en ghevarelijcke strijdt. De Koningh, uyt groote nieuwsgierigheyt sijn kleedt besien hebbende, dat gheheel hayrigh was, jae tot de rugh toe, en voornamelijck sijn broeck, gaf uyt boertery aen hem de naem van Lodbroch, dat is Hayrbroeck, en ontbood hem ter maeltijdt by sijn vrienden, op dat hy van sijn arbeydt rusten sou. Maer hy seyde dat hy eerst weêr by sijn mackers, die hy achter ghelaten had, gaen sou, die hy, na dat hy hem çierlijck ghekleedt had, meê voor des Koninghs tafel braght. Toen dit alles volbraght was, ontfingh hy de vergeldingh van sijn verwinningh, by de welcke hy veel vermaerde kinderen teelde, en die hy te meer beminde, om dat hy haer met grooter ghevaer en kommer verkregen had. Na dat dese edelste Vrou, sijn gemalin, Thora ghenoemt, van de doodt wegh-geruckt was, verviel hy in verscheyde onghelucken; in voeghen dat de gheen, die door sijn dapperheydt over de heele werelt vermaert was, van d'onghewapende

Finnen en Biarmers (ghelijck te voren geseght is) met sijn groote droefheydt verwonnen wierd, en, nae dat hy van Holla, Vorst der Yerlanders, den Slangen voorgeworpen was, elendighlijck storf.

Cap. XVIII. Van Alfo, beschermer van de Kuysheydt.

SIvardus, Koningh der Gotten, had twee sonen, Vemundus en Ostenus, en een dochter, Alvilda ghenoemt. Dese Dochter vertoonde, van haer kintsheydt af, soo groot een schaemte, dat sy ghedurighlijck haer aengesicht met een sluyer bedeckte, op dat sy door haer schoonheydt aen een ander niet tot een aenlocksel van onkuysheydt sou zijn. De Vader, haer in een enge bewaringh houdende, beval aen haer dat sy twee Slanghen opvoeden sou, om haer kuysheydt, door de bewarenis van dese kruypende beesten, als met een bolwerck te bewallen, op dat het sou schijnen dat hy alleenlijck aen sulcke mannen, die door kloeckmoedigheydt en dapperheydt vermaert waren, en sware ghevarelijckheden uytghestaen hadden, toegangh tot de Maeght gaf, met dese voorwaerde, dat de gheen, die dit vruchteloosselijck beproefde, terstont van sijn hooft berooft sou sijn, om op een pael gheset te worden; op dat niet yeder, door brootdronckenheydt aengheprickelt, soo groot een daedt teghen 't Konincklijck bloedt sou darren aenvanghen. Alfo, de soon van Sigarus, die Koningh van Deenemarcken was, dit verstaen hebbende, besloot, niet soo seer op sijn krachten, als op sijn vernuft vertrouwende, en achtende dat het ghevaer soo veel te heerlijcker sou sijn, als het grooter was, dese beesten, die beschermers van de maeghdelijckheydt van dese Dochter waren, onder de benamingh van

Vryer, te bestrijden, voornamelijck om dat, naer 't voorschrift van 't ghebodt, de gheen, die dese beesten verwon, de Maeght tot sijn deel hebben sou. Hy, om hun woede, teghen hem aenghehist, kloeckmoedighlijcker teghen te staen, bekleedde sijn lighaem met een ruw en bebloedt vel. Hy, hier meê omgordt, begaf sich in 't parck, en, een gloeyend yser met de tangh in sijn handt houdende, stack dat in de keel van d'een Slangh, die daer meê gedoodt wierd. Hy trof daer nae d'andere Slangh, die al krinckelende op hem aenquam, met een pijl in 't midden van de holligheydt des mondts; of, gelijck d'oude Historien der Gotten verhalen, met een gloeyende ysere speer, als met een scherp mes. Toen hy, naer d'inhout van 't ghebodt, de beloofde vergeldingh van de zeghe eyschte, kreegh hy van Koningh Sivardus tot antwoort, dat hy behagen in soodanigh een swagher hebben sou, die van sijn Dochter met volkome toestemmingh verkoosen wierd. De Moeder van de Dochter, alleen gheen behaghen in 't versoeck van dese Vryer hebbende, ondertastte door een gheheyme t'samenspraeck de sin van de Dochter, en, verstaende dat sy dese Vryer, om sijn dapperheydt, onvoorsichtighlijck prees, begon tegen haer met lasteringhen uyt te varen, om dat sy, haer maeghdelijcke reynigheyt verlatende, sich door d'aenlockselen van schoonheydt liet verleyden, en, d'achtingh van de deught verwareloosende, en haer oogen op een ydele aenvalligheydt vestende, sich tot ontucht en onghebondentheden genegen betoonde. De Dochter dieshalven, het gerechtigh gevoelen van haer Moeder heymelijck aennemende, bedacht een vondt, door de welcke sy niet alleenlijck (schoon de beesten, haer bewaerders, gedoot waren) haer kuysheyt ongeschonden houden, maer door eenighe treffelijcker proef van dapperheydt haer tot grooter vermaertheydt

en hoogher achtingh brenghen sou. Sy, sedert soo verre ghebraght, dat sy dese Deensche jonghelingh versmaedde, verwisselde haer vrouwelijck hart en kleedt in een mannelijcke moedt en kleedingh, en sy, die te vooren een kuysche Maeght was, begon 't ampt van een wreedt zee-roover te pleghen. Want sy stelde de dapperheydt soo verre boven de ledigheydt, dat sy, schoon sy de Konincklijcke wellusten ghenieten kon, sich, door een vrouwelijcke woede aengedreven, schichtighlijck in 't gevaer van d'oorlogh begaf, en alle mannen met soo hardtneckigh een voornemen van kuysheydt begon teghen te streven, dat sy vastelijck by sich selve besloot, sich nooyt met eenigh man te vervoeghen, maer voortaen in de zee-roovery de mannen in kloeckmoedigheydt t'overtreffen, of ghelijck te worden.

Cap. XIX. Van Fridlevus krijghslisten.

MEn vindt noch heerlijcke daden van seecker Fridlevus, die, behalven sijn sterckheydt, in 't ghemoedt ingheplant, oock groot vertrouwen op sijn harnas had, dat van geen yser beschadight kon worden. Hy, dit harnas in ghemeene en besondere strijden ghebruyckende, als een kleedt, daer in sijn behoudenis ghelegen was, verwon veel maghtighe vyanden, die hy in heftighe strijden afmatte, en onder anderen seker Gunholmus, die gewendt was het vyandelijcke stael door tooverdichten bot te maken, en echter van hem door veel slaghen met het hecht ghedoodt wierd. Want terwijl hy de handt t'onvoorsichtelijck aen 't swaert sloegh, quetste hy sich soodanigh in de zenuwen, dat hy sijn handt sedert altijdt krom droegh, en sijn vingheren in een

bandt moest bewinden. Hy, Dublin, een stadt in Yerlandt, beleghert hebbende, en siende dat sy, uyt oorsaeck van de vastigheydt der muren, niet t'overwinnen en te veroveren sou sijn, beval, de vondt van Hadingus naevolghende, dat men vuur, in Kampernoellien besloten, aen de vleughelen der Swaluwen sou binden, die, dus in hun eyge nesten gevlogen, terstont de daken van vlam deden flickeren. De stedelinghen, toeloopende om dese brandt te blusschen, betoonden grooter yver om 't vuur te dempen, dan om sich teghen de vyandt te versorghen: in voeghen dat Fridlevus door dese middel meester van Dublin wierd. Hy, sedert in Enghelandt sijn krijghsvolck in d'oorlogh verloren hebbende, en siende dat hy swarelijck weêr aen strandt sou konnen geraken, rechtte de lijcken der verslaghenen op, en stelde die soodanigh in slagh-ordeningh, dat hy de ghedaente van de voorgaende menighte vertoonde, en dat hy in soo groot een neêrlaegh niemandt van de sijnen scheen verloren te hebben. Hy benam hier door niet alleenlijck den vyandt het vertrouwen van de strijdt aen te vanghen, maer bewoogh hem oock tot de vlucht te kiesen.

Cap. XX. Van des selfs krijghslisten door vogelen.

WAt het vernuft en de vondt van Hadingus, hier voor by ghebraght, aengaet, dat is aldus te verstaen, dat Hadingus, Koningh van Deenmarcken, d'eerste jaren van sijn jonghelinghschap geluckighlijck deurgebraght, en de betrachtingh van de wellust ter zyden ghestelt hebbende, in een ghedurighe bedenckingh op de wapenen brandde, en, sijn sinnen op dapperheydt vestende,

overwoogh hoe hy de gheheele tijdt van sijn leven in heerlijcke krijghsdaden behoorde te verslijten. Dese besocht met oorlogh Handuanus, Koningh van Morea, by de stadt Duna, die met vaste en onverwinnelijcke muren omringht, en met nieuwe wallen versterckt was. Hy, siende dat dese vestingh, uyt oorsaeck van de hooghe vesten niet ghenadert kon worden, beval dat de genen, die in de Wichelary ervaren waren, verscheyde voghelen, die hun nesten in dese Stadt hadden, souden vangen, en onder hun wiecken Kampernoellien, die met vuur aengesteken waren, binden. Dese vogelen, dus naer hun eyge nesten vliegende, vervulden de Stadt met brandt; en de stedelinghen, toeloopende om dit vuur te blusschen, lieten de poorten onbeset van soodanigen, die de plaets beschermen souden. Hy tastte dieshalven Handuanus aen, en vingh hem oock, en gaf aen hem verlof om, tot sijn losgeldt, sijn lichaem met gout op te weghen. Hoe wel hy sijn vyandt van kant kon helpen, soo wilde hy echter hem liever met het leven beschencken; soo matighde hy de strengheyt met goedertierentheyt. Dieshalven, soo dickwijls als sedert eenighe plaets met belegh gedreyght wierd, soo deê men, door des Koninghs bevel, alle huysvogelen dooden.

Cap. XXI. Van de strijdt des Koninghs Haraldus tegen een tamme Draeck.

HAraldus, een deurluchtigh Koningh van Noorweghen, in sijn jonghelinghschap by de Koningh van Byzantium woonende, en als een moordenaer verwesen, wierd veroordeelt tot een tamme Draeck voorgheworpen, en daer af verscheurt te worden. Terwijl hy naer de ghevange-

nis gingh, boodt sich seker ghetrouw slaef van self aen, om een medeghesel van sijn straf te zijn. De geen, die Overste van de gevangenis was, hen beyde naeukeurighlijck besichtight hebbende, sond hen beyde deur de mondt van 't hol heen, sonder eenige wapenen en kleederen. De dienaer wierd gheheel naeckt gelaten, maer men gaf aen Haraldus, om sijn schaemte te decken, een linne-kleedt. De ghevangenis-bewaerder, van Haraldus met een arm-bandt beschoncken, bestrooyde de vloer met kleyne visschen, op dat de Draeck yets hebben sou, daer meê hy d'eerste woede van sijn hongher sou boeten, en op dat de verwesenen, in de duystere ghevanghenis niet sien konnende, een weynigh ghesicht door de glans van de schubben, souden verkrijghen. Haraldus, toen de beenen der lijcken vergaderende, bondt die in een hoop te samen, en maeckte daer af als een kolf. Toen de Draeck op hem aenquam, en als op een roof, daer hy vyerighlijck naer verlanghde, aenschoot, sprongh hy gheswindelijck op des selfs rugh, en stack een scheermes, dat hy by geval bedeckt men hem ghebraght had, in de navel, daer hy alleen gequetst kon worden: want dit ghedrocht, met harde schubben bekleedt, kon op geen andere plaetsen van sijn lichaem ghewondt worden. Daer by, Haraldus, dus hoogh en veylighlijck sittende, kon van de schrickelijcke mondt van dit ghedrocht niet ghegrepen, van de scherpte der tanden niet beschadight, of met de vinnen van de staert niet afgheworpen werden. Maer de dienaer, de samenghebonde hoop der beenen aenvattende, plette door 't ghestadigh slaen het hooft van dit beest, dat hem meende te treffen. De Koningh, dit verstaen hebbende, veranderde sijn wreecklust in ghedienstigheydt, en, hen om hun dapperheydt van de straf verschoonende, beschonck hen met een schip, en met geldt, en liet hen vertrecken.

Cap. XXII. Van de strijdt van Frotho en Fridlevus teghen een Slangh.

FRotho de Deen, Worstelaer en Koningh, naeuwelijcks twintigh jaren bereyckt hebbende, streedt alleen teghen een Slangh, die van wonderlijcke grootheydt, en seer wreedt was, want het scherpe stael had gheen vat op haer, uyt oorsaeck van de hardigheydt van haer huyt, en de pylen, die teghen haer gheworpen wierden, stuytten, sonder eenige indruck te maken, vruchteloosselijck weêrom, en doodde haer oock met het stael. Men moet oock de dapperheydt van Fridlevus niet minder achten, die, soo om sijn dapperheydt te betoonen, als uyt begeerte om de verborghe schat te verkrijghen, een Slangh aentastte, die door de kracht des lichaems, en door de vergiftighe beet der tanden seer verschrickelijck was. Hy wierp langh en vruchteloosselijck veel pylen teghen dese geschubde zyde van dit gedrocht: want de wreede hardigheydt des lichaems weêrstont al 't geweldt der pylen. Maer de Slangh, door de ghedurighe slaghen heftelijck aengeprickelt, boogh en keerde haer staert, en wierp al de boomen, die sy bereycken kon, om, en, sich dickwijls omwentelende, maeckte door haer ghewoel een kuyl in d'aerde, die sy aen weêrzyden als heuvelen opwierp: in voeghen dat men in sommige plaetsen heuvelen teghen malkander over siet, die door een dal in 't midden ghescheyden zijn. Fridlevus, siende dat dit ghedrocht van boven niet te verwinnen was, deê met sijn swaert een poogingh aen de buyck van dit ghedrocht, dat hy in 't weeck deurstack, en 't vuyle bloedt uyt deê komen, en in deser voeghen dese

Slangh doodde, en daer na de schat opdolf en meêdroegh. Hy verwon oock seker Reus, Hithis ghenoemt, die een ghedrochtelijcke kleedingh aengedaen had, toen hy de Soon van de Koningh van Tellemarchia, by de kinderen spelende, wegh-gevoert had, die hy voor een roeyer gebruyckte, en wel vast aen handen en voeten ghebonden had; en die, noch een jongelingh zijnde, van hem verlost wierd.

Cap. XXIII. Van de selve Fridlevus.

HY verdelghde oock twaelf Worstelaers uyt Noorweghen, die hy, hoe wel sy door hun Reuse-daden vermaert, door hun zeghepralinghen over de volcken bekent, en door hun rooveryen rijck geworden waren, vermits sy door ghestadige overvallingh hun gheburen plaeghden, versloegh, niet soo seer uyt gierigheydt, als wel door liefde tot de dapperheydt. Hy doodde oock seker Hiarnon, een mededinger naer 't Koninckrijck, om dat hy, onder schijn van groote ghemeensaemheydt en gedienstigheydt, een heftige belager van sijn leven was. Hy, hem in 't bad betrappende, doodde hem in een lijfgevecht met veel en sware wonden.

Cap. XXIV. Van de Zee-roovery der deurluchtige Maeghden.

ALvilda, een deurluchtighe Maeght, begon heftighe zee-roovery te pleghen, en, veel Maeghden tot een gelijck voornemen ghetrocken hebbende, quam by gheval ter plaets, daer veel zee-roovers de doodt van hun Overste, die sy in de strijdt verloren hadden, beklaeghden. Sy, om

haer schoone ghestalte, en om haer grootmoedigheydt, van hen tot hun Overste van de zee-roovery verkoosen, bedreef soo dappere daden, dat sy de vrouwelijcke natuur overtroffen. Alf, door ghedurighe reysen ghepooght hebbende haer t'achterhalen, viel by winter onder de vloot der Blackmannen: in welcke tijdt het water en de stroomen door de schrickelijcke koude soo dicht en belsoten worden, dat sy de riemen niet konnen reppen of voortkomen. Toen de langhdurigheydt van de koude een veyliger en sekerder ingangh beloofde, beval Alf aen de sijnen, dat sy, hun glibberighe schoenen uyt-treckende, met de bloote soolen van hun koussen de vlackte van 't ys souden betreden, en dus de vyanden, die met ghesmeerde schoenen naeuwelijcks een vaste treê konden setten, met een lichte aenval afmatten. Nae dat hy in deser voegen sijn vyanden verwonnen had, trock hy, toen het ys ghedooyt was, naer de Finnen, of Finlanders, ghelijck hy voorghenomen had. Hy, in d'enghe zeeboesem van Hangoo ghekomen, en bespieders uytghesonden hebbende, bevondt dat de haven van andere schepen ingenomen was. Want Alvida was te voren met een vloot in dese haven ghekomen, en sy, van verre d'onbekende schepen aenkomen siende, trock met geswindt roeyen hen te ghemoet, vermits sy oordeelde dat het beter was de vyandt aen te tasten, dan van hem overrompelt te worden. Dieshalven, toen sy de scheeps-strijdt begonnen, en van weêrzyden met groote insicht van roem en dapperheydt daer in volhardden, sprongh de jonghelingh, van krijghsvolck omringht, in 't voorschip van Alvida, en, de ghenen, die hem voorquamen, neêrghevelt hebbende, drongh deur tot in 't achterschip. Sijn macker Borcharus, Alvidaes helm afgheslaghen, en haer schoonheydt en bevallijckheydt aengheschouwt hebbende, bespeurde

dat men met gekus, en niet met de wapenen, moest strijden, en, het wreede geweer neêrleggende, sagh dat men de vyandt met aenghenamer diensten aenhalen moest. Alf dan, verblijdt van dat de gheene, die hy te landt en ter zee met onvermoeyde arbeyt, in soo veel voorkomende ghevarelijckheden ghesocht had, dus buyten sijn hoop voor hem verscheen, vatte haer met groote liefde aen, verçierde haer terstont met een çierlijck vrouwe kleedt, en, de loffelijcke wet der voor-ouders onderhoudende, nam haer tot sijn echte bedghenoot. Hy teelde sedert aen haer sijn dochter Cyritha, die, Haldanus tot haer gemael verkregen hebbende, Haraldus Hildetan baerde, die 't Koninckrijck van Deenmarcken, door inwendighe beroerten veelvoudighlijck verscheurt, in sijn voorighe glans herstelde, en vijftigh jaren langh in vrede hield, en twee strijdtbare maeghden Sticla en Rusila, tegen de Koningh der Tronders met een scheeps-vloot om de heerschappy van 't Koninckrijck strydende, met wonderlijcke listigheydt verwon en onderbraght. Maer sijn neef Odmundus, van Olo ghesproten, verkreegh gheen ghelijcke eer, toen hy een andere maeght, Rusia ghenoemt, teghen haer Broeder om het Koninckrijck van Noorweghen ter zee oorloghende, met maghtighe heyrkrachten aentastte. Want hy, van haer in de vlucht gheslagen, maeckte, door een verborghe opruydingh, dat sy, van haer volck gheplaeght, de vlucht moest nemen, en dat sy, die de broederlijcke vervolgingh vloodt, in haers Broeders handen viel, om van hem gedoodt te worden. Wy moeten oock niet verswijgen dat de maghtighste Vorst van Hallandia, Huyrvillus ghenoemt, Rusila, een maeght uyt Noorweghen, die de wapenen aengetast had, met groote dapperheyt verwon.

 

Eynde van 't vijfde Boeck.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen