Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 17

3516A. 1638 april 5. Aan Bernhard van Saksen-Weimar.¹

Hoochgeboren, doorluchtige furst,

Naedat wij gisteren geleden acht daegen in de kercke van Nostre-Dame hadden gesien de solenniteit van een seer groot getal van vaendelen ende cornetten bij uwe furstelijcke Genade in twee bataillen becomen ende aldaer met groote statie ingebracht,² soo hebben wij daernae eerst door het geruchte ende daernae door het schrijven van uwe furstelijcke Genade³ - waervan ick deselve seer dienstelijck bedancke - verstaen de seer verlangde ende hoochgewenschte tijdinge van het veroveren van Rijnfeld;⁴ waerover wij allegader Godt almachtigh ende nae deselve uwe furstelijcke Genades ijver ten beste van de gemeene saecke, courage ende wijs beleidt ten hoochste sijn geobligeert danck te seggen, wenschende vorder uwe furstelijcke Genade de continuatie van Godes segen tot herstelling van de saecken van Duitschlant.

't Geruchte van 't ontcomen van Savelli doet mij met alle dienstbaere genegentheit de

1 Hs. Gotha, Stadtarch., cod. A 392, f. 26, eigenh. oorspr.

2 Na een eerste onbesliste krachtmeting op 28 februari 1638 had Bernhard van Saksen-Weimar de keizerlijken op 3 maart in de nabijheid van Rheinfelden een nederlaag toegebracht. Op 28 maart aanschouwde Grotius in de Notre-Dame te Parijs de buitgemaakte vaandels: ‘Les drappeaux quoyque pris par des Luthériens pendent à Nostre Dame’ (no. 3507 (dl. IX); vgl. Gazette 1638, no. 41, dd. 3 april 1638).

3 Ontbreekt.

4 Rheinfelden was op 23 maart met een capitulatie akkoord gegaan (Bernard de Saxe-Weimar, p. 285-287).

[p. 466]

vrijheit nemen van uwe furstelijcke Genade te bidden dat op de bewaering van den generael Jan de Waert, als sijnde van sulcke importantie als uwe furstelijcke Genade best bekent is, met alle sorgvuldicheit mach werden gelet ende geen acces gegeven, waerdoor practijcquen tot sijne ontcoming souden connen werden aengelegt.⁵ Hier sijn quade geruchten van Gartz, doch mijne laetste advysen brengen mede dat des vijants aenslagh op deselve stadt was gefailleert.⁶

In Sweden sijn de stenden gescheiden met seer goede resolutie ende preparaten tot een vigoureux oorlogh, ende het tractaet met Vrancrijck sijnde volcomentlijck besloten,⁷ werdt nu gearbeit om Engelant mede sooveel doenlijck sal sijn vast te knoopen.⁸

Den churfurst Palsgraeff⁹ hoopt lichting te doen tot sesduisent man. Heeft daertoe gebruickt sijn eigen gelt ende van de coninginne van Behmen ende van eenige vrunden. 't Gelt uit Engelant belooft is noch niet gecomen, waernae Vrancrijck wacht om 't exempel te volgen.

Den prins van Orangië heeft alrede d'artillerie gesonden om iet groots, soo het schijnt, bij de hant te nemen, 'twelck dan oock vanwegen Vrancrijck door een leger onder den hertogh de La Force¹⁰ ende een ander onder den marescal de Chastillon¹¹ sal worden gesecondeert. Soo daerbij comen, gelijck men meent, eenige remuementen in Hongaren ende Sevenberge, ende van de Cosacken, die met den coninc van Polen in groote onlust sijn, soo sullen de successen dit jaer groot sijn aen onse zijde ende uwe furstelijcke Genade middel hebben om sijne victorie seer verre te brengen.

Desen brief sende ick door mijne oudste soon,¹² denwelcke een tijdt lang de studies hebbende gevolcht lust heeft gecregen tot de wapenen. Ende alsoo ick niet goed en heb gevonden dat hij deselve ergens anders soude oeffenen dan onder het commandement van uwe furstelijcke Genade als die de eere toecomt van sulcx beter te verstaen als eenige furst van onsen tijdt, soo heb ick hem gestelt onder het regiment van den overste Smidsbergen,¹³ gedestineert onder meer anderen tot het secours van uwe furstelijcke Genade.

Ick bidde‹n› Godt almachtigh, doorluchtige, hoochgeboren furst, dat het sijne geliefte sij uwe furstelijcke Genade lang te bewaeren ende voorspoet te geven tot uitvoering van sijne heroïsche desseings,

uwer furstelijcke Genade seer willige dienaer,
H. de Groot.

5 Federigo Savelli († 1649), hertog van Poggio Nativo, en Johan van Werth, waren op 3 maart door Bernhard van Saksen-Weimar krijgsgevangen gemaakt. Te Laufenburg in detentie gehouden, wist Savelli evenwel te ontvluchten.

6 Zie het postscriptum van deze brief.

7 Op 15 maart 1638 kwamen Zweden en Frankrijk te Hamburg ratificatie van een aangepaste versie van het verdrag van Wismar (30 maart 1636) overeen.

8 Zweden zou wellicht toetreden tot de Frans-Engelse alliantie die in de afgelopen zomer in Parijs tot stand was gebracht.

9 Karl Ludwig van de Palts, zoon van de ‘winterkoningin’ Elisabeth Stuart, bereidde een grote militaire actie in de Duitse landen voor (CSP Ven. 1636-1639, p. 393).

10 Maarschalk Jacques-Nompar de Caumont, hertog van La Force.

11 Gaspard III de Coligny, graaf van Châtillon, maréchal de France.

12 Cornelis de Groot.

13 Ludwig von Schmidberg, officier in Franse krijgsdienst; vgl. nos. 3516, 3530 en 3544 (dl. IX).

Tot Parijs, den 5 April nieuwes stijls 1638.

Naedat ick dit had geschreven, alsoo mijne soon door eenige verhindering wat langer als ick meende is opgehouden geweest, crijgen wij tijding van het verlies van Gartz¹⁴ ende dat aen den churfurst Palsgraeff noch geen gelt uit Engelant en was gecomen. Sijne churfurstelijcke Genade lichtinge werdt geseit te sullen sijn tot vierduisent te voet, tweeduisent te paerd.

14 Johan Gustavsson Banér zou Gartz (ten zuiden van Stettin) weldra weer terugwinnen (no. 3704 (dl. IX)).

[p. 467]

De coninginne van Sweden heeft d'heer Wolff¹⁵ gesonden aen mevrouw de landgravin om haer te courageren ende te raden het bestant nae den uitganck van April niet te prolongeren.

15 Dr. Hermann Wolff moest voorkomen dat Amalia Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin van Hessen-Kassel, de wapenstilstand met de keizerlijken zou verlengen. De landgravin zou op 22 augustus 1639 te Dorsten een verbond met Zweden en Frankrijk sluiten (Gazette 1638, no. 40, dd. 3 april 1638; K.E. Demandt, Geschichte des Landes Hessen, Kassel 1980, p. 257-258).

Adres: Hoochgeboren, doorluchtige furst Bernhard, hertogh van Saxen, Gulick, Cleef, Bergen, landgraeff van Thuringen, marcgraeff van Misne.