Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 17

3304A. 1637 oktober 19. Aan Bernhard van Saksen-Weimar.¹

Doorluchtige, hoochgeboren furst,

Ick heb gisteren wederom audiëntie gehadt bij den coninc² ende aen deselve nevens de overlevering van den brief van de coninginne van Swede van den 19 Augusti³ nieuwe instantie gedaen ten einde uwe furstelijcke Genade sonder eenigh uitstel middel mochte werden gegeven om iet treffelijck in Duitschlant te mogen uitrechten.

1 Hs. Gotha, Stadtarch., cod. A 392, f. 18-19, eigenh. oorspr.

2 Vgl. no. 3309 (dl. VIII), waar Grotius de audiëntie (te Saint-Germain-en-Laye) op 9/19 oktober 1637 dateert.

3 No. 3227 (dl.VIII), dd. 19/29 augustus 1637, door Grotius op 7 oktober 1637 ontvangen.

[p. 435]

D'heer Muller⁴ sal uwe furstelijcke Genade overgesonden hebben het antwoord, 'twelck op mijne remonstrantie voordese⁵ gedaen aen den coning, ende de sijne aen den cardinael, is gegeven.

Den coninck heeft nu geseit 'tselve in alles te willen naecomen ende daerom seer te verlangen nae het overgaen van Dampvillers, 'twelck niet lang en can vertrecken.⁶ Ick heb niet naegelaeten sijne Majesteit te verthoonen dat, soo men Duitschlant liet t'eenemael vallen onder de macht van den keiser, deselve keiser de hertoginne-weduwe van Savoie⁷ niet en sal laeten in de regiering, soowel door het aenhouden van den coninc van Spaignie, die niet en sal connen sien een princesse, Fransch van bloet ende affectie, in den inganck van Italië, soo nae bij Milaen, als door aenporringe van den cardinael de Savoye,⁸ die hemselve protecteur heeft gemaect van alle de saecken van het huis van Oostenrijck te Rome ende selff op de voochdie pretendeert. Ende alsoo den coning sijne lieve suster in eene gerechtige saecke niet en sal willen verlaeten, soo sal daerdoor, al waere‹n› daer schoon geen andere oorsaeck, noodsaeckelijck een lang oorlogh met den keiser volgen, welck oorlogh soo op Savoye als op Vrancrijck sal aencomen, soo sulcx door preventie in Duitschlant niet en werde belet.

Ick heb mede niet verswegen dat de doot van den heer landgrave⁹ alle de gemoederen in Duitschlant teneder sal slaen, soo niet haest iet groots soo bij Vrancrijck als bij Sweden in Duitschlant bij de handt werdt genomen. Dat de Sweden haer nae gelegentheit wel hadden gequeten, hebbende Galas¹⁰ afgeslagen van Anclam ende bij Stolpe¹¹ doen verliesen elfhondert man te voet, vierhondert te paerd, twaelff stucken geschuts, daernae hem afgenomen het fort bij Demmin, van Demmyn doen vertrecken, driehondert aldaer terneder gelegt, gevangen tweehondert, ende onder die don Felix de Çuniga,¹² ende haer nu gelogeert vonden soo bij Demmyn als bij Loits¹³ om te sien wat den vijant bij Malchyn sijnde voor soude nemen. Maer heb oock sijne Majesteit niet willen verbergen dat wij, gelijck omcingelt sijnde bij de vijanden, de plaetsen verre van ons gelegen de handt niet en hadden connen bieden, waerdoor Lunemburg was verloren, Hanou gebracht tot handeling, Wismar gedreicht met belegh; uit alle welcke redenen sijne Majesteit, wel connende begrijpen hoe noodigh was eenige diversie van dese zijde in Duitschlant te doen, verseeckerde mij daertoe alles wat mogelijck was te sullen bijbrengen ende sijne suster de hertoginne van Savoye, alsoock de vrouw-weduwe van mijnheer den landgraef¹⁴ te sullen stercken ende handhaven.

4 Georg Müller, Zweedse hofraad en secretaris van kanselier Axel Oxenstierna.

5 Grotius' voorgaande audiëntie (te Saint-Maur-des-Fossés) vond plaats op 23 of 24 september 1637.

6 ‘vertrecken’ in de betekenis van ‘op zich laten wachten’. Damvillers viel op 27 oktober 1637; vgl. nos. 3287 en 3300 (dl. VIII).

7 Christine de France (1606-1663), hertogin van Savoye, zuster van Lodewijk XIII (‘Madame’). Na het overlijden van haar echtgenoot Vittorio Amadeo I van Savoye, op 7 oktober 1637, was zij belast met de voogdij over haar kinderen, o.a. de toekomstige hertog Carlo Emanuele II (1634-1675).

8 Kardinaal Maurizio van Savoye (1593-1657); vgl. Pastor, Gesch. Päpste XIII 1, p. 523.

9 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel († 1 oktober 1637).

10 Matthias, graaf Gallas, bevelhebber in het keizerlijke leger. Waarschijnlijk putte Grotius zijn hierna volgende relaas over de gevechtshandelingen in Vorpommern uit een brief van J.A. Salvius, dd. 22 september 1637, ontvangen op 7 oktober 1637: no. 3265 (dl. VIII).

11 Stolpe aan de Peene, westelijk van Anklam.

12 Felix de Zuñiga, officier in keizerlijke dienst.

13 Loitz aan de Peene, ten noordoosten van Demmin. Het hierna genoemde Malchin ligt ten zuidwesten van Demmin.

14 Amalia Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin van Hessen-Kassel.

[p. 436]

Wij verblijden ons hier vanwegen het overgaen van Breda.¹⁵ Treffelijcke personen uit Duitschlant adviseren mij dat men gelooft dat den churfurst van Brandemburg¹⁶ papist is in sijn hart, hoewel noch geen professie doende; dat hetselve gevreest werdt van den churfurst van Saxen.¹⁷

Het tractaet tusschen Vrancrijck ende Engelant¹⁸ was noch in Sweden niet gesien, als laest vandaer aen mij wierd geschreven, ende oversulcx was oock daerop noch niet geresolveert, hoewel de heer Salvius last had alle openingen aen te hooren, oock de ratificatie van het Wismaersche tractaet¹⁹ over te leveren aen d'heer d'Avaux,²⁰ soo den coning in openbaer oorlogh wil comen met den keiser.²¹

Hiermede, doorluchtige, hoochgeboren furst, uwe furstelijcke Genade ende alle sijn heroïsch voornemen in Godes schut bevelende, sal ick blijven,

uwer furstelijcke Genade dienaer van gantscher harte,
H. de Groot.

15 Het Bredase garnizoen had zich op 7 oktober 1637 overgegeven en was op 10 oktober uit de stad getrokken.

16 Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

17 Johann Georg, keurvorst van Saksen.

18 Druk diplomatiek overleg in Parijs had geleid tot een tweetal verdragen die een nauwe militaire samenwerking tussen Engeland en Frankrijk beoogden. Er werden nu pogingen gedaan ook Zweden in deze alliantie te betrekken. Vgl. no. 3265 (dl. VIII).

19 Op 5/15 maart 1638 kwamen Zweden en Frankrijk te Hamburg ratificatie van het subsidietraktaat van Wismar (30 maart 1636) overeen.

20 Claude de Mesmes, graaf van Avaux.

21 Het traktaat van Wismar verplichtte de Franse koning de keizer de oorlog te verklaren (nos. 3288 en 3304 (dl.VIII)).

Tot Parijs, 9/19 October 1637.

Adres: Hoochgeboren, doorluchtige furst Bernhard, hertogh van Saxen, Gulick, etc.