Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 17

[p. 432]

3276A. 1637 september 29. Aan Bernhard van Saksen-Weimar.¹

Doorluchtige, hoochgeboren furst,

Ick heb Woonsdagh laestleden door naerdere last van de coninginne audiëntie gehadt bij den coninc,² denselve een brief overgelevert van haere Majesteit,³ daerbenevens gerepresenteert de groote macht van de vijanden, dewelcken nergens sijnde gediverteert het leger van den mareschalck Bannier hebben terugge doen wijcken ende nu 'tselve leger, alsoock het leger van den mareschalck Wrangel soecken over zee te jaegen ofte te besluiten, soodat gheen apparentie en is iet te doen in Duitschlant, tensij een deel des vijantlijcke machts van ons werde afgetrocken, waertoe uwer furstelijcke Genade passagie ende retrenchement over den Rijn seer goede occasie geven.⁴ Ende alsoo sijne Majesteit seide alrede eenige ordre tot versterckinge van uwe furstelijcke Genade volgens mijn voorgaende vertooning⁵ gegeven te hebben, heb ick daerop naerder aengewesen dat niet genoech soude sijn uwe furstelijcke Genade middel te geven om te subsisteren in sijne retrenchementen, maer dat deselve macht moste becomen om 't oorlogh van die zijde te brengen in Duitschlant, waertoe veel volcx soude van noode sijn, alsoo Isolain alrede Jan de Waert met veele Croaten te hulp was gecomen⁶ ende Götz⁷ met grooter macht verwacht wierd, daerenboven in Beyeren ende de bisdommen van Wurtzburg ende Saltzburg groote vergaderingen van volck geschieden. Soo sijne Majesteit genoechsaeme macht wilde geven tot een intocht in Duitschlant, dat buiten twijffel veele verdructe heeren ende steden het hooft souden weder oprechten ende de Swedischen occasie soude werden gegeven om oock van haere zijde in te breecken, off in Duitschlant, off in de eigene landen van het huis van Oostenrijck, met veel meer andere redenen ende persuasiven ten selven einde dienende.

Sijne Majesteit alle deselve redenen approberende seide in conformiteit van ons versoeck ordre te willen stellen ten einde uwe furstelijcke Genade in Duitschlant mochte intrecken, ende dat den mareschal de Chastillon met het volck dat hij bij hem heeft, uwe furstelijcke Genade te hulpe soude sijn getrocken, tenwaer hij geëngageert waere in het belegh van Dampvilliers.⁸

De naerder particulariteiten van de belofte van meerder volck ende gelt sal monsieur Betz⁹ uwe furstelijcke Genade relateren, waer ick bijvougen sal dat de brieven uit het leger voor Dampvilliers ons doen hoopen dat deselve stadt in handen van den coning sal sijn voor den achsten Octobris toecomende nieuwes stijls; 'twelck gebeurende willen wij verhoopen het effect van des conincx toeseggen ende daertoe ende wat meer tot bevordering van uwer furstelijcke Genade hoochroemelijck voornemen can dienen helpen bevorderen sooveel mogelijck sal sijn, God biddende hetselve voornemen van uwe furstelijcke Genade met sijn segen te willen vergeselschappen.

1 Hs. Gotha, Stadtarch., cod. A 392, f. 16, eigenh. oorspr.

2 Zie no. 3270 (dl. VIII, aan Christina van Zweden, 26 september 1637) voor een verslag van deze audiëntie, die plaatsvond op woensdag 23 of donderdag 24 september 1637.

3 Deze brief, dd. 10 juli 1637, bereikte Grotius samen met no. 3154 (dl.VIII); hij is als bijlage in dit supplementdeel uitgegeven.

4 De Zweedse legers onder leiding van Johan Gustavsson Banér en Herman Wrangel rekenden op een met Franse steun ondernomen diversie door Bernhard van Saksen-Weimar.

5 De audiëntie te Chantilly op 25 augustus 1637 (no. 3264A).

6 De keizerlijke troepen stonden onder leiding van de Beierse generaal Johan van Werth; Ettore Giovanni Ludovico Isolani was generaal der Kroatische ruiterij in dienst van Ferdinand III.

7 Johann, graaf van Götz (Götzen), generaal-majoor in dienst van de keizer.

8 Het door Gaspard III de Coligny, graaf van Châtillon, belegerde Damvillers (ten noorden van Verdun) viel op 27 oktober 1637 (nos. 3319 en 3323 (dl. VIII)).

9 Friedrich Betz, officier en gezant, zaakgelastigde van Bernhard van Saksen-Weimar.

[p. 433]

Van 't innemen van Aimery ende Barlaimont¹⁰ bij den vijant, van de schade, die denselve vijant geleden heeft in het attaqueren van het leger bij Maubeuge, van de stadt Loucate¹¹ in Languedoc bij den vijant beschoten sal ick het rapport laeten aen monsieur Betz.

D'heer Bielke schrijft mij den tienden Augusti oldes stijls uit Stetyn,¹² hoe dat d'heer Banier, Gartz ende Griffenhage¹³ ende eenige naegelegen plaetsen wel bezet hebbende, daernae hem gelegert had bij ende ontrent Stetyn ende langs de Oder, d'heer Wrangel met sijn leger hem houdende bij Anclam, bedeckt door de riviere de Pene, ende dat desselffdes heer Wrangels soon Carel¹⁴ achthondert der vijanden bij Nieuw Brandenburg had ten deele terneder gemaect, ten deele gevangen. Dat den vijant sijne Croaten gesonden had nae Hessen, Schwet, bij den onsen om reden verlaten sijnde, hadde gesterckt, een brugge van schepen over de Oder hadde geworpen bij Oderberg¹⁵ sonder dat d'heer Tortensoon¹⁶ sulcx hadde connen beletten. Dat de Sweden, die tegen Swets wacht hielden, te Griffenhage sich niet wel vertrouwende, de retraitte nae Dam¹⁷ hadden genomen, alwaer oock d'heer Banier een getal van compagniën te paerd ende te voet hadde gesonden. Dat de onsen alsnoch het genut behiel(den) van heel Pomeren. Dat den vijant Lockenitz,¹⁸ een clein casteel, begonnen hebbende te bloqueren, daernae daeraf was geweecken; dat van de sijnen eenige honderden stierven van honger, veele de cost overal soeckende wierden gevangen. Dat Ratinaw¹⁹ aen den Havel was in handen gecomen van de Saxensche, sijnde het garnisoen niet grooter geweest dan van sestigh personen. Dat, soo eenige goede diversie van de zijde van Vrancrijck geschiede, d'heeren Bannier ende Wrangel tot een offensyf oorlogh haest souden comen. Soo oock geene diversie en (ge)schiede, dat de ongelucken die daeruit souden mogen ontstaen, niet de onsen maer den gebreeckigen soude staen te imputeren.

Den marcgraef Sigismond,²⁰ nae eenige schriftlijcke conferentie met d'heer Bielke nopende de preparatoria om te comen tot een handeling van vrede, was gegaen op de Poolsche bruiloft, hebbende tot de handeling gesubstitueert den cantzler Born ende doctor Fritze.²¹

D'heer Muller heeft gesproocken met pater Joseph;²² sal vandage de reverentie doen aen mijnheer den cardinael ende soo haest hij can sich nae uwe furstelijcke Genade begeven om deselve alles naerder te rapporteren.

Ick bidde alsnoch Godt almachtigh, doorluchtige, hoochgeboren furst, dat het sijne geliefte sij uwe furstelijcke Genade te segenen,

uwer furstelijcke Genade dienaer,
H. de Groot.

10 Aymeries (Aulnoye-Aymeries) en Berlaimont, tussen Maubeuge en Landrecies gelegen.

11 Lees: ‘Leucate’.

12 Grotius ontving deze lange brief van Sten Bielke (no. 3213 (dl. VIII)) op 23 september 1637.

13 Gartz aan de Oder en Greifenhagen (Gryfino).

14 Karl Gustav Wrangel.

15 Oderberg, ten zuiden van Angermünde.

16 Lennart Torstensson (1603-1651), Zweeds generaal van de artillerie.

17 Damme in Neubrandenburg, ten zuiden van Pasewalk.

18 Löcknitz, ten westen van Stettin.

19 Rathenow aan de Havel, ten westen van Berlijn.

20 Markgraaf Sigismund van Brandenburg was naar Warschau gereisd voor de bruiloft van Wladislas IV, koning van Polen, en Cecilia Renata, zuster van keizer Ferdinand III (A.S. Radziwill, Memoriale II, p. 234 en 238). Dit bericht over Sigismund had Grotius op 23 september 1637 ontvangen van Balthasar Schörling: no. 3235 (dl. VIII).

21 Hans Georg von Borne en de Brandenburgse rechtsgeleerde en diplomaat Dr. Petrus Fritze (1584-1648).

22 Georg Müller, Zweedse hofraad en secretaris van kanselier Axel Oxenstierna, had een ontmoeting met François Leclerc du Tremblay, ‘Père Joseph’, vertrouweling van Richelieu.

Parijs, den 19/29 September 1637.

Adres: Hoochgeboren, doorluchtige furst Bernhard, hertzogh van Saxen, etc.