Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 17

1915. 1634 februari 19. Aan J.F. Gronovius.¹

Video, doctissime Grenovi, quam bene collocatum sit futurum apud te beneficium, si quod a me proficisci posset, qui exigua animi tantum bene tibi volentis indicia tam grate metiris. Utinam vero vel consilio felicissima tua studia adiuvare possem. Experireris me

1 Hs. München, UB, 2^o Codex, ms. 614, f. 214, eigenh. oorspr. Gedeeltelijk gedrukt in no. 1915 (dl.V), op grond van een copie in Parijs, Bibliothèque Nationale, coll. Dupuy 675, f. 9. Zie Inv. Gron., p. 10 en 11. Antw. op no. 1911 (dl.V). De filoloog Johannes Fredericus Gronovius (1611-1671), afkomstig uit Hamburg, verbleef in deze periode te Lübeck. Na een langdurige ‘peregrinatio’ zou hij zich in 1642 voorgoed in de Republiek vestigen. Van 1642 tot 1658 doceerde hij aan de Illustere School te Deventer, daarna was hij hoogleraar te Leiden (NDB VII, kol. 127-128).

[p. 351]

earum laudum, quas nunc immerito tribuis, satis esse avidum. Nunc quoque, quanquam sentio nihil esse quod possum, tamen illud ipsum desiderare te non patiar.

De satura, scripto miscellaneo sic dicto ad exemplum lancis saturae, unde et legi saturae sua appellatio,² gaudeo veriorem tibi sententiam probari, nec dubito quin ita inscripserint suos libros Petronius et Marcianus,³ quanquam grammatici seriores id mutarunt. Certe Martianus librum suum Saturam non semel vocat.⁴ Satyrica autem levitas, procacitas, vernilitas recte dicuntur, non a Latina satura, sed ab eo poemate quod Graeci satyros vocant, cuius in Arte Horatius meminit.⁵ Qualis est Cyclops Euripidis⁶ et alia veterum multa quam et σατυροτραγῳδιάν aut τραγῳδίαν σατυρικὴν vocant. De quo scripto illud est Ovidii:⁷

Est et in obscaenos detorta tragoedia mores

verbaque praeteriti multa pudoris habet.

Qualia inverecunda verba multa sunt in Cyclope. Satura autem potest esse sine ullis ridiculis vocibus gravis, seria, qualis Ennii⁸ olim, qualis illa Martiani. Lucillius⁹ ei primus ius dedit carpendi vitia, quod apud Graecos Eupolidis, Cratini, Aristophanis aetate comoedia usurpaverat.¹⁰

Ad iuris studium nunc quoque te adhortor, in quo si id tantum agis, ut rem facias, paucis delibatis compendiis statim ad forenses scriptores tibi convolandum erit. Sin hic quoque percoctam sapientiam et nomen eximium optas, non aliunde cognitionem iuris Quiritium spera quam ex Cuiacio,¹¹ qui et solus πέπνυται - οἱ δὲ σκιαὶ ἀΐσσουσι¹² - et prope solus sufficit. Adeo ille omnia istius studii arcana pervidit et quibus e fontibus cuncta fluerent. Vigelium¹³ non ut ediscas aut saepe lectites suadeo, sed ut habeas, sicut indices habemus ad quos recurrere interdum solet haesitans memoria. Scholasticae istae disputationes parum ad sapientiam prosunt, ad parandum foro et subitaneo certamini ingenium nonnihil, quasi militiae togatae prolusiones. Has quoque, ut duplex sit utilitas, occupari velim in iis iuris Romani partibus quas usus nostri saeculi comprobavit, qualis

2 Vgl. Sextus Pompeius Festus, De verborum significatu 314 M. (ed. W.M. Lindsay (Teubner), Leipzig 1913, p. 416): ‘Satura, et cibi genus ex variis rebus conditum est, et lex multis alis legibus conferta.’

3 Gaius Petronius Arbiter (1^e eeuw na Chr.), auteur van de Satirae (Satiricon), en Martianus Capella (4^e eeuw na Chr.). Grotius gaf de laatstgenoemde auteur in 1599 uit: Satyricon, in quo De nuptiis Philologiae et Mercurii libri duo, et De septem artibus liberalibus libri singulares (BG no. 411).

4 In werkelijkheid beweerde Martianus Capella bij herhaling dat een Satura hem zijn verhaal had ingegeven. Zie bijvoorbeeld De nuptiis Philologiae et Mercurii I, 2; VI, 576 en IX, 997. Grotius' annotatie bij de laatste plaats luidt: ‘Hanc [Satyram] Martianus κατὰ προσωποποιΐαν loquentem induxit: ipse enim liber Satyra est.’ (Februa in Satyricon Martiani Capellae, annotatie bij p. 336).

5 Horatius, Ars poetica 235.

6 De Cyclops van Euripides (5^e eeuw v. Chr.), het enig overgeleverde satyrspel uit de Oudheid.

7 Ovidius, Tristia 2, 409-410.

8 Quintus Ennius (239-169 v. Chr.), een van de belangrijkste vroege Romeinse dichters, auteur van de Annales.

9 Gaius Lucilius († 102 v. Chr.). Van zijn in 30 boeken samengebrachte Satirae zijn slechts fragmenten overgeleverd.

10 Met Aristophanes (ca. 445 - ca. 386 v. Chr.) waren Eupolis (446-410 v. Chr.) en Kratinos (5^e eeuw v. Chr.) de belangrijkste dichters van de oude Attische komedie.

11 De Franse rechtsgeleerde Jacques Cujas (Cujacius)(1522-1590), hoogleraar, onder meer in Bourges (DBF IX, kol. 1362-1364).

12 Homerus, Odyssee 10, 495.

13 Nicolaus Vigelius (1529-1600), rechtsgeleerde, hoogleraar te Marburg. Hij publiceerde als hoofdwerken Methodus universi iuris civilis, Bazel 1561, en Digestorum iuris civilis libri quinquaginta, Bazel 1568-1571 (ADB XXXlX, p. 693-695).

[p. 352]

praecipue est illa de contractibus. Ante omnia Institutionibus Latinis optimum Graecum interpretem coniunge Theophilum,¹⁴ deinde ad lectionem Pandectae¹⁵ et Codicis et postremarum constitutionum¹⁶ progredere. Quo magis ea leges, quo maior tibi lux affulgebit, interposita ut dixi Cuiacianorum operum¹⁷ lectione, ad quae etiam confugias suadeo quoties in alicuius loci intellectu haesitas, digitum tibi intendente ad hoc Godofredo in margine editi a se legum corporis.¹⁸ Constitutiones illas postremas, quas vulgus Novellas vocat, Graece scriptas Graece lege, addita Latina interpretatione vetere non spernenda. Haec nunc in mentem veniebant, quibus si quid addendum succurrat id aut scriptioni alteri, aut si ita res ferat, colloquio servabo.

Vale, mi Grenovi, et me filiumque meum¹⁹ amare perge,

tuus toto animo,
H. Grotius.

14 De Griekse rechtsgeleerde Theophilus († ca. 536) was onder keizer Justinianus (527-565) betrokken bij de redactie van de Justiniaanse codificatie. Hij schreef een parafrase in het Grieks van een onderdeel daarvan, de Institutiones, die onder meer in 1587 met een Latijnse vertaling door Denys Godefroy te Genève werd uitgegeven: Institutiones Theophilo Antecessore Graeco interprete.

15 Lees ‘Pandectarum’. In de hierna volgende passage ‘et Codicis et postremarum constitutionum’ staat eerst ‘postremam’ met daarboven de latere verbetering ‘(postrema)rum’.

16 De Justiniaanse codificatie bevat naast de Codex Iustinianus, de Digesta of Pandectae en de Institutiones ook de ‘postremae constitutiones’ of Novellae leges (Novellen), die door Justinianus na de voltooiing van zijn Codex werden uitgevaardigd.

17 De Opera van Jacques Cujas, met onder meer de Observationes et Emendationes en de Paratitla, verschenen in Parijs 1577, Lyon 1606, Genève 1609 en Parijs 1617.

18 Denys Godefroy (1549-1622) (DBF XVI, kol. 437-438) verzorgde een editie van het - door hem voor het eerst zo genoemde - Corpus iuris civilis (Genève en Lyon 1583). In hetzelfde jaar gaf Godefroy ook zijn aantekeningen bij het Corpus uit (H.E. Troje, Graeca leguntur, p. 90 e.v., en R. Feenstra, ‘Romeins recht en Europese rechtswetenschap’, in J.E. Spruit, Coniectanea Neerlandica iuris Romani. Inleidende opstellen over Romeins recht, Zwolle 1974, p. 101-137, hier p. 132-134).

19 Cornelis de Groot, die bij zijn ouders te Hamburg verbleef (nos. 1916 en 1917 (dl.V)).

IX Februarii ex vetere Calendario anno 1634.

Adres: Viro eruditissimo Johanni Friderico Grenovio, Lubecam.

In dorso staat in een onbekende hand: P[rae]senta[tae] Lubec, die 14 Februar.