Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 17

1356. 1629 januari 7. Van Th. Lansius.¹

Excellentissime virorum, s[alutem] p[lurimam dico].

Virtutum tuarum amplitudo, magne Groti, iam pridem mihi innotuit, cum ante hos XXIII annos communi Germanorum sive errore sive more in exteras regiones excurrerem. Etenim inter itineris maxime secunda et prospera quorumque recordatio etiamnum mihi iucundissima est, primo loco colloco illud: quod, dum et Belgium inspiciebam, Lugduni Batavorum Josephum Scaligerum,² aevi nostri Varronem,³ convenire contigerit, qui familiari sermone ad illustria eruditi orbis lumina flexo narrabat tunc mihi Grotium et Heinsium⁴ veluti novos soles exoriri, qui non Belgio tantum, sed quaqua patet bonae mentis et literarum pomoerium, sint incomparabilis ingenii et consummatae doctrinae radios cum immortali nominis gloria sparsuri.

Fidem tanti herois iudicio fecerunt tot pulcherrima et nobilissima scripta, quae incumbenti passim barbariei postea obiecta legimus et admirati sumus. Et tu, mi Groti, adversantis fortunae intemperiem solita animi magnitudine exhauriens luculentum admodum virtutis documentum dedisti insigni Apologetico tuo;⁵ quem tanto avidius geminata lectione percurri quanto ab omni praeiudicii sinisteritate semper abfui longius et de tua integritate iustaque patriae libertatis cura dubitavi minus. Nihil iam dicam de divino isto tuo opere quod iuri belli ac pacis consecrasti,⁶ quo omnes alios in eo argumento versatos scriptores, imo et te ipsum quoque superasse videris.

1 Hs. Leiden, UB, BPL 1886, eigenh. oorspr. Zie no. 1356 (dl. III), zonder brieftekst, met vermelding van de auctie H.W. Tydeman (1864-1865), no. 927. Thomas Lansius (1577-1657), hoogleraar in de rechten te Tübingen, had zich in februari 1628 op voorspraak van Philipp Ernst van Hohenlohe en diens geheime raad Johannes Christophorus Assumius bij Grotius aangediend (ADB XVII, p. 700-701, en nos. 1222, 1224, 1225 en 1293 (dl. III)).

2 Volgens deze brief zou Lansius Josephus Justus Scaliger in 1605 of 1606 in Leiden ontmoet hebben. J.F. Jugler, Beyträge zur juristischen Biographie III (Leipzig 1777), p. 72-82, verwijst naar een reis van Lansius door Frankrijk, de Duitse landen, de Nederlanden, Engeland en Italië, ‘da er denn, außer vielen Merkwürdigkeiten der Höfe, eine beträchtliche Menge vortrefflicher Leute, und über dreysig Universitäten, genauer kennen lernte, besonders die Parisische, ... er blieb hier [in Paris] ungefähr ein Jahr. Aus Italien gieng er zum zweytenmale, nur auf anderen Wegen, nach Frankreich, Engelland, und den damaligen Spanischen Niederlanden, endlich aber nach Tübingen zurück (p. 73)’.

3 Marcus Terentius Varro (116-27 v. Chr.) geldt als de grootste Romeinse geleerde.

4 Hugo Grotius en Daniel Heinsius waren beiden bij Scaliger in de leer geweest.

5 Lansius had zich ingespannen voor een herdruk van Grotius' Apologeticus eorum qui Hollandiae Westfrisiaeque et vicinis quibusdam nationibus ex legibus praefuerunt, Parijs 1622 (BG no. 880). In Tübingen aarzelde de universiteitsdrukker Philibert Brunn (Brunius) vanwege de oorlogssituatie het boek uit te geven. Uiteindelijk verscheen de Apologeticus in Heidelberg (‘prostant in Officina Bryana’) 1629 (BG no. 881). Vgl. no. 1293 (dl. III), van Th. Lansius, 1 augustus 1628, en A. Reifferscheid, Quellen, p. 761.

6 De iure belli ac pacis, Parijs 1625. Van dit werk was in 1626 te Frankfort aan de Main een herdruk verschenen (BG no. 566).

[p. 315]

Atenim quanti te faciam norunt ii qui me norunt familiarius. Et eius rei testimonium dare posset tibi nobilissimus Joannes von Teylingen, toparcha de Grisort,⁷ qui nuper Viennam Austriae iter habens hic in transitu me salutabat amicissime; et posset, si modo superesset adhuc, amicorum primus, virorum eximius Janus Gruterus, quem ante paucos annos Palatinatus Rheni turbas fugientem hospitio excepi.⁸ Quod propterea ad te perscribo, ut benevolentiae tuae vadum tentem simulque testificer tibi non casu et temerario quodam impetu me amorem tui cepisse, sed iam diu quaesivisse occasionem qua studia mea approbare et coniunctior tibi esse possem.

Qui hasce reddet meus est adgnatus,⁹ quem si admissionis tuae gratia dignari ac saluberrimis monitis consiliisque subinde instruere volueris, facies mihi rem gratissimam, vicissim ultro seduloque facturus ego quae tu a me fieri volueris et quae ab homine tui observantissimo amantissimoque proficisci possunt.

Vale, ingens Belgarum decus, a nominis tui studiosissimo,

Thoma Lansio.

7 Johan van Teylingen (Teilingen), in de jaren 1617-1628 ambachtsheer (‘toparcha’) van Grijsoord (‘Grisort’), een heerlijkheid in het zuidoosten van het eiland Goeree-Overflakkee met de plaatsen Oude-Tonge en Nieuwe-Tonge (Rijksarchief in Zuid-Holland, Inventaris van de archieven van de ambachtsheerlijkheid Grijsoord, 1410-1984 ..., ed. G.M. van Aalst en M.M. Warning (Inventarisreeks nr. 5), 's-Gravenhage 1994, p. XXVII). Vóór Johan van Teylingen diende Katherina van der Wiele, echtgenote van Job van Teylingen, als ambachtsvrouwe. Naar alle waarschijnlijkheid was deze Job de vader van de Johan van Teylingen, die door Thomas Lansius in zijn brief aan Grotius wordt genoemd. Vgl. R. Kaptein, ‘Het geslacht Van Teijlingen te Alkmaar, Amsterdam en Haarlem’, in: Ned. Leeuw 60 (1942), kol. 229-230.

8 Janus Gruterus (1560-1627), Neolatijns dichter, polyhistor en hoogleraar in de geschiedenis te Wittenberg en Heidelberg. In 1622 week hij vanwege de oorlog uit naar Tübingen, waar hij bij Lansius onderdak vond (NDB VII, p. 238-240).

9 Deze ‘adgnatus’ is mogelijkerwijze dezelfde als de ‘adgnatus Stephanus’, die Lansius op 1 augustus 1628 aanbeval (no. 1293 (dl. III)).

(Scri)b[o] Tubingae, raptim, 28 Decembris anno Christi 1628.

Adres: Nobilissimo et amplissimo viro, domino Hugoni Grotio, iurisconsulto, christianissimi regis Galliarum consiliario,¹⁰ etc., Lutetiam Parisiorum.

10 Deze waardigheid wordt Grotius hier ten onrechte toegekend.