Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 17

[p. 289]

1016. 1625 oktober 5. Van N. van Reigersberch.¹

Mon frere,

'k Heb desen naermiddach in Den Haech, vanwaer ick eerst mergenvro[uc]h vertrecke, Mr. Meerman² gesproocken, die mij sijn ongeluckyge reyse en mijn neffens anderens verlies heeft vertelt. Hij is t'alle geluck met een ander schip te lande geraeckt, dertych passagiers sijn met sijn koffer gebleven. Ick beclaech mijn boucken, maer noch meer de brieven ende memoriën die hij hadde om mij te communiceren. 't Verlies meen ick alleen niet te dragen, maer maeck mijn reeckenynge een ander exemplair de Iure belli van uE. te crijgen.³ De ander boucken moeten t'mijnen koste andermael gekocht ende gesonden werden. D'Ossat wilde ick wel van de beste letter hebben.⁴ Soo in de brieven yet is dat ick diene te weten, uE. sal gelieven sijn memorie te recolleren ende hetselffde andermael te schrijven.

Van het gemeen ende uE. particulier kan ick niet naders adviseren als dat ick nu verscheyde mael hebbe geschreven, te weten dat ick niet dan met redenen alles goets hoope. Maer ick bevinde dat uE. beste vrienden selffs oordeelen de saecke noch niet rijp te sijn. Met Cand[enus]⁵ gaen ick seer confident, gelijck hij oock met mij doet; hij is van uitermaten goede wille, sal oock niet vertragen, maer seyt dat Pietatis⁶ naturel is niet te verhaesten. Mijns oordeels moet men nu den tijt met patiëntie affwachten, hoelange kan ick niet seggen; vertrout mij dat ick alles sal doen dat uE. selffs soude connen doen. Desen dach hebbe ick noch een van de outste ende een van de rijckste stadt,⁷ die beyde ter Vergaderynge sijn, gesproocken, die mij elck in 't bijsonder hebben geseyt te hoopen uE. hier met luister te sien, dat de saecken haer daertoe disponeren, maer dat uE. sonder digniteyt niet moet commen; doch den tijt, seggen sij, is noch niet gebooren. Sulcke propoosten houden andere meer; ick weet oock d'intentie van onse man soodanyge mede te sijn. 'k En segge het niet om uE. te enc(ou)rageren, maer verclare de naeckte waerheyt, sulckx ick inderdaet alles bevinde. Soo uE. dat te lanck schijnt om aff te wachten, segt wat uE. in 't particulier begeert gedaen, misschien sal daer eenyge middel toe te vinden sijn; dan off het met reputatie kan wesen twijfele ick seer. Artax[erxes]⁸ heeft mij noch gisteren geseyt wel gerust te sijn dat alles wel sal vallen, maer seyt de saecke niet rijp is; uE. weet nochtans hoeseer hij plach te spoeden. Men meent de naeste Vergaderynge den adel sal werden versterckt, dat waer vooreerst veel. In Zeelant meene ick niet lange te blijven, sal uE. vandaer nader adviseren.

De wedercomste van de ambassadeurs wt Engelant sal uE. hebben verstaen;⁹ sij brengen veel goets. Een ligue offensyff ende defensyff is voor 15 jaren met dien conynck ende de onse gesloten. Sijne Majesteyt verclaert hem viant van Spaengen, sent sijne vloote eerstdag(e) in zee, was tot dien eynde daer naertoe ende waren alle havenen in Engelant gesloten; belooft de Dunckerkers ende Spaensche schepen die sijn reeden ende (h)avenen

1 Hs. Rotterdam, GB, RK, no. 1703: 21, eigenh. oorspr. Gedrukt in Rogge, Br. van N. v. Reigersb., p. 71-74 (no. 1016 (dl. II)).

2 Waarschijnlijk sprak Reigersberch met de Leidse advocaat Mr. Gerard Fransz. Meerman; vgl. no. 1014, in dit supplementdeel.

3 De iure belli ac pacis (BG no. 565).

4 Arnaud d'Ossat, Lettres de l'illustrissime ... cardinal d'Ossat ... au roy Henri le Grand et à M. de Villeroy, depuis l'année 1594 jusques à l'année 1604, Parijs 1624.

5 Jacob Wijts (Wyts).

6 ‘Pietas’, schuilnaam voor Frederik Hendrik.

7 Reigersberch sprak met gedeputeerden van Dordrecht en Amsterdam, vermoedelijk Willem Cornelisz. van Beveren en Dirck Bas; vgl. Res. SH (1623-1627), p. 530 en 531.

8 Cornelis Adriaensz. van der Mijle (Myle).

9 Rienck van Burmania en François van Aerssen waren in september uit Engeland teruggekeerd. Op 4 en 6 oktober 1625 brachten zij verslag uit in de Staten-Generaal (Res. SG (1610-1670), VII (1624-1625), p. 558 en 561, met nadere gegevens over het door de ambassadeurs gesloten verdrag).

[p. 290]

aendoen, niet alleen daer bij de onse te laten maer oock selffs te bevechten. Thien schepen van de sijne sijn alreede naer Dunckercke, met last om neffens d'onse hostiliteyt tegen de infantes schepen te gebruicken. Dit is veel, soo het sonder steert is ende ten effecte wert gebracht. Aertsens seyde noyt avantagieuser tractaet voor dese landen met eenych potentaet en is gemaeckt. Het tractaet is selffs noch niet gesien. De Staten van Hollant stonden om te scheyden, blijven twee, drie dagen bijeen om rapport te hooren, oock om te despiciëren ambassadeurs om naer Vranckerijck ende Savoyen te senden, om te sien off dien conynck ende hertoch in die ligue willen commen. Savoyen seyt men daertoe is gedisponeert.¹⁰ UE. sal wel doen ende alle mogelijcke preuven van sijn genegentheyt tot het lant soo bij dese als alle voorvallende occasiën bewijsen.

De saecken van den conynck van Denemarcken gaen noch wel. Tilly heeft Nienburch verlaet ende hem geretireert.¹¹ Ulevelt is hier,¹² versouckt een ruyters dienst van de Staten. Mansvelt¹³ gaet derrewaerts; sijn troupes sijn gemonstert, soo onse gedeputeerde schrijven, 2500 man te voet, daeronder 600 officieren, behalven de siecke, die oock 600 sijn, sevenhondert combatante paerden. Het voetvolck gaet scheep, de paerden werden met thien van onse compangiën geconduiseert tot in het lant van den graeff van Oldenburch.¹⁴ Vorst Christiaen¹⁵ is tevooren vertrocken, ende schijnt de intentie van den conynck te sijn drie legers te formeren, behalven het sijne, een onder Mansvelt, een onder vorst Christiaen van Brunswijck. Den raetpensionaris¹⁶ seyde gisteren dat den Nedersacsen crijts met den conynck is gevoucht; van den hertoch van Mekelenburch,¹⁷ den hartoch van Pomeren¹⁸ ende den graeff van Oldenburch is seecker. Het regiment van Haersvelt¹⁹ gelicht tot ontset van Breda wert bij de Staten tot subsidie gesonden, ende dat voor drie maenden. Den conynck heeft selffs 14000 te voet, 6000 paerden; hadde noch 8000 voetknechten, 2000 paerden doen lichten. Ervaren voetvolck heeft hij meest gebreck, ende sullen darom de 600 officiers van Mansvelt hem wel commen.

Die wt de Baya commen brengen ons nu seeckere tijdinge van het verlies: sij is overgegaen den eersten Mey, bij faute van ordre, authoriteyt ende courage; hadden wel voor ses weecken broot, wijn, olie ende ander nootdruft. De vloote quam daervoor met 32 schepen den 26 Mey, vont haer te swack om met de Spaense, sterck in de 50 wel gemonteerde schepen, twee met tsestych stucken geschuts, te slaen. De onse sijn haer ander disseyn gaen voltrecken. Don Frederico²⁰ was den 1 Augusto noch in de Baya; men meent hij tijdynge wacht waer de onse naertoe sijn, om die dan te volgen; heeft ons volck soolange opgehouden, omdat se onse vloote niet souden rencontreren ende verstercken. Men meent wel eenyge die vandaer commen, mochten werden gestraft. De Compangie heeft door dit verlies een groote crack ende sullen onse conquesten in die quartieren seer sijn gestuyt, te meer de onse de Portugesen ende Mooren, die bij haer waren gebleven ende gecommen, de Spaengaerts hebben à la merci overgegeven. Veele sijn daervan gehangen.

10 Vgl. voor de missies naar Lodewijk XIII, koning van Frankrijk, en naar Carlo Emanuele I, hertog van Savoye, Res. SG (1610-1670), VII (1624-1625), p. 564, 578 en 582.

11 Na een belegering van verscheidene weken trok Johan T'Serclaes, graaf van Tilly, weg uit de omgeving van Nienburg, een stad tussen Minden en Verden (Doc. Boh. IV, p. 60-63 nos. 72, 74 en 84).

12 Jakob Jakobsen Ulfeldt til Urup, rijkskanselier van Denemarken, extraordinaris ambassadeur.

13 Ernst, graaf van Mansfeld-Heldrungen, markies van Castelnuovo en Buttigliera.

14 Anton Günther, graaf van Oldenburg en Delmenhorst.

15 Christian, hertog van Brunswijk-Lüneburg, bisschop van Halberstadt.

16 Anthonie Duyck.

17 Adolf Friedrich en Johann Albrecht van Mecklenburg; zie ADB I, p. 119-120.

18 Bogislaw XIV, hertog van Pommeren.

19 Hendrik Lodewijk van Hatzfeld, heer van Wildenburg en Schoonstein, gouverneur van Lippstadt.

20 Don Fadrique de Toledo (1580-1634), admiraal over een Spaans-Portugese vloot, veroverde Salvador aan de Bahia de Todos os Santos (Diccionario de Historia de España III, p. 778; Joannes de Laet, Iaerlijck verhael van de verrichtinghen der geoctroyeerde West-Indische Compagnie I, p. 79-85).

[p. 291]

Ons bedanckt haer van het goet tractement van de Spae(nga)erts, werden alle dage polytycker. Driehondert van ons bootsvolck is in dienst van don Frederico gebleven, alsoo sij het niet dursten weygeren.²¹

Teresteyn is wederom hier, vervolcht sijn saecke;²² ick verlange naar het succes, meene daer wat aen gelegen te sijn. Den raetpensionaris gheeft weynich contentement aen de steden. Mijnheer den prins is wel. Gisteren quam hier aen een ambassadeur wt Sweden.²³

Dit metterhaest, staende om naer Zeelant te gaen,

uE. seer dienstwillygen broeder,
N. v. Reygersberch.

21 Vgl. Res. SG (1610-1670), VII (1624-1625), p. 554.

22 In Dordrecht waren de burgemeesters Cornelis Adriaensz. van Teresteyn en Hugo Jacobsz. Muys van Holy met elkaar in conflict geraakt.

23 Gabriel Gustafsson Oxenstierna (1587-1640), extraordinaris ambassadeur van Zweden in Groot-Brittannië en de Republiek (SBL XXVIII, p. 524-528).

Desen 5 October 1625.

Niet jegenstaende het verlies sal ick echter sijde hoosen van mijn suster verwachten, mitsgaders reeckenynge van hetghene sij voor mij verschoten heeft. Mijn gebiedenisse aen haer ende neeff Campe.²⁴

24 Een zoon van Jacob Campe en Martha van Reigersberch verbleef bij de familie De Groot in Parijs.

Adres: A monsieur/monsieur Grotius, à Paris.

In dorso schreef Grotius: 5 Oct. 1624 [sic] N. Reig.