Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 17

966. 1625 april 14. Van N. van Reigersberch.¹

Mon frere,

Ick vinde in Den Hage groote veranderynge. Prins Henderic getrout,² sijn princesse overgebracht, den prins van Orangië in seer quade dispositie, met weinych hope van reconvalescentie: sijn licchaem is seer met waecken, weinych eten, grooten affganck geëxtenueert, het verstant vigoureux, de courage groot. Walaeus³ is daer Vrijdage bij geweest, ontfynck hem seer vriendelijck, versocht hij hem dickmael soude commen besoucken; laet alle sijn particuliere affairen varen, becommert hem met het publyck, wtgesondert het militair, seer weinych. Prins Henderic heeft meest de sorge⁴ ende den toeloop; is Vrijdage met acte om geduirende de sieckte van sijn Excellentie het chrijchsvolck te commanderen vertrocken naer Waelwijck, alwaer het leger van Rosendael oock is getrocken. Mansvelt⁵ heeft seer aengehouden dat alles hier, soo haest mogelijck soude sijn, mocht werden verricht, om met het bequaem saisoen sijn reyse te voorderen. Men meent de onse des viants quartieren sullen attaqueren.

Den brant van de magasijnen tot Ginneken, daer sevenentwintychdusent viertelen tarwe ende rogge, alle de provisie van haver, van den viant is verbrant, sal het leger seer incommoderen. Een, die hem als matroos hadde verhuirt ende neffens andere in de magasijnen vrocht, heeft een klein balleken soo groot als een caetsbal tusschen de packen in laten vallen, dat heeft het onblutselijck vier onsteken; hij is selffs geëschappeert.⁶ Daechs voor den brant was een convoy aengecommen. Onse ruyters is terstont belast op de convoyen nauw te letten. Men gelooft eenpaerelijck dat die van binnen de stadt tot Sint Jean⁷ noch connen houden. De sterfte is daer groot: over driedusent sijn der geduirende het belech gestorven, dat de vivres wat langer sal doen recken. Godt wil het goede voornemen segenen. Mach die stadt werden behouden, is te hoopen dat onse saecken, die een tijt lanck niet wel hebben gestaen, beter ploye sullen nemen.

De doot van den conynck van Engelant⁸ mocht ons wel groote veranderynge ende naer apparentie te besten causeren. Ick meen Aertsens⁹ in extraordinaire ambassade der-

1 Hs. Rotterdam, GB, RK, no. 1703: 11, eigenh. oorspr. Gedrukt in Rogge, Br. van N. v. Reigersb., p. 37-39 (no. 966 (dl. II)). Beantw. d. no. 971 (dl. II).

2 Frederik Hendrik was op 4 april 1625 met Amalia van Solms getrouwd.

3 Antonius Walaeus.

4 Het handschrift is onduidelijk. Vgl. voor het woord ‘sorge’ (heel misschien te lezen als ‘sage’) no. 947 n. 10, in dit supplementdeel.

5 Ernst, graaf van Mansfeld-Heldrungen, markies van Castelnuovo en Buttigliera.

6 Op 10 april 1625 werd in de Staten-Generaal besloten bij de Raad van State advies in te winnen over een verzoek van de vuurwerker Marten Adeler om een vergoeding voor het aansteken van de vijandelijke magazijnen in Ginneken (Res. SG (1610-1670), VII (1624-1625), p. 326).

7 Het feest van de geboorte van Johannes de Doper op 24 juni.

8 Jacobus I stierf op 6 april 1625 (CSP Ven. 1623-1625, p. 627).

9 François van Aerssen.

[p. 259]

rewaerts gaet; het schijnt hij de Engelse seer patrocineert. De Compangie is belast, meest soo sij geloven door sijn beleyt, Coene¹⁰ niet te senden naer Indiën tot nader ordre. Over dat stuck sijn heftyge contestatiën tusschen de bewinthebbers ende Aertsens in de Generaliteyt gevallen. Hij is gecommitteert om neffens Oetgens ende Muis, in plaetse van Beveren, die hem excuseerde, gesurrogeert, prins Henderic vanwegen die van Hollant in het leger bij te sijn.¹¹ Den conynck van Denemarcken¹² doet stercke lichtyngen tot restitutie, soo men mij doet geloven, van den Palsch. Veele Duitse vorsten, die haer noch bedeckt houden, contribueren daertoe. Meent voor wtganck Mey in het velt te sijn ende Mansvelt niet te wachten.

Ons neeff¹³ hebbe ick noch maer en passant gesproocken, bij faute van gelegentheyt. Ick kan niet als alles goets van hem presume(r)en, maer hij sal discretelijck ende lancksaem moeten gaen. In Hollant is alles, Godt loff, nu heel stil, dat seer goet is: de contraremonstranten krijgen dagelijckx beter opinie van de remonstranten, soodat te hoopen is de gemoederen eyndelynge sullen werden vereenycht. De kinderen van Hogerbeets¹⁴ hebben requeste aen de Staten-Generael ende sijn Excellentie gepresenteert: versoucken haer vader sijn huis tot gevanckenisse soude werden gegeven. Sijn Excellentie dede die lesen, seyde sulckx soo op een bot¹⁵ niet conde geschieden. De Staten-Generael hebben het affgeslagen, sijn daernaer turbato ordine aen de Staten van Hollant gegaen; dan soo men besych was daerop te disponeren¹⁶ ben ick naer Delft gecommen.

Den conynck van Persiën heeft de onse, naer Haga adviseert, de beschermynge van sijn seecusten bevolen ende tot dien eynde Ormus haer overgelevert.¹⁷ De Staten-Generael hebben de Compangie belast te letten dat sulckx geen swaricheyt tusschen den Grooten Heer¹⁸ ende ons en causere. De coopluy hebben tijdingen dat L'Hermite¹⁹ in de Zuytzee veerthien schepen in de gront, sesthien genomen heeft.

10 Jan Pietersz. Coen.

11 François van Aerssen, Anthonie Oetgens en Hugo Muys werd verzocht Frederik Hendrik in het leger bij te staan. De naam van Willem Cornelisz. van Beveren werd van de lijst van gedeputeerden te velde verwijderd (Res. SG (1610-1670), VII (1624-1625), p. 319).

12 Christiaan IV.

13 Codenaam voor Frederik Hendrik.

14 De dochters van Rombout Hogerbeets, oud-pensionaris van Leiden, hadden de Staten-Generaal verzocht hun vader bij hen te mogen onderbrengen. Vgl. voor de teksten van een eerste en een nader verzoek Kronijk HG 8 (1852), p. 237-241 en Res. SG (1610-1670), VII (1624-1625), p. 326.

15 ‘soo op een bot’, ineens, zomaar (WNT III, kol. 672-673).

16 Op 12 april 1625 werd het rekest in de Staten van Holland behandeld. Daar werd besloten Maurits om advies te vragen (Particuliere Notulen van de vergaderingen der Staten van Holland 1620-1640 door N. Stellingwerffen S. Schot, II (september 1623 - mei 1625), p. 571).

17 Volgens een brief die op 27 december 1624 uit Aleppo aan Cornelis Haga, orateur te Constantinopel, gericht was, wilde Abbas, sjah van Perzië, de Nederlanders voor de bescherming van zijn kusten inschakelen en had hij hen daartoe Hormuz in handen gegeven. Een extract van deze brief werd op 6 april in de Staten-Generaal besproken (Res. SG (1610-1670), VII (1624-1625), p. 321).

18 Murat, sultan van het Osmaanse Rijk.

19 Admiraal Jacques l'Hermite de Jonge (ca. 1582-1624) had aan het hoofd gestaan van de ‘Nassausche Vloot’, die van april 1623 tot juli 1626 een wereldreis door West- en Oost-Indië maakte. Eén van de doelstellingen van deze expeditie was de verovering van het in Potosi gewonnen zilver, om aldus de financiering van de Spaanse oorlogsinspanningen te bemoeilijken. In mei 1624 kwam het tot een treffen bij Callao, de havenstad van Lima (Peru), waarbij aan beide zijden verliezen werden geleden. Jacques l'Hermite overleed tijdens de reis, op 2 juni 1624. Vgl. W. Voorbeijtel Cannenburg, De reis om de wereld van de Nassausche vloot, 1623-1626, p. LIV-LVII en 60-74.

[p. 260]

Mij soude wel lusten uE. veel particulariteyten te schrijven die uE. garen soude hooren, maer ick en hebbe den tijt niet ende vinde het ongeraden. Schrijve dit met haest, buyten Delft staende om naer Cornelis²⁰ te gaen.

Desen 14 April 1625.

Ick wilde wel dat mij een exemplair van d'Ossat,²¹ Plessis²² ende soo daer noch wat exquis is, wiert gesonden. Binnen vijff, ses dagen gae ick naer Amsterdam, sal daer uE. brieven verwachten, die seecker dienen bestelt. Ick sal vandaer met beter gelegentheyt connen schrijven.

20 Cornelis de Groot, oudste zoon van Hugo de Groot.

21 Arnaud d'Ossat, Lettres de l'illustrissime ... cardinal d'Ossat ... au roy Henri le Grand et à M. de Villeroy, depuis l'année 1594 jusques à l'année 1604, Parijs 1624.

22 Philippe du Plessis-Mornay, Mémoires de messire Philippes de Mornay, seigneur Du Plessis Marli ... depuis l'an 1572 jusques à l'an 1589 ..., z. pl. 1624-1625.

Adres: A monsieur/(m)onsieur Grotius, à Paris.

In dorso schreef Grotius: 14 April 1625 N. Reigersberg.

Ter hoogte van de passage over Hogerbeets schreef Grotius: NB.