Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 17

64A. 1605 mei 9. Van D. Heinsius.¹

Clarissime Groti,

De alieno liberalis sum.² Mitto tibi munus quod accepi.³ Manum, puto, agnosces viri optimi et praestantissimi, qui nobis illustrique Scaligero libellum, quo Lipsii θεοτόκος⁴ eluditur, transmisit.⁵ Vehementer hic laudatur ab omnibus tanquam πολιτικώτατος et qui histrioni illi ἐπὶ μισθῳ̂ ὑποκρινομένῳ larvam detrahat. Scaliger Lingelshemio asscribit; idem feci ego priusquam legissem. Sunt qui Frehero⁶ malint et certe quaedam ibi sunt quae ab eius stylo non abeunt. Saepe iuravi nunqua(m) tibi moles-

1 Hs. Leiden, UB, BPL 2899, f. 163, eigenh. oorspr.; handtekening uitgesneden. Zie voor de band waarin de brief werd opgenomen G.H.M. Posthumus Meyjes, ‘Het Sypesteynhandschrift te Leiden BPL 2899’, in: Miscellanea Gentiana, Leiden 1993, p. 263-275, nos. 27, 36 en 77.

2 Seneca Minor, De clementia 1, 20, 3: ‘... non est magni animi qui de alieno liberalis est, sed ille qui, quod alteri donat, sibi detrahit ...’

3 De anonieme Dissertatio de idolo Hallensi, Iusti Lipsii mangonio et phaleris exornato atque producto, z. pl. 1605, geschreven, naar later bleek (G.M. Lingelsheim aan J.J. Scaliger, 28 juni 1605, in A. Reifferscheid, Quellen, p. 653, r. 20-22, en p. 693-694), door de orthodox-calvinistische jurist Petrus Denaisius (De Nays) (1560-1610), assessor van het Rijkskamergericht te Spiers (NDB III, p. 592-593). Aangezien Denaisius vreesde dat de publicatie in zijn omgeving ongunstig ontvangen zou worden, gaf hij er de voorkeur aan onbekend te blijven. Grotius had het boek reeds eerder, samen met een brief van 21 maart 1605, van Lingelsheim cadeau gekregen (no. 63 (dl. I)).

4 ‘Moeder Gods’, een toespeling op Lipsius' Diva Virgo Hallensis. Beneficia eius et miracula fide atque ordine descripta, Antwerpen 1604. Veel later zou Grotius tegenover Guy Patin Lipsius' werken over de Heilige Maagd afkeuren (R. Pintard, La Mothe le Vayer, Gassendi - Guy Patin. Études de bibliographie et de critique suivies de textes inédits de Guy Patin, Parijs [1943], p. 73).

5 Ongetwijfeld doelde Heinsius hier op Grotius' correspondent Georg Michael Lingelsheim, die Denaisius' publicatie behalve aan Grotius ook aan Scaliger had gezonden (Scaliger aan Lingelsheim, 25 mei 1606, in A. Reifferscheid, Quellen, p. 651, r. 10).

6 Marquard Friedrich Freher (1565-1614), jurist en historicus, zoon van Marquard Freher (1542-1601), evenals Denaisius assessor van het Rijkskamergericht te Spiers (NDB V, p. 392-393).

[p. 34]

tiam exhibere. Iterum feci καίπερ ἀπώμοτον.⁷ Stevinio⁸ quaeso hoc exemplar tradas, qui suo principi priusquam abeat.

De Rhedano⁹ brevi: profectus enim est Sandii nepos,¹⁰ cum quo exemplar expecto; in cuius discessum scriptionem distuli.

Accepi fere quicquid his nundinis prodiit ab ipsis autoribus, loquor de humanioribus. Et una Meursii nostri Mantisam.¹¹ Quid sentiam coram dicam; si tamen legisti, iam nosti. Jungermannus nobis Longum suum mittit,¹² sed nondum accepi.¹³ Quantum primo intuitu iudicare potui,¹⁴ non infeliciter vertit. Ille omnes notarum suarum paginas elogiorum implevit carbonibus et valde ingenue a quibus profecerit, agnoscit. Mihi certe invidiam creat.¹⁵ Et omnia haec dissimulare poterat, cum semel illi de locis quibus consultus scripserim, idque supine admodum et negligenter. Sic enim iam omnia tractamus, nec satis scio corporisne morbus sit an animi. Nomen quoque agnosces tuum,¹⁶ sed solenni fere apposito, quo nobis appellari soles et quo Platonem suum insignivit antiquitas.

Vale, decus nostrum et patriae,

Dignitatis tuae observantissimus,
[Daniel Heinsius].

7 Vgl. Sophocles, Antigone 394.

8 Simon Stevin, sinds 1593 ingenieur en kwartiermeester van het Staatse leger (Het Staatsche leger II, p. 266-267).

9 Deze ‘Rhedanus’ komt ook voor in een brief van Grotius aan Heinsius, [medio november 1606] (no. 88 (dl. I)). Misschien gaat het om Everard van Reyd (1550-1602), raad van de Friese stadhouder Willem Lodewijk en auteur van de Historie der Nederlantscher oorlogen begin ende voortganck tot den jaere 1601. Dit geschiedwerk verscheen eerst in 1626 dank zij Van Reyds neven Johan en Frederik van den Sande (vgl. infra, n. 10; zie ook E.O.G. Haitsma Mulier en G.A.C. van der Lem, Repertorium van geschiedschrijvers, p. 343-344 en 361-362). Grotius herinnerde zich in 1627 nog dat hij ooit inzage in het manuscript had gehad (no. 1156 (dl. III)).

10 Niet nader geïdentificeerd. Sandius is wellicht Frederik van den Sande (ca. 1577-1617), burgemeester van Arnhem, raad en momboir bij het Hof van Gelderland en gedeputeerde van Gelderland in de Staten-Generaal. Zijn broer was de rechtsgeleerde Johan van den Sande, schrijver van de Decisiones Frisicae sive rerum in suprema Frisiorum Curia iudicatarum libri V (Leeuwarden 1639).

11 Johannes Meursius, De luxu Romanorum liber singularis, sive commentarius uberior in locum Senecae epist. CXIV. Item Mantis[s]a, 's-Gravenhage, ‘ex officina Hillebrandi Jacobi, DD. Ordinum Hollandiae Typographi’, 1605. Het boek bevat een inleidend gedicht van Grotius, ‘Qua stet fortunae’ (Dichtw. I 2a/b 4, p. 141-145).

12 De Duitse filoloog Gottfried Jungermann (ca. 1577-1610) (ADB XIV, p. 709-711) gaf in 1605 Longus' ‘Pastoralia’ uit: Longi sophistae Pastoralium de Daphnide et Chloe libri quatuor, Hanau 1605.

13 In het woord ‘accepi’ is geknoeid; wellicht schreef Heinsius eerst ‘accepit’ of ‘accepis(ti)’.

14 Verbeterd uit ‘potuit’.

15 In Jungermanns editie wordt Heinsius op veel plaatsen, herhaaldelijk in gunstige zin, genoemd: p. [5^r], 198-199, 206, 208-209, 216, 220-222, 224-225 en 228.

16 Ibidem, p. 201-202: ‘Scias et τὸν θει̂ον Grotium adprobare Cl. Rhodomani, Ponticum interpretantis illud μέλι μαινὸμενον sententiam’; vgl. no. 48 (dl. I).

Lugd[uni] Bat[avorum], IX Maii 1605.

Adres: Aen mijnheer/mijnheer de Groote, advocaet te Hove, woonende ten huyse van den raedtsheer Coninck, over den advocaet van het landt, in 's Gravenhaeghe.¹⁷ Den bode zijn loon.

Onderaan de brief staat in een onbekende hand: Daniel Heinsius.

17 François de Coninck († 3 december 1613), sinds 1586 raadsheer in het Hof van Holland. Zijn huis lag aan de Spuistraat, ‘aan de Suytsijde’, tegenover het huis van Johan van Oldenbarnevelt (no. 80 (dl. I) en Dichtw. I 2a/b 4, p. 8).