Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 16

7332. 1645 februari 24. Aan [N. van Reigersberch].¹

1 Gedrukt Brandt-Cattenb., Leven II, p. 388. Mogelijk tezamen met no. 7331.

Op dit verhaal [over zijn onderhoud met Henri II de Condé, prins van Bourbon; zie no. 7270] oordelen wij niet ongevoegelijk te laten volgen 'tgeen de heer De Groot schreef in de volgende maandt:

De maarschalk de Turenne heeft in den Palts de officiers van den keurvorst herstelt,² en zoo de katholyke als de gereformeerde religie,³ vergetende die van de Augsburgsche belijdenis, die bij de Zweden aldaar waren herstelt.⁴ Hij heeft ook de oefening van de gereformeerde religie ingevoert te Worms, waarover de stadt hier haar klagten doet, zeggende zulks te zijn tegen haar gebruik.

2 In oktober 1644 zag het er even naar uit dat de Fransen een verzoek van de Paltsische agent Johann Friedrich Pawel von Rammingen om erkenning van de rechten van prins Karl Ludwig op het keurvorstendom serieus in overweging wilden nemen (no. 7039 (dl. XV) en nos. 7069 en 7094), maar toen koningin Henriëtte Maria van Engeland daags na haar plechtige intocht in Parijs (5 november 1644) de regentesse waarschuwde voor de Engelse ambities van de jonge keurvorst, verbraken zij de onderhandelingen over de toekomst van de Palts (no. 7127).

3 Grotius bespeurde in de besluiten van de protestantse maarschalk Henri de La Tour d'Auvergne, burggraaf van Turenne, een voortzetting van de godsdienstpolitiek van de calvinistische keurvorsten Frederik IV en Frederik V (Acta pacis Westphalicae; Die kaiserlichen Korrespondenzen II, p. 191 (Manifest van de burggraaf van Turenne, Mainz, dd. 11 januari 1645), en Die Französischen Korrespondenzen II, p. 133 en p. 164-166).

4 De lutheranen die onder het bewind van keurvorst Ludwig VI van de Palts († 1583) een dominante plaats hadden verworven in het landsbestuur, stelden zich in 1632 onder de bescherming van koning Gustaaf II Adolf van Zweden. Hun vrijheden, die op 14 april 1633 door rijkskanselier Axel Oxenstierna in het verdrag van Heilbronn waren erkend, gingen teniet na de terugkeer van de keizerlijken en Spanjaarden in de Palts (1634-1635) (Rheinische Geschichte II, Neuzeit, ed. F. Petri en G. Droege, p. 111-122 en p. 144-145).

In dezen zelven brief schreef hij ook vooraf:

De hartog van Lotharingen heeft aan de koninginne van Engelandt alhier zijn persoon en troepen aangeboden,⁵ maar velen meenen dat hetzelve geschiedt bij den hartog om beter voorwaarden te bekomen van Spanje.

5 Hertog Karel IV van Lotharingen zag zijn kansen op een hoge militaire aanstelling in de Zuidelijke Nederlanden met de dag afnemen (no. 7321, n. 24). In februari luisterde hij met een gretig oor naar de uit Parijs afkomstige suggestie om zijn diensten aan te bieden aan koningin Henriëtte Maria van Engeland (Correspondance d'Estrades I, p. 221, p. 232 en p. 242; Archives d'Orange-Nassau, 2^me série IV, p. 125-129, en S. Groenveld, Verlopend getij, p. 122-125).