Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 16

[p. 336]

7245. 1645 januari 10. Van G.J. Vossius.¹

Excellentissimo et illustrissimo domino Hugoni Grotio G. Jo. Vossius S.P.

Illustrissime et excellentissime domine,

Accepi iam ante mensem quae ad Veteris Instrumenti libros Excellentia vestra adnotavit,² sacrarum observationum non librum, sed thesaurum. Adeo ubique multa se offerunt, partim paucis observata, partim hactenus indicta. Iuvit etiam cognoscere, quid in tanto scribentium dissensu iudicio illo accurato maxime comprobasses. Magnopere praeterea delectavit, quod ostendis multa adeo in veteri interprete, quae carpi a novis solent, commodam capere expositionem planeque consentaneam contextui Hebraeo, etiam ut nunc legunt Masorethae.³ Nempe scribere voluisti non tantum concinna atque erudita brevitate, sed etiam non industria, quam plurimi, sed studio partium minori; quando alterum hoc corrumpere hoc saepius religionis negotium solet. Quamobrem immensum quid debent aeternumque Excellentiae vestrae debebunt qui serio amant legere et intelligere Scripturas. Ac privato etiam nomine, non solum pro munere magnifico, sed quod longe maius puto, pro opera tam utili teneor atque obstringor.

Eo impensius Deum rogo, ut illustrissimae Excellentiae vestrae longam aetatem ac optimam valetudinem largiatur, quo et illud quod in Novi Instrumenti libris enarrandis superest, perficias⁴ atque adeo veteres resumas labores; non quasi iam aliquid desiderem, sed quia confidam Spiritum Domini plura deinceps consimilia bono publico edocturum. Scribo hoc eo fidentius, quia plane censeo Excellentiam tuam hac parte non abire a communi quondam praeceptore, socero meo Junio.⁵ Is aiebat, si vel annos centenos superesset, neutiquam se ingenio ullo vel industria exhaurire posse quae profundo insunt Scripturarum puteo. Saepius mihi paucis ante obitum mensibus retulit, si absolvere daretur quae ad Bellarminum⁶ annotasset,⁷ nolle cogitationes alio adiicere

1 Hs. Leiden, UB, Pap. 2. Eigenh. oorspr. Copie in de hand van Isaac Vossius te Oxford, Bodleian Library, Rawl. letters 84 C, f. 195. Gedrukt Vossii Epist., p. 484 no. 507 en Voss. Op. Epist., p. 369 no. 703. Geciteerd in G.A.C. van der Lem en C.S.M. Rademaker, Inventory of the correspondence of Gerardus Joannes Vossius, p. 325.

2 Willem de Groot had de Amsterdamse hoogleraar Gerardus Joannes Vossius op 14 of 15 november 1644 een exemplaar van Grotius' Annotata ad Vetus Testamentum, Parijs 1644 (BG no. 1137), aangeboden; vgl. nos. 7111, 7145, 7157 en 7172.

3 De Mas(s)oreten hadden in de 7^de-10^de eeuw de grondtekst van het Oude Testament van vocaaltekens voorzien.

4 Het vervolg op de Annotationes in libros Evangeliorum, Amsterdam 1641 (BG no. 1135). Tomus secundus van Grotius' Annotationes in Novum Testamentum verscheen in 1646 op rekening van de auteur ‘apud viduam Gulielmi Pelé, via Jacobaea sub signo Crucis Aureae’ (BG no. 1138). Het derde deel (pars tertia ac ultima) werd in 1650 uitgebracht, eveneens te Parijs, maar nu bij de weduwe Théodore Pépingué en Etienne Maucroy (BG no. 1141).

5 Vossius' schoonvader, de van oorsprong Franse theoloog Franciscus Junius (François du Jon) (1545-† 23 oktober 1602), predikant van de Waalse gemeente te Antwerpen en later, in de studiejaren van Grotius, hoogleraar in de godgeleerdheid te Leiden (Biogr. Lexicon voor de Geschiedenis van het Ned. Protestantisme II, p. 275-278, en Rademaker, Life and Work of Gerardus Joannes Vossius, p. 42-46).

6 Kardinaal Roberto Bellarmino (1542-1621), jezuïet en professor in de theologie aan het ‘Collegium Romanum’, verdedigde het gezag van de Kerk in een tussen 1586 en 1593 te Ingolstadt uitgegeven reeks Disputationes de controversiis Christianae Fidei adversus huius temporis haereticos (Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon, ed. F.W. Bautz, I, kol. 473-474).

7 Franciscus Junius schreef zeven Animadversiones in Rob. Bellarmini controversiam. Zijn laatste Animadversiones verschenen postuum (1603-1608); supra, n. 5.

[p. 337]

quam ad veteres suas commentationes limandas.⁸ Saepius istius mihi in mentem venit; nec tamen peccare desino in procudendis novis, ac saepe minutis, quale illud quod pauculos intra menses conspicies. Est id de sermonis vitiis et glossematis Latino-barbaris;⁹ opus fortasse non inutile iuventuti ad sermonis Latini castimoniam; aliis item ad intelligendos seculorum posteriorum scriptores, quantivis illos pretii saepe, interim semibarbaros. Haecne aetati meae conveniunt, qua eum inchoavi annum, qui intra hunc ipsum 1645 aetatis erit septuagesimus? Fons caputque huius mali est, quod si qualia praeferrem et fortasse parata habeo, publici iuris facerem, calumnias malorum non iniuria extimescerem; quando satis sum edoctus, quantum velint et valeant. Accedit, quod tam multa in variis studiorum generibus sim aggressus, ut quoties cogito de singulis, vix videam, quid primo, quid deinde in manus sumere imprimis conveniat. Interim existimo e primis fore librum singularem de natura ac constitutione poetices;¹⁰ duos autem de temporibus poetarum Graecorum et Latinorum, tam eorum qui deperiere, quam qui Libitinam¹¹ effugere potuerunt; tres vero libros de artis totius poeticae praeceptis. Credo comitem addam Harmoniam evangelicam de passione et resurrectione Domini,¹² opus iam ante annos XXV laboratum. Sed postquam avide devoravi quae ad evangelistas observavit Excellentia vestra,¹³ non pauca conspexi, tum quibus firmare mea possem, tum quoque propter quae pedibus mallem in Excellentiae tuae ire sententiam eoque propria vineta caederem lubens.¹⁴ Nec siverint id mores mei, ut hoc dissimulem, ubi lucem adspiciet.

Amstelodami, pridie Kalendas Ianuarias, stylo Juliano, anni 1645, quem fortunare opto Excellentiae vestrae, heroinae coniugi et nobilissimis liberis. Quod mecum vovent coniux et liberi‹s›,¹⁵ ante omnes obstrictissimus Excellentiae vestrae Isaacus meus.

8 De pest overviel de theoloog op het moment dat hij voorbereidingen trof voor een vierde editie van zijn Testamenti Veteris Biblia sacra, sive Libri Canonici, priscae Judaeorum ecclesiae a Deo traditi, Latini recens ex Hebraeo facti brevibusque scholiis illustrati ab Immanuele Tremellio et Francisco Junio, editio princeps Frankfort 1579 (L.D. Petit, Bibliographische lijst der werken van de Leidsche hoogleeraren, p. 40-69).

9 Vossius' De vitiis sermonis et glossematis Latino-barbaris libri quatuor, partim utiles ad pure loquendum, partim ad melius intelligendos posteriorum seculorum scriptores, kwam in augustus 1645 van de persen van het Amsterdamse uitgevershuis Elzevier. Het werk droeg de hoogleraar op aan de Zweedse ‘tourist’ Erik Oxenstierna (Rademaker, o.c., p. 296-300 en p. 369; Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau III, p. 198, en Briefw. C. Huygens IV, p. 100).

10 De bijdragen van Gerardus Joannes Vossius (1577-1649) aan de ‘ars poetica’: De artis poeticae natura ac constitutione, Amsterdam (Elzevier) 1647; De imitatione cum oratoria tum praecipue poetica deque recitatione veterum, Amsterdam (Elzevier) 1647, en zijn Poeticarum institutionum libri tres, Amsterdam (Elzevier) 1647. In 1654 bezorgde dr. Johan Blaeu nog een uitgave van Vossius' De Veterum Poetarum temporibus libri duo, qui sunt de Poetis Graecis et Latinis (Rademaker, o.c., p. 300-306, p. 370 en p. 373).

11 Libitina, godin van de begrafenissen. Isaac Vossius schreef in de copie: ‘Libitinarum’.

12 De Harmoniae Evangelicae de passione, morte, resurrectione, ac adscensione Iesu Christi Salvatoris nostri, libri tres, Amsterdam (Elzevier) 1656, was een vervolg op Vossius' Dissertatio gemina, una de Iesu Christi genealogia, altera de annis quibus natus, baptizatus, mortuus, Amsterdam (Blaeu) 1643. Het studiemateriaal voor deze verhandelingen had de Amsterdamse hoogleraar verzameld in de tijd dat hij verbonden was aan het Leidse Statencollege (1615-1619) (Rademaker, o.c., p. 311-315 en p. 373).

13 Grotius' Annotationes in libros Evangeliorum, Amsterdam 1641 (BG no. 1135); vgl. no. 6596 (dl. XIV).

14 Horatius, Epistulae 2, 1, 220.

15 Elisabeth Junius (1585-1659) en de zonen Franciscus (1608-1645), Matthaeus (1611-1646) en Isaac Vossius.

[p. 338]

Adres: Excellentissimo et illustrissimo domino Hugoni Grotio, consiliario status et serenissimae ac potentissimae reginae Sueciae ac regni ad christianissimum regem legato. Lutetiam Parisiorum.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 18 Ian. 1645.

En in dorso: 31 Dec. 1644 Ger. Vossius.

Opschrift in de copie te Oxford, in de Vossii Epist. en de Vossii Op. Epist.: Cl(arissimo) v(iro) Hug(oni) Grotio.