Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 16

7201. 1644 december 17. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Literae a Francofurto recentes satis nos docent² Benshemium Bavarorum vi et impetu ereptum Gallis, et sperare Bavaros se idem facturos de Weinhemio.³ Marescallum Turennae aegre producere posse in apertum duo millia peditum. Credi vero ducem Lotharingum et Glenium ire in Mogontiaco proxima, ut eo attracta Gallorum parte tutiora sint hiberna Bavaris in Via Montana. Merciacus apud Erpachium esse dicebatur et ire longius; Hazfeldianos in hoc occupari, ut apud Dresdam, transito Albi, cum Gallassio se iungant. Fama ibidem erat, nescio quam certa, XXV millia Turcarum⁴ se adiunxisse Ragozio.⁵ Illud vero etiam hic pro certo habetur, vizirium Offensem a munere suo demotum,⁶ ideo quod Ragozii conatus impedisset. Legatus Batavus hic non

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 228; gedrukt in Oxenst, Skrifter 2. afd., IV, p. 507 no. 565. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 395.

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch, dd. 17 december 1644 (no. 7200).

3 Weinheim, ten zuiden van Bensheim aan de ‘Bergstrasse’ (Via Montana).

4 Een Turks leger was de Mur overgestoken en trachtte Stiermarken onder contributie te brengen (Gazette 1644, no. 144, dd. 3 december 1644).

5 Men vermoedde dat de Zevenburgse vorst György I Rákóczi in Bratislava aansluiting zocht met de Turken (Gazette 1644, no. 149, dd. 17 december 1644).

6 Mousa, pasja van Boeda (Ofen), had de keizerlijke diplomaat Hermann, graaf van Czernin, een vrijgeleide geschonken voor diens reis naar Constantinopel (nos. 6928, 6950 en 6990 (dl. XV), en Doc. Boh. VII, p. 124-125 no. 352). In augustus 1644 moest hij plaats maken voor de ‘neutrale’ Osman-Pascha (Hammer, Histoire de l'empire ottoman X, p. 50 en p. 64-65, en Doc. Boh. VII, p. 156 no. 455).

[p. 252]

bene excipitur.⁷ Causa est, quia Galli nondum tale obtinuere foedus apud Batavos quale volunt.⁸

Putabatur hic dissidium quoddam oriturum inter ducem Aurelianensem et ducem Anguianum, sed dux Anguianus patris monitu⁹ magna cum submissione adeundo ducem Aurelianensem id praevenit. Duodecim illi milliones,¹⁰ qui ex hac urbe contrahi debebant, procedunt sed tarde. Interim eunt praefecti ad suas praefecturas, princeps Condaeus in ducatum Burgundiae, Longovillius in Normanniam, Milleraius in Britanniam Armoricam, ut ordinibus convocatis - manet enim illis in locis antiqui iuris umbra - pecunias quaerant, quibus sane et magnis opus est.

Motta Odincurtius dicitur esse in reditu ad hanc aulam multum accusatus a multis; comes vero Harcurtius adhuc iter in Catalaniam molitur. Regem Hispaniae audimus esse Madritii. Tagres urbem ab Hispanis captam pro certo habetur et quingentos Hispanos in illis locis a Gallis caesos.¹¹ In Mediolanensi territorio per parsimoniam augentur cohortes, numero praefectoram imminuto. Papa cardinales alios novem facere vult. Praefectus autem urbis Romae, qui cum legatis regum contenderat, iussus est eis cedere. Pecuniae exspectantur Mediolani a Neapoli et in Hispania eques ex Italia, cuius transvectioni obstitit tempestas. Ardet adhuc controversia inter Tigurinos et pontificios Helvetios de sacello, non sine metu ne ad arma veniatur. Audimus etiam a Melitensibus captam galeonem unam, mersam alteram.¹² Viennae iussos ab imperatore exire qui publico sunt inutiles; vino autem impositum vectigal quartae. Multos excursus fieri a Crabatis qui sunt Franckenthaliae. Marchionem Tarracosae in Portugalliam irrupisse. Bavaricorum bonam partem apud Hailbrunam esse; perseverare eos in munienda Hoechsta.¹³ Piccolominaeum in Belgico magnis affectum honoribus, etiam Vellere Aureo.

Rex Angliae creditur de Wallero victoriam reportasse. Ipse Wallerus, ut et antehac Essexius et Mancestrius, suspecti esse parlamentariis, quia non omnia ipsis succedunt. Legati a parlamento ad regem cum ostenderent se non ad colloquium venisse, sed ut responsum peterent super perscriptis a parlamento pacis conditionibus, cum responso con-

7 Willem van Liere († 1649), heer van Oosterwijk, ordinaris Staats ambassadeur in Parijs, was in november, na een afwezigheid van een jaar, op zijn post teruggekeerd (Schutte, Repertorium I, p. 13-14, en Briefw. C. Huygens IV, p. 103),

8 De Fransen waren vooral verontwaardigd over het besluit van de Staten-Generaal om hun deelname aan de vredesconferentie te Munster afhankelijk te stellen van de vraag of de grote mogendheden bereid waren de Staatse delegatieleden dezelfde ‘eer en tytulen’ te bewijzen als aan de ambassadeur van de republiek Venetië (no. 6632 (dl. XV)). Tot hun leedwezen voorzag de Frans-Staatse ‘alliantie offensive ende defensive’, dd. 1 maart 1644, niet in een bepaling waarmee zij de Hoog Mogenden onder druk konden zetten (Correspondance d'Estrades I, p. 215-217; J. Heringa, De eer en hoogheid van de Staat, p. 320-328; Acta pacis Westphalicae; Die Französischen Korrespondenzen I, p. XXXVI-LVI).

9 Henri II de Bourbon, prins van Condé, gaf een vaderlijk advies in het geschil over de slippendragers van Anne-Marie-Louise (‘la Grande Mademoiselle’), hertogin van Montpensier, dochter van Gaston, hertog van Orléans.

10 In zijn Journal (I, p. 238) noteerde de Parijse raadsheer Olivier Lefèvre d'Ormesson hetzelfde bedrag (douze millions livres).

11 Vermoedelijk wordt hier gedoeld op vijandelijkheden in de omgeving van Tremp en Talarn.

12 Zie no. 7164. Zes galeien van de Maltezer ridders hadden in september twee Turkse galjoenen aangevallen. Het eerste schip zonk ter plaatse (de wateren van Rhodos). Na een strijd van vele uren konden de Maltezers de bemanning van het tweede galjoen dwingen tot het hijsen van de witte vlag. Uiteindelijk slaagden zij erin het gevaarte naar de zuidkust van Kreta te loodsen (Gazette 1644, no. 143, dd. 26 november 1644). In een ‘extraordinaire’ bracht de Gazette 1644, no. 151, dd. 22 december 1644, het nieuws nogmaals onder de aandacht: ‘La signalée victoire navale remportée sur les Turcs, par les galéres de la Religion de Saint-Jean de Jérusalem. En laquelle a esté pris un grand galion de la Sultane, et autres vaisseaux du Grand Seigneur, avec 380 captifs’.

13 De Zwabisch-Beiersen waren op 8/9 november de Hessische garnizoensstad Höchst binnengetrokken.

[p. 253]

ditiones illas sane regi graves reiiciente abierunt. Multum autem in parlamento disputatur, tum an mortem meruerit Cantuariensis archiepiscopus, tum an Scoti in Angliae penetralia advocandi sint. Rex Basingum ab obsidio liberavit, at Farfaxius pro parlamento obsidet Scamburium et Pontefractum. Alliciendis animis constitutum hic est, ut nobilibus accenseantur filii senatorum in parlamentis, in magno consilio et in collegio rationalium.

Magalottius et Vaubecurtius non multum abeunt a suis locis, collocati ad Novum Castellum in Lotharingia. Pro altero Novo Castello in finibus Helvetiorum Barbarini dicuntur offerre auri millionem duci Longovillano. Inimicitiae sunt inter Elbovium, qui huc iam venit, et Gassionem, qui brevi hic exspectatur.

Deus, excellentissime et illustrissime domine, Sublimitatem tuam felicem ac beatam praestet,

Sublimitatis tuae devotissimus cultor,
H. Grotius.

Lutetiae, VII/XVII Decembris 1644.

Quae hic praeterea intelligimus haec sunt.¹⁴ XXIV Novembris Zvichaviae fuisse Hazfeldii copias; Goetzium in montibus Wallachiae Ledenicho capto itinera ad Olmitiam tenere infesta; Glenium tentare aditum in Hassiam Cassellensem.¹⁵ Princeps Ludovisius ambit virginem natam ex fratre pontificis. Galli qui sunt in Italia, hiberna cepere in Langicis et Monteferrato; Hispani in Ermensi terra. Bavarus famam spargit se habiturum vere exercitum XXV millium.

14 De copiist las in het postscriptum: ‘Ledeindro’ i.p.v. ‘Ledenicho’; ‘Amiliam’ i.p.v. ‘Olmitiam’, ‘Gemensi’ i.p.v. ‘Ermensi’.

15 Landgravin Amalia Elisabeth van Hessen-Kassel hield uit vrees voor een Lotharings-Westfaals offensief (no. 7200, n. 3) de Hessische versterkingen aan het Franse leger onder zich; vgl. Lettres Mazarin II, p. 112-115 en p. 119-120.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. (B)enshemium a Bavaris captum. Spes de Weinhemio. De (Tu)renna, Lotharingo, Merciaco, Hazfeldio. Fama de Ra(go)zio et Turcis. Legatus Batavus cur non bene exceptus. (Diss)idium inter Aurelianensem et Anguianum sublatum. Pe(cu)nia tarde contrahitur. Praefecti abeunt ad sua. De Motta (Od)incurtio, Harcurtio. Hispanica. Exercitus in Italia (im)minutus. Papa cardinales faciet. Praefectus Romae (le)gatis regum cedere iussus. Expectatur Mediolani (pe)cunia et miles. Controversia Tigurinorum. Praeda Me(li)tensium. Viennae acta. Excursiones Francothaliae. (Ir)ruptio in Portugalliam. De Bavaris; Piccolominaei (ho)nos. Anglica. Qua arte animi allecti Gallorum. (De) Magalottio, Vaubecurtio. A Barbarinis oblata. (In)imicitia inter Elbovium et Gassionem. De Haz(fe)ldio, Goezio, Glenio, principe Ludovisio. (Hi)berna in Italia. Sparsa a Bavaris.