Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 16

7084. 1644 oktober 8. Aan A. Oxenstierna.¹

[Excellentissime et illustrissime domine,]

Cardinalis Mazarinus febri laborat² tertiana gemina, quae a continua parum abest et vix ullum intervallum relinquit ad sensum sanitatis. Regina regens iam hic esset nisi cardinalis eo morbo attineretur. Ubi huc venerit, veniet et regina Angliae,³ quae nunc est Niverni et ibi ad instaurandas vires lac asinarum bibit. Dux Aurelianensis vocatu reginae regentis rediit ad Fontem Bellaqueum. Princeps Condaeus in Burgundia est. Filius eius, dux Anguianus, magna in fama princeps, rebus ad Rhenum ut oportet constitutis, creditur in aulam rediturus. Catalanorum legati his diebus a regina regente auditi sunt. Dixere rem ibi bene processisse Gallis, cum rex defunctus ibi praesens adesset; itidem nunc res ab Hispanis gestas feliciter ideo, quod rex ipsorum adesset. Rogabant ergo, cum rex Galliae non eius esset aetatis ut armis praeesse posset, mitti in illas terras sane periclitantes principem de regio sanguine. Non video, qui id fieri possit. Nam dux Anguianus etiamsi huc excurrat, ut in Germaniam redeat, res exigit. Princeps Condaeus apud ordines Burgundiae ducatus res regis pecuniarias bene promovit. Dux Aurelianensis non facile se committet caelo insalubri et populo valde mobili. Sed, ut scripsi antehac,⁴ ibit eo comes Harcurtius, de Lotharinga domo illustris et meritis in Galliam illustrior.

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 269; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 482 no. 554. Afschriften ook in copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 216, en in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 347 en f. 349. Zie voor een andere overlevering van de brieftekst, Grotius' brief aan Johan Oxenstierna en Johan Adler Salvius (no. 7085).

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch, dd. 8 oktober 1644 (no. 7082).

3 Het hof keerde op 25 oktober terug. Koningin Henriëtte Maria van Engeland kreeg in de middag van de 5^de november een plechtige ontvangst in Parijs aangeboden (Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 222 en p. 224-225).

4 Namelijk in zijn brief van 1 oktober 1644 (no. 7071).

[p. 38]

Gassio in Flandriam Gravelingae proximam penetrans praedas inde egit; cepit autem loca haec non magni ad rem momenti, neque tamen inutilia ad progressus alios, Novum Fossatum, castellum Rougium, arcem Reneculam, abbatiam Blambecam. Bavaros Landaviam munire audimus;⁵ a Beckio autem quingentos intrasse in Francothaliam. Nihil adhuc agunt Magalottius et Vaubecurtius. Comiti Harcurtio ad res Catalanicas audio dari octingenta francicarum librarum millia et supplementum militum octies mille. Inter mareschallum Milleraium et comitem Ranzovium regina regens pacem fecit aliquam, sed incertum an solidam.

Ex Belgicis partibus audimus rem ita comparatam inter Castellirodericum et Piccolominaeum, ut hic militiae, ille civili regimini sit praefuturus donec certiora mandata adveniant.⁶ Legati qui cum eis fuere Tenerimundae, valde in id institerant, ut ecclesiastici ad bellum contribuerent pro suis opibus, magnamque pecuniam obtulere ad belli usus, si modo ea tractetur per homines ab ipsis dilectos; quae conditio olim adiecta tributorum perrogationi tempore Philippi II, Hispaniae regis, bellum cum Gallia gerentis,⁷ principium fuit alienationis eius a Belgis et tot, quae secuta sunt, malorum. Ducis Caroli copiae apud Valentinianas omnia circumsita populantur, ut solent.

Deus, [excellentissime et illustrissime domine, det Suediae et propter eam Sublimitati tuae omnia quae ipse scit esse optima,

Sublimitatis tuae devotissimus cultor,
H. Grotius].

5 Vgl. no. 7082, n. 18. Op 4 oktober overmeesterden ruiters van de Zwabisch-Beierse generaal Johan van Werth de vesting van Mannheim (Mémoires du maréchal de Turenne I, p. 35-37, en H. Lahrkamp, Jan von Werth, p. 148-149).

6 Koning Philips IV had het gouvernement over de Zuidelijke Nederlanden willen opdragen aan zijn natuurlijke zoon Juan José van Oostenrijk (1629-1679). Velen zagen liever de ervaren Leopold Wilhelm (1614-1662), aartshertog van Oostenrijk, in Brussel verschijnen. Vooralsnog hield de Spaanse vorst een definitief besluit in beraad (Correspondance de la Cour d'Espagne; Les affaires des Pays-Bas III, p. 482-483, p. 498, p. 506 en p. 511).

7 Grotius ziet hier een overeenkomst met het bedevoorstel van de Staten-Generaal, dd. 17 december 1557 (P.A. Meilink, ‘Notulen en Generaal Advies van de Stalen Generaal van 1557/1558’, in BMHG 55 (1934), p. 263-369). De eerste ‘eigen’ hoofdintendant, de Antwerpse burgemeester Antoon van Straelen (Stralen), stierf in 1568 op het schavot (BNB XXIV, kol. 131-143; NBW II, kol. 834-835).

[Lutetiae,] XXVIII Septembris/VIII Octobris 1644.

Pontifex simul e conclavi exiit, ad se vocavit fratrem cardinalis Mazarini dixitque ei quae causae fuissent inter ipsos simultatis; sed se factum hac electione hominem novum velle veterum⁸ oblivisci et amicitiam cum Mazarino velle colere; nimirum quod intelligat et quantum Gallia Romae possit et quantum in Gallia Mazarinus. Vehlius⁹ ex tractu Coloniensi ivit ad Confluentes Rheni ac Mosellae. Habere dicitur bis mille milites, sperare autem habiturum se duodecies mille ex iis quos ei adiunge[n]t dux Carolus [et Beckius.¹⁰ Intelleximus apud Alcairum magnos esse motus. Ab Rhodo Constantinopolim rediisse Islainum Guiraium de stirpe regum Precopensium. Bacham Tripolis Africanae suspectum esse Constantinopoli. Naves longas viginti tres, missas ad Pontum Euxinum, nihil ibi egisse]. Francofurti civitas et munimenta auget et militem legit suae tutelae. Hazfeldius,

8 Het afschrift in het copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 269 leest hier: ‘veterem’.

9 De tekst geeft op deze plaats: ‘Beckius’. De lezing ‘Vehlius’ in het tweede afschrift krijgt hier de voorkeur: niet de Luxemburgse gouverneur Johan van Beck, maar Alexander, graaf van Velen en Megen, bevelhebber van het keizerlijk-Westfaalse leger, had het plan opgevat om met 2000 man en 2 kanonnen naar Koblenz te trekken (nos. 7067 (dl. XV) en 7073).

10 De passage ‘et Beckius. Intelleximus ... ibi egisse’ toegevoegd op grond van het tweede afschrift in het copieboek Dresden. De passage is ook opgenomen in de brief aan Johan Oxenstierna en Johan Adler Salvius (no. 7085).

[p. 39]

Mercius, Joannes Waertius dicuntur esse ad Ursellam, Bavari autem non longe Hanavia castra facere. Astae arx teneri ab octingentis militibus, oppugnari vero strenue a principe Thoma. Interim Nicaeam, quae dicitur Palaea, obsident Hispani, in qua praesidium est Gallorum quingentorum et totidem prope Helvetiorum. Decem naves longae a mari Catalanico Massiliam rediere. A parlamentariis Anglis arx Baesinga obsidetur.

[Mortuus est¹¹ bonus Epstenius, cuius filius aetatem habet et bonae est spei. Eum Sublimitati tuae commendo].¹²

11 De passage ‘Mortuus est ... commendo’ alleen overgeleverd in het tweede afschrift.

12 De zoon van Johann Epstein, Zweeds nieuwsagent te Parijs, toonde belangstelling voor de opvolging; infra, n. 13.

Bovenaan de brief in de eerste copie te Leipzig: Argumentum. Aulae status. Catalani ex regio sanguine principem sibi mitti desiderant. Varia. In Belgio ecclesiastici ad tributa bellica quoque invitantur. Novus pontifex iniurias Pamphylio a Mazarino illatas obliviscitur.

Bovenaan de brief in de tweede copie te Leipzig: Argumentum. Mazarinus aegrotat. De reginis Galliae, Angliae; Aurelianensi, Condaeo, Anguiano. Catalanorum desiderium; iudicium de eo. Urbes captae a Gassione. De Bavaris, Beckio, Magalottio, Vaubecurtio, Harcurtio. Pax inter Milleraium et Ranzovium. Acta in Belgio Hispanico. De Lotharingi copiis. Papa Mazarini amicitiam quaerit. De Vehlio. Turcica. Francofurti apparatus. Varia de bello in Germania et Italia. Epstenius mortuus, cuius filium commendat.

Bijlage:

Memoire presenté à son Excellence, monseigneur Hugues de Groot, conseiller d'estat et ambassadeur ordinaire de la reyne et la couronne de Suede, de la part du sieur Epstein.¹³

Premierement il supplie tres humblement son Excellence qu'il luy plaise de representer à son Excellence, monseigneur le grand chancelier d'Oxenstiern, que la mesme grace qu'il luy a plu de faire à feu mon pere de le gratifier d'une pension annuelle pour les services qu'il a continuellement rendus en communiquant tout ce qui se passe en cette cour et ailleurs aux pays estrangers non seulement à sadite Excellence, mais aussi à messeigneurs les plenipotentiaires à Münster et Osnabrück; et estant après la mort de feu mon pere entré en sa charge et l'ayant continué jusques icy avec le mesme soing, je supplie tres humblement son Excellence d'interceder pour moy envers son Excellence, monseigneur le grand chancelier d'Oxenstiern, que la mesme pension puisse estre transferée à ma personne.

Et d'autant qu'il reste encore quelque chose à payer de la susdite pension, il supplie tres humblement son Excellence d'interceder pour moy que ledit reste soit payé, avec asseurance que selon la passion que j'ay tousjours eu et auray toute ma vie de rendre tres humbles services à la couronne de Suede et à tous les ministres d'icelle, je m'efforceray de tout mon pouvoir de m'acquitter tellement de ma charge que l'on en recevra toute satisfaction et contentement. Et je seray obligé de prier Dieu pour la prosperité et santé de vostre Excellence.

13 Ongedateerd fragment van het verzoekschrift. Tekst naar hs. Stockholm, RA, Gallica 10, Handl. tillh. Hugo Grotii beskickning 1639-1641.