Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6499. 1643 oktober 26. Van N. van Reigersberch.¹

Mijnheer,

Uyt de particuliere informatie die uEd. mij nu tot tweemal heeft gelust te geven, warover ick uEd. grooten danck schuldych ben, dunckt mij dat ick niet alleen claer en sien in de genegentheden van degene die het daer al vermogen, maer oock claerder als tevoren in de inclinatie van die hier het meeste; warom niet alleen ick, maer oock andere redenen hebben te twijfelen off de handelynge haer oock ernstych is, alsoo qui eos contingunt soucken in te scerpen het oorloge den landen meer als alle tractaten voorderlijck is, warom oock die tevoren daervan niet hebben connen horen, selven vorenslaen men de lasten tegens het incommen behoort te balanceren.

1 Hs. Amsterdam, UB, coll. RK, K 79b. Eigenh. oorspr. Niet ondertek. Gedrukt Rogge (ed.), Br. N. v. Reigersb., p. 735 no. 291. Antw. op no. 6470 en een ontbrekende brief bij no. 6480, beantw. d. nos. 6517 en 6518.

[p. 643]

Nu de ambassadeurs² tegelijck met den grave van Harcourt³ niet hebben connen arriveren, nochte de comste van de Scotten in het rijck, die nu geseyt werden in aentocht te sijn, voorcommen, schijnt wel dat soo niet en sullen haesten, maer eerst sien wat cours ende bejegenynge den grave van Harcourt heeft. Men seyt ons hier tot Lonnen was gearriveert, maer dat Montaigu,⁴ op de brugge van Rochester bekent ende daer gedesguiseert, uyt sijn trein aengehouden ende in den Tour gebracht, den gemelten grave van Harcourt, hoewel hij hem desadvoueert, bij het parlament vrij suspect heeft gemaeckt. Tot het afftrecken van den conynck van de Spaense partije ende maintenement van de biscoppen gelove ick twee van de ambassadeurs⁵ niet minder als den grave van Harcourt genegen sijn; dan off sij het leste soo efficacieux, hare oogen slaende op hare principalen, sullen connen behertygen staet te twijfelen. Het gelt tot de ambassade is noch niet gereet, sulckx al waren sij reet souden noch niet connen vertrecken.

Den heer van Matenees⁶ onthout hem niet alleen van de Generaliteytsvergaderynge, maer versocht sijnde om de Munstersche besoignes bij te wesen heeft hem daervan geëxcuseert. Tegens halff November commen de Staten wederom bijeen,⁷ wanneer lichtelijck de dispuyte van den eedt wederom sal worden geroert, alsoo de Ridderschap, sonder de steden inwillygen in pointen van ordre overstemynge te lijden, in dit point geen overstemynge schijnt te willen gedogen. Ende hoe beswaerlijck het is een generale resolutie voor de steden, die haer hooftneerynge op die maniere souden meenen in peryckel te connen stellen, te laten passeren, kan uEd., die oock weet hoe qualijck de pointen van ordre ende van ander natuyre sijn te onderscheyden, oordeelen.

Het equiperen van de cruycers⁸ schijnt off meer fatsoens sal hebben als van begin was gemeent, alsoo veele omdat het schijnt te smaecken naer caperije, difficyl sijn daerin te participeeren. Maer soo de particuliere deficiëren, moeten de steden het bij de hant nemen, alsoo den viant te machtych wort, die geseyt wort veertych fregatten in zee te hebben ende over de 26 prinsen de maent van October binnen Duinkercke te hebben gebracht, waerover oock de admirael schrijft⁹ om meerder getal van scepen, soude hij ende die bij hem sijn wesen verseeckert.

2 De Staatse ordinaris ambassadeur Albert Joachimi en de extraordinarii Willem Boreel en Johan van Reede van Renswoude namen drie maanden de tijd om hun reis naar Engeland voor te bereiden.

3 De nieuwe Franse ambassadeur Henri de Lorraine, graaf van Harcourt, had op 17 oktober zijn ambtswoning in Londen betrokken.

4 Minder gelukkig verliep de reis van Harcourts metgezel Walter Montaigu, abt van Saint-Martin en diplomatiek agent van koningin Henriëtte Maria. Op weg naar het koninklijk hof te Oxford werd hij bij het passeren van de stad Rochester door soldaten van het Parlement gearresteerd (11 oktober) en naar de Tower overgebracht (The Parliamentary History of England III (1642-1660), kol. 174-177).

5 Menig Statenlid in Holland en Zeeland wantrouwde de intenties van de Oranje-Stuart-gezinde extraordinarii Willem Boreel en Johan van Reede van Renswoude (S. Groenveld, Verlopend getij, p. 113, en CSP Ven. 1643-1647, p. 31, 33 en p. 35-36).

6 De conferentie die op voorstel van de raadpensionaris werd gehouden om het weerbarstige lid van de Hollandse ridderschap Johan van Mathenes toch nog te bewegen tot het afleggen van de eed op de nieuwe instructie voor de Hollandse gedeputeerden ter generaliteit, bood geen oplossing. Een bemiddelingsvoorstel ketste af op het door Mathenes aangevoerde argument dat hij met zijn uitsluiting van de vergaderingen van de Staten-Generaal slechts ‘particulier considerabel en is, en vervolgens niet bevoegt den voorsz. eed te doen’ (Res. SH, dd. 15 oktober 1643).

7 De Staten van Holland gingen op 17 oktober op reces. Zij hervatten de vergadering op 24 november.

8 Op 1 oktober hadden de Staten-Generaal het besluit genomen dat de kustschepen deze winter beschikbaar moesten blijven voor het verrichten van patrouillediensten op de Noordzee. Het ‘reglement voor de kruyssers’ werd op 3 oktober gepubliceerd; zie no. 6462.

9 In zijn rapporten over de toestand van de Staatse blokkadevloot voor Duinkerken liet admiraal Maarten Harpertsz. Tromp niet na om te klagen over het tekort aan schepen (S. Groenveld, Verlopend getij, p. 161-163 en p. 331-332, met vermelding van een schrijven van de admiraal aan de Staten-Generaal dd. 6 oktober 1643).

[p. 644]

Tot de besoignes in de Generaliteyt tot de Munsterse besendynge is Pauw, die een van de gedeputeerde wesen sal, niet geroupen.¹⁰ Donderdach wort een hoffmeester affgesonden om daer logement te prepareren,¹¹ ende maecken de gedeputeerde haer veerdych op presuppoost dat de ambassadeurs van Vrankerijck al op wech sijn¹² ende den heer d'Avaux Rheims te sijn gepasseert, alwaer Aquilius¹³ schrijft sijn Ed. te hebben gesproocken. Contrari souden sij niet garen geloven, warom ick van een, die ick het seggen van den heer Spierynck confirmeerde van dat monsieur Servien noch was te Paris, ben versocht het niet soude willen seggen.

Op het aenhouden van den ambassadeur van Vrankerijck¹⁴ blijven de troupes bij regimenten noch in de frontieren tot groote incommoditeyt van de militie. Hier is, soo mij terstont wort geseyt, gisteravont gearriveert milord Goryn,¹⁵ die geeft hope dat den conynck noch eenyge articulen tot vrede aen het parlament soude doen presenteren. Dan de verkiesynge van Cottynckton tot thesaurier,¹⁶ Dicby tot secretaris van den conynck¹⁷ doet het parlament niet veel moderaets hopen.

Desen 26 October 1643.

10 In Den Haag werd de laatste hand gelegd aan de instructie voor de Staatse gevolmachtigden ter vredesconferentie. In de redactiecommissie was wel een plaats ingeruimd voor Johan van Mathenes, maar niet voor de door de Staten van Holland aangewezen gevolmachtigde dr. Adriaen Pauw. Als reden werd opgegeven dat de laatste geen zitting had in de Staten-Generaal (Poelhekke, De Vrede van Munster, p. 122-126).

11 Eind november bezichtigde een afgezant van de Staten-Generaal enkele huizen in Munster (Acta pacis Westphalicae; Die kaiserlichen Korrespondenzen I, p. 139-140).

12 De Franse gevolmachtigde Claude de Mesmes, graaf van Avaux, had Parijs in de middag van de 8^ste oktober verlaten. Zijn collega Abel Servien, graaf van La Roche-des-Aubiers, verliet de stad pas op 20 oktober.

13 Mr. Tilleman Aquilius, Staats waarnemer in het Franse leger (Schutte, Repertorium I, p. 12).

14 Ambassadeur Gaspard Coignet, sieur de La Thuillery, ordinaris Frans ambassadeur in de Republiek 1640-1648, drong tevergeefs aan. Begin november keerden de Staatse troepen weer naar hun oude garnizoenen terug (Het Staatsche leger IV, p. 136, en Lettres Mazarin I, p. 366-367 en p. 412-413).

15 Lord George Goring (ca. 1583-1663), vader van de koningsgezinde kolonel George Goring, was op weg naar Parijs waar hij met kardinaal Jules Mazarin zou onderhandelen over een Engels-Frans bondgenootschap (DNB XXII, p. 248-251; CSP Ven. 1643-1647, p. 17-18 en p. 30, en Archives d'Orange-Nassau, 2^me série IV, p. 87).

16 Francis, lord Cottington (ca. 1578-1652) nam zitting in het door de koning ingestelde Oxfordse parlement. Op 3/13 oktober ontving hij de benoeming tot thesaurier (DNB XII, p. 293-296).

17 George Digby (1612-1677), evenals Lord Cottington een warm verdediger van de pro-Spaanse politiek, volgde de in de slag bij Newbury (20/30 september) gesneuvelde staatssecretaris Lucius Cary, burggraaf van Falkland, op (DNB X, p. 52-56, en CSP Ven. 1643-1647, p. 4, 27 en p. 33).

Adres: Mijnheer/mijnheer de Groot, raedt ende ambassadeur van de coninginne ende crone van Sueden bij den alderchristelijcksten [conynck].

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 3 Nov.

En in dorso: 26 Oct. 1643 N. Reig.