Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6416. 1643 september 10. Van J.A. Salvius.¹

Hochedeler, gestrenger herr ambassadeur,

Ew. Excell. gebe ich dienstfr[eundlich] hierdurch zu vernehmen, welcher gestallt gestern 8 tage den 23. dieses der herr ambassadeur Oxenstiern, vndt etzliche stunde nach ihm auch ich, glücklich hier angelangt seind,² vndt nunmehr allein erwarten, wie der andern interessirten potentaten, herren plenipotentiarii mit ihrem anzug sich erzeigen wollen, wornach auch wir die volleziehung vnssrer raise, welche nun in einem tage abgelegt werden kann, anstellen vndt fortsetzen werden. Vnterdessen haben wir den von vnssrer allergnädigsten königin nach Münster verordneten residenten herrn Schering Rosenhan,³

1 Hs. Den Haag, ARA, Eerste afd., coll. Hugo de Groot, aanw. 1911 XXIII no. 10 (1643, 2). Oorspr. Postscriptum en ondertekening eigenhandig. De Duitse brieftekst is wellicht geschreven door secretaris Georg Keller. Minuut aanwezig te Stockholm, RA, Adler Salvius' Saml. E 5255. Beantw. d. no. 6443.

2 Op 23 augustus/2 september bereikten de Zweedse gevolmachtigden Johan Oxenstierna en Johan Adler Salvius hun voorlopige verblijfplaats Minden.

3 Schering Rosenhane, Zweeds resident te Munster, verscheen op 29 augustus/8 september in Osnabrück (Acta pacis Westphalicae; Die Schwedischen Korrespondenzen I, p. 1-3 en p. 22-23).

[p. 533]

welcher den 26. dieses auch alhier einkommen ist, vorauss nacher Ossnabrück abgefertigt, vmb biss zu vnssrer dahinkunfft daselbst alss resident zu verharren, vndt wass nöthig, in acht zu nehmen; vndt weiln derselbe alle die an die königl. herrn ambassadeurs, so ins gesampt alss sonders, einlangende brieffe annehmen vndt nach erhaischung damit verfahren wirdt, alss wollen Ew. Excell. sich gefallen lassen hiernachst das jenige, so⁴ sie abgehen lassen werden, vnter couvert desselben dahin zu dirigiren, vff welchen fall es an gehörende orthe, vnsser so ab- alss anwesendt, ohnfehlbar vberkommen wirdt.⁵

Die königl. Dennemärckische mediations ambassade ist am verwiechenen Sonnabend zu Ossnabrück angelangt,⁶ auch gestern abend ein fürstl. Braunschweig-Lüneburgischer abgesandter,⁷ vmb gleichfalls dahin zugehen, hier einkommen. Will alsso Gott lob nunmehr die apparence zu guthem anfang sich nach vndt nach vmb so viel besser eräugenen, welchen der Höchste mit einem gewünschten fort- vndt aussgang in gnaden secondiren wolle.

Der herr ambassadeur Oxenstirn ist gestern von hier vff Nyenburg⁸ verraisst, den staat selbiger vestung zu besehen, wirdt aber morgen wieder alhier erwartet.

Auss dem stifft Halberstatt wirdt anhero berichtet, dass herr Königsmarck Osterwyck eingenommen habe.⁹ Wass weiters notables vorgehen vndt einkommen wirdt, soll Ew. Excell. hiernechst jedesmahl communicirt werden, vndt thue ich sie immittelst Gottes starckem schutz zu allem wolergehen getrewlich empfehlen, stäts bleibend,

Ew. Excell. dienstbereitwilligster knecht allezeit,
J.A. Salvius m.p.

4 De minuut Stockholm vult aan: ‘... so sie abgehen lassen, oder von andern orthen erhalten werden, vterm couvert desselben nach ged. Ossnabrück zu dirigiren ...’.

5 De postdienst in Parijs maakte in oktober een vergissing. Per ongeluk werden Grotius' brieven aan de Zweedse resident meegegeven met de koerier op Holland; vgl. nos. 6511 en 6551.

6 De Deense delegatie ter vredesconferentie, bestaande uit kanselier Just Høg, Gregers Krabbe, Christopher von der Lippe en de Hamburgse domdeken Lorenz Langermann, was op 26 augustus/5 september voltallig in Osnabrück aanwezig.

7 De gevolmachtigde Johan Oxenstierna had kort voor aankomst in Minden een onderhoud gehad met de hertogen Friedrich en Christian Ludwig van Braunschweig-Lüneburg; zie no. 6424. Aansluitend op deze ontmoeting gaven de hertogen hun gezanten Hans Adam von Hammerstein en Paul Johann von Bülow opdracht om zich bij de Zweedse delegatie te vervoegen (Acta pacis Westphalicae; Die Schwedischen Korrespondenzen I, p. 31-32 en p. 39).

8 Nienburg, garnizoensplaats van Friedrich, hertog van Braunschweig-Lüneburg-Celle.

9 De verdedigers van de plaats Osterwieck moeten kort vóór 9 september accoord zijn gegaan met de capitulatievoorwaarden van de Zweedse generaal-majoor Hans Christoph, graaf van Königsmarck (Doc. Boh. VII, p. 43 no. 72).

Minden, den 31. Aug[usti] 1643.

Illustrissime domine,

Respondi domino cardinali Mazarino ad literas quibus me honoravit.¹⁰ Nescio, utrum recte an secus. Committo iudicium Excellentiae vestrae, quae si iudicat tradi eas non posse, quaeso eam ut supprimantur. Sin minus, quoniam eius titulum ignoramus, magnopere rogo ne displiceat Excellentiae vestrae amanuensi mandare, ut verum cardinalis titulum inscribat.

Ero vicissim Excellentiae vestrae ad officia grata paratissimus semper,

J.A.S.

10 De brief van Johan Adler Salvius aan kardinaal Jules Mazarin, dd. 31 augustus/10 september 1643, is een antwoord op Mazarins schrijven van 27 juni 1643; vgl. no. 6350.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 23 Sept.

Onderaan staat in een onbekende hand: H. Grotio.

Onderaan de copie te Stockholm staat: (An) herrn ambass. Grotium, in simili an

[p. 534]

herrn amb. Wolff, an herrn Spiering, an herrn Bilderbeck von herrn Salvio, auss Minden, den 31. Aug. 1643.¹¹

11 De Zweedse vertegenwoordigers dr. Hermann Wolff, ambassadeur in Kassel, Petter Spiring Silvercrona, resident te Den Haag, en Hendrik van Bilderbeeck, agent te Keulen (S. Tommos, The Diplomatica Collection in the Swedish National Archives, p. 95 en p. 105; Een rondgang langs Zweedse archieven, p. 158 en p. 163, en Schutte, Repertorium I, p. 181-182).

Bijlage:¹²

Johan Adler Salvius aan Jules Mazarin, 10 september 1643.

Eminentissime domine,

Diu inter spera metumque suspensi exspectarunt omnes quorum interest, quae consilia fatorum inclementiam in Gallia sequerentur. Communes hostes morte cardinalis ducis cecinere victoriam; fato regis plane triumphum! Ista conclamatum putabant amicorum multi; hoc pene desperatum! Promiscuas singulorum causas memorarem, nisi scirem eas iudicii vestri sublimitatem minime latere; sed dispares hos affectus opportunissimae Eminentiae vestrae literae de 27 Iunii renovato foedere comitatae utrisque commode exemerunt, heroicam serenissimae reginae regentis Gallicique senatus constantiam nobis confirmantes. Sane magnopere fuit ista sive renovatio seu confirmatio necessaria. Non quod foederata regnorum vincula morte regum laxata essent, sed ut ignaris rerum hostibus terror, foederatis animus maior adderetur. Adiunctas igitur vestras in Sueciam illico expedivi ipseque statim nuntio tam fausto officiose respondissem, nisi regiae sententiae decor obsequia ministri debuisset praecedere. Nunc, cum et foedus e Suecia itidem renovatum et serenissimae reginae meae responsa Eminentiae vestrae perdominum legatum Grotium mittuntur, hoc solum addere debui fore me his in oris tam accuratum renovati foederis cultorem, quam hactenus assiduus fueram renovandi foederis instinctor. Nescio, utrum tenuitas mea magnitudinem tantae rei debite comprehendat. Id sane persuasissimum mihi est, nunquam satis cautum fore publicae securitati, nisi tam pace quam bello perpetua regnorum coniunctio robur inviolabile servet. Divinum equidem videri potest, quod, qui hactenus dominatum universi animo vasto praecepit, Austriacae potentiae fastus iam armis feminarum tantopere sit retusus, ut vix propriis defendendis sufficiat. At nisi par mutuorum tractatuum prudentia fortitudinem armorum comitetur, citius proculdubio animos viresque resumet quam hactenus eas amisit.

Caelestibus consiliis Eminentiae vestrae prosperrimi Anguianorum progressuum - de quibus ei gratulor ex animo¹³ - eventus merito tribuuntur, ut Galliis a tergo securis Germaniae iam porta patescat. Si tamen armorum fortunae favorem animorum Germanicorum accedere voluerint Galli, maturanda videtur etiam legatorum pacis expeditio. Sicut enim hactenus vim legum et munia magistratuum armorumque iura ordinibus Imperii de facto ademit imperator, ita nunc in id Francofurti¹⁴ totus desudat, ut sibi soli vindicet etiam tractandae pacis arbitrium. Id si vel mora nostra vel ipsorum ordinum sive desperatione sive belli taedio obtinuerit, absolutam in Imperio potestatem posthac usurpabit cum extremo regnorum praeiudicio; quod quidem ne fiat, legatos vestros prompte accessuros sperabimus, daturi cum iis operam ne armis bene iacta tractatu deterantur fundamenta communis securitatis. Caeterum ut fulcrum tractatus est clipeus, ita optandum esset, ut quo viciniores tractatui sumus, eo magis armorum conatus intenderentur. Extrema quidem tentat campiductor noster Torstensonius, sed tota hostium mole superfusa, hostili insuper

12 Tekst naar copie Stockholm, RA, Diplomatica Germanica A I 1, f. 30. Gedrukt Acta pacis Westphalicae; Die Schwedischen Korrespondenzen I, p. 24-26 en p. 39.

13 Louis II de Bourbon, hertog van Enghien, had op 8 augustus de capitulatie van het garnizoen van Thionville in ontvangst genomen.

14 De discussies op de Frankforter ‘Deputationstag’ over de vertegenwoordiging van de leden van de ‘Fürstenrat’ in Munster en Osnabrück.

[p. 535]

in Pomeraniam incursione¹⁵ distractus, vix est ut se tueatur. Speravit militem Guebrianum magnam belli partem alio diversurum.¹⁶ At is non modo nihil nobiscum cooperatur, sed et insuper districtum nostrum Benfeldicum in Alsatia,¹⁷ unde annona cognominis castri dependet, absque ulla necessitate devastat. Obtestor igitur Eminentiam vestram, ut, cum nemo ea rectius videat utriusque rei momenta, ne gravetur auctoritatem suam interponere, ut non modo abstineat stativis Suecicis, sed et aliquid magni aggrediatur, quo nostrates aliquota hostium parte liberati vires melius exserere explicareque possint. Est id communi foederi variisque promissis congruum, amicitiam regnorum roborat et penitus rei summam concernit. Coloniensis elector cum duce Neoburgico novos etiam delectus moliuntur in Westphalia,¹⁸ qui, nisi brevi opprimantur, in magnum exercitum excrescent.

Atque his Eminentiam vestram divino numini meque suo favori perofficiose commendo.

Mindae ad Visurgim, die ultima Augusti anno 1643.

15 De keizerlijken lieten generaal-majoor Joachim Ernst von Krackow (Krockow) een actie ondernemen tegen het Zweedse expeditieleger in het noordoosten van Duitsland.

16 De Zweedse opperbevelhebber Lennart Torstensson betreurde de ineenstorting van de Frans-Weimarse strijdmacht van maarschalk Guébriant.

17 De klachten van Friedrich Richard Mockhel, resident in de Zweedse enclave Benfeld, over de overlast die de aanwezigheid van de Frans-Weimarsen in zijn territorium veroorzaakte.

18 De ‘neutrale’ Wolfgang Wilhelm van Palts-Neuburg, hertog van Gulik en Berg, nam deel aan de besprekingen over de vorming van een leger van de Westfaalse Kreits (Foerster, Kurfürst Ferdinand von Köln, p. 245-250).

Bovenaan de copie te Stockholm: Cardinali Mazarino.