Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

[p. 156]

6133. 1643 maart 14. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Dum suspensos sollicitosque nos habet regis valetudo,² didici comitem Guebrianum in aliquot concursibus - iusto enim proelio abstinere iussi fuerunt Bavarici - damna accepisse ad quatuor hominum millia, venisse Brisacum, misisse huc petitum supplementa. Cognovi praeterea ex Erlachii literis³ nihil eum boni sperare ex bello ad Acronium lacum; Uberlingam non tanti, ut magno impendio muniatur defendaturque.⁴ Tum vero ex Grosiegio,⁵ quem huc misit Hassica landgravia, intellexi landgraviam vehementer expetere ut rex in ipsa Germania bellum gerat, ut distractis hostium ibi viribus res sociorum sint tutiores. Quod ut postularem, mihi quoque nuper mandatum memini, et congruere id foederi, cuius primum sit caput, ut arma inferantur terris quae Austriacae domui sunt propriae.⁶ Cogitavi simul Torstensonum, qui in intima Germaniae penetravit certa cum fiducia fore ut et Galli in Germania bellum fortiter gererent, non extra periculum fore, si tota vis hostium in ipsum Hassosque incumberet, praesertim cum non dubitetur quin Luneburgiorum cum imperatore pacta⁷ vim suam sint habitura.

His de causis,⁸ dum aditum adhuc regis ex ipsius commodo opperior, adeundum mihi censui comitem Chavigniacum.⁹ Adii, primumque percunctatus de regis valetudine, quam testabar nobis non minus quam ipsis Gallis esse cordi, cognovi eum habere se meliuscule, ita ut rex Versaliam ire animi corporisque reficiendi causa decreverit. Dixi deinde quae de Guebriano audissem, neque invidere nos regis processibus, sive ad Acronium lacum, sive in comitatu Burgundiae, sed e re communi maxime fore, si rex Guebriani exercitu novis firmato copiis in penetralibus Germaniae uteretur, idque tum foederibus, tum conceptae a Torstensono fiduciae et iis quae iam ante ex mandato regi exposuissem et nunc missus a landgravia exponeret, congruum fore. Respondit constitutum regi mittere illico ad Guebrianum quatuor peditum millia, mox et equitis nonnihil, usurumque regem isto exercitu ubi res ipsius amicorumque id maxime exigerent. Venit tum mihi in mentem,

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C61, 130; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 267 no. 471. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 39.

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 14 maart 1643 (no. 6132).

3 Het is uit deze tekst niet op te maken of Grotius een aan hem persoonlijk gerichte brief van Johann Ludwig von Erlach, de ‘Weimarse’ gouverneur van Breisach, heeft ontvangen.

4 Met de verovering van Ueberlingen hadden de Fransen toegang gekregen tot het Meer van Konstanz (Acronius lacus). Op dit moment bracht Paul Le Prévost, baron van Oysonville, Frans gouverneur van Breisach, versterkingen aan in de plaats (Gazette 1643, no. 32, dd. 14 maart 1643).

5 De Hessische geheimraad Adolf Wilhelm von Krosigk behartigde zowel in Parijs als in Den Haag de militaire belangen van Amalia Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin van Hessen-Kassel (Engelbert, ‘Der Hessenkrieg am Niederrhein’ in Annalen des hist. Vereins für den Niederrhein 162 (1960), p. 70-72).

6 Het verdrag van Wismar (1636) bevatte onder § 2 de bepaling: ‘Le roi [de France] fera la guerre ès provinces hereditaires de la Maison d'Austriche par delà le Rhin, et la reine de Suede ès autres provinces hereditaires de ladite Maison, qui est à dire, au Roiaume de Boheme et de Silesie’ (Du Mont, Corps Dipl. VI, 1, p. 123, p. 161 (Frans-Zweeds verdrag van Hamburg van maart 1638) en p. 207-209).

7 De hertogen van Braunschweig-Lüneburg hadden in 1642 de partij gekozen van de keizerlijken (M. Reimann, Der Goslarer Frieden von 1642, Hildesheim 1979).

8 In een schrijven van 29 november/9 december 1642 (no. 5991 (dl. XIII)) had Grotius van koningin Christina opdracht gekregen om de Franse regeerders te wijzen op het belang van de voortzetting van de oorlog in Duitsland; vgl. 6073.

9 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny, staatssecretaris van buitenlandse zaken, zoon van Claude le Bouthillier, ‘surintendant des finances’.

[p. 157]

quid Stella¹⁰ mihi dixerat, se ex Sirmondo¹¹ cognovisse non alienum esse a pace regem eiusque administros, sed valde ipsis nolentibus fore, si Suedi, qui a Gallis accepissent pecunias, plus lucri ex pace referrent quam Galli, qui Suedis pecunias dedissent. Dixi autem Chavigniaco a pace iusta ac bona non aversos esse eos, quorum in manu esset res Suedica. Et credibile esse Hispaniae quoque regem in id proniorem fore, ex quo ab Olivare ad alios transiit regis gratia, cuius rei esse indicium, quod tuti itineris diploma, a rege Hispaniae signatum, ad Batavos venisset quale Batavi desiderant, quod Chavigniacus verum esse agnoscebat.

Praefectus huius urbis, quem locumtenentem civilem vocant, his diebus per regem demotus est ab ea dignitate, ideo quod acrius quam rex pateretur, intercederet consilio imponendae in domos tricesimae, dicens sex milliones, quos rex expeteret, facile, si rex vellet, se intra sex locupletum domos, metu poenae gravioris, reperturum. Frater regis rursus offensum regis incurrit per improvidos suorum sermones de regimine, si quid regi accideret.

Princeps Thomas operam dabit ut Dertonam recuperet. Legatus Gallicus Romam rediit, crediturque controversia papae cum Parmensi ad transactionem ventura. Quod si fiat, poterit papa aliis efficacius commendare pacem, cuius ipse exemplum dederit. Nicaeam quatuor millia Gallorum missa; Uberlingam pedites octingenti, equites quingenti, naves aliquot, et pecuniae ad tuendum Casale. Intra Mottam esuriri dicitur. Reginae matris corpus in aede Sancti Dionysii depositum est. Vendocinensi permissus in Galliam reditus.¹² Permisit papa regi nominare in Catalania episcopos; fratrem autem cardinalis Mazarini fecit Patrem magistrum Sacri Palatii. Hispanorum ex Belgico exercitus intra paucos dies proditurus dicitur.

Et dum haec scribo, venit ad me dux Anguianus, princeps Condaei filius, parans se itineri, primum ad spectandum si quid desit in limite; cui eadem dixi quae comiti Chavigniaco dixeram. Promisit se et patrem laboraturos, ut Guebrianus in Germaniam redeat distrahatque a nobis hostium vires.

Non desinam rotam hanc impellere simulque Deum precari, excellentissime et illustrissime domine, ut regno tuaeque Sublimitati det omnia prosperrima,

tuae Sublimitatis cultor devotissimus,
H. Grotius.

10 Johannes Tilmannus Stella de Morimont, heer van Tercy, gewezen secretaris van de Franse ambassadeur te Hamburg, was in de week van 9-17 januari 1643 enkele malen op bezoek bij Grotius geweest; zie no. 6042.

11 Jacques Sirmond S.J. (1559-1651), de biechtvader van koning Lodewijk XIII. In zijn nieuwsbrieven van 21 maart (nos. 6141-6143) moest Grotius melden dat het hof besloten had de eerwaarde uit 's konings entourage te verwijderen.

12 César de Bourbon, hertog van Vendôme, natuurlijke zoon van koning Hendrik IV, werd bij zijn vertrek uit Engeland op 27 maart nog geconfronteerd met een arrestatiebevel van de parlementsgezinden (CSP Ven. 1642-1643, p. 253 en p. 258).

[Lutetiae,] IV/XIV Martii 1643.

In Catalania ab oppugnatione Miraveti repulsi sunt Hispani. Inter regem Britanniae et parlamentum proponuntur conditiones de indutiis et dimittendis exercitibus. Integrae turmae et centuriae ad regem transfugiunt. Essexius, qui Vindesorae est, in arcem non admittitur.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Clades Guebriani in velitationibus. Socii urgent Gallos bellum in Austriacas provincias ducant. Gallorum Suedis suspecta fides. Singulos belli pertaesos arguit. Nova fratris regii in regem offensa. Italica. Papa episcopos nominandos (in) Catalaunia Galliae permittit.