Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 13

6003. 1642 december 15. Van W. de Groot.¹

Frater optime,

Germanus iste cuius mentionem facis etiam hic infamis fieri cepit neque Hagam redire audet.² Adfuit nobis ecclesiae hic lutheranae pastor,³ qui in eius vitam inquisivit rogatque ut

1 Hs. Den Haag, ARA, Eerste afd., coll. Hugo de Groot, aanw. 1911 XXIII no. 24, 271. Eigenh. oorspr. Antw. op no. 5984, beantw. d. no. 6016.

2 De gifpen van de lasterende lutheraan Johann Seyffart begon op te drogen. Zelfs Grotius' opponent, de Haagse hofpredikant André Rivet stoorde zich aan zijn weerzinwekkende verhalen over de ‘papist’ Grotius: ‘Je l'ay admonesté qu'il n'advançast rien dont il n'eust preuve’ (Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau I, p. 312).

3 Hermanus Glaserus (1606-1674), in 1637 benoemd tot adjunct-predikant van de lutherse gemeente in Den Haag. Sinds 1639 was hij hier in vaste dienst (BWPGN III, p. 261-262).

[p. 573]

ex domino Hambraeo⁴ discere possit quomodo se Parisiis gesserit, ut qualis fuerit etiam aliis ecclesiae lutheranae membris palam faciat. De Gallo⁵ quod scribis meminero, si Abrahamus Antonii me, aut ego illum, accesserim; sin minus, scribam filiis⁶ ipsi indicandum.

Regis Angliae res non bene processerunt, ex quo princeps Robertus induciarum tempore parlamentarios invasit.⁷

Mylii filius⁸ sperat se in dignitatem patriam quam inter Hollandiae nobiles obtinuit successurum, quod sane avorum et parentis meretur memoria.

Cardinalis mortem aliquam in Galliis mutationem allaturam omnes hic augurantur, neque credunt aut Mazarinum vestigia cardinalis per omnia pressurum aut diu duraturum extranei regimen. Velim iam intelligere quid futurum sit de edicto in fratrem regium,⁹ item de illo πεϱὶ πϱοεδϱίας cardinalium ante regii sanguinis principes et legatos regios,¹⁰ et an tibi ulla cum Mazarino notitia et ecquando ipsum iam rerum potentem videris aut visurus sis.

Apud nos inter Ordines Hollandiae et Foederatos, addo et principem, magis magisque gliscunt dissidia.¹¹ Princeps quinquaginta aut circiter centurionibus et minoribus militum ducibus Anglis licentiam dedit pro tempore in Angliam eundi regique militandi. Id Hollandi utpote prioribus suis decretis contrarium aegre ferentes, paribus suffragiis excepta Nobilitate decreverunt quaestoribus interdicendum ne qua istis centurionibus aliisque ex quo discesserunt dentur stipendia, et nisi redeant graviora minantur, principe veterem antecessorum morem ut hyemali tempore extranei dimittantur sub ver redituri frustra obtendente. Creduntur et hac septimana centurias suas ad minorem militum numerum reducturi Hollandi, quod Foederatorum quidam, aliis provintiis contra id decretum stantibus et quidem numero potioribus, contra ius foederis esse asserunt. Princeps quoque quantum potest obnititur, sed perstant Hollandi in sua sententia et sufficere putant ut suum decretum Foederatis innotescat. Selandi quoque huc venturi dicuntur, qui si itidem ut Hollandi sunt animati, forte miram videbimus rerum metamorphosim. Quingenta florenorum millia Hollandi ad maris tutelam destinavere, in nullos alios usus convertenda.

Deus Optimus Maximus et vos et nos clementer protegat,

tibi obsequentissimus frater,
Guilielmus Grotius.

4 Jonas Hambraeus, luthers predikant te Parijs, moet de lastige Duitser in de winter van 1640-1641 voor het eerst gezien hebben. Met een gevoel van opluchting zag hij hem deze zomer naar de Republiek vertrekken; vgl. Seyffarts geschrift Classicum belli sacri adversus Hugonem Grotium papistam, p. 37-43.

5 Een ‘hooggeplaatst’ Fransman had tijdens zijn verblijf in Amsterdam een ‘memorandum’ ten gunste van verzoeningsgezinde theologen als Grotius en Théophile Brachet de La Milletière opgesteld. Tot nog toe wist niemand - mogelijk met uitzondering van de Amsterdamse remonstrant Abraham Anthonisz. Recht - wie hij was. Pas in januari 1643 maakte de ‘Gallus’ bekend dat zijn naam ‘Robert le Comte’ was.

6 De zonen van Willem de Groot volgden in Amsterdam de colleges van Vossius en Barlaeus.

7 De onverwachte aanval die prins Ruprecht van de Palts op 22 november uitvoerde op een legerplaats van de parlementsgezinden nabij Brentford (CSP Ven. 1642-1643, p. 201 en 204).

8 Gedeputeerde mr. Cornelis Adriaensz. van der Mijle, curator van de Leidse universiteit, was 21 november overleden. Zijn zoon Adriaen (ca. 1604-1665) diende momenteel in het Staatse leger (NNBW VIII, kol. 1191-1192).

9 Kort voor zijn dood († 4 december 1642) had Richelieu de koning een declaratie tegen zijn eigen broer Gaston van Orléans laten ondertekenen.

10 Kardinaal Jules Mazarin verzachtte de préséancevoorschriften van zijn voorganger; vgl. no. 5939.

11 De Staten van Holland - met uitzondering van de ridderschap en Amsterdam - stelden zich op het standpunt dat de vergunning aan officieren in Staatse dienst verleend om gedurende de wintermaanden in Engeland te vechten, inging tegen de bepalingen van het door de Staten-Generaal afgekondigde exportverbod van 1 november (S. Groenveld, Verlopend Getij, p. 106-107, en CSP Ven. 1642-1643, p. 213 en 217).

Hagae, XV Decembris 1642.

[p. 574]

Adres: A monsieur/monsieur Grotius, ambassadeur de la reine et couronne de Suede, à Paris.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. Dec. 24.

En in dorso: 15 Dec. 1642 W. de Groot.