Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 13

[p. 400]

5861. 1642 augustus 30. Aan N. van Reigersberch.¹

Mijnheer,

Den hertogh van Bouillon, naedat den cancellier met hem heeft gesproocken,² werdt bewaert met drie poorten, waervan de eerste is bezet met hondert soldaten.³ 's Conincx broeder, met denwelcke den cancellier oock heeft gesproocken, comt weder te Blois.⁴ Den cardinael de Richelieu werdt in zijn bedde gebracht nae Lions.⁵ Hem volgen de cardinaels Bichy⁶ ende Mazarini. Den prins van Condé gaet hem oock vinden.⁷ Monsieur de Thou werdt naegesleept,⁸ men meent om te comen in de Bastille. Alle de vrunden van den hertogh [van] Bouillon, oock zijne dochter, zijn nae Lions om te solliciteren.⁹

Don Melos is Saint-Omer gepasseert om in Vrancrijck te trecken¹⁰ ende den graef van Guiche Maubeuge om te trecken in Vlaenderen. Ondertuschen neemt den grave van Harcourt weder verscheide forten ende redoubten in 't Boulonnois ende ontrent Cales, die den vijant hadde becomen. Hertogh Carel schijnt den Elsas te verlaeten om iet te verzoucken tot ontzet van La Motte, geblocqueert bij monsieur du Hallier.¹¹ Mercy sterckt zich bij Heffingue.¹² Tweeduizent te voet, vijfhondert te paerd 's keisers volck houden haer bij Schafhuisen. Twee keisersche regimenten sijn gepasseert door de Grisons nae het Milanees.

Van Perpignan is alles noch onzeecker. Men seit dat zij parlamenteren, maer dat can zijn om tijd te winnen. Den coninck van Spaegnie blijft te Saragosse met groote macht. Ende de nieuwe vlooten van Napels ende Siciliën zullen nu gearriveert zijn bij de Spaensche ontrent Roses. Ende de Fransoisen zullen lang moeten wachten ende misschien tevergeefsch, eer zij secours van schepen becomen uit Portugael. In Catelagne zijn nieuwe desseings geweest tegen de Fransoisen, doch ontdeckt.

1 Hs. Amsterdam, UB, coll. RK, H 27g. Eigenh. oorspr. Niet ondertek.

2 De hertog van Bouillon, de markies van Cinq-Mars en François-Auguste de Thou moesten zich in Lyon verantwoorden voor hun heimelijke onderhandelingen met Spanje. Tegen deze tijd hadden de leden van de bijzondere rechtbank - kanselier Pierre Séguier en een flink aantal raadsheren van het Parlement van Grenoble - de bestemde plaats bereikt.

3 Frédéric-Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon, die inmiddels van het Franse legerkamp nabij Casale naar Lyon was overgebracht, werd niet alleen door de kanselier gehoord, ook kardinaal Jules Mazarin had van Richelieu opdracht ontvangen een onderzoek in te stellen (Lettres Richelieu VII, p. 82-83).

4 Kanselier Pierre Séguier kreeg bij aankomst in Lyon te horen dat hij moest doorreizen naar Villefranche-sur-Saône voor een onderhoud met 's konings broer Gaston van Orléans. Het verhoor moet tussen 21 en 29 augustus plaatsgevonden hebben (Lettres Richelieu VII, p. 100, 103 en p. 311).

5 In een staatsieschip werd de zieke kardinaal van Tarascon naar Lyon vervoerd. De tocht over de Rhône zou meer dan twee weken in beslag nemen (17 augustus - 9 september).

6 De pauselijke nuntius Alessandro Bichi.

7 Henri II de Bourbon, prins van Condé. In Lyon sprak hij met kanselier Séguier over de gevangene François-Auguste de Thou. Dit gesprek was voor de prins aanleiding om de zaak ook voor te leggen aan Richelieu. De kardinaal moet tijdens hun ontmoeting in Valence de woorden gesproken hebben: ‘M. le Chancelier a beau dire; il faut que M. de Thou meure’ (Thuani historia VII, X, p. 16-17).

8 François-Auguste de Thou verliet Tarascon in een arrestantenboot die aan het schip van Richelieu was gehaakt.

9 Charlotte de La Tour d'Auvergne. Zelfs Frederik Hendrik liet door Godefroi d'Estrades een boodschap van medeleven overbrengen (Thuani historia VII, X, p. 17).

10 Het leger van don Francisco de Melo en de Luxemburgse gouverneur Johan van Beck vond steunpunten in het gebied tussen Aire en Lillers.

11 La Motte, een van de laatste bolwerken van hertog Karel IV in Lotharingen, werd bedreigd door troepen van de Lotharingse gouverneur François de l'Hospital, sieur du Hallier.

12 Het Zwabisch-Beierse leger van François de Mercy verplaatste zich zuidwaarts in de richting van Donaueschingen en Hüfingen (Gazette 1642, no. 118, dd. 13 september 1642).

[p. 401]

Den 12 deser heeft prins Thomas Crescentin de Spaignaerden afgenomen. Den 14 is te Thurin de ondertrouw geschiet tusschen prins Mauris, hertogh van Oneglia, - voor dezen genoemt cardinael de Savoie - met des overleden hertoghs, dat is zijns broeders dochter.¹³

Den bisschop van Lamego bij de cardinalen niet anders ontfangen zijnde dan als bisschop¹⁴ wil vertrecken van Rome. Den paus bewaert Rome tegen alle oproer met veele soldaten; blijft in oorlogh met den hertogh van Parme ende in querelle met Luca ende heeft het oogh op Mirandole,¹⁵ maer Venetië, den hertogh van Toscane ende die van Modena letten op de conservatie van de rust van Italië. Den hertogh van Longueville is in Italië.¹⁶ De goederen van de coninginne-moeder die in Vrancrijck zijn, geïnventarizeert zijnde, werden bevonden waerd te zijn twee millioenen.¹⁷

30 Augusti 1642.

Mijn dochter¹⁸ zend uE. haere verclaering, maer heeft gezegt te Parijs, daer zij dien dagh was te Corbel de Serf.¹⁹ Soo 't uEd. goed vind, men can hier naemaels dit abuis corrigeren.

13 Het Spaanse garnizoen van Crescentino begon op 12 augustus met prins Tommaso Francesco van Savoye te onderhandelen over een eervolle aftocht. Zij ontruimden de stad op de dag dat prins Maurizio van Savoye echtelijke trouw beloofde aan zijn nicht Luisa (Gazette 1642, no. 110, ‘extraordinaire’, dd. 27 augustus 1642).

14 Dom Miguel van Portugal, bisschop van Lamego, kon ontvangen worden in de hoedanigheid van een bisschop die Rome bezocht in het kader van de verplichte ‘visitatio liminum’ (Pastor, Gesch. Päpste XIII 2, p. 735).

15 Eind juli deed het bericht de ronde dat paus Urbanus VIII een eigen garnizoen mocht houden in Mirandola, dit met toestemming van de erfgenamen van hertog Alessandro I Pico della Mirandola.

16 Op 12 juli 1642 had de Gazette 1642, no. 91, bekendgemaakt dat Henri d'Orléans, hertog van Longueville, was aangewezen om in Italië het bevel over de Franse legers over te nemen van de ontslagen hertog van Bouillon.

17 In het Keulse sterfhuis van Maria de' Medici werd een gelijk bedrag aan schulden geïnventariseerd; vgl. no. 5840.

18 Cornelia de Groot was partij in een proces dat voor het Hof van Holland werd gevoerd over de nalatenschap van Jacob van Oldenbarnevelt; vgl. no. 5742.

19 Corbeil-Cerf (dep. Oise, arr. Beauvais).

In dorso schreef Reigersberch: Broeder de Groot, den 30 Mey [sic ] 1642 uyt Paris.