Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 13

5828. 1642 augustus 9. Aan W. de Groot.¹

Gratias ago quod pro meis editionibus laboras. Puto vanum non esse quod de Sorberio scribis.² Itaque aut alius quaerendus est quem dominus Vossius sufficere iudicet. Si talis inveniri nequit, remittendi sunt libri ut ego hic idoneos reperiam. Et sunt hic qui se offerunt. Riveto postremum hoc respondebo,³ et brevi admodum, tempore mihi opus est ut et ego quod feci

1 Gedrukt Epist., p. 940 App. no. 612. Antw. op no. 5813, beantw. d. no. 5845.

2 De jonge Franse protestant Samuel Sorbière kwam te werken op een plaats waar hij geen gelegenheid had om zich bezig te houden met de vervaardiging van de indices op Grotius' Anthologia Graeca (BG no. 534).

3 Tegen Rivets Examen animadversionum Hugonis Grotii (BG no. 1180) schreef Grotius het verweerschrift Votum pro pace ecclesiastica (BG no. 1183). In september ging het werk naar de drukker.

[p. 362]

relegam et alii. Maraisius per se est indoctus. Sed non est dubium, quin adiutores habeat ministros omnes. Agitur enim res non parva; neque enim parum illis serviit commentum illud de Antichristo.⁴ Et male sit illis qui se tam ei similes fecere, ut pro eo accipi possent. Librum de Iure belli ac pacis ad magnum cancellarium missum esse gaudeo.⁵

Pro Thuano non frustra metuitis.⁶ Videtur cardinalis redire huc nolle, nisi ablatis et inimicis et constituto exemplo, ne quis ipsum audeat offendere. Ad regem Angliae plures se conferre gaudeo. Sed audio magnas esse vires parlamentariorum; verum ipsos inter se parum concordes.

Domino Utenbogardo quod pro me laborat gratias ago.⁷ Misi ego quae habui, ea iam acceperis.

Commenda me, quaeso, precibus matris, uxori tuae et liberis et amicis,

tibi obligatissimus frater,
H. Grotius.

4 In de Republiek werd uitgekeken naar het antwoord van Samuel Desmarets (Maresius) op Grotius' Appendix de Antichristo (BG nos. 1128, 1129 en 1130).

5 Begin juli had Willem bij zijn broer de indruk gewekt dat er iets mis was gegaan met de verzending van een exemplaar van de nieuwste herdruk van De iure belli ac pacis (BG no. 571).

6 Deze berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrieven van 9 augustus.

7 De bejaarde remonstrantse theoloog Johannes Wtenbogaert hielp Grotius' broer en zwager bij het bijeenbrengen van de collectie Autentycque stucken (BG no. 889).

9 Augusti 1642.

Rex causas edit, cur capi fecerit eos qui capti tenentur et quorum nunc arctior custodia est.⁸ Iudices dati primi praesides Aquensis, Tolosanus, Gratianopolitanus et consiliarii terni ex quoque horum parlamentorum, aliqui ex Consilio Status et libellorum supplicum magistri.

Memini me legisse olim in Savanarola [sic ] non satis nos tuto argumentari contra iudaeos, ... virgo concipiet.⁹ Nunc percurri Triumphum crucis et scriptum eius contra Iudaeos. Non invenio illum locum. Si quos nosti in illius scriptis multum versatos, ii forte tibi eum indicare poterunt. Mihi nec multum est temporis, nec ulli adiutores, quales Rivetus habet plurimos.¹⁰

8 Het koninklijk schrijven, dd. 4 augustus, zou drie weken later afgedrukt worden in de Gazette 1642, no. 110, ‘extraordinaire’ dd. 27 augustus 1642: ‘La lettre que le Roy a escrite aux principales villes de ses provinces et aux ambassadeurs, sur le sujet de l'emprisonnement du duc de Bouillon et du sieur de Cinq-Mars, grand escuyer de France’.

9 De zin zal als volgt gelezen moeten worden: ‘Memini me legisse olim in Savonarola non satis nos tuto argumentari contra Iudaeos, [de loco Esaiae cap. VII, vers. 14: Ecce] virgo concipiet’.

10 Grotius' verzoek was het gevolg van een kritische kanttekening die Rivet in zijn Examen had gemaakt op een ‘animadversio’ van Grotius in zijn Animadversiones in animadversiones Andreae Riveti (BG no. 1175) ad art. XX ‘De sufficientia sacrae scripturae’. De ‘animadversio’ loopt aldus: ‘Quaerit ex me dominus Rivetus ex qua traditione hauserim interpretationem primum obviam, id est, ϰατά πόδας loci qui est Esaiae VII, 14. Facilis est responsio: me in illa expositione nullum statuere dogma quod traditionis auctoritate egeat. Credo Christum ex virgine natum, sicut omnes credunt Christiani ... . Bene enim dixit vir sanctissimus Hieronymus Savanarola in Triumpho Crucis, imprudenter facere qui isto prophetae loco Iudaeos sperent se posse convincere’. Deze passage was voor Rivet aanleiding om het oeuvre van Savonarola eens nader te bekijken: ‘Savonarolae autem locum talem, in Triumpho Crucis, frustra a me quaesitum, vellem indicari. Habetur libr. 4 c. 5 ‘Iudaicae perfidiae superstitionisque confutatio’. Nihil tale ibi reperitur’ (Examen animadversionum Hugonis Grotii (BG no. 1180), p. 121-123). Ook Grotius slaagde er niet in de passage terug te vinden in de gangbare edities van de Triumphus Crucis. In zijn Votum pro pace ecclesiastica wijst hij nu op een ander werk van Girolamo Savonarola: ‘Quare et Savonarola in Triumpho Crucis magno iudicio totum illum locum omisit, et in libro contra Iudaeos addit ...’. Met dit antwoord nam Rivet geen genoegen. Opnieuw gaat hij zoeken, deze keer ‘in illo libro, agens de Messia contra Hebraeos’ [=Solatium itineris mei], maar nog steeds vindt hij geen duidelijk antwoord op zijn oorspronkelijke vraag (Apologeticus (BG no. 298), p. 240). Tenslotte wordt in de Rivetiani apologetici ... discussio van 1645 (BG no. 1195) de kwestie verklaard door erop te wijzen dat Grotius, door tussenkomst van zijn inmiddels overleden vriend Jean de Cordes,

[p. 363]

¹⁰

10 gebruik had kunnen maken van een handgeschreven, uitgebreidere versie van Savonarola's Triumphus Crucis. Zie voor de argumenten, Opera omnia theologica III (BG no. 919), p. 648 r. 48A, p. 674 r. 17A en p. 726 r. 15A.