Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 12

5023. 1641 januari 21. Van N. van Reigersberch.¹

Mijnheer,

Den ordinaris, die gewent is Saterdachavont ofte Sondagemorgen te arriveren, is met den doy desen Maendach naermiddach niet aengecommen, waerdoor wij geen Engelsche tijdyngen en hebben. De leste over zee seyden dat milord Ciper ende den secretaris Windebang² haer proces wiert gemaeckt ende in effigie wel mochte werden geëxecuteert. Op de eerste aencomste van milord Ciper maakte de coninginne van Bohemen³ scrupule hem te sien, maer heeft sodanych bescheyt van den conynck getoont, dat hij sedert met haer M.^teyt in de coetse rijt, deselve uyt ende in de kercke leyt. De aertsbiscop⁴ was in het parlement geweest, hadde het Leege Huys beschuldycht van ignorantie, het Hoge van malitieusen nijt, waerop den grave van Ex-

1 Hs. Amsterdam, UB, coll. RK, K 751. Eigenh. oorspr. Niet ondertek. Gedrukt Rogge (ed.), Br. Nic. v. Reigersb., p. 639 no. 248. Antw. op no. 4997; beantw. d. nos. 5041-5043 en 5054.

2 De ‘lord Keeper’ John Finch (no. 5009 n. 4) en sir Francis Windebank (no. 4994 n. 3).

3 Elisabeth Stuart (1596-1662), dochter van Jacobus I van Engeland en weduwe van de in 1632 overleden ‘Winterkoning’, Frederik V van de Palts. Zij hield hof in Den Haag.

4 William Laud, aartsbisschop van Canterbury. Vgl. voor de aangehaalde woorden Tacitus, Agricola 1: ignorantiam recti et invidiam.

[p. 48]

sex⁵ opstaende hadde geseyt ‘Away, away,’ dat is dat men hem wechbrengen soude, ende is weder geleyt ter plaetse daer hij wert gedetineert, met apparentie van in den Tour te gaen ende peryckel van meerder swaricheyt, wordende den viceroy van Ierlant⁶ ende sijne Eerweerdycheyt te last geleyt dat sij aen de hooffden van het Schotse leger hebben doen presenteren gelijck charte blanche om daerop te schrijven sulcke conditiën als sij wilden vorderen, hetwelck het parlement oordeelt geen particuliere toe te commen. Bijaldien de biscoppen-regierynge niet en wert verandert, soo sal haer autoriteyt seer werde besneden ende de kercke gestelt in de forme, daer de coninginne Elisabeth die hadde gelaten. Veele sagen garen men verder gynge. De universiteyten wachten mede censure ende wij wat de ambassadeurs⁷ bij den conynck sullen verrichten. D'opinie is dat prins Wilhem selffs tegens Maert naer Engelant gaet.

Tusschen den conynck ende de Compangie van Oost-Indiën sijn de saecken noch niet vereffent. Den residents⁸ pretensie is noyt minder geweest als van 1200000 guldens. De Compangie heylichlijck gelovende dat haer selffs gelt comt, kan tot geen bieden commen, hetwelcke mogelijck wel volgen soude, indien alle pretensiën ende diff[e]renten daermede waren doot, maer het schijnt de meenynge is weder eenych verdrach⁹ soude werden gemaekt, hetwelke de onse meenen alleen materie te sijn om voor het eerste jaer gelijcke dispuyten te hebben, alsoo sij niet connen begrijpen eenyge soci[e]teyt van handel in Indiën met de Engelsche is te houden.

Jegenwoordych is tot Maesselantsluys den hertoch van Longville, die daer gisteren arrive[e]rde van Amsterdam over Leyden sonder door Den Hage te commen, daerop wert geglosseert. Maer de Franse ministres¹⁰ seggen hij swack sijnde vreest voor sieckte ofte mijnheer den prins,¹¹ die niet wel is, te incommoderen; visiteren den anderen door edeluyden tot dien eynde over ende weder gesonden. Sijn Hoocheyt heeft oock aen den hertoch van Longuev[i]lle doen presenteren het huys te Ho[n]selerdijck om den wint daer te verwachten, hetwelck beleeffdelijck is geëxcuseert.

Van goeder hant is mij geseyt dat den general Bannier intentie is naer den Opperpals te gaen; met de Franse troupes, die bij hem sijn, wert hij sterck gehouden over de vierentwintychduysent man.

Bij occasie van de aencomste van den hertoch van Longeville sal uEd. sijnen soon¹² tot beter employ connen recommanderen, sijnde deselve, naer mij een edelman van den hertoch heeft geseyt, bij deselve in goede estime.

Den admirael¹³ heeft thuys commende medegebracht een conynxschip gemonteert met 18 matalen [sic], thien ijsere stucken, ontrent Calis verovert. De Dunkerkers waren noch sterck in de zee ende schijnt Hollant de bevijlynge van deselve soo verde te willen behertygen, dat liever van daerin te cederen sij de middelen te lande gedestineert tot de zee sullen converteren,

5 Robert Devereux (1591-1646), derde graaf van Essex; vgl. DNB XIV, p. 440-443.

6 Thomas Wentworth, eerste graaf van Strafford; hij werd op 22 mei 1641 onthoofd. Vgl. DNB LX, p. 268-283.

7 Johan Wolfert van Brederode, François van Aerssen, heer van Sommelsdijk, en Johannes Polyander van Kerkhoven, heer van Heenvliet (no. 4997 n. 3).

8 William Boswell (†1649), Engels resident in Den Haag; vgl. DNB V, p. 440.

9 Tot in 1644 was er sprake van een verdrag tussen Engeland en de Republiek, maar dit kwam niet tot stand. Zie voor de voorgestelde verdragsvoorwaarden CSP Ven. 1640-1642, p. 127v.

10 Mathieu Coignet (1594-1653), sieur de La Thuillerie, graaf van Courson, in de jaren 1632-1637 Frans ambassadeur in Venetië, in 1637-1639 ambassadeur in Genua, in 1640-1648 ambassadeur in de Republiek; vgl. DBF IX, kol. 146v. En Jean Brasset, in 1630-1648 Frans ambassadesecretaris, in 1648-1654 resident in Den Haag; vgl. J. Heringa, Eer en hoogheid, p. 641.

11 Frederik Hendrik.

12 Dirk (Diederik) de Groot (1618-1661). Na het beëindigen van zijn dienst onder Bernhard van Saksen-Weimar was hij in 1640 aan het hoofd gesteld van een compagnie infanterie onder de hertog van Longueville. Vgl. dl. XI no. 4882; NNBW II, kol. 522.

13 Maarten Harpertsz. Tromp. Zijn verslag bevindt zich o.a. in Res. SH dd. 22 januari 1641; over de beveiliging van de zee ibid. dd. 15-18 januari 1641.

[p. 49]

daer Amsterdam op aenhout. Het concept is des somers de havens sterck te besetten, des winters grote convoyen te doen ende den viant den buyt belettende te consumeren, dat de ervarenste meenen den beste voet te sijn.

Dese lopende weecke mocht den heer Camerarius¹⁴ sijn volcomen affscheyt wel nemen.

Het Duytsche regiment met de doot van graeff Henderick van Vrieslant¹⁵ vacant geworden, is een dach ofte twee naer de begra[v]ynge van graeff Henderick gegeven aen den grave van Solms¹⁶ ende het regiment van den grave van Solms aen den grave van Horen.¹⁷ Gra[e]ff Wilhem, stadhouder van Vrislant,¹⁸ sal hem met de Vrise regiment moeten contenteren.

Dat sijne Hoocheyt tot noch toe hem met de saecke van Somerdijck¹⁹ heeft gemoyt, hebbe ick niet gehoort; bij Hollant wert de saecke oock matyger genomen als tevoren. De registers spreecken noch nergens van ende sal Aerssens niet garen sien dat de rechte waerheyt daer werde verhaelt, daertoe Iovinianus²⁰ Ripperda dese dagen animeerde.

Het Oostindysche different aen het parlement van Paris off justitie van Venetiën te willen verblijven meenen de Engelsche niet, want [soo] de Compaignie ongelijck moet hebben, soude Engelant gelt crijgen ende daertoe en is de saeke niet gelegen.

Desen 21 Ianu. 1641.

Men hout hier mede de Franse partije seer sterck binnen Luyck.

14 Ludwig Camerarius (no. 4994 n. 1) kreeg op 30 januari zijn afscheid.

15 Hendrik Casimir I (1612-1640), graaf van Nassau-Diez.

16 Johan Albrecht (1599-1648), graaf van Solms, zwager van Frederik Hendrik. Vgl. NNBW II, kol. 1343; Ten Raa-De Bas, Staatsche leger IV, p. 250.

17 Johan, graaf van Hornes, heer van Kessel; vgl. Ten Raa-De Bas, Staatsche leger IV, p. 250.

18 Willem Frederik (1613-1664), graaf van Nassau-Diez; vgl. NNBW I, kol. 1573vv.

19 De kwestie tussen François van Aerssen en Willem Ripperda; zie no. 4997 n. 7.

20 Codenaam voor Nicolaes van Reigersberch.

Adres: Mijnheer mijnheer de Groot, raedt ende ambassadeur van de coninginne ende crone van Sweden bij den alderchristelijckste conynck, etc.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 30.

En in dorso: 21 Ian. 1641 N. Reigersberg.