Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4786. 1640 augustus 18. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime domine,

In hoc aestu coeli interdum defluxus exoriri, senibus praesertim, nihil miror. Sed spero jam Deus Excellentiae vestrae valetudinem in melius verterit.

Princeps elector² ita fide sua liberatus, ut tamen ex chirographo antehac dato et nunc etiam apud regem manente obstrictus teneatur, ut Galli judicant, ne quid contra Galliae commodum faciat, iter instituit ad matrem³ ac Batavos conspecturus ibi, quid pro se facturi sint Anglus et Danus in Germania⁴. Ego valde dolens vicem tam diu luctantis cum adversa fortuna principis, in Angliam scripseram ad vicecomitem Scutamoriae⁵, qui antehac legatus hic fuit et in magna est gratia apud archiepiscopum⁶, cogitandumque ei subjeceram, an non inito aliquo cum Suedia federe domus illa in statum meliorem restitui posset eodemque facto leniri praeferoces Scotorum animos internis motibus alimenta subtrahi, via sterni ad libertatem Germaniae bonamque pacem in orbe christiano. Sed respondit is et se et Anglos alios nihil malle quam sublevatam videre domum Palatinam,

1 Gedrukt Epist., p. 639. De brief ontbreekt in de cod. 388a te Uppsala. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 Karl Ludwig van de Palts. Hij had van oktober 1639 tot begin augustus 1640 in Franse gevangenschap vertoefd.

3 Elisabeth Stuart, gewezen koningin van Bohemen.

4 Namens Engeland en Denemarken werden naar de rijksdag te Regensburg resp. Thomas Roe en Christoffer von der Lippe afgevaardigd.

5 John Scudamore. Grotius' brief, no. 4700, is van [19 juni] 1640; het antwoord is vermoedelijk verloren gegaan.

6 William Laud, aartsbisschop van Canterbury.

[p. 456]

verum nondum spem magnam concordiae exspectari a Scotis et, antequam rex ad curas externas animum adjiciat, facienda omnia, per quae subditi ad officium redeant. Caetera epistolae humane scripta.

Negotium illud de pecunia quae in moneta erat, compositum intelligo ex usu et regis et mercatorum. Canones episcoporum⁷ sunt hic, sed Anglice tantum; ego spero alicunde me accepturum latinos, ut plenius de re tota cognoscam.

De Ratisbonensi conventu valde mihi placent Excellentiae vestrae judicia. Si Palatina causa prima erit, de qua agetur, satis erit, de quo diu laboretur; quodsi accedat et Iuliacensis controversia⁸, quantum nodorum, quis exitus, quis fructus, nisi ut principes alios ab aliis distrahat imperator maneatque bene armatus rerum arbiter?

Congressus iste Bannerii⁹ ac sociorum plus inter ipsos dissidiorum ac simultatis quam boni in rem communem attulit; neque vero ego satis video, ubi exercitum bene alere Bannerius possit, nisi forte in Coloniensi agro et Batavorum, ut vestra Excellentia prudenter monet, vicinia.

Pactiones Atrebatum urbis cum rege tardatae nonnihil fuerunt discordia populi, et quia nono hujus mensis die cardinalis Hispanus cum exercitu se ad castra Gallica ostentavit, sed superveniente Hallerio¹⁰ cedere coactus spem omnem oppidanorum interemit. Itaque resumtis pactionibus 10 mensis die egressum, quod fuit, praesidium, id est MDC pedites, equites D, oppidani omnes mansere praeter duos¹¹; erunt eodem, quo Galli, jure salvis suis privilegiis. Praesidium Gallicum est ex sex cohortibus, totidem centuriis praetorianis, equitibus octingentis. Praefectus erit Sampreulius¹², vir fortis. Arx urbi imponitur fabris etiam hinc missis, operis ejus curatore Noierio¹³.

De urbe Taurinorum video bonam hic esse spem, mixtam tamen metui. Putatur panis defecturus fine Septembris; interim pasci multos ajunt fabis, alios carne equina. Proponuntur conditiones ad pacem aut inducias illis in locis eamque ad rem non tam a principe Thoma¹⁴ quam a civitate missi sunt ad viduam¹⁵ qui de ea re agant comitante eos Argentono¹⁶, iuridico regio in exercitu Gallico. Interea Leganesius¹⁷ ex Neapoli locisque aliis septem auctus millibus novam molitur castrorum Gallicorum oppugnationem consiliorumque suorum omnium participem facit principem Thomam per globos e machinis missos trans Padum in urbem, in quibus globis sunt literae. Harcurtius¹⁸ interim magis magisque munit castra et de rebus ad victum necessariis sibi prospicit.

7 Zie voor de 17 ‘canons’ van de synode van bisschoppen bv. Gardiner, Hist. England I×, p. 143vv.; Wedgwood, Great Rebellion I, p. 332v.

8 Na de dood van Johann Wilhelm, hertog van Gulik-Kleve-Berg († 1609), waren in 1614 zijn landen verdeeld tussen de calvinistische keurvorst van Brandenburg, Johann Sigismund, (1572-1619), en de katholiek Wolfgang Wilhelm, hertog van Neuburg en Gulik-Berg (1578-1653). Op de lijst van eventuele ‘tractanda’ tijdens de komende rijksdag te Regensburg kwam ook de teruggave van Kleef aan de palts Neuburg voor; vgl. Repgen, Röm. Kurie u. Westf. Fr. I, p. 411.

9 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér had op 15-16 mei zijn troepen verbonden met Franse en Duitse legers.

10 François de l'Hospital, sieur du Hallier.

11 De president van de Raad van Artois, Jean Le Bailli, verliet tezamen met twee chevaliers d'honneur, drie van de zes raadsheren en twee commissarissen van de Spaanse koning de stad; vgl. Ph. Sueur, Conseil provincial d'Artois, p. 72.

12 François de Jussac, sieur de Saint-Preuil, eerder goeverneur van Doullens.

13 Bedoeld zal zijn de Franse staatssecretaris van oorlog François Sublet, seigneur de Noyers; zijn zoon Guillaume de Sublet had aan het beleg van Atrecht deelgenomen.

14 Tommaso Francesco van Savoye.

15 Christine de France, hertogin van Savoye.

16 René de Voyer d'Argenson (1596-1651); zie Dict. biogr. fr. III, kol. 548-551. Over de onderhandelingen zie men Claretta, Storia della reggenza I, p. 675.

17 Diego Mexía Felípez de Guzmán, markies van Leganés, Spaans goeverneur van Milaan.

18 Henri de Lorraine, graaf van Harcourt-Armagnac.

[p. 457]

Audimus Glenium¹⁹ conscriptis cohortibus novis septem ad obsidium ire Bingae aut Creutzenachi; caesarianorum in Hagenoviam tentata caruisse successu; Vinariensium autem trecentos a caesarianis oppressos ad Ursedam.

Dunquercanos tam subito mari miror revalescere. De praefectura danda²⁰ video aliud spectasse Frisios, aliud proceres federatos.

In Catalonia puto quiescere omnia rege²¹ aptante se ad plebis desideria satis prudenter.

De obsidione Geldrae, quando tantum apud se exercitum habet princeps Arausionensis ac tot munitores, faventem praeterea in locis uliginosis aestatem, omnia bona speramus.

Deus haec aliaque omnia ad bonam pacem gubernet, Excellentiae vestrae det lenem senectam domumque prosperam.

Excellentiae vestrae omni observantia
addictissimus
H. Grotius.

19 Gottfried Huyn, graaf van Geleen, keizerlijk bevelhebber.

20 Willem Frederik, graaf van Nassau-Dietz, volgde zijn broer Hendrik Casimir I op als stadhouder van Friesland. Frederik Hendrik wist het stadhouderschap in Groningen en Drenthe te verwerven; vgl. Poelhekke, Fr. Hendr., p. 512vv.

21 Philips IV van Spanje.

Lutetiae, 18 Augusti 1640.