Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 10

4327. 1639 oktober 8. Aan A. Oxenstierna¹.

Excellentissime atque illustrissime domine,

Venit ad me comes Licestrius², cum quo longum habui sermonem praecipue in id intentus, ut perciperem, ecqua spes esset de eo foedere, de quo Hamburgi pridem agi coeperat. Cupidos esse Anglos videndi Palatinum³ nostris armis restitutum satis apparet. Paratos autem sua collatione sublevare armorum nostrorum impendia non video. Cum vero sciret et a Gallis et a Batavis incusari Anglos, velut qui Hispanis adversum Batavos faveant, dixit eam partem maris, in qua nunc sit classis Hispanica, inter montium ex Anglia prominentium brachia contineri ac proinde Anglici imperii partem omnium gentium jure habendam. Quare et classis Hispanicae praefecto⁴ imperatum ab admiralis Anglici⁵ vicario⁶, ut suppara deduceret et deducta non reponeret, cum alioqui in mari aperto reponere ea ipsi per pacis conventiones liceat et paruisse Hispanum. Quod si Batavis evenisset, ut receptum sibi sub eandem oram quaererent, illis quoque tutamen ab Anglia non fuisse defuturum. De privatis Anglis, qui naves suas Hispanis ad travectionem militum aut pecuniarum elocassent, dicebat regem Angliae⁷, ut saepe esset professus, talia non impedire magis quam probare fierique haec eorum, qui aut Hispanis aut Batavis eo modo utendos se praeberent, periculo. Nec siquid ipsis ob id ab hostibus eorum, quibus operam navarent, accideret hostile, id regem Angliae quicquam curaturum. Nunc vero cum classis Batava tanta, quanta unquam contra Hispanos adventet, videbimus, an longam sub sua ora moram ei permissuri sint Angli an armis, pulvere bellico rebusque ad naves pertinentibus eos sint adjuturi, unde cognoscere possimus, an aequitatem, quam verbis praedicant, rebus impleant.

Fui ego apud Bulionium⁸. Duo enixe ei commendavi, ut, quia prope esset mensis November, in tempore pararet eam pecuniam, quae ex foedere nobis debetur; deinde cum multos jam illustres captivos habeant, ut principem Casimirum⁹ et quos post Vinariensis¹⁰ mortem ipsi pro suis ducerent, Waertium¹¹ et Encke-

1 Gedrukt Epist., p. 569; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 653.

2 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinarius Engels gezant te Parijs.

3 Karl Ludwig van de Palts.

4 Don Antonio de Oquendo.

5 Algernon Percy, graaf van Northumberland.

6 John Penington († 1646).

7 Karel I.

8 Claude de Bullion, sieur de Bonelles, surintendant des finances.

9 Jan II Kazimierz.

10 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar; hij was op 18 juli 1639 overleden.

11 Johan van Werth.

[p. 651]

fortium¹, memores esse velint marescalli Hornii² tam diu captivam trahentis animam. Neque nos id petere, quod pecuniae nostrae parceremus, quam pro ipsius libertate obtulimus satis magnam, sed quia Bavarus³ post captum Waertium adduci non potest, ut nisi eo recepto Hornium dimittat. Ostendi, quam gratum id beneficium Suediae rectoribus⁴ sit futurum, si, quod rex⁵ sponte sua Sublimitati tuae hac transeunti facturum se receperat, id nunc data tam benigna occasione impleat.

Promisit utrumque sibi cordi futurum. Nisi vero ego ad ipsum venissem, se ad me venturum fuisse, ut mecum loqueretur de indutiis, quas in Italia fecissent cardinalis Valetta⁶, qui nunc mortuus est contracta ex suis domusque suae malis animi aegritudine et dux Longavillanus⁷. Concedendum id fuisse necessitati, quando nec pulvis bellicus nec copia alendis hominibus fuisset apud viduam⁸, parum fidis usam ministris, qui pecuniam regiam ad sex ferme milliones annuam male dispensassent. De cetero velle regem stare foederibus nobiscum factis nec quicquam fore, quod in ipso desideretur. Viduam vero jam collocutam cum rege, qui leucae itinere obviam ipsi processerit ipsamque duxerit in urbem Gratianopolim. Obtinuisse ab ea regem, ut tam Segusione sive Susae quam Avelianae, quae ferme sola viduae restabant, praesidium esset Gallicum. Dixi me haec omnia quo oportet nuntiaturum. Ex aliis id insuper intelligo multos amplexus ac lacrimas fuisse inter fratrem et sororem fortunae tam disparis, alterum felicissimum, alteram per hostes, per affines, per subditos male parentes, per amicos ac foederatos, rebus prope omnibus evolutam. Ad quae mala et hoc accedere, quod petenti id regi promiserit se pupillum filium ducem⁹ in Galliam perducturam velut ubi tutior a patruorum¹⁰ populariumque insidiis sit futurus. Hoc vero an permissuri sint Sabaudiae proceres, et, si nolint, an invitis ipsis id effectum possit dare vidua, multum dubito. Indutiae autem illae, ut scripsisse¹¹ memini, productae sunt et, quantum video, producentur longius aut in plenam Italiae pacem transibunt. Ejus pacis has conditiones prospicere mihi videor, ut pupilli educatio penes viduam maneat, regimen imperii extra ea loca, quae Galli tenent, penes patruos sit.

Salzam obsederunt Hispani, nisi jam cepere. Nam aucti erant accessione peditum ad V millia, equitum CCC, machinis XX rem agebant, opperiebantur autem totidem alteras. Princeps Condaeus¹², ut se his opponeret, Languedociae et nobilitatem et plebem armabat quanta poterat celeritate. Alii exercitus reducuntur in hiberna.

Brissaci consultatur etiamnum. Dicuntur quatuorviri, ut Gallorum postulatis

1 Adriaen von Enkefort.

2 Gustav Karlsson Horn.

3 Maximiliaan I.

4 Voor hun namen zie men no. 4277, p. 567 n. 2.

5 Lodewijk XIII van Frankrijk.

6 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette, gestorven op 28 september 1639.

7 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

8 Christine de France, hertogin van Savoye.

9 Carlo Emanuele II van Savoye.

10 Kardinaal Maurizio en Tommaso Francesco van Savoye, prins van Carignano.

11 No. 4316 postscriptum.

12 Henri de Bourbon, prins van Condé.

[p. 652]

moras interponerent¹, tempus postulasse cum Suedia ea, quae aguntur, communicandi. Nihil ibi fit.

Hohentwilum circumsessum non tam arcte tamen, ut non exitus interdum pateant. Mercius² ad Duslingam esse dicitur. Vinariensis eques apud Colmariam, pedes apud Ensishemum, Galli propius Slestadium. Nassavius³ cum multo equite et pedite nonnullo ad Waldshutum ivit, ut caesarianos, qui ibi transire Rhenum conantur, impediat. Rosa Gallorum rogatu dicitur cum aliquo milite profectus ut Jouxium arcem obsidioni Comitatensium eripiat. Ab Hassicis capta quaedam oppidula dicuntur Hattinga, Amenoburgum, Warburgum. Inde ire dicuntur in Wetteraviam. Episcopus Wurtsburgicus⁴ aliquid colligit militis. Grana⁵ ad Visurgim se fert.

Archiepiscopus Burdegalensis⁶, classis in Oceano regiae praefectus, ad Brestam est paratque se cum Batavis conjungere, quod si fiat, et Angli Hispanos, quia numerus multum excidit eum, qui pace inter duas illas gentes facta permittitur, ab ora sua jubebunt discedere, vix est, ut exitium evadat classis illa Hispanica, qua nulla major fuit post annum 1588⁷.

Edita est funebris oratio in honorem ducis⁸ Brissaci a pastore ipsius⁹, diserto homine, pronuntiata. Ea aperte testatur ducem plane credidisse datum sibi venenum.

Noyerius¹⁰ valet meliuscule.

Morte cardinalis Valettae multi ecclesiastici et monastici reditus vacant aucturi, ut omnes existimant, opes cardinalis Riceliaci, qui de obtinenda, si quid regi humanitus eveniat, futuri regis pueri¹¹ regnique tutela non desperat putatque id regis edicto posse confici. At parlamenta, quae ex moribus aliquod ea in re jus sibi vindicant, reginae¹² favent nullius magis rei quam pacis desiderio.

De Rhaeticis rebus nihil video boni. Juratum Mediolani in foedus cum Hispano¹³, quo foedere protestantes in valle Telina sedem figere vetantur. Iter omne in potestate Hispani est. Is militem e Rhaetis conscribet, Rhaetorum utetur auxiliis foederum, quae Rhaetis cum Gallia fuere, vi prope omni exstincta, manente inani nomine. Galli pro Gulero¹⁴ nondum se movent, credo, ne protestantium, qui soli istis decretis se opponunt, partes sustentare in ipso Italiae limine atque conspectu videantur. Helvetii per se tardi studiis insuper distrahuntur. Ego animum non

1 Johann Ludwig von Erlach, Wilhelm Otto von Nassau, Johann Bernhard von Oehm en Rheinhold von Rosen.

2 Franz, vrijheer van Mercy, generaal in dienst van de hertog van Beieren.

3 Wilhelm Otto von Nassau.

4 Franz von Hatzfeldt und Gleichen.

5 Francisco del Carretto, markies van Grana; zie ook no. 3966, p. 86 n. 4 aldaar.

6 Henri II d'Escoubleau de Sourdis, aartsbisschop van Bordeaux.

7 De uitgave der Epist. geeft ten onrechte ‘1638’. Bedoeld wordt de Armada onder de hertog van Medina-Sidonia, die in 1588 uiteengeslagen werd.

8 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar; hij was op 18 juli 1639 overleden.

9 Daniel Rücker; Christliche Trawer-Predigt ueber den toedlichen Fall des Durchlaeuchtigen Hochgebornen Fuersten und Herrn, Herrn Bernharden, Hertzogen zu Sachsen etc. gehalten durch Danielum Rünckerum. Fuerst. Saechsischen Hoff-Predigern.

10 François Sublet, seigneur de Noyers, Frans minister.

11 De dauphin, de latere Lodewijk XIV.

12 Anna van Oostenrijk, koningin van Frankrijk.

13 Philips IV.

14 Johann Peter Guler von Weinegg.

[p. 653]

sine moerore multa talia circumspectantem, quantum licet, literarum amaenitatibus recreo, iis praesertim, quae ad Gotthicam historiam¹ pertinent. Exspecto linguae Gotthicae glossarium vetus, quod magno mihi usui futurum spero, ut et Spilmanni², quod in Anglia paratur, veteris Teutonismi lexicon³. Exspecto et nummos, in quibus regum Westrogotthorum vultus ac nomina. Procopium⁴ vero a Lugduno Batavorum nobis pridem promissum nondum prodire video.

Deus bonam nobis det pacem, bonarum artium altricem, idemque, excellentissime et illustrissime Domine, Sublimitatem tuam sospitet.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 Historia Gotthorvm, Vandalorvm, & Langobardorvm: Ab Hvgone Grotio partim versa, partim in ordinem digesta. Præmissa sunt ejusdem prolegomena. Vbi Regum Gotthorum Ordo & Chronologia, cum Elogiis. Accedunt nomina appellativa & verba Gotthica, Vandalica, Langobardica, cum Explicatione. Auctorum omnium ordinem Tabula Contentorum indicat. Amstelodami, Apud Ludovicum Elzevirium, MDCLV; Ter Meulen-Diermanse, no. 735.

2 Henry Spelman (± 1564-1641).

3 Glossarium Archaiologicum: continens Latino-Barbara, peregrina, obsoleta, & novatae significationis Vocabula; quae post labefactatas a Gothis, Vandalisq; res Europaeas, in Ecclesiasticis, profanisq; Scriptoribus; variarum item Gentium Legibus antiquis municipalibus, Chartis, & Formulis occurrunt. Scholiis & Commentariis illustrata; in quibus prisci Ritus quamplurimi, Magistratus, Dignitates, Munera, Officia, Mores, Leges ipsae, & Consuetudines enarrantur. Authore Henrico-Spelmanno Equite, Anglo-Britanno. Londini, Apud Aliciam Warren Anno Domini MDCXLIV; zie dl. IX, p. 597 n. 8.

4 Vermoedelijk bedoelt Grotius de - overigens nimmer verschenen - Procopiusuitgave van Daniel Heinsius.

Lutetiae, 8 Octobris ex novo Calendario 1639.

Non placent Vinariensibus, quas rex Galliae proponit, leges, ut quae Austriacae domus fuere bello capta Galliae cedant; quae vero fuere principum Germaniae, ea restitui bello cessante debeant.

Rex Hispaniae Barcinone est. Exercitus Hispanicus ad Salzam et vicinis locis XXV millium esse dicitur.

Nova tributa in Normannia silent. Aiunt aulici ante mensem Februarium non rediturum huc regem.

In conventu Poloniae praeparatorio Cracoviensis provincia suadendum putat regi suo⁵ foedus cum imperatore⁶ et Hispano ad ulciscendam injuriam, quam principi Casimiro factam volunt aut extorquendam libertatem.

5 Wladislas IV (VII) van Polen.

6 Ferdinand III.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.