Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 10

4003. 1639 maart 5. Aan G. Müller⁴.

Nobilissime domine,

Multa didici ad usum hujus temporis ex epistola Nobilitatis vestrae⁵ et prudenter et eleganter, ut omnia sunt ipsius scripta.

Haud dubie id aget Curtius⁶ et caesariani alii, ut primum, si possint, illos Brunsvicenses et Lunaeburgenses in nos concitent, id si non possint, ut sub nomine servandae pacis illos a nobis quam possunt longissime abstrahant. Sed haec omnia Mars dijudicabit arbiter; prout enim se dat fortuna, ita plerique hominum aut humiles sunt aut superbi.

4 Copie Kopenhagen, Kong. Bibl., coll. Ny Kgl. Saml. 2330 met enige onbelangrijke afwijkingen. Gedrukt Epist., p. 511. Beantw. d. no. 4034. Georg Müller was Zweedse hofraad en secretaris.

5 Ontbreekt.

6 Ferdinand Siegmund Kurz, graaf van Senftenau.

[p. 145]

Miror valde, quod illum de Hildemiensi episcopatu nodum explicare non valuerit caesarianorum solertia, qui alioqui de episcopatibus tanquam de pilis ludunt. Hodie enim Germanorum principum unusquisque egregium publicum sibi obtendit pro mantello, caeterum ad rem suam quisque catus est. Et haec est causa, cur tam facile segregentur collecti vinculo male cohaerente ex privatis utilitatibus.

Vix futurum arbitror, ut Daniae proceres consentiant in bellum Suedis inferendum partim religionis sane in magno versantis periculo, partim consanguinitatis respectu; addere forte possem curam propriae libertatis.

D. Penzius¹ non miror, si tantis affectus honoribus ab imperatore² favet ejus rebus. Certe cum tot vicinorum principum animos a nobis aversos video, plane judico laborandum nobis, ne qua speciosa ansa detur obtrectatoribus. Detrectandi colloquii causas facile nobis Galli, ipsi facile et Gallis persuadebimus. Aliis principibus ac populis, quos mala ista urgent, non item.

Quamdiu imperator et Hispanus³ diplomata non dant pro Batavis, qualia data sunt olim, causam morae habemus favorabilem. Inter caetera quibus utimur ad amoliendam a nobis invidiam sunt quaedam publice utilia, juris tamen haud magnam habentia speciem; alia per se haud magna in cumulum tamen valere possunt.

In literis Davausianis⁴ ad conventum Lunaeburgensem bene cantat Gallus; sed artes gentis ejus jam pellucent. Pecunia quidem aliquanta rex Daniae⁵, si velit, imperatorem juvare poterit, sed id tale erit, ut non multum sentiatur. Bellum hoc non est contentum modicis pabulis, milliones poscit.

Causas, cur non nimium se promoveat D. Bannerius⁶, graves esse video. Dux Vinariensis⁷, ut puto, jam Brisaci est cum multis et commeatibus et machinis. Missus ad eum Doctor Insulanus⁸ non rediit et sine ipso rediturum puto. Incipit enim accedere tempus rerum gerendarum eoque magis id urget, quod et caesariani in Clivia et in Cameracensi agro Hispani exemplo suo docuerunt etiam ante ver tentari aliquid utiliter posse. Quae incommoda sequi possent, si Brisacum Gallis tradatur, monet sapienter Nobilitas vestra, monuimus et nos ducem et ab eo missos. Sed quod in Suediam scripsi⁹ fore utile, ut reginae¹⁰ nomine ad hoc ipsum animetur, idem et nunc censeo, tum ut videat suos labores in Suedia quanti debent aestimari, tum ut sociorum consilia ipsum parte invidiae levent. Si quid mei judicii est non Suediae tantum et Germaniae et ducis, sed et Galliae ipsius interest servari a custode diligentiore quam Galli fuerunt Brisacum et salvum manere duci Vinariensi nomen ac famam Germani et curantis Germaniam principis.

1 Christian von Pentz.

2 Ferdinand III.

3 Philips IV.

4 Claude de Mesmes, graaf van Avaux, Frans gezant residerend te Hamburg.

5 Christiaan IV.

6 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

7 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

8 Melchior de L'Isle.

9 No. 3941 aan Axel Oxenstierna.

10 Christina van Zweden.

[p. 146]

Aurum illud, quo Melander¹ Gallos emunxit, vereor, ne aurum Tolosanum² fiat Estampio³, qui subito in hanc aulam a legatione revocatus est.

Scotici motus majores adhuc sunt, et quantum conjectura datur assequi, diuturniores quam ut ab Anglia tamdiu haesitante hoc tempore fortia pro nobis et Germaniae rebus consilia sperare audeam. Eadem plane, quae ibi D. Rous⁴, hic dicit comes Licestrius⁵. Facile hoc illis est dictu, restituenda in integrum omnia, ut cum ipsi nihil impendii fecerint, alienum bellum et damna in suos usus vertant. Sed Suedorum mos non est alienum negotium suo periculo, suo sumtu gerere.

Ut res agit Bysterfeldius⁶, quod pridem suspicatus sum, suspicari pergo, principem illum⁷ diem de die ducere, ut consilia capiat ex fortuna temporum et ipso rumore oblatarum societatum uti, quo magis sui pretium apud imperatorem accendat.

Scripsere ad Helvetios et imperator et archidux Claudia⁸ literas benigniores quam antehac federumque eos faciunt memores et quid imperio debeant. Libellos etiam spargunt, per quos Gallorum vires ostendantur periculum afferre ipsorum libertati, praesertim cum et jus Sabaudi in ditionem Vauxiam, et a Longavillano⁹ Novum Castellum Galliae rex¹⁰ emerit. Sed Gallis non deerit Austriacos vicissim criminandi materia.

Conventum extraordinarium Helvetiorum suis sumptibus postulat imperatoris legatus¹¹.

Veneti Chausium¹² a Turca¹³ exspectant et ab eo spem pacis aut minas belli.

Vale, vir nobilissime.

Vestrae Nobilitati obligatissimus
H. Grotius.

1 Peter Melander, graaf van Holzapfel.

2 Voor het ‘aurum Tolosanum’ vgl. Cicero, De Nat. Deor. III, 30, 74: Cognosce alias quaestiones, auri Tolossani, coniurationis Iugurthinae, en voorts Gellius, Noct. Att. III, 9, 7: Eadem sententia est illius quoque veteris proverbii, quod ita dictum accepimus: ‘aurum Tolosanum’. Nam cum oppidum Tolosanum in terra Gallia Quintus Caepio consul diripuisset multumque auri in eius oppidi templis fuisset, quisquis ex ea direptione aurum attigit misero cruciabilique exitu periit.

3 Jean d'Estampes, markies van Valençay, Frans gezant in Den Haag.

4 De Engelse diplomaat Thomas Roe.

5 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinarius Engels gezant te Parijs.

6 Johann Heinrich Bisterfeld.

7 Georg I Rákóczi, vorst van Zevenburgen.

8 Claudia de Medici, aartshertogin van Oostenrijk.

9 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

10 Lodewijk XIII.

11 Jacob Hannibal, graaf van Hohenems, afgezant van Ferdinand III.

12 Mutafaraça Sianis.

13 Murád (Amurath IV), sultan der Ottomanen.

Scribebam 5 Martii novi Calend. 1639.

Insulanus sine duce Bernhardo in Galliam redit. Dux Brisacum ivit. Nova spes nobis datur de Hassicae pacis interitu. Id Estampio bene cedet. Castellum oppidum in agro Cameracensi Galli obsidioni exemere.