Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

3343. 1657 november 14. Aan A. Oxenstierna¹⁷.

Excellentissime atque Illustrissime Domine,

17 Gedrukt Epist. p. 377; Oxenst. Skrifter 2. afd. II p. 416.

[p. 721]

Ad implenda ea, quae rex¹ per se perque cardinalem² mihi ac D. Mullero³ promiserat, conveniendum mihi censui Noyerium⁴, cui inter quatuor status Gallici secretarios belli cura gravis lateque patens incumbit.

At ipse ad me venit prior ac, cum ei ostendissem, quantum nostra interesset aliquid a Gallis per Germaniam tentari, quantum ex mora accepimus detrimenti, quam res ea jam proclivis esset regi post Languedociam et Aquitaniam hostilibus armis liberatas, ipsaque perlegissem pollicitationis regiae verba, dixit nihil opus me id, quod nostra referret, multis exsequi, cum idem non minus referret et regis et Galliae. Copias per Manicampium⁵ missas aliquanto majores faciebat quam dux⁶ et Truchesius⁷, ad M CCC. Mitti nunc alias ex cardinalis Valettae⁸ exercitu et eo, qui Dampvilleriam cepisset. Eas postea dixere mihi et Heufdius⁹ et Truchesius fore ad mille equites, pedites mille, addebatque Heufdius eam pecuniam, quae fine Novembris duci deberi inciperet, praenumerandam ei, si Rhenum transgredi vellet.

At Noyerius ita loquebatur, quasi vix speraret ducem Transrhenana petiturum, quod in montanis, ubi nunc esset, locis Basileam inter et comitatum Burgundiae diu a bello intactis opulentae ipsi militique sedes forent. Pontis membra disjecta jacent sub praesidio castelli ad Rhenum, quod a Gallis defenditur, quominus pateant ad hostium injurias.

Is, quem dixi, Noyerius ita est pontifici¹⁰ ejusque placitis ac rebus addicte serviens, ut etiam de eo cardinali faciendo Romae sermones sint.

Talis cum sit, promptiore animo ea est¹¹ facturus, quae protestantium per Germaniam alibique res labefactent, quam quicquam eorum, per quae ei vires recipere possint. Ac sicut isti homines induci non possunt, quin Bavaro¹² velint optime, in quem praecipue diriguntur ducis Bernhardi, si Rhenum transeat, consilia; ita video etiam Brandeburgici¹³ causam apud eos non parum habere favoris. Et his studiis suis obtendunt spem, ni fallor, inanem per hoc aliquando domui Austriacae auferri posse continuum jam tam diu in eorum sanguine imperium. Interim dum ipsi de pace agunt et indutiis, nostras spes rejiciunt in ver proximum. Pontifex plurimum ad indutias laborat aut universales aut certe per Italiam.

Heufdius ex iis, quibuscum loquitur, sermonibus putare se ait, ut rata habeantur pacta Wismariensia¹⁴; Gallos promissas pecunias fine imminutione depensuros;

1 Lodewijk XIII van Frankrijk.

2 De Richelieu.

3 Georg Müller, secretaris en Zweedse hofraad.

4 François Sublet, seigneur de Noyers, baron de Dangu, staatssecretaris van oorlog.

5 Achille de Longueval, sieur de Manicamp.

6 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

7 Wolf Dietrich Truchsess.

8 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

9 Johan Hoeufft, bankier te Parijs; hij behartigde financiële belangen zowel voor Zweden als voor Frankrijk.

10 Urbanus VIII.

11 De uitgave der Epist. heeft de lezing ‘ut ea sit’.

12 Maximiliaan I van Beieren.

13 Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

14 Het verdrag van Wismar, op 30 maart 1636 tussen Frankrijk en Zweden gesloten, werd door Zweden eerst in het najaar 1637 geratificeerd.

[p. 722]

in bello imperatori¹ indicendo non aeque fore faciles et exspectaturum ea de re nova mandata Davausium².

Castelletum in Picardia ajebat Noyerius recuperari a Gallis potuisse, si voluissent, sed id non tanti visum. Sunt multi, qui credant imminere Cimaco Gallos, ut in hostili Belgarum solo hiemem agant.

Castilionaeus dicitur ire in obsidionem Ivoii, quem locum nuper Hispani receperant. Id si est, parum ex eo exercitu perveniet ad ducem Bernhardum; sed poterit, si res serio agitur, id suppleri ex iis, quae Rohanii³ fuere, copiis, nisi forte attinebit et has Longavillanus⁴ Salinarum in comitatu Burgundiae obsidione; nam id quoque dici audio.

Multum laetantur Galli ob seditiones hinc in Hispaniam transgressas. Portugallia maxime ita commota, ut non procul a defectione res sit. Id si durat, cogitandum esse Gallis ac Batavis, quomodo vetera illa inter Castellanos et Portugallenses odia ad mansurum aliquod dissidium perduci possint. Olim Angli Antonium nothum⁵ in Portugalliae regnum reducere voluerunt, quod ipse populi levitate adeptus pari facilitate amiserat. Is nothos reliquit duos, quorum alter Hispani praelatis partibus in Brabantia vivit⁶, alter in Gallia⁷, neuter ullis bonis actibus cognitus. At si conspirent, quorum interest negotium Hispano⁸ facessi, viresque initiis subministrent, nemo ad faciendas ibi partes si potior duce Bragantiae⁹ opibus clientelisque pollente ortus ex Catharina¹⁰, filia Eduardi¹¹, qui Eduardus frater fuerat ejus Henrici¹², qui post Sebastianum¹³ regnavit. Catharinae autem illius jus omnes per Portugalliam scholae defenderant, priusquam eis silentium imponerent Philippi Castellae regis¹⁴ arma, nimirum, quia existimabant eruditi filiam ex filio natam in pari gradu praeferendam filio nato ex filia, qualis erat Philippus. Sed de his cogitare illorum sit, quos ea res propius spectat.

Bredae praefecturam rumor destinat Frederico¹⁵, principis Arausionensis¹⁶; notho, qui hic militaribus artibus instruitur.

Archiepiscopus Remensis¹⁷, juvenis filius ducis Guisii¹⁸ rege¹⁹ inconsulto ex Italia in Galliam venit amore percitus Annae²⁰, quae minor est filia ducis Ma-

1 Ferdinand III.

2 Claude de Mesmes, graaf van Avaux.

3 Henri, hertog van Rohan.

4 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

5 Antonio, prior van Crato (1531-1595).

6 Emanuel van Portugal (1568-1638).

7 Cristóvão (Christophe) van Portugal (1573-1638).

8 Philips IV.

9 Johan IV, hertog van Braganza (1604-1656), koning van Portugal van 1640 tot zijn dood.

10 Catarina (1540-1614), grootmoeder van Johan IV, hertog van Braganza.

11 Duarte (Eduard), hertog van Guimaraens.

12 Hendrik (1512-1580), koning van Portugal (1578-1580).

13 Sebastiaan (1554-1578), koning van Portugal.

14 Philips II van Spanje.

15 Frederik van Nassau-Zuylenstein.

16 Frederik Hendrik.

17 Henri II de Lorraine.

18 Charles de Lorraine, hertog van Guise.

19 Lodewijk XIII.

20 Anna Gonzaga.

[p. 723]

tuani modo mortui¹. Non difficulter ei matrimonium hoc permitteret cardinalis Riceliacus, si ei vellet sacerdotia, quae multa et optima possidet, pure a se abdicere; at is non ita amens amore est, ut non cupiat ante nuptias omnia illa sacerdotia in fratrem suum² transferre, quod perdifficile obtentu erit.

Ceterum ut Hispaniae res credam non optimo esse loco, etiam hoc accedit, quod cardinalis Sabaudus³, cliens haud dubius Hispaniae, a Genuati agro retro se Roman tulit acceptis a fratris⁴ vidua⁵ literis, quibus ei reditus tum profani tum sacri a defuncto duce ademptos non in futurum tantum, sed et in perpetuum reddit.

Det Deus, Excellentissime et Illustrissime Domine, Tuae Sublimitati cuncta prospera.

Lutetiae, 4/14 Novembris 1637.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 Carlo I Gonzaga, hertog van Mantua.

2 Zie no. 3340, p. 718 n. 14.

3 Maurizio van Savoye.

4 Vittorio Amedeo.

5 Christine, zuster van Lodewijk XIII.

Venit, haec postquam scripseram, ad me Truchesius. Is multa incerta nunc habet, quae prius certa duxerat. Jubetur multum circumducto itinere ire ad Feuquerium⁶, qui apud Virodunum est. Is vero iturusne sit ad ducem Bernhardum et copias ducturus, an misserus et quas et quantas, nescit Truchesius. Heufdius pecuniam numerare differt, donec mandatum ducis speciale accepteri, quasi idoneus rerum actor non tanti sit, quanti scripta mandata; nec concessum petenti duci, ut ad vitanda intertrimenta pecunias e Gallia ad se portari faciat. Tum vero, quod minime placet, Noyerius ad minuendos sumptus pontem vult derelinqui, quia partim ex conductis navibus constat. Perendie constituit hinc abire Truchesius. Dux Bernhardus ultra sex millia non habet ex pactis cum Gallia obligatus alere XII equitum, sex peditum millia, sed id quominus praestet, excusant eum loca in quibus vivit, et equorum hominumque mortes. Miratur ipse Truchesius tantam in suis negotiis de subito mutationem nec, quid potissimum suspicetur, satis scit. Etiam quae de obsidionibus scripsi, ita quidem rumoribus circumferuntur, sed parum adhuc explorata sunt.

Quod hic de regis in pacem studio in vulgus editur⁷, mitto.

Dicitur dux Bernhardus per Ascham et Angestenum ivisse versus Laumontium et Delmontium.

6 Manasse de Pas, markies van Feuquières.

7 Zie Gazette de France dd. 11 november 1637, p. 717 no. 177.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.