Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

[p. 475]

3196. 1637 augustus 6. Aan A. Oxenstierna¹.

Excellentissime Domine,

Picolominius² valetudine sua recuperata ad exercitum suum rediit, qui septem peditum millibus, mille et octingentis constat equitibus. Mosam transiit ad Ginaium Carlemontio non procul. Quod cum 3 hujus mensis cognovissent cardinalis Valetta³ et Mileraeus⁴, de eo exercitu, qui Landresium ceperat, tribus peditum, quatuor equitum sumptis millibus, machinis octo, alimentis in sex dies ivere visuri, an pugnae reperire occasionem possent relicto quod supererat copiarum sub ducis Candalii⁵ imperio ad Malbodii obsidium. Apud Gravelingam tria castella, sed modica, cepere ab hoste Galli sub Sanctipreulio⁶.

De duce Bernhardo⁷ nihil pridem intelligimus. Et quicquid nunc acturus est, siquid tamen id erit, serum erit nobis.

Pontificis⁸ morbus vitam ei ad finem hujus anni vix videtur permittere. Ex quo cardinalis Medicaeus⁹ validissimo cum comitatu Romam ingressus cuncta vi sua tracturus videbatur, pontifex milites CCCC Corsos in urbem advocavit.

Genuatibus merces, quae in Batavorum repertae erant navibus¹⁰, non reddit Hispanus¹¹ accessitque ad offensas, quod Genuates, velut per annonae curam, mitti alimenta ad Hispanicos exercitus et ad loca Liguriae Hispanis insessa vetuere: diciturque is, qui nunc ducis ibi magistratum adeptus est¹², Gallicae quam Hispanicae amicitiae addictior.

Hispani Aglianum muniunt castraque habent Asta non procul a Cruceblanca Tanario tenus nec inter eos Sabaudumque¹³ agitur quicquam: quin et Gallum militem a se ablegavit Sabaudus, quasi ad tutelam agri Montiferratensis, non tamen ut sermones evadat consilia ejus a Gallicis aliena pridem spectantium. Ager ille Montiferratensis multum raptatur ab Hispano. Bremi prasidiarii detrahunt Lomelli, quae fuerant, munimenta.

Rhaeti tandem post relationem, credo, in Hispaniam ejus negotii factam responsa accepere, quibus ipsorum imperium jurisdictioque in Vallem Telinam ac Clavennam firmatur. De religionis reformatae exercitio nihil eis promittitur. Videtur enim velle Hispanus ea res, ut perpetuo sui sit arbitrii laxaturus aut adducturus fraena pro usu temporum.

1 Gedrukt Epist., p. 348; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 377. Gedeelt. in vert. Brandt-Cattenb., Leven II, p. 99.

2 Ottavio d'Arragona, prins van Piccolomini, hertog van Amalfi, bevelhebber in het leger van Ferdinand III.

3 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

4 Charles de La Porte, markies van La Meilleray.

5 Henri de Nogaret de Foix de La Valette, hertog van Candale.

6 François de Jussac, sieur de Saint-Preuil.

7 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

8 Urbanus VIII.

9 Carlo de Medici (1596-1666), kardinaal gecreëerd in 1615.

10 Het betreft hier de tien schepen welke op 1 mei 1637 door Don Melchor de Borja en de markies van Viso waren buitgemaakt.

11 Bedoeld zal zijn de onderkoning van Napels, Manuel Fonseca y Zúñiga, graaf van Monterey.

12 Agostino Pallavicini, doge van Genua (1637-1639)

13 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

[p. 476]

Helvetii duces multum instant apud legatum, qui ibi est, Galliae¹, ut stipendia sibi persolvantur. Ille eos ad Bulionium², aerarii praefectum, Bulionius ad legatum vicissim rejicit. Ut Burgundia utraque bello eximatur, laborat etiam Sabaudus, sed nihildum proficit.

Vesontionem tutatur castris propter positis dux Lotharingus³ commeatus habens uberes. Sicut Austriaci oppidorum silvestrium praesidia, ita suum auxere Basileenses pressi supra infraque caesarianorum⁴ castellis. Mauri piratae Marugiam in Tarantina ora expilarunt.

Ex Polono juvene⁵ intelligo in ea quoque gente de Persico commercio consila agitari.

Venit ad me Sanctichaumontii⁶ domesticus⁷ Hamburgum rediturus. Dicebat inter caetera videri sibi non eam esse inter Gallos et Suedos, quae deberet, fidem et societatem. Respondi multa, sed praecipua haec: Suedos non posse abs se arcere invidiam belli adeo graviter afflictantis Germaniam, nisi audiant, quae ad pacem proponuntur. Nolle tamen eos sibi seorsim absque Gallis consulere: quod si facere voluissent, habituros pridem fuisse pacem sibi non incommodam. Durum interim eis hocevenire, quod sperata Gallicorum armorum in Germaniam progressio non conspiciatur relictusque sit tot hostium exercitibus unus obex Banerius⁸, magno Suediae, ut jam apparet, magno rei communis malo. Dicebat spem sibi factam, quod nos optemus id nunc futurum. Incusavi tarditatem in tempore tam necessario. Si quid tamen etiam nunc fiat in id profuturum, ut post tantam jacturam, quae sunt reliqua, serventur. Eadem apud alios disserere non desino.

Landresii capti historiam breviter scripsi antehac⁹. Exactius eam Sublimitas tua cognoscet ex baronis Degenfeldii¹⁰ literis, quas e castris ad me misit¹¹, quae simul memoriam Sublimitatis Tuae convenire poterunt, ut, si qua pax fiat, ejus quoque viri optime in Suediam affecti habeatur, quanta poterit, ratio.

Legi his diebus Paulini Gothini Historiae Arctoae libros tres¹². In primis partibus multa ex Johanne Magno¹³ parum credibilia et auctoribus fulta suspectis, qualis est Pseudoberosus¹⁴

1 Blaise Méliand, sieur d'Egligny, de Cesson, de La Borde, de Bréviande, ordinarius Frans ambassadeur in Zwitserland van maart 1635 tot juli 1640.

2 Claude de Bullion, sieur de Bonelles.

3 Karel IV, hertog van Lotharingen.

4 De troepen van keizer Ferdinand.

5 Wellicht de in no. 3189 genoemde Sigismund Conradt uit Krakau.

6 Melchior Mitte de Miolans, markies van St. Chaumont.

7 Niet geïdentificeerd.

8 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

9 No. 3180 dd. 26 juli 1637.

10 Christoph Martin, vrijheer van Degenfeld; zie over hem VI, p. 16 n. 3.

11 Deze brief ontbreekt.

12 L. Paulini Gothi, Historiae Arctoae Libri Tres. Cum S.R.M.^tis Gratiâ & Privilegio. Strengnesi, Typis & Impensis Authoris; Excudebat Johannes L. Barkenius. Anno, MDCXXXVI. Laurentius Paulinus (1565-1646) was bisschop van Strängnäs.

13 Johan Magnus; zie over hem no. 2973, p. 118 n. 5.

14 Berosus of Berossus (rond 290 v. Chr.), priester van Bel, Babylonisch geschiedschrijver. Verschillende aan hem toegeschreven teksten werden aan het eind van de 15de, en gedurende de 16de eeuw en begin 17de eeuw gepubliceerd. Zie o.a. Berosi sacerdotis Chaldaici, Antiqvitatvm Italiae ac totivs orbis libri quinque, Commentarijs Ioannis Annij Viterbensis. Theologiae professoris

[p. 477]

¹⁴ aliique subjectitii libri ex Annii Viterbiensis

14 illustrati, adiecto nunc primum Indice locupletissimo, & reliquis eius argumenti authoribus, quorum nomina sequenti pagella videre licet. Aeditio Vltima, caeteris longe castigatior. Antverpiae, In aedibus Joan. Steelsii. MDLII Cum Priuilegio Caesareo.

[p. 477]

monachi¹ officina. Ex aliis etiam veris scriptoribus citat, quae ibi non comparent, credo, quod aut malos interpretes aut alienam secutus sit fidem. Caeterum quo ad nostra tempora accedit propius, eo plura habet cognitu dignissima, ob quae prodiisse eum librum gaudeo.

Cum nuper in Anglia multi prodiissent in archiepiscopum² libelli papismi eum accusantes, inquisitum in auctores fautoresque et Lincolniensis episcopus³ carcere mulctaque gravi repressus: tribus aliis, theologo, juridico, medico aures praecisae judicio Camerae Stellatae. In ea cognitione sermonem habuit archiepiscopus sane egregium - vidi enim Anglice editum regio jussu - quo se purgat ejus criminis Deumque testem invocat, nihil aliud sibi propositum quam religionem, qualis publice in Anglia recepta est, tueri. Caeterum si ea, quae ad aliud nihil quam ad exacerbandos animos valebant, mitigaverit gestusque in templis pietati consentaneos requisiverit, iniquum id sibi vitio verti. Inter ea, quae ipsi objecta sunt et multa et frivola, est et hoc, quod pro D. Elisabetha, regina Bohemiae⁴ ejusque prole⁵ preces sustulisset. Ostendit morem esse Angliae nominatim pro nemine post regem⁶ reginamque⁷ precandi, nisi pro eorum liberis⁸. Se reginae Bohemiae optime velle ac pro ea Deo privatim vota fundere. Caeterum videri qui id accusent ita existimare tutiorem fore statum religionis sub ipsa ejusque sobole quam sub rege ejusque liberis ac posteris, quod ut in regem injuriosum se detestari.

Salutavit me ex Suedia Angliaque reversus huc Forbesius⁹ atque et se et primores Angliae id optare, ut in Anglia legationem obeam. Nihil gratius contingere archiepiscopo posse. Respondi ei mihi in aequo esse, hic an ibi an alibi operas regno Suedico praestem. Quod eo duntaxat animo scribo, ut norit Tua Sublimitas et amicos ibi nunc esse aliquos et me loci mutationem neque ambire neque defugere.

Saiudius¹⁰, qui in arce fuit Ehrenbreitsteinii, male a rege¹¹ acceptus est.

Hamburgum in gravi periculo esse amittendae libertatis censet Licestrius¹², qui et ait servari eam civitatem non posse nisi per Fraga¹³ aut Cimonem¹⁴.

1 Giovanni Nanni -Johannes Annius Viterbiensis- (±1432-1502).

2 William Laud, aartsbisschop van Canterbury.

3 John Williams (1582-1650).

4 Elisabeth Stuart, zuster van de Engelse koning Karel I en weduwe van de in 1632 overleden keurvorst van de Palts Frederik V, de Winterkoning.

5 Karl Ludwig (1617-1680), Elisabeth (1618-1680), Ruprecht (1619-1682), Moritz (1621-1654), Luise Hollandine (1622-1709), Eduard (1625-1663), Henriette Marie (1626-1651), Philipp (1627-1650), Sophie (1630-1714) en Gustav (1632-1641).

6 Karel I.

7 Henriette Marie.

8 Charles (1630-1685), Mary (1631-1660) en James (1633-1701).

9 Arvid Forbes, Schots officier in Zweedse dienst.

10 Louis de Briançon, sieur de La Saludie.

11 Lodewijk XIII van Frankrijk.

12 De extraordinarius Engelse gezant in Parijs, Robert Sidney, graaf van Leicester.

13 Codenaam voor Zweden.

14 Codenaam voor de Staten-Generaal.

[p. 478]

Ab aliis autem intelligo in Anglica aula laborari a Daniae regis¹ hominibus, ut societas mercatorum Anglica ab Hamburgo se Gelucstadium transferat.

Haec postquam scripseram, venit ad me unus domesticorum Noyerii², qui secretarius est status belli negotia curans. Ait regi propositum mandare Pyrrhoni³, ut in Rosam⁴ eat⁵. Cupere vero, ut et Iustinus⁶ ei scribat. Id vero non est difficile. Verum is sic opinatur, omnia haec esse offucias⁷. In Ione⁸, in Burgundia nihil agitur contra N[e]rvam⁹.

Deum rogo, Excellentissime atque Illustrissime Domine, ut sub Tuae Sublimitatis ductu Suedi aut bellum fortiter faciant aut pacem prudenter.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 Christiaan IV.

2 François Sublet de Noyers (1589-1645), secrétaire d'Etat à la guerre van 11 februari 1636 tot 12 april 1643.

3 Schuilnaam voor Bernhard van Saksen-Weimar.

4 Rosa is een codenaam voor Duitsland.

5 De woorden ‘in Rosam eat’ staan in cijfer: 37.63.113. 66.59.67.70.61.217. 72.70.77.

6 Pseudoniem van Grotius.

7 Het woord staat in cijfercode: 73.1010.69.22.71.70.76.273.

8 Ion is een codenaam voor Italië.

9 De woorden ‘in Burgundia ... Nerv[a]m’ staan in cijfer: 37.63.50.81.66.9.69.31.53.71.27.78.79.14.8.60. 27.9.55.77.81.66.266.1009. 12.73.24.107.70. 62.[72?].66.69.70.16. Nerva is een codenaam voor Spanje. De cijfers voor dit laatste woord in de uitgave der Epist. geven ‘Narum’; de editie der Oxenst. Skrifter, die altijd alleen de oplossing en niet de code geeft, heeft ‘Hispaniam’. ‘Narus’ of ‘Narum’ is mij als codenaam niet bekend. Ik vermoed, dat men de cijfers met toevoeging van het cijfer 72. enigszins moet omzetten. Men krijgt dan ‘Nervam’, een aanduiding voor Spanje, die Grotius ook vroeger wel gebruikt heeft; vgl. IV, p. 172 en III, p. 132, 136.

6 Augusti 1637.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.