Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

3132. 1637 juni 25. Aan A. Oxenstierna¹.

Excellentissime atque Illustrissime Domine,

Dabit mihi veniam Tua Sublimitas, si homo publicis negotiis leviter occupatus rationem ei reddo etiam ejus, quod inde mihi superest temporis.

Mitto praefationem², satis longam, qua editionem Procopii³ novam latinam a vetere ita diversam, ut non pauciora sint, quibus discrepet quam quibus conveniat, aliorumque scriptorum de rebus Gothicis, Vandalicis, Visigothicis, Langobardicis libros eorumque populorum leges Tuae Sublimitati, ut non minus de me quam de re Suedica optime meritae, consecro.

Causa in multum productae dissertationis apud virum tatum tantisque rebus occupatum duplex est. Prior, quod respondendum habui Cluverio⁴, qui primus nostris omnia ista clarissimarum gentium nomina - invidia an Danica mercede emptus haud dixerim - ereptum ivit: quod utique tot ac tam apertis testimoniis fecisse me confido, ut neminem alicujus judicii futurum sperem, qui eandem nobis naeniam occantet. Altera, quo cum indigenarum praedicatio in quaque gente suspecta sit, a nostris quoque Sueonibus multa sint tradita parum certae fidei, ea, quae maxime ad Sueonum propagatarumque ex eis gentium gloriam pertinebant, externa auctoritate firmata produxi.

Non vero haec tantum praefatio, sed et ipsum, cui ea servit, propositum Tuae Sublimitatis ut exactissimum judicium, ita jussa semper apud me potentissima exspectat.

1 Gedrukt Epist., p. 334; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 358. Gedeelt. vert. in Brandt-Cattenb., Leven II, p. 140. Beantw. d. no. 3187.

2 Vanaf ‘Mandata ...’ heeft Grotius zijn oorspronkelijk aan Oxenstierna gerichte dedicatie omgewerkt in meer algemene vorm zich richtend tot de lezer (zie bijv. p. 2: ‘Lector erudite’). Ik geef het briefgedeelte als bijlage no. 7.

3 Over de voorgeschiedenis van Grotius' posthuum uitgegeven boek, getiteld Historia Gotthorvm, Vandalorvm & Langobardorvm, (Amsterdam 1655) zie men Ter Meulen-Diermanse, Bibliographie de Grotius, p. 332, no. 735.

4 Philippus Cluverius (1580-1623).

[p. 370]

In hac descriptione quale describo Gothorum vetus imperium, ab eo multum distat Gallicum, quod nunc conspicimus. Itaque novos subinde motus exoriri haud sane mirum est. Vix sanato Petricoriorum malo aliud simile nascitur apud Lemovicos et Querciacos nec minus circum Tolosam insanitur: plane ut magnum corium, si partem pede presseris, exsurgit alia.

Neque tamen negligitur bellica administratio. Nam e Burgundia literae 21 Iunii datae nos docent Romaniam arcem, quam hostes ceperant, a duce Bernhardo¹ receptam, capta autem Champlitum et Autream. Postridie exspectabatur ducis Longavillani² in comitatum Burgundiae adventus per Salinas et ducis Rohanii³ per Sancti Claudii. Itaque sperant Gallici Burgundiones omnem eum comitatum cis mensem in sua fore potestate. Credo excepta Dola et Graia, bene munitis locis.

Ab exercitu cardinalis Valettae⁴ docent nos 19 hujus mensis, literae obsessam ab eo Landresiam, a fratre autem ejus Castellum in Cameracesso, quod dicitur, oppugnari; is frater est dux Candalius⁵. Nam dux Valetta, qui dicitur⁶, exercitum ad reprimendos motus internos habet. Exercitus ejus cardinalis habere dicitur XVI peditum, sex equitum millia, machinas LXXX. Receptum ab eo Irsonum, quod ceperat Isolanus⁷. Captum Cimacum et minora alia.

Ciliaci rex⁸ his diebus de omni bello ac pace consultationem habuit. Interni, de quibus dicere coepi, motus non sunt spernendi, cum facile possint iis se addere oppida quaedam protestantium ac disjecta munimenta reponere, qualis de Monte Albano strepit rumor. Accedit, quod comes Suessionensis⁹ conditiones omnes rejicere et praeter quod praesidio Sedanensi stipendium dat ipse, alium insuper militem conscribere metuitur: neque satis intelligi potest, unde ei vis pecuniarum, nisi ab Hispano¹⁰, apud quem etiam soror ejus¹¹ principis Thomae¹² uxor, causam ejus, si de successione aperiat se controversia, commendat, ut scripsi antehac¹³.

Pontifex¹⁴ periculum mortis praesens ex apoplectico malo ita evasit, ut plenam valetudinem recepturus non credatur. Itaque Hispani jam ad alium suo ex usu faciendum consilia cuncta disponunt.

Trevirensi¹⁵ audio libertatem offerri, si culpam Gallis consultoribus admissam deprecetur ac successorem adsciscat Leopoldum¹⁶.

1 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

2 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

3 Henri, hertog van Rohan.

4 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

5 Henri de Nogaret de Foix de La Valette, hertog van Candale.

6 Bernard de Nogaret d'Epernon, hertog van La Valette.

7 Ettore Giovanni Ludovico Isolani, generaal der Kroatische ruiterij in dienst van keizer Ferdinand III.

8 Lodewijk XIII van Frankrijk.

9 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

10 De kardinaal-infant don Fernando.

11 Marie de Bourbon, zuster van Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

12 Tommaso Francesco van Savoye, prins van Carignano.

13 No. 3113 dd. 11 juni 1637.

14 Urbanus VIII.

15 Philipp Christoph von Sötern, keurvorst van Trier, was op 26 maart 1635 door de Spanjaarden gevangen genomen.

16 Leopold Wilhelm, zoon van Ferdinand II.

[p. 371]

Hispanorum classis ad oram provinciae Narbonensis apparuit, sed et navium Gallicarum oppositu et accursu pedestrium copiarum repulsi sunt. Sunt nunc Hispanorum arma in agro Montiferrati, ubi cepisse dicuntur oppidum Nicaeam, quae Paleae habet cognomen.

Mutinensis¹ et Parmensis² quae habebant controversa transegerunt omnia. Algerienses et Bisertinae barbarorum naves aliquid magni agitare dicuntur. Neapolitanus rector³ a mercatoribus CCC M scutatorum sumit mutua; pro iis augmenta quaedam vectigalium oppignerat.

Rhaeti castella vetera per Vallem Telinam, quae non placuit diruere, servant suo quidem milite, sed ab Hispano datur stipendium. De restituenda Rhaetis jurisdictione in Vallem Telinam, quam habuere, postremo Aenipontano foedere⁴ nihil diserte cautum est: multumque postulant Vallitelinates, ut tam dura imperia effugiant.

Praefectus Mediolanensis⁵ implere se velle dicit ea, quae Monsoniano foedere⁶ continentur, remque omnem in eum statum reponere, in quo fuit, cum primum eas in partes Rohanius advenit; extra ea siquid postuletur, consulendum Hispaniae regem. Ita is arbiter fit controversiarum Rhaeticarum, ipsique militabunt non paucae Rhaetorum cohortes.

Laetus intelligo Tuae Sublimitatis cura et studia et commercia reflorescere, augeri regni reditus, publicum statum locari. Neque vero minora bona ex tam benigni sideris adventu sperari poterant. Deus qui suggessit, Illustrissime Excellentissimeque Domine, consilia, eadem secundet.

15/25 Iunii 1637.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 Francesco d'Este, hertog van Modena.

2 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

3 Felipe Ramirez de Guzmán, hertog van Medina Las Torres.

4 Het verdrag van Innsbrück, gesloten op 17 januari 1637.

5 Diego Mexia Felipes de Guzmán, markies van Leganés.

6 Het verdrag van Monçon, gesloten op 5 maart 1626.

Classem Hispanicam audio esse XXV magnarum navium, XX earum, quas feluccas vocant; III MD pedites ea vectari; nec extra metum esse Italos, ne specie belli cum Gallis aliqua Italiae invadant, puta Savonam aut sinum Speciei, ut vocant.

Venetus legatus⁷ iterum locutus mihi est de suorum officio ad pacificationem. Cum diceret Coloniae tutos satis nostros fore, si literae darentur commeatus, dixi non de eo laborare nos, sed an satis libertatis habituri simus in urbe infesta. Dignitati dicebat satis cautum fore, si nomen reginae⁸ in literis iisdem exprimeretur. Dixi esse et alia, quae circa tuendam dignitatem essent cogitanda. Ceterum nulla me mandata habere aut expetendi aut optandi literas ad eum conventum. Postremo dicenti se existimare rem eo posse perduci, ut et pecuniae darentur Suedis et loca aliqua maritima, dixi has conditiones oblatas nobis eo tempore, cum res Suedicae multo essent pejore loco et cum nemo nostros crederet ad extrema

7 Alvise Contarini di Nicolo.

8 Christina van Zweden.

[p. 372]

prope redactos orae maritimae unquam in Saxionam redituros. Ceterum me eorum, quae scripsisset, futurum memorem, ut gnaros facerem quos oportet.

Iam nunc intelligo et castellum Cameracesii cessisse Gallis male defensum a praefecto Hispano¹, cum essent ei milites trecenti, victus multum; et Landresii paucos esse defensores ac molam extra urbem, qua una utebantur, exustam. Praeterea duci Vinariensi esse V M equitum, peditum duo tantum. Haillerio² V M peditum, equitem VIII C.

Loca provinciae Narbonensis, ad quae apparuit Hispanorum classis, sunt Sancti Tropasii et S. Raphaëlis. Biscaienses Galli Hispanicae Biscaiae portum quendam cepere, sed ignobilem.

1 Cateau-Cambrésis werd op 21 juni 1637 door Henri de Nogaret de Foix de La Valette, hertog van Candale, veroverd. De Spaanse gouverneur, die de stad heeft overgegeven, heb ik niet kunnen identificeren. De hertog van Candale stelde als Frans gouverneur een zekere Sieur de Cantoux aan.

2 François de l'Hospital, sieur du Hallier.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.