Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 8

2948. 1637 februari 5. Van J.A. Salvius¹¹.

Excellentissime Domine

Domine honorandissime,

Quia divina bonitas armorum nostrorum iustitiam insigni victoria nuper beavit, non committendum putavi, quo minus ea ad E.T. referretur.

11 Hs. Leiden, UB., L 1003. Eigenh. ondertek. Beantw. d. no. 2975. Gedrukt Handelingen Maatschappij Nederl. Letterkunde, 1862, p. 95. Johan Adler Salvius was Zweeds gezant, residerend in Hamburg.

[p. 74]

Banerius¹ praesidiis firmato Erfurto in Misniam movens cum Hala Saxonum numerum quidem minorum oppidorum occupavit, potissimum vero Albi incumbentem Torgaviam. Naumburgo discedens statuit quidem proxime Lipsiam adoriri, sed quia ex interceptis literis intellexit sex legiones Saxonicas Eulenburgi haerere ignaras adventus sui, iter illac instituendum ratus eas quidem semihora ante accessum in fugam conversas, ita tamen per praefectum equitatus Stalhanschium² presse insequitur, ut capto cum octo signis tribuno Schleunitz³ multisque in fuga caesis una fere cum reliquis ad portas Torgaviae accesserit.

Binis legionibus haec urbs antea, quarum altera praetoria erat, defendebatur; sex iam aliis aucta nostratibus vel omnimodam dare repulsam vel saltem honorificae deditionis gloriam extorquere conabatur. Sed vi coactis ea gratia tandem facta est, ut depositis quinquaginta duobus signis et equis armisque libere - volentes - excederent. Duo tantum generales vigiliarum praefecti, Dehn⁴ et Wilsdorff⁵, Dresdam deducti. Caetera turba, ut equos armaque retineret, paucis exceptis in sacramenta Suecorum transivere.

Hac urbe capta non tantum fluvio Albi et inferioribus urbibus Wittembergae ac Magdeburgo fraenum impositum est, sed et communicatio cum Wrangelio⁶ aperta et elector⁷ octo legionibus nudatus auctusque Banerius: non sine divinae prudentiae miraculo! Facta autem haec sunt 3/13 Ian. prout ipse Banerius de 9/19 eiusdem Torgavia ad me scribit.

His effectis paria quidem Wittembergae Lipsiaeque destinabat; et rumor est saltem alterutram nunc ei cessisse. Sed quia Hatzfeldius⁸ cum Götzio⁹ copiis Piccolominei¹⁰, Darmstadiensibus et Georgii Luneburgici¹¹ - qui eos hostilitate in Suecos professus vocavit - adaucti Visurgi per Hamelam tranato graviores Leslaeo¹² incumbebant; opinor eum relictis obsidionibus properasse ad landgravium¹³ et dictum Leslaeum, ut iuncti, quemadmodum ipse scribit, denuo hosti pugnae copiam offerant.

Ab eo tempore minores duae victoriae, altera tribuni Pfuel¹⁴, altera comitis Hoditzii¹⁵, fama sparguntur, ut monstrant inclusa¹⁶. Sed quia earum certus non sum, pro certis referre nondum audeo.

Wrangelius contractis omnibus suis viribus denuo in Neomarchiam movit, si potest, Landsbergae negocium facturus. Nam copiae istae Polonicae, quae praeterito autumno ex superiori Germania in Silesiam venerunt, ob non soluta stipendia

1 De Zweedse maarschalk Johan Gustavsson Banér.

2 Torsten Stålhandske, Zweeds generaal-majoor.

3 Joachim von Schleinitz, officier in dienst van de keurvorst van Saksen.

4 Moritz August Dehn (Dähn), generaal-majoor in dienst van de keurvorst van Saksen.

5 Siegmund von Wolfersdorf - ook genaamd Willsdorff - Saksisch, generaal-majoor.

6 De Zweedse veldmaarschalk Herman Wrangel.

7 Johann Georg I, keurvorst van Saksen.

8 Melchior von Hatzfeldt und Gleichen.

9 Johann, graaf van Götz.

10 Ottavio d'Arragona, prins van Piccolomini, hertog van Amalfi.

11 Georg, hertog van Braunschweig-Lüneburg.

12 Alexander Leslie, generaal-majoor in Zweedse dienst.

13 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

14 Adam von Pfuel, overste in Zweedse dienst.

15 Zdenko, graaf von Hoditz, overste in Zweedse dienst.

16 Ontbreken.

[p. 75]

rebellarunt caesis in Moravia viginti sex nobilibus domibusque spoliatis omni violentiae genere instar verorum hostium grassantes.

Quos ut compescat Mansfeldius¹, legiones suas iam eo traduxit aperta a tergo via Wartam usque Wrangelio.

Interim dum eventum nostrorum armorum e Misnia et Thuringia, hostilium e ducatibus Brunsvicensibus expectamus, scribit marchio Brandeburgicus Sigismundus² legato Bielcke³ commissum ab imperatore⁴ et collegio electorali negocium pacis cum Suecia, electoribus Moguntino⁵ et Brandenburgico⁶: se vero ab iis subdelegatum petere salvum conductum, ut Stetinum ipse veniat, de praeparatoriis, ac primo quidem armistitio et neutralitate pro hero suo, acturus.

Cum vero iuxta fateatur eos potestatem in forma nondum cepisse, e propositis suspicio adhuc est tentationis solum et temporis fallendi caussa haec fieri.

Saxo⁷ Ratisbonae postulavit se ab omni imposterum tractatu nobiscum excusari.

Comes Brandenstenius⁸ scribitur etiam salvum conductum a caesare⁹ petiisse et impetrasse; specie quidem tractatus facilitandi, re autem vera, ut se, ex multorum sententia, vicissim insinuet. Quicquid tamen fuerit, brevi docebit tempus.

Franciscus Albertus Lawenburgicus¹⁰ et Arnimb¹¹ putantur nova consilia cudere, ut Daniam et Poloniam in Suecos instigent. Hic iam petit Poloniam, ille e Dania ad imperatorem pergit. Sed rebus Banerii prospere cedentibus talia cum Deo evanida fore sperabimus. Cum tamen Polonus¹² duodecim navium armaturam in portubus Borussiae ordinibus tam regni sui quam ducatus Prussici nuper proposuerit idque directe contra ultima induciarum cum regno Sueciae pacta, non omnino ea res contemnenda videtur. Rex Daniae¹³ tranquillus adhuc senatum coëgit; quid consilii capturus, ignoratur.

Regni Sueciae cancellarius¹⁴ de 3/13 Decembris Stocholmia mihi scribit¹⁵ se mense Ianuario Calmariam venturum, ut inde paulatim in Germaniam revertatur.

Atque his Excellentiam Tuam divinae protectioni, me autem suo favori animitus commendo.

Excellentiae Tuae
Observantissimus quoad vixero
J.A. Salvius m.p.

1 Philipp von Mansfeld, generaal in dienst van de keizer.

2 Sigismund, markgraaf van Brandenburg.

3 Sten Bielke, Zweeds gezant in Pommeren.

4 Ferdinand II.

5 De aartsbisschop-keurvorst Anselm Casimir Wambold von Umstadt.

6 Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

7 Johann Georg I, keurvorst van Saksen.

8 Christoffer Carl von Brandenstein.

9 Ferdinand II.

10 Franz Albrecht, hertog van Saksen-Lauenburg (1598-1642).

11 Hans Georg von Arnim.

12 Wladislas VII (IV) van Polen.

13 Christiaan IV van Denemarken.

14 Axel Oxenstierna.

15 Vanaf hier eigenhandig.

Hamburgo, die 26. Ian. 1637. stilo loci.

[p. 76]

Hisce finitis accipio literas a Dn. Lesleo et Stalhanschio Pfulii victoriam veram esse. Caesas ac dissipatas ab eo sex legiones, quatuor tribunos et quatuor tormenta capta, 1000 pedites in captivitatem abductos.

Boven aan de brief schreef Grotius: Rec. 24 Febr. 1637.